Amartya Sen – Një dritë e mendjes njerëzore që ndriçoi botën

Martya Sen – Një dritë e mendjes njerëzore që ndriçoi botën 

Nëse do të kërkonim një frymëzues të epokave, një njeri që me mendje të kthjellët dhe zemër të ngrohtë i dha botës jo vetëm ide, por edhe shpresë, atëherë padyshim që do të flisnim për Martya Sen – filozof, ekonomist, humanist, dhe fitues i Çmimit Nobel për Ekonomi.

këtu janë edhe disa citate të Amartya Sen-it, të përkthyera në shqip:

“Zhvillimi duhet të shihet si një proces i zgjerimit të lirive reale që njerëzit gëzojnë.”

“Të drejtat dhe liritë nuk janë luks, por bazë për drejtësinë sociale.”

“Asnjë shoqëri nuk mund të quhet e zhvilluar nëse anëtarët e saj nuk kanë qasje në kujdes shëndetësor, arsim dhe mundësi të barabarta.”

“Demokracia është e çmuar jo vetëm sepse na lejon të marrim vendime politike, por sepse na jep hapësirë për të jetuar me dinjitet.”

“Uria në botë nuk është pasojë e mungesës së prodhimit, por e shpërndarjes së padrejtë dhe pabarazisë.”

“Të jetosh pa frikë dhe pa mungesë është themeli i mirëqenies.”

“Vlerësimi i një ekonomie nuk bëhet vetëm me rritjen e PBB-së, por me sa shanse u jep njerëzve për të jetuar jetën që ata kanë arsye ta çmojnë.”

Me tepet per Ekonomistin Nobelistin Martya Sem

✨️ Origjina dhe familja – Farat e mendimit në tokën e Bengalit

Martya Sen lindi më 3 nëntor 1933, në Shantiniketan, Bengal Perëndimor, Indi. Qyteti ku ai lindi, s'ishte një qytet i zakonshëm. Ishte një vend i themeluar nga poeti i madh Rabindranath Tagore, ku kultura, arsimi dhe humanizmi shkonin dorë për dore.

I ati, Ashutosh Sen, ishte profesor i kimisë në Universitetin e Dakës dhe një intelektual i njohur. Nëna e tij, Amita Sen, ishte një grua me shpirt të thellë kulturor. Në këtë mjedis ku librat nuk mungonin dhe bisedat me kuptim ishin buka e përditshme, u rrit Martya. Ai e trashëgoi qetësinë e mendjes nga babai dhe dhuntinë për të ndjerë dhimbjen e tjetrit nga nëna.

✨️ Arsimi – Rruga drejt dritës

Në moshë të re, Sen përjetoi tmerrin e urisë bengaleze të vitit 1943, një tragjedi që më pas do të ushqente gjithë filozofinë e tij për drejtësinë dhe ekonominë. Ai studioi në Presidency College në Kalkutë, ku u shqua për zgjuarsinë e tij të jashtëzakonshme.

Më vonë, vazhdoi në Trinity College, Cambridge, ku fitoi doktoraturën në ekonomi. Këtu u takua me figura të tjera të mëdha si Amartya Kumar Bagchi e Kenneth Arrow, me të cilët ndante ide që ndryshuan botën.

✨️ Eksperiencat – Një udhëtim mes universiteteve dhe vuajtjes njerëzore

Martya Sen ka dhënë mësim në universitetet më prestigjioze të botës: Oxford, Cambridge, Harvard, London School of Economics, dhe Delhi School of Economics.

Por jeta e tij s’ishte thjesht një katedër e ftohtë – ai e shndërroi çdo përvojë në një dritare për të parë më thellë në shpirtin njerëzor. Me vepra si "Poverty and Famines", ai tregoi se uria nuk vjen gjithmonë nga mungesa e ushqimit, por nga mungesa e drejtësisë.

✨️ Çmimi Nobel – Kur drejtësia mori fjalën

Në vitin 1998, Martya Sen fitoi Çmimin Nobel në Ekonomi, për kontributin e tij në ekonominë e mirëqenies dhe analizën e varfërisë dhe urisë. Ai s’i përdori numrat për të fshehur vuajtjen, por për ta zbuluar dhe për të kërkuar zgjidhje. Ky ishte një çmim për të gjithë ata që ndihen të padëgjuar në periferi të botës.

✨️ Një ese frymëzimi – Dritë që ndizet nga brenda

Martya Sen është si një zambak i bardhë që çel në baltë, një njeri që ndërtoi ura mes statistikës dhe shpirtit njerëzor. Ai nuk foli për tregjet thjesht si mekanizma, por si pasqyra të moralit shoqëror. Ai na mësoi se zhvillimi nuk është veç rritje ekonomike, por çlirimi i njerëzve nga frika, uria dhe mungesa e zërit.

Ashtu si Prometeu, që i solli zjarrin njerëzimit, Sen i solli mendimin kritik dhe ndërgjegjen sociale një bote që shpesh ngutet të harrojë më të dobëtit. Si një filozof me lapsin në dorë dhe diellin në zemër, ai tregoi se një botë më e drejtë është e mundur kur vendimet merren me dhembshuri dhe arsye.

✨️ Mbyllje – Mësime nga një jetë

Nga një fëmijë që pa vuajtjen në sytë e bashkëqytetarëve të tij, tek një burrë që ndriçoi auditorët e botës, Martya Sen është dëshmi se njeriu nuk është i madh nga sa di, por nga sa bën për të tjerët.

Në një botë që shpesh mat suksesin me pasuri, ai na kujton se vlera më e lartë është dinjiteti njerëzor.

Nëse bota do të kishte më shumë mendje si ajo e Martya Sen, bukuria nuk do të ishte thjesht në lule, por në jetën e çdo njeriu të lirë dhe të respektuar.✨️

© Autor: Liliana Pere

Të gjitha të drejtat e rezervuara. Nuk lejohet kopjimi, riprodhimi apo shpërndarja pa leje të shkruar nga autori.