Nga rrënja te horizonti Familja Tukiçi është një pemë e rrallë muzikore, e mbjellë në truallin e Shkodrës e Tiranës

– Trilogjia Tukiçi

Nga rrënja te horizonti

Familja Tukiçi është një pemë e rrallë muzikore, e mbjellë në truallin e Shkodrës e Tiranës, por me degë që shtrihen në Moskë, Paris, New York e Vjenë.

Ibrahim është rrënja – e thellë, e palëkundur, e lidhur fort me tokën e origjinës. Zëri i tij nuk ishte thjesht muzikë; ishte dëshmi e ekzistencës së një kulture që kërkonte të dëgjohej.

David është trungu – i fortë, i aftë të bartë energjinë nga rrënjët tek degët, duke e shndërruar trashëgiminë në krijimtari të re. Ai e ktheu traditën në gjuhë universale, duke e përkthyer shpirtin shqiptar në partitura që kuptohen kudo.

Genc është degët dhe kurorat – të hapura drejt dritës, që prekin qiellin e artit botëror. Ai është shfaqja e lirë dhe e pafund e talentit, që shkon nga një skenë në tjetrën duke bartur me vete ngrohtësinë e artit

Zëri i Ibrahimit dhe pianoja e Gencit janë të ndryshme në timbër, por të njëjta në ndjesi: të dy arrijnë të ngjallin mall e krenari.

Struktura e Davidit është ura midis emocioneve të atit dhe horizonteve të vëllait: ai ka arkitekturën muzikore të kompozitorit dhe shpirtin e artistit që kërkon dialog.

Tek të tre, ekziston një drejtësi artistike – asnjëri nuk e shfrytëzon artin si mjet të shpejtë për famë; e përdorin si mision jetësor.

Superlativiteti i familjes Tukiçi

Në historinë e muzikës shqiptare, janë të rralla familjet që përbëjnë një institucion më vete. Tukiçët janë një univers në miniaturë: kanë gjuhën e vet artistike, rregullat e tyre të përkushtimit, dhe një horizont të përbashkët moral. Nëse Shqipëria do të kishte një “konservator ideal” të mishëruar në njerëz, ai do të kishte emrin Tukiçi.

Në esencë, historia e kësaj familjeje na mëson tre të vërteta të mëdha:

1. Arti si trashëgimi – kur përçohesh nga brezi në brez, nuk vdes, por evoluon.

2. Tradita dhe moderniteti nuk janë armiq – janë dy fije të së njëjtës pëlhurë, që vetëm mjeshtrit dinë t’i endin pa i këputur.

3. Identiteti nuk humbet në udhëtim – ai përkundrazi pasurohet, si valixhja që kthehet nga rruga më e mbushur se kur u nis.

Në filozofinë e Aristotelit, arti i madh është ai që arrin katarsisin – pastrimin e ndjenjave. Në trilogjinë Tukiçi, ky katarsis nuk ndodh vetëm te publiku, por edhe te vetë artistët: secili ka pastruar, ripërtërirë dhe rigjeneruar artin shqiptar.

Nga Shkodra te sallat e Parisit, nga një këngë popullore deri te një koncert simfonik, nga një tenor legjendar te një pianist ndërkombëtar — Tukiçi nuk është vetëm mbiemër, është një metaforë e asaj që arti shqiptar mund të jetë kur përkushtimi bëhet gjen familjar.

Ata nuk janë thjesht tre emra në historinë e muzikës; ata janë një simfoni me tre lëvizje, ku çdo brez është një temë e re mbi një motiv të përbashkët: dashurinë për tingullin dhe dinjitetin e artit.

🌟

 Ibrahim Tukiçi

Në Shkodrën e viteve ’20, në një qytet ku tingujt e lahutës, kitarës dhe korit kishin zëra po aq të fortë sa kambanat e kishave dhe ezanet e xhamive, lindi një djalë që do të bëhej “tenori i kombit”. Ibrahim Tukiçi u rrit në një familje që respektonte kulturën dhe muzikën, në një mjedis ku kënga nuk ishte vetëm argëtim, por një akt identiteti. Në rrugicat e gurta të Shkodrës, mes erës së Bunës dhe melodive të valleve të dasmave, fëmija Ibrahim po ushtronte pa e ditur zanoret që një ditë do të pushtonin skenat e Europës.

Shkodra e asaj kohe kishte një përzierje unike — një kryqëzim të qytetarisë perëndimore me folklorin e lashtë shqiptar. Kjo përzierje do të bëhej themeli estetik i Ibrahim Tukiçit: tradita si rrënjë, arti si degë që ngrihet drejt qiellit.

