Clara Schumann (1819–1896) Një jetë midis dritës së pianos dhe hijes së përjetësisë Nga Rebecca Winzenried

Clara Schumann (1819–1896)

Një jetë midis dritës së pianos dhe hijes së përjetësisë

Nga Rebecca Winzenried

---

Në një shekull ku zëri i gruas rrallë dëgjohej përtej mureve të shtëpisë, Clara Schumann lindi për të dëshmuar të kundërtën.

E lindur më 13 shtator 1819, në Leipzig, ajo ishte vajza e një pianisti kërkues dhe e një sopranoje me shpirt lirik. Që në moshën katër vjeçare, duart e saj të vogla prekën tastierën si një urë mes lodrës dhe fatit.

Në 1828, vetëm nëntë vjeç, ajo interpretoi në Gewandhaus – tempulli muzikor i Leipzig-ut – dhe Evropa nisi të flasë për vajzën që luante me shpirt të pjekur.

Mendelssohn, Liszt, Schubert e Paganini — emra të përjetshëm — e panë si një mrekulli të re të kohës.

Në 1835, në moshën 16 vjeç, ajo prezantoi Koncertin për Piano në A minor, Op. 7, nën dirigjimin e Felix Mendelssohn. Ishte një shpërthim dritëhije në pentagramin e saj të parë të pavdekshëm.

---

Dashuria që kompozoi heshtjen

Në një nga koncertet e saj, një djalosh nëntë vjet më i madh — Robert Schumann — e dëgjoi dhe e ndjeu se përpara tij po luante muzika e shpirtit të tij.

Ai hyri në shtëpinë e Wieck jo vetëm si nxënës, por si një hije që do të bëhej bashkëtingëllim i përjetshëm i Clara-s.

Dashuria e tyre u përplas me kundërshtimin e ashpër të babait të saj, Friedrich Wieck, i cili e pa këtë ndjenjë si rrezik për një karrierë brilante.

Por dashuria, ashtu si muzika, nuk pranon kufij ligjorë.

Ata e fituan të drejtën për t’u bashkuar në martesë — dhe më 12 shtator 1840, një ditë para ditëlindjes së 21-të të saj, Clara u bë Zonja Schumann.

Ata nuk ndanë vetëm një shtëpi, por edhe një ditar të përbashkët, ku fjala dhe nota shkrinin njëra-tjetrën.

Martesa e tyre ishte një simfoni e brishtë dashurie dhe trishtimi.

Ndërsa ajo rrinte midis koncertesh dhe fëmijëve — tetë në numër, shtatë të mbijetuar — Robert-i nisej drejt mjegullës së çrregullimit mendor.

Në 1854, pas një tentative për t’i dhënë fund jetës duke u hedhur në lumin Rin, ai u shtua në një sanatorium.

Vdiq dy vjet më pas, më 1856, duke lënë pas një dashuri që nuk do të shuhej kurrë në duart e Clara-s.

Në një faqe të ditarit, ajo shkroi me dhimbje dhe bindje të heshtur:

> “Dikur besoja se mund të krijoja. Por një grua nuk duhet të dëshirojë të kompozojë. Nuk ka pasur ndonjë që ta ketë bërë. A duhet të jem unë e para?”

Në atë fjali, u përfshi jo vetëm melankolia e saj, por edhe filozofia e një kohe që e vendosi gruan mes frymëzimit dhe ndalimit.

Megjithatë, ajo krijoi deri në fund – Romancat për Piano, Op. 21 (1855) dhe Romancat për Violinë dhe Piano, Op. 22 (1853) – si dy dritare të vogla që shikojnë përtej detit të brengës.

---

E veja e pianos dhe miqësia e përjetshme

Në moshën 36 vjeç, e vetme me shtatë fëmijë, Clara nuk u tërhoq nga muzika — ajo u rikthye në skenë si një priftëreshë e tingullit.

Në turnet e saj, ajo interpretoi shpesh me Joseph Joachim, violinistin që do ta lidhte me një shpirt të ri: Johannes Brahms.

I riu 20-vjeçar, që trokiti në derën e familjes Schumann në 1853, do të bëhej mik, ndihmës, ndoshta edhe dashuri e heshtur.

Mes tyre lindi një lidhje aq e thellë sa që muzika e tyre vazhdon të dialogojë edhe sot, në heshtje.

Ajo u përkushtua gjithashtu në botimin e veprave të Robert-it, në bashkëpunim me Breitkopf & Härtel, duke u bërë redaktore e trashëgimisë së tij muzikore.

Në një botë mashkullore, ajo hapi një dritare për vajzat që ëndërronin tastierën:

u bë mësuesja e parë dhe e vetmja grua në Dr. Hoch’s Conservatory në Frankfurt.

Aty ajo mësoi jo vetëm notat, por shpirtin e interpretimit — ndjeshmërinë, dëgjimin e heshtur të qëllimit të kompozitorit, përtej efekteve virtuozistike.

Në 1891, pas më shumë se gjashtë dekadash në skenë, ajo luajti për herë të fundit.

Vdiq në 1896, në moshën 76 vjeç, pas një goditjeje në tru — por muzika e saj nuk u shua; ajo u shndërrua në frymë që endet në çdo tingull romantik.

---

Trashëgimi dhe filozofia e një zemre muzikore

Clara Schumann mbetet një simbol i përhershëm i shpirtit krijues femëror, që në heshtje ndihmoi të formësohej epoka romantike.

Ajo ishte mësuese e qetësisë, pianiste e shpirtit, kompozitore e emocioneve, dhe rojtare e dashurisë.

Në veprat e saj të pakta, por thellësisht të ndjera — nga Koncerti për Piano në A minor, Op. 7 (1833–1835), tek Trio për Piano në G minor, Op. 17 (1846), apo Romancat e fundit — dëgjohet një filozofi e nënkuptuar:

muzika është një mënyrë për të jetuar përtej kohës, një urë mes dashurisë dhe vdekjes, mes heshtjes dhe zërit.

Në çdo notë të saj, ndien një pyetje që nuk kërkon përgjigje, por vetëm dëgjim:

> A është muzika, në fund, një mënyrë për të dashuruar pa fjalë?