Lahuta – Thesari Shqiptar që Hyri në UNESCO

Lahuta – Thesari Shqiptar që Hyri në UNESCO

Lahuta, simboli më i lashtë i epikës shqiptare, tashmë mban vulën ndërkombëtare të UNESCO-s. Më 9 dhjetor 2025, ky instrument unik i veriut shqiptar u shpall zyrtarisht pjesë e Trashëgimisë Kulturore Jomateriale të Njerëzimit.

Është një moment që shkon përtej muzikës: është mirënjohje për kujtesën tonë kolektive, për artin autokton dhe për gjithë ata që e kanë mbrojtur këtë traditë brez pas brezi.

Ky sukses u bë i mundur falë një pune të gjatë dhe të përkushtuar nga një ekip studiuesish të njohur. Vaso Tole, Shaban Sinani, Rigers Halili, Armanda Hysa dhe Susane Ogge përgatitën dosjen zyrtare të Shqipërisë pranë UNESCO-s, e dorëzuar në mars të vitit 2024.

Procesi u mbështet institucionalisht nga Ministria e Kulturës, si dhe nga Fondacioni Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF), që kontribuoi në dokumentimin dhe promovimin e traditës.

Ministri i Kulturës, Blendi Gonxhja, e quajti këtë moment “një nga arritjet më të çmuara të identitetit tonë kulturor.” Lahuta u konsiderua nga UNESCO si element me “nevojë urgjente për mbrojtje”, një vlerësim që na kujton se kjo traditë e pasur nuk duhet të humbasë në kohë.

E luajtur në Malësinë e Madhe, Pukë, Rugovë, Tropojë, Plavë e Guci, Lahuta ka qenë gjithmonë më shumë se instrument. Ajo është zëri i Eposit të Kreshnikëve, i legjendave, i historive të burrërisë dhe besës. Në çdo tingull, ajo mbart kulturën e fiseve, kujtesën e brezave dhe rrëfimet që i kanë dhënë formë identitetit tonë.

Sot, me këtë njohje ndërkombëtare, Lahuta bëhet një ambasadore e re e Shqipërisë në botë. Ajo sjell në qendër të vëmendjes artin tonë autokton dhe e vendos kulturën shqiptare përkrah vlerave më të mëdha të trashëgimisë botërore.

--------------------

Çfarë ka tjeteŕ Shqipëria në UNESCO – Trashëgimia Jomateriale

1. Iso-polifonia shqiptare

E futur në UNESCO në vitin 2008. Është një nga format më të rralla të polifonisë në botë dhe vjen kryesisht nga Myzeqeja, Labëria, Himara e Tepelena. Vlerësohet si “kryevepër e njerëzimit”.

2. Transhumanca – lëvizja sezoni le e bagëtive

Shqipëria u përfshi në këtë element shumëkombësh në vitin 2023. Është tradita e lëvizjes së barinjve me tufat nga kullotat alpine në fusha dhe anasjelltas.

3. Vallja e Tropojës (K’cimi i Tropojës)

U pranua në UNESCO në vitin 2024. Është një nga vallet më karakteristike të Veriut, me lëvizje të fuqishme, ritmikë të lartë dhe kostum unik.

4. Xhubleta – mjeshtëria, veshja dhe përdorimi tradicional

Në UNESCO që prej vitit 2022, në listën e mbrojtjes urgjente. Xhubleta njihet si një nga veshjet më të lashta të Ballkanit, me origjinë të paktën 4 mijë vjet më parë, e përdorur nga gratë e Malësisë së Madhe.

5. Lahuta – eposi, këndimi dhe arti i ndërtimit të saj

U përfshi në UNESCO në dhjetor 2025, gjithashtu në Listën e Mbrojtjes Urgjente. Lahuta është simboli i epikës shqiptare, i Eposit të Kreshnikëve dhe i traditës malësore.

------------------

Trashëgimia Botërore (pasuri materiale) e Shqipërisë në UNESCO

1. Butrinti

U shpall pasuri botërore në vitin 1992. Është një nga qytetet antike më të rëndësishme të Mesdheut, me shtresa arkeologjike nga ilirët, grekët, romakët, bizantinët dhe venedikasit. Njihet si “muze i hapur” i civilizimeve.

2. Qendrat Historike të Gjirokastrës dhe Beratit

Berati u përfshi në UNESCO në vitin 2005, ndërsa Gjirokastra iu shtua listës më pas. Sot ato trajtohen së bashku si një pasuri e vetme. Janë qytete-muze unike për arkitekturën osmano-ballkanike, shtëpitë-kala dhe historinë e tyre mijëravjeçare.

3. Harku i Ohrit – zona natyrore dhe kulturore e Liqenit të Ohrit

Pjesa shqiptare e Liqenit të Ohrit u përfshi në UNESCO në vitin 2019. Zona njihet për biodiversitetin e jashtëzakonshëm, speciet endemike dhe trashëgiminë kulturore që i lidh shqiptarët dhe maqedonasit për shekuj.

4. Pyjet e lashta të ahut në Alpet Dinarike

Shqipëria është pjesë e këtij siti shumëkombësh europian që përfshin pyje ahu me mijëra vjet jetë, një nga ekosistemet më të vjetër dhe më të ruajtur të Europës. Zonat shqiptare janë në Parkun Kombëtar “Luginat e Sheut të Gashit dhe Rrajcës”.