Formimi dhe takimi me botën e madhe të muzikës

Studimet në Konservatorin “Çajkovski” në Moskë (1952–1957) nuk ishin thjesht një periudhë akademike. Ato ishin një përplasje e dy realiteteve: vokalit popullor shqiptar dhe disiplinës së hekurt të belkantos ruse. Profesori Anatoli Dalina, i cili e mësoi të ngjizte frymën e duhur, e çoi Ibrahimin drejt asaj mjeshtërie ku çdo notë është një emocion i kontrolluar.

Në Moskë, ai njohu për herë të parë orkestrën si “det muzikor” dhe skenën si “tempull i shenjtë”. Aty ku shumë studentë shihnin teknikë, Ibrahim shihte mision

Në Teatrin e Operas dhe Baletit në Tiranë, Tukiçi nuk ishte thjesht tenor — ai ishte personazh. Nuk interpretonte rolin; e mishëronte.

Në “Mrika” ishte shpresa që ngrihej mbi thirrjen e lirisë.

Në “Goca e Kaçanikut” ishte zëri i një populli që nuk dorëzohej.

Në veprat klasike si Rigoletto, Cavalleria Rusticana apo Madama Butterfly, ai tregonte se arti shqiptar nuk ishte provincial, por i aftë të ngrihej në nivelin e operës botërore.

Por ajo që e bënte të veçantë ishte fakti se pas mbrëmjeve të operës, ai kthehej tek kënga popullore shkodrane: “Kenke nuri i bukurisë”, “Bishtalecat palë-palë”, “Hajde gjyle”… Si një piktor që pas tablove madhështore, gjen qetësinë duke vizatuar peizazhe të fshatit të lindjes

Ibrahim Tukiçi nuk ishte vetëm interpretues, por edhe model frymëzimi. Ai u bë ura mes artistëve shqiptarë dhe standardeve ndërkombëtare të operës. Ishte dëshmi e asaj që një talent nga një vend i vogël mund të bëjë art të madh.

Vlerësimet nuk munguan: Artist i Merituar (1951), Artist i Popullit (1985), çmime në Bukuresht (1953) dhe Vjenë (1958). Por çmimi më i madh ishte ndikimi mbi fëmijët e tij — Davidin dhe Gencin — të cilët trashëguan jo vetëm zanoret, por edhe filozofinë e përkushtimit.

Vlerësimi dhe superlativiteti

Nëse do ta përkufizonim Ibrahimin në një fjali:

> “Ai ishte orkestrimi i shpirtit shqiptar në pentagramin botëror.”

Në çdo notë të tij ndjeje Shkodrën, Shqipërinë, dhe një urtësi që kalon kufijtë e gjuhës. Zëri i tij ishte si një monument akustik — një “Kulla e Sahatit” prej tingujsh — që vazhdon të matë kohën e artit shqiptar

Në një botë ku artin shpesh e konsumon tregu, Ibrahim Tukiçi përfaqëson atë që filozofët e artit do ta quanin "sublim i nevojshëm" — një formë e artit që nuk ka lindur për të shitur, por për të ekzistuar. Ai na kujton se kultura është memorie kolektive, e cila ruhet jo në libra, por në emocionin e një note të saktë.

Siç një pemë nuk e harron kurrë burimin e ujit, Ibrahim nuk e harroi kurrë burimin e shpirtit të tij: Shkodrën, këngën popullore, dhe detyrimin për t’i dhënë vendit të tij një zë të pavdekshëm.

🌟🌟David Tukiçi

Origjina e një muzike që di të udhëtojë

Kur babai yt është një tenor i kombit, shtëpia jote nuk është thjesht një apartament — është një konservator i përhershëm. David Tukiçi lindi më 27 qershor 1956 në Tiranë, por zemra e tij artistike rreh në ritmin e Shkodrës së babait të tij. Nga dritaret e fëmijërisë ai dëgjonte jo vetëm zërin e Ibrahimit, por edhe provat, orkestrën, këngët popullore, bisedat e muzikantëve.

Në këtë mjedis, muzika nuk ishte profesion i ardhshëm; ishte gjuhë amtare

David u formua si kompozitor nën kujdesin e mjeshtrit Çesk Zadeja, i cili vetë ishte nxënës i Shostakovich. Ky fakt nuk është thjesht kuriozitet: ai shpjegon rrënjët simfonike të krijimtarisë së tij. Në dorën e Davidit, pentagrami bëhet një hartë ku notat nuk janë pika statike, por stacione udhëtimi.

