Nelson Mandela, drita që sfidoi erresiren , simbol i ndërgjegjes njerëzore.

Founding Publisher.LP
Dec 5
16 min read

Rrevista Prestige

Rubrika: Personalitete Politik - Diolomaci

Sot duhet ta kujtojmë Nelson Mandelën (dita e largimit nga jeta)

sepse ai përfaqëson shembullin më madhështor të guximit dhe qëndresës njerëzore.

Ai na mëson se liria fitohet me vendosmëri të hekurt dhe me besim të palëkundur te drejtësia.

Nëpërmjet urtësisë së tij të jashtëzakonshme, Mandela tregoi se falja është forca më e fuqishme për të shëruar plagët e një kombi.

Trashëgimia e tij mbetet drita më frymëzuese që na shtyn të bëhemi më të drejtë e më njerëzorë çdo ditë.

Prandaj, në këtë ditë përkujtimore, e nderojmë me mirënjohjen më të thellë për gjithçka i dha botës.

Personalitet që frymezon për guximin kurajon, fitues i cmimit Nobel për Paqen.

Nelson Mandela – Drita që sfidoi errësirën

Simbol i ndërgjegjes njerëzore.

Hyrje.

Në historinë e njerëzimit, herë pas here lindin figura që nuk jetojnë vetëm për kohën e tyre, por për të gjitha kohët. Nelson Rolihlahla Mandela ishte njëri prej tyre.

Nelson Mandela ishte një lider politik Afrikano jugor, dhe aktivist i njohur kundër apartheidit në Afrikën e Jugut.

Mori arsimin e tij në Universitetin e Fort Hare dhe Universitetin e Witwatersrand, ku studioi drejtësi.

Punoi si avokat dhe më pas u angazhua plotësisht në politikë dhe në Luftën kundër segregacionit racor.

U bë presidenti i parë i zi i Afrikës së Jugut (1994–1999) dhe simbol global i drejtësisë dhe barazisë.

Një njeri që u ngrit nga dheu i thjeshtë i Mvezo-s më 18 korrik 1918, për t’u bërë zëri i një kombi dhe ndërgjegjja e botës.

Historia e tij nuk është vetëm një kronikë politike – është një udhëtim shpirtëror, një testament mbi forcën e qëndresës, dinjitetit dhe faljes.

Ai nuk kërkoi pushtet, por drejtësi; nuk kërkoi lavdi, por barazi. Dhe, si çdo shpirt i madh, ai e gjeti lirinë përmes sakrificës.

Nelson Mandela ishte biri i kryetarit Henry Mandela, nga fisi Madiba i popullit Tembu, një trashëgimi që do ta shoqëronte gjithë jetën.

Qysh fëmijë, ai dëgjonte tregimet e pleqve për dinjitetin dhe guximin e paraardhësve të tij — fara e parë e ndjenjës së drejtësisë u mboll aty.

Pas vdekjes së të atit, ai u rrit nën kujdesin e regjenti Jongintaba, por rruga e tij nuk do të ishte ajo e një princi tradicional. Ai e braktisi trashëgiminë për t’u bërë avokat, sepse besonte se ligji mund të bëhej mjeti i lirisë, jo zinxhiri i saj.

Faktet historike qe bashkohen me ngjarje të jetuara, momente të vërteta nga jeta e Mandelës.

✨️Nelson Rolihlahla Mandela lindi më 18 korrik 1918, në Mvezo, një fshat i vogël në provincën e Cape.

Emri i tij në gjuhën Xhosa do të thotë “ai që tërheq degën e pemës”, metaforë për atë që lëkund sistemet e vjetra.

Nëna e tij ishte metodiste, babai – këshilltar fisnor, i përjashtuar nga puna për refuzim të bindjes ndaj kolonizatorit britanik.

Që atëherë, Mandela e kuptoi se njeriu mund të humbasë gjithçka, por jo dinjitetin.

Ai thoshte më vonë:

> “Nëna ime më mësoi të mos urrej kurrë. Edhe kur nuk ke asgjë, mund të zgjedhësh të jesh i ndershëm.”

Kur ishte 9 vjeç, Mandela pa për herë të parë një burrë të zi të arrestohej pa arsye. Ai e mbajti atë imazh gjithë jetën, si simbol të padrejtësisë që më vonë do ta sfidonte me jetën e tij.

Universiteti i Fort Hare – lindja e rebelit të brendshëm

✨️Në 1939, Mandela hyri në Universitetin e Fort Hare, një nga pak institucionet për afrikanët me ngjyrë.

Aty ai njohu figura që më vonë do të bëheshin udhëheqës të lëvizjes për pavarësi në Afrikë.

Kur studentët organizuan një protestë për të drejta më të drejta, Mandela u përjashtua.

Ai tha më vonë:

> “Isha i ri dhe i frikësuar. Por më shumë më frikësonte ideja e të mos vepruarit.”

Ky ishte hapi i parë drejt jetës së tij si njeri i angazhuar ndaj drejtësisë.

I përballur me martesë të imponuar nga tradita, Mandela u arratis në Johannesburg më 1941, me shokun e tij Justice.

Punoi si roje dhe më vonë si zyrtar ligjor. Këtu ai njohu Walter Sisulu, një figurë kyçe e ANC-së, që do ta udhëzonte në politikë.

Në këtë qytet, Mandela njohu Evelyn Mase, infermiere, me të cilën u martua dhe pati katër fëmijë.

Por më vonë, idealet politike dhe përndjekjet e pandërprera e larguan nga jeta familjare.

Në vitin 1958, ai u martua me Winnie Madikizela, gruaja që do të bëhej simbol i rezistencës femërore gjatë viteve të burgut

Në Sharpeville, më 21 mars 1960, policia vrau 69 protestues që mbanin tabela kundër ligjeve të “pasaportave të brendshme”.

Kjo ishte pika e kthesës. Mandela, që deri atëherë kishte predikuar rezistencë paqësore, kuptoi se sistemi nuk mund të rrëzohej me fjalë.

Në 1961, themeloi Umkhonto we Sizwe (Shtiza e Kombit), krahun e armatosur të ANC-së.

Në 5 gusht 1962, u arrestua. U dënua me 5 vjet, pastaj, gjatë Gjyqit të Rivonias (1963–1964), me burgim të përjetshëm për sabotazh dhe konspiracion.

✨️✨️

Në fjalimin e tij në gjyq tha:

> “E kam ëndërruar këtë shoqëri demokratike dhe të lirë... Është një ideal për të cilin jam i përgatitur të vdes.”

Ai u dërgua në Robben Island – një ishull që ishte më shumë simbol sesa burg.

Robben Island – shpirti që nuk u thye kurrë

Në burgun e Robben Island, Mandela zgjoi shpirtin e të burgosurve si një mësues i heshtur.

Çdo natë lexonte fshehurazi, mësonte të tjerët për ligjet, filozofinë dhe politikën.

Ai u bë “profesori i burgut”.

Një roje, vite më vonë, tregoi:

> “Ne shkuam për ta thyer. Ai na mësoi të jemi njerëzorë.”

Në një moment, Mandela u sëmur rëndë me tuberkuloz. Refuzoi trajtim të veçantë derisa të gjithë të burgosurit e tjerë të kishin kujdes mjekësor të barabartë.

Ky gjest e ktheu edhe në sytë e rojeve në një figurë që nuk mund të poshtërohej.

Më 11 shkurt 1990, pas 27 vjetësh burg, Mandela doli nga burgu me një buzëqeshje të qetë dhe një grusht të ngritur – simbol i forcës, jo i urrejtjes.

Ai refuzoi të shndërrohej në hakmarrës.

Në 1994, fitoi zgjedhjet e para demokratike dhe u bë presidenti i parë me ngjyrë i Afrikës së Jugut.

Në fjalimin e inaugurimit tha:

✨️✨️✨️

> “Të gjithë duhet të ecim përpara, duke i dhënë fund ndarjes. Të ndërtojmë një botë ku fëmijët e bardhë e të zinj të ecin dorë për dore.”

Në University College Fort Hare dhe më pas në Universitetin e Witwatersrand, Mandela mësoi se arsimi është arma më e fuqishme për të ndryshuar botën, një frazë që më vonë do të kthehej në moto të brezave të rinj.

Në vitin 1944, Mandela iu bashkua Kongresit Kombëtar Afrikan (ANC), duke qenë ndër themeluesit e Rinisë së ANC-së. Ishte koha kur zemra e tij digjej nga ideali i barazisë dhe lirisë.

Në të njëjtin vit u martua me Evelyn Ntoko Mase, duke filluar një jetë që do të ndahej ndërmjet dashurisë dhe detyrës.

Në 1952, së bashku me Oliver Tambo, ai hapi zyrën e parë ligjore të zezë në Afrikën e Jugut – një akt guximi në një shoqëri ku drejtësia kishte ngjyrë. Ata mbrojtën të shtypurit, të padëgjuarit, ata që sistemi i kishte lënë pa zë.

Ai organizoi fushata mosbindjeje civile, duke besuar se nënshtrimi ndaj padrejtësisë është bashkëfajësi. Në 1955, ndihmoi në hartimin e Kartës së Lirisë, që shpallte një të vërtetë të thjeshtë por të përjetshme:

> “Afrika e Jugut i përket të gjithë atyre që jetojnë në të, qofshin të zinj apo të bardhë.”

Rezistenca.

Pas masakrës së Sharpeville (1960), ku gjaku i pafajshëm mbuloi rrugët e vendit, Mandela kuptoi se disa sisteme nuk bien me lutje, por me veprim.

Kështu u bë një nga themeluesit e Umkhonto we Sizwe – “Shtiza e Kombit” – krahu ushtarak i ANC-së, që zgjodhi sabotazhin si mjet kundër tiranisë.

Pas kthimit nga Algjeria, ku mori trajnim ushtarak, ai u arrestua më 1962 dhe u dënua me pesë vjet burg. Por fati kishte përgatitur për të një provë shumë më të gjatë.

Në Gjyqin e Rivonias (1963–1964), Mandela dhe shokët e tij u akuzuan për tradhti të armatosur. Në fjalimin e tij legjendar, ai tha:

> “Kam luftuar kundër sundimit të të bardhëve dhe kundër sundimit të të zinjve. Kam ëndërruar për një shoqëri demokratike dhe të lirë, ku të gjithë jetojnë në harmoni. Është një ideal për të cilin kam jetuar, dhe nëse do të jetë e nevojshme, është një ideal për të cilin jam i përgatitur të vdes.”

Kështu Mandela nuk u bë thjesht një i burgosur – u bë simboli i ndërgjegjes njerëzore.

Burgosja dhe triumfi shpirtëror

Nga viti 1964 deri në 1982, ai u mbajt në Robben Island, një ishull i ftohtë ku deti përplasej si kujtesë e pafund e vetmisë. Por aty, në qeli, shpirti i tij u bë më i madh se trupin. Ai lexonte, studionte, mësonte.

Në Pollsmoor dhe më pas në Victor Verster Prison, ai u bë udhëheqësi moral i një kombi nga prapa hekurave.

Kur iu ofrua liria me kusht, ai refuzoi, duke thënë:

> “Vetëm njerëzit e lirë mund të negociojnë. Një i burgosur nuk është i lirë.”

Këto fjalë e ngritën në një ikonë të qëndresës pa urrejtje.

Në botë filloi një lëvizje globale për lirimin e tij, dhe më 11 shkurt 1990, pas 27 vjetësh burg, dera e qelisë u hap.

Por Mandela nuk doli për hakmarrje – doli për pajtim.

Presidenca dhe ndriçimi i epokës së re

Në 1994, ANC fitoi zgjedhjet e para demokratike në historinë e Afrikës së Jugut. Mandela, i zgjedhur president i parë me ngjyrë, tha:

> “Asnjë nuk lind duke urryer tjetrin për shkak të ngjyrës së lëkurës. Njerëzit duhet të mësojnë të urrejnë, dhe nëse mund të mësojnë të urrejnë, mund të mësojnë edhe të duan.”

Kjo ishte filozofia e tij – forca e dashurisë si armë politike.

Ai krijoi Komisionin për të Vërtetën dhe Pajtimin (1995), që nuk kërkonte hakmarrje, por rrëfim dhe falje. Ai besonte se pa të vërtetën nuk ka shërim, por pa falje nuk ka paqe.

Në vitin 1999, pasi kishte përmbushur misionin e tij, ai u tërhoq nga politika aktive, por mbeti një udhërrëfyes moral për botën.

Themeloi Fondacionin Nelson Mandela dhe u bë pjesë e The Elders, një këshill global paqeje.

Në 2009, OKB shpalli Ditën Ndërkombëtare të Nelson Mandelës – 18 korrik, si kujtesë se çdo njeri mund të ndryshojë botën me një akt të vogël humaniteti.

Sistemi i apartheidit (1948–1994) ishte më shumë se politikë – ishte institucionalizimi i frikës dhe ndarjes. Ligjet ndanin njerëzit sipas ngjyrës së lëkurës, dashurisë dhe shpresës.

Por edhe në errësirën më të dendur, Mandela dëshmoi se nuk mund të ndalosh lindjen e dritës.

Në 1990, me vizionin e F.W. de Klerk, ligjet e urrejtjes u shfuqizuan.

Në 1994, me zgjedhjen e Mandelës, apartheid mori fund ligjërisht, edhe pse plagët e tij shoqërore do të kërkonin gjenerata për t’u shëruar.

Nelson Mandela vdiq më 5 dhjetor 2013, në Johanesburg, por nuk u shua.

Ai mbeti si një metaforë e lirisë njerëzore, një kujtesë se edhe nën shtypje, njeriu mund të zgjedhë të mos urrejë.

Në kete botë që ndan, Mandela bashkoi.

Në një epokë që ndëshkonte, ai fali.

Në një kohë që ngrinte mure, ai ndërtoi ura.

Siç tha njëherë:

> “Unë nuk jam shenjt, përveç nëse e konsideroni shenjtin si një mëkatar që përpiqet të sjelle paqe.

✨️✨️✨️

Analizë Filozofike dhe Historike:

Udhëtimi i një Shpirti të Lirë

Afrika e Jugut e viteve pas 1948-ës nuk ishte vetëm një shtet – ishte një laborator i ndarjes racore, ku njerëzimi provohej në kufijtë e absurdit.

Partia Nacionale, e udhëhequr nga Daniel François Malan, shpalli politikën e apartheidit – fjalë që në afrikans do të thotë “ndarje”.

Këto ligje e bënë racizmin politikë shtetërore, dhe i dhanë padrejtësisë formën e një kodi juridik.

Ligjet e Apartheidit – Arkitektura e Ndarjes

Ligji i Regjistrimit të Popullsisë (1950): çdo qytetar u klasifikua si “i bardhë”, “me ngjyrë”, “aziatik” ose “i zi (Bantu)”. Identiteti nuk ishte më zgjedhje – ishte vulë në dokument.

Ligji i Zonave të Grupit (1950): ndau hapësirat e jetesës; miliona zezakë u dëbuan me forcë nga shtëpitë e tyre për t’u zhvendosur në “zona për racën e tyre”.

Ligji i Ndalesës së Martesave të Përziera (1949) dhe Ligji i Amoralitetit (1950): ndaluan martesat dhe marrëdhëniet mes racave, duke ndarë jo vetëm trupat, por edhe dashuritë.

Ligji i Arsimit Bantu (1953): ndau dijen. Fëmijët e zinj mësonin për të qenë shërbëtorë, jo qytetarë.

Ligji i Shtypjes së Komunizmit (1950): përdorej për të mbyllur çdo gojë që fliste për barazi – sepse barazia shihej si kërcënim.

Këto ligje nuk ishin vetëm rregulla; ishin zinxhirë të ngritur mbi frikën. Ishte një sistem që e detyronte njeriun të mos shihte tjetrin si njeri, por si “kategori”.

Në këtë mjedis lindi qëndresa, dhe në zemrën e saj qëndronte Nelson Mandela.

Mandela fillimisht besonte në luftën paqësore, në frymën e Gandhi-t dhe rezistencës civile. Ai organizoi mosbindje civile, bojkotime dhe marshime me Kongresin Kombëtar Afrikan (ANC).

Por masakra e Sharpeville (21 mars 1960) – ku policia vrau mbi 69 protestues të paarmatosur – i tregoi se regjimi nuk njihte as mëshirë, as arsyetim.

Në 1961, ai themeloi Umkhonto we Sizwe (“Shtiza e Kombit”), krahun e armatosur të ANC-së, i cili përdori sabotazhin si formë rezistence ndaj institucioneve të shtetit të apartheidit.

Ai nuk sulmoi njerëz, por simbolet e sistemit. Megjithatë, qeveria e etiketoi si terrorist.

Në 1962, Mandela u arrestua për udhëtim të paligjshëm jashtë vendit dhe nxitje për grevë – dënim me pesë vjet burg.

Ndërsa ishte në qeli, autoritetet zbuluan dokumente që lidheshin me veprimtarinë e tij në Umkhonto we Sizwe.

Kështu nisi Gjyqi i Rivonias (1963–1964), një nga proceset më të famshme politike të shekullit XX.

Në atë gjyq, Mandela tha fjalët që tronditën botën:

> “Kam ëndërruar për një shoqëri demokratike e të lirë.

Është një ideal për të cilin jam i përgatitur të vdes.”

Në 12 qershor 1964, ai u dënua me burgim të përjetshëm.

Në vitet e heshtjes – kur koha bëhet mësuese:

Mandela kaloi 18 vjet në Robben Island, në një qeli të vogël 2x2 metra. Ushqimi ishte i pakët, puna e detyruar, librat e ndaluar.

Por aty ai nuk u thye. Ai lexonte fshehurazi, mësonte, udhëhiqte të burgosurit si mësues i heshtur.

Në 1982, u transferua në Pollsmoor Prison, pastaj në Victor Verster Prison, ku kushtet ishin më të buta, por vuajtja mbeti.

Në këto vite, ai refuzoi disa herë lirimin me kusht. Kur iu tha të hiqte dorë nga lufta e armatosur në këmbim të lirisë, ai u përgjigj me fjalët që sot kanë peshën e përjetësisë:

> “Vetëm njerëzit e lirë mund të negociojnë. Një i burgosur nuk është i lirë.”

Kështu Mandela fitoi atë që asnjë burg nuk mund ta mbante: lirinë e shpirtit.

Në 11 shkurt 1990, pas 27 vjetësh burg, u lirua. Por doli me buzëqeshje dhe pa urrejtje.

Nga i burgosur në president – dialektika e faljes

Në 1994, pas zgjedhjeve të para demokratike, Mandela u bë presidenti i parë i Afrikës së Jugut me ngjyrë.

Aty ku të tjerët do të kishin kërkuar hakmarrje, ai zgjodhi pajtimin.

Themeloi Komisionin për të Vërtetën dhe Pajtimin (1995), që synonte të shëronte plagët e historisë jo me ndëshkim, por me rrëfim dhe falje.

Ai kuptoi diçka që pak udhëheqës arrijnë ta shohin:

> “Falja çliron shpirtin. Heq frikën. Prandaj është një armë kaq e fuqishme.”

Mandela qëndroi në pushtet vetëm një mandat (1994–1999), duke dhënë një mësim të rrallë: udhëheqja nuk është pushtet, por shërbim.

Sot, historia nuk e sheh Nelson Mandelën thjesht si një politikan apo një figurë të lëvizjes anti-apartheid.

E sheh si shpirtin që provoi se e mira nuk ka ngjyrë, si dëshminë se liria fillon brenda njeriut, jo jashtë tij.

Në 2009, Asambleja e Përgjithshme e OKB-së** shpalli 18 korrikun si “Dita Ndërkombëtare e Nelson Mandelës”.

Ai mori mbi 250 çmime ndërkombëtare, përfshirë Çmimin Nobel për Paqe (1993), së bashku me F.W. de Klerk.

Emri i tij është i skalitur në Universitete, Fondacione, dhe Bulevarde anembanë botës.

Në çdo kontinent, në çdo gjuhë, Mandela është metaforë e qëndresës pa urrejtje.

Historia e sheh si shenjtërimin e njeriut të zakonshëm që zgjodhi të mos urrejë, si mësimin e përjetshëm se liria nuk është dhuratë, por akt i ndërgjegjes.

Mandela nuk është një – është një udhëzim moral.

Ai i mësoi njerëzimit se fuqia e njeriut qëndron në aftësinë për të qëndruar i drejtë edhe kur bota është përkulur.

Se burgjet më të forta janë ato që ne ndërtojmë brenda vetes, dhe liria fillon kur i shembim ato.

Në një botë që shpesh zgjedh frikën, Mandela na mëson të zgjedhim kurajon.

Në një botë që shpesh kërkon hakmarrje, ai na mëson të zgjedhim faljen.

Në një botë që ndan, ai na kujton të ndërtojmë ura.

> “Liria nuk është mungesa e zinxhirëve, por aftësia për të jetuar me dinjitet, për të respektuar tjetrin, për të dashur pa kushte.

Episode nga jeta dhe vleresinet

Fëmijëria dhe zjarri i parë i drejtësisë

Nelson Rolihlahla Mandela lindi më 18 korrik 1918, në Mvezo, një fshat i vogël në provincën e Cape.

Emri i tij në gjuhën Xhosa do të thotë “ai që tërheq degën e pemës”, metaforë për atë që lëkund sistemet e vjetra.

Nëna e tij ishte metodiste, babai – këshilltar fisnor, i përjashtuar nga puna për refuzim të bindjes ndaj kolonizatorit britanik.

Që atëherë, Mandela e kuptoi se njeriu mund të humbasë gjithçka, por jo dinjitetin.

Ai thoshte më vonë:

> “Nëna ime më mësoi të mos urrej kurrë. Edhe kur nuk ke asgjë, mund të zgjedhësh të jesh i ndershëm.”

Universiteti i Fort Hare – lindja e rebelit të brendshëm

Në 1939, Mandela hyri në Universitetin e Fort Hare, një nga pak institucionet për afrikanët me ngjyrë.

Aty ai njohu figura që më vonë do të bëheshin udhëheqës të lëvizjes për pavarësi në Afrikë.

Kur studentët organizuan një protestë për të drejta më të drejta, Mandela u përjashtua.

Ai tha më vonë:

> “Isha i ri dhe i frikësuar. Por më shumë më frikësonte ideja e të mos vepruarit.”

Ky ishte hapi i parë drejt jetës së tij si njeri i angazhuar ndaj drejtësisë.

Dashuria dhe arratisja – rruga drejt Johannesburgut

I përballur me martesë të imponuar nga tradita, Mandela u arratis në Johannesburg më 1941, me shokun e tij Justice.

Punoi si roje dhe më vonë si zyrtar ligjor. Këtu ai njohu Walter Sisulu, një figurë kyçe e ANC-së, që do ta udhëzonte në politikë.

Në këtë qytet, Mandela njohu Evelyn Mase, infermiere, me të cilën u martua dhe pati katër fëmijë.

Por më vonë, idealet politike dhe përndjekjet e pandërprera e larguan nga jeta familjare.

Në vitin 1958, ai u martua me Winnie Madikizela, gruaja që do të bëhej simbol i rezistencës femërore gjatë viteve të burgut të tij.

Lufta e hijeve – arrestimi dhe dënimi

Në Sharpeville, më 21 mars 1960, policia vrau 69 protestues që mbanin tabela kundër ligjeve të “pasaportave të brendshme”.

Kjo ishte pika e kthesës. Mandela, që deri atëherë kishte predikuar rezistencë paqësore, kuptoi se sistemi nuk mund të rrëzohej me fjalë.

Në 1961, themeloi Umkhonto we Sizwe (Shtiza e Kombit), krahun e armatosur të ANC-së.

Në 5 gusht 1962, u arrestua. U dënua me 5 vjet, pastaj, gjatë Gjyqit të Rivonias (1963–1964), me burgim të përjetshëm për sabotazh dhe konspiracion.

Në fjalimin e tij në gjyq tha:

> “E kam ëndërruar këtë shoqëri demokratike dhe të lirë... Është një ideal për të cilin jam i përgatitur të vdes.”

Ai u dërgua në Robben Island – një ishull që ishte më shumë simbol sesa burg.

Robben Island – shpirti që nuk u thye kurrë

Në burgun e Robben Island, Mandela zgjoi shpirtin e të burgosurve si një mësues i heshtur.

Çdo natë lexonte fshehurazi, mësonte të tjerët për ligjet, filozofinë dhe politikën.

Ai u bë “profesori i burgut”.

Një roje, vite më vonë, tregoi:

> “Ne shkuam për ta thyer. Ai na mësoi të jemi njerëzorë.”

Në një moment, Mandela u sëmur rëndë me tuberkuloz. Refuzoi trajtim të veçantë derisa të gjithë të burgosurit e tjerë të kishin kujdes mjekësor të barabartë.

Ky gjest e ktheu edhe në sytë e rojeve në një figurë që nuk mund të poshtërohej.

Më 11 shkurt 1990, pas 27 vjetësh burg, Mandela doli nga burgu me një buzëqeshje të qetë dhe një grusht të ngritur – simbol i forcës, jo i urrejtjes.

Ai refuzoi të shndërrohej në hakmarrës.

Në 1994, fitoi zgjedhjet e para demokratike dhe u bë presidenti i parë me ngjyrë i Afrikës së Jugut.

Në fjalimin e inaugurimit tha:

> “Të gjithë duhet të ecim përpara, duke i dhënë fund ndarjes. Të ndërtojmë një botë ku fëmijët e bardhë e të zinj të ecin dorë për dore.”

Ai krijoi Komisionin për të Vërtetën dhe Pajtimin, për të ndalur hakmarrjet dhe për të shëruar plagët me të vërtetën.

Në vend që të ndëshkonte, Mandela ftoi faljen si mjet paqeje.

Pas presidencës, Mandela themeloi Nelson Mandela Foundation, për të mbrojtur të drejtat e njeriut dhe edukimin.

Ai mbështeti luftën kundër HIV/AIDS, pas vdekjes së djalit të tij nga kjo sëmundje.

Në 2004, u tërhoq nga jeta publike duke thënë:

> “Mos më shikoni më si një shenjtor. Jam një mëkatar që përpiqet çdo ditë të bëhet më i mirë.”

Ndërroi jetë më 5 dhjetor 2013, në moshën 95-vjeçare, i rrethuar nga familja, kombi dhe bota që e quajti Baba i Lirisë.

Çmimet dhe nderimet ndërkombëtare

Nelson Mandela mori mbi 250 çmime dhe nderime gjatë jetës së tij.

Disa nga më të rëndësishmet:

🕊️ Çmimi Nobel për Paqe (1993) – për kontributin në fundin paqësor të apartheidit.

🎖️ Urdhri i St. John (Mbretëria e Bashkuar, 1996).

🎓 Doktorata nderi nga më shumë se 50 universitete në të gjithë botën (përfshirë Harvard, Oxford, dhe Universitetin e Këlnit).

🌍 Medalja Presidenciale për Liri (SHBA, 2002) – nderimi më i lartë civil amerikan.

🏅 Prix Liberté (Franca, 1991) dhe Order of Mapungubwe (Afrika e Jugut, 2004).

🕯️ Dita Ndërkombëtare e Nelson Mandelës (18 korrik) – shpallur nga OKB në 2009.

🇿🇦 Monumente me emrin e tij ngrihen në Cape Town, Londër, Nju Jork, Havanë, Johanesburg, e deri në Prishtinë.

Historia e sheh Mandelën jo si figurë politike, por si një urë midis dhimbjes dhe faljes, si njeriun që dëshmoi se liria e shpirtit është më e fortë se zinxhirët e trupit.

Ai është simbol i ndërgjegjes universale, dhe siç shkroi Desmond Tutu:

> “Ai hyri në burg si njeri, doli si mit, por jetoi gjithmonë si njeri i thjeshtë që donte botën.”

Në fund, Mandela është dëshmia se bota ndryshohet nga ata që refuzojnë të urrejnë.

Ai nuk kërkoi liri vetëm për veten, por për vetë njeriun.

> “Asnjë njeri nuk lind duke urryer. Njerëzit mësojnë të urrejnë, dhe nëse mund të mësojnë të urrejnë, mund të mësojnë edhe të duan.”

---

Referenca (MLA 9th Edition)

Libra dhe burime primare:

Mandela, Nelson. Long Walk to Freedom: The Autobiography of Nelson Mandela. Boston: Little, Brown and Company, 1994.

Mandela, Nelson. Conversations with Myself. New York: Farrar, Straus and Giroux, 2010.

Mandela, Nelson. Dare Not Linger: The Presidential Years. With Mandla Langa. New York: Farrar, Straus and Giroux, 2017.

Sampson, Anthony. Mandela: The Authorized Biography. New York: Alfred A. Knopf, 1999.

Meredith, Martin. Nelson Mandela: A Biography. New York: PublicAffairs, 2010.

“Apartheid Legislation 1850–1970.” South African History Online, www.sahistory.org.za.

The Rivonia Trial Records. National Archives of South Africa, 1963–1964.

“Sharpeville Massacre.” United Nations – International Day for the Elimination of Racial Discrimination, www.un.org/en/observances/end-racism-day.

“The Release of Nelson Mandela, 11 February 1990.” BBC News Archives, 1990.

Truth and Reconciliation Commission of South Africa Report. Vol. 1–5, 1998.

---

Burime institucionale dhe fjalime:

Mandela, Nelson. “Statement from the Dock at the Opening of the Defence Case in the Rivonia Trial.” Pretoria Supreme Court, 20 April 1964.

Mandela, Nelson. “Inaugural Address.” Union Buildings, Pretoria, 10 May 1994.

“Nelson Mandela International Day – 18 July.” United Nations General Assembly Resolution A/RES/64/13, 2009.

“Nelson Mandela Foundation – Official Archives.” Nelson Mandela Foundation, www.nelsonmandela.org.

“Nobel Peace Prize 1993: Nelson Mandela and Frederik Willem de Klerk.” The Nobel Prize Organization, www.nobelprize.org.

---

Burime shtesë analitike dhe filozofike:

Tutu, Desmond. No Future Without Forgiveness. New York: Doubleday, 1999.

Suttner, Raymond. Inside Apartheid’s Prison: Notes and Letters of Struggle. London: Ocean Press, 2001.

Lodge, Tom. Mandela: A Critical Life. Oxford University Press, 2006.

Habib, Adam, and Padayachee, Vishnu. “Economic Policy and Power Relations in South Africa’s Transition to Democracy.” World Development, vol. 28, no. 2, 2000, pp. 245–263.

Wicomb, Zoë. “Mandela and the Imagination of Forgiveness.” Journal of Southern African Studies, vol. 23, no. 3, 1997, pp. 541–555.

Prestige Magazine