Johann Wolfgang von Goethe: Portret i një Gjenie Universal "Le të fshijë secili para derës së vet, dhe e gjithë bota do të jetë e pastër.”

5 days ago
4 min read

*"Le të fshijë secili para derës së vet, dhe e gjithë bota do të jetë e pastër.”*

Johann Wolfgang von Goethe: Portret i një Gjenie Universal

***

"Le të fshijë secili para derës së vet, dhe e gjithë bota do të jetë e pastër."

— Johann Wolfgang von Goethe

Origjina, familja dhe jeta personale

Lindja dhe familja: Goethe lindi më 28 gusht 1749 në Frankfurt am Main në një familje borgjeze të pasur dhe me reputacion elitar. Babai i tij, Johann Caspar Goethe, ishte jurist dhe këshilltar imperial.

Nëna, Catharina Elisabeth Textor, ishte bija e një zyrtari të profilit të lartë në qytet .

Ai ishte fëmijë i parë nga shtatë, por vetëm motra e tij Cornelia mbijetoi fëmijërisë . Çdo fëmijë tjetër vdiq në moshë të vogël.

Edukimi: Ai dhe motra e subvencionuar nga prindërit ndjekën mësues privat në shtëpi ku studiuan latinisht, greqisht, histori, gjuhë moderne dhe art .

Studimet universitare: Fillimisht ndoqi drejtësi në Leipzig dhe Strasburg, por pasioni i tij i vërtetë është letërsia dhe arti . Në Strasburg takoi filozofë si Johann Gottfried Herder, që formësuan sensin e tij estetik dhe kulturor .

Jeta personale: Pas dashurive të reja romantike (p.sh. me Charlotte Buff dhe Friederike Brion), u vendos për një lidhje me Christiane Vulpius prej vitit 1788 dhe u martua me të në 1806. U bënë prindër të pesë fëmijëve; vetëm August von Goethe mbijetoi deri në moshën e plotë, por vdiq në 1830, duke shuar kështu vijën direkte të familjes .

Epoka e tij Si figure qendrore

Goethe ishte figurë qendrore e epokës së Sturm und Drang (Lëvizja e Stuhisë dhe Tërmetit, 1765–1785), dhe më pas themelues i Klasikës së Weimarit, bashkë me Schiller, Herder e Wieland .

Ai përfaqësonte një sintezë mes të arsyeshmes (klasikës) dhe emocionales (romantizmit), duke u bërë një model për letërsinë dhe mendimin gjerman dhe europian .

Veprat kryesore dhe tematika

1. **“Götz von Berlichingen”** (1773) – një dramë e hershme e stilit Sturm und Drang që e bëri autor të njohur në Gjermani .

2. **“Die Leiden des jungen Werther”** (1774) – roman epistolar që shkaktoi “sëmundjen Werther” në Evropë dhe bëri Goethe-n superstar ndërkombëtar .

3. **“Iphigenie auf Tauris”** (1787), “Egmont” (1788), “Torquato Tasso” (1790) – krijime nga periudha pas udhëtimit në Itali, që rigjallëruan estetikën e tij dhe thelluan klasiken moderne .

4. **“Wilhelm Meisters Lehrjahre”** (1795) – roman formues mbi edukimin artistik dhe shpirtëror.

5. **“Faust: Pjesa I”** (1808) dhe Pjesa II (1832) – kulmi i krijimtarisë së tij dhe një nga veprat me ndikim mbi kulturën botërore .

6. Poezi të njohura: “Der Erlkönig”, “Prometheus”, “Über allen Gipfeln ist Ruh”, “West-östlicher Divan” etj. .

Gjithashtu shkroi ese shkencore për botanikën (The Metamorphosis of Plants) dhe teorinë e ngjyrave, duke sfiduar konceptet Newtoniane .

Thëniet e tij më të njohura

*“Kush nuk e njeh të kaluarën, mbetet gjithmonë fëmijë.”*

*“Cdo ditë duhet të dëgjosh një këngë, të lexosh një poezi… ose të thuash një fjalë të mençur.”*

*“Njeriu është plotësisht njeri vetëm kur luan.”*

Fjalët e tij të fundit: *“Dritë, më shumë dritë!”*

Dhe citati që na bashkon: *“Le të fshijë secili para derës së vet…”*

Ky mesazh është një thirrje e fuqishme për përgjegjësi personale dhe vetëdije etike. Goethe na kujton se ndryshimi social qëndron në përgjegjësinë e përditshme të individit. Secili ka një "derë" metaforike — ndërgjegjen dhe veprimin vetjak — dhe pastrimi i saj është themeli për një botë më të drejtë dhe të ndershme.

Goethe është konsideruar si shkrimtari më i madh gjerman, pozicion që i atribuohet nga shumë studiues dhe shkrimtarë, mes të cilëve Nietzsche, Thomas Mann, Hermann Hesse, dhe Pushkin .

Kritika e vlerëson si një personalitet kompleks: një poet dilent, mendimtar konservator, por edhe figura moderne, madje me interesa për çështje si liria seksuale dhe mjedisi natyror në kontekst bashkëkohor .

Pasi qeverisi për dekada në Weimar si këshilltar dhe drejtues i teatrit, Goethe ishte një figurë publike e respektuar ndërkombëtarisht. Ai u shkoi nga oborri i Dukës dhe u bë ambasador kulturor i Gjermanisë .

Nderimet dhe çmimet: Pas vdekjes, u krijuan disa çmime që mbajnë emrin e tij, si Goethe Prize (çmim i qytetit të Frankfurtit)

dhe Goethe Medal e Goethe-Institut — të cilat vlerësojnë kontribute të jashtëzakonshme në kulturën dhe letërsinë gjermane dhe lidhjet ndërkombëtare .

Po të bejmë disa krahasime vërejmë se :

Goethe është filozofik dhe i menduar; Shakespeare është emocional dhe dramatik.

Me Dostojevskin, Goethe kërkon harmoni; Dostojevski eksploron konflikte të brendshme.

Me Kafka, bota mendore është absurde; te Goethe, bota është e kuptueshme nëse individi e ve pronën e vet, ndzesin dhe ndërgjegjen.

Johann Wolfgang von Goethe ishte më shumë sesa shkrimtar — ai ishte një univers kulturor. Nga edukimi borgjez, përmes poezisë, dramaturgjisë, shkencës dhe politikës, ai formësoi një traditë që vazhdon të frymëzojë sot. Ai ishte i njohur që në kohën e vet, dhe nuk mori çmime moderne, por ndikimi dhe nderimet që mbajnë emrin e tij — Goethe Prize dhe Goethe Medal — dëshmojnë se trashëgimia e tij është e përjetshme.

"Mesazhi i thënies së tij është i qartë: ndryshimi i botës fillon në pragun tuaj."

Referenca Primare dhe Sekondare

1. Encyclopaedia Britannica

Artikulli: Johann Wolfgang von Goethe

Faqja zyrtare: https://www.britannica.com/biography/Johann-Wolfgang-von-Goethe

Informacion mbi jetën, veprat, periudhat dhe ndikimin filozofik.

2. Wikipedia (Gjermanisht & Anglisht)

Artikulli: Johann Wolfgang von Goethe

https://de.wikipedia.org/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethe

https://en.wikipedia.org/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethe

Burim i detajuar për jetën familjare, veprat, partneritetet dhe epokat letrare.

3. Goethe-Institut