Në moshën vetëm 13-vjeçare, ai fitoi Festivali i Këngës 1969 me “Dhuratë për ditëlindje” — një rekord i rrallë për moshën. Kjo nuk ishte vetëm një fitore, por një shpallje se talenti nuk priste moshën për t’u pjekur.

Karriera e Davidit ka dy shtylla kryesore:

1. Festivali dhe krijimtaria pop-kulturore shqiptare

Këngë si “Dy gëzime në një ditë” (1986) dhe “Sagapo, të dua” (1990) e bënë një emër të dashur për publikun e gjerë. Ato ishin një përzierje e ndjeshmërisë perëndimore me melodinë shqiptare — një gjuhë e përbashkët për një publik në tranzicion.

2. Kompozimi dhe dirigjimi simfonik

Si drejtor i muzikës simfonike pranë RTSH (1982–1992), ai nuk ishte thjesht administrator, por dirigjent dhe krijues. Krijimi i tij më i njohur, Horcynus Orca (2001), është një koncert dykolësh për flaut dhe violonçel, i cili të kujton një udhëtim detar të ndjerë, ku valët janë akorde dhe stuhitë janë modulime. Ky është David në formën e tij më të thellë: një tregimtar që përdor orkestrën si penë.

David është simbol i muzikës shqiptare që mëson të ecë në skenën ndërkombëtare. Ai nuk është vetëm “djali i Ibrahimit” apo “vëllai i Gencit”, por një autoritet i pavarur artistik që ka formuar shijet e disa brezave.

Më 2021, Presidenti i Shqipërisë e dekoroi me titullin “Mjeshtër i Madh” — një titull që në rastin e tij nuk është kompliment, por përshkrim i saktë.

Nëse Ibrahimi ishte zëri që ngrihej lart, Davidi është pena që zgjeron horizontin.

> “Ai është arkitekti i tingullit shqiptar që di të udhëtojë pa humbur identitetin.”

Në çdo partiturë të tij ndjehet një urë: njëra anë është folklori, tjetra është simfonia; mes tyre, një gërshetim që nuk prish asnjërën, por i lartëson të dyja.

Në filozofinë e artit, ekziston koncepti i "translacionit të shpirtit" — kur një artist merr diçka të lindur në një kulturë dhe e përshtat për një tjetër pa e humbur thelbin. Davidi është një mjeshtër i këtij translacioni. Ai nuk është rebel ndaj traditës, por as nuk është rob i saj. Është si një udhëtar që kthehet gjithmonë në shtëpi, por gjithnjë me një hartë të re në dorë.

🌟🌟🌟 Genc Tukiçin

Origjina e një pianisti që i përket botës

Në një familje ku fjala “muzikë” nuk ishte profesion por mënyrë jetese, Genc Tukiçi lindi mes tingujve të provave të orkestrës, fjalëve të babait tenor dhe penës së të vëllait kompozitor. Në Tiranën e viteve të rinisë së tij, arti ishte një portë për të parë botën; për Gencin, kjo portë nuk ishte vetëm për të parë — ishte për të dalë jashtë.

Që fëmijë, ai kuptoi se klaviatura nuk ishte thjesht një seri tastesh të bardhë e të zinj, por një gjuhë universale ku çdo notë është një fjalë që kuptohet kudo.

Formimi dhe rrugëtimi drejt majave

Nga Liceu Artistik “Jordan Misja” në Tiranë, tek Akademia e Arteve, dhe më pas drejt École Normale de Musique në Paris, Genc Tukiçi u rrit mes dy botëve: disiplinës klasike europiane dhe ndjeshmërisë ballkanike.

Në Paris, ai nuk ishte thjesht student — ishte ambasador i një kulture të vogël në një kryeqytet të madh. Marrja e diplomës së solistit dhe më pas e pedagogut nuk ishte fundi i rrugës, por çelësi për të hyrë në sallat më prestigjioze të botës.

Kulmi artistik dhe universi i tij muzikor 

Genc Tukiçi ka performuar në skena të tilla si Salle Gaveau, Salle Cortot, Gstaad Festival, Town Hall në New York, Muzikverein në Vjenë. Por ai nuk është vetëm interpretues i repertorit klasik — ai është edhe krijues, me vepra që mbajnë firmën e tij:

Valse Céleste, një dedikim për Nënë Terezën, që tingëllon si lutje e heshtur mbi tastierë.

Fantasia Argentina, dhuratë për Papa Françeskun, që përmban ritme të gjalla dhe thellësi shpirtërore, aq sa mori bekimin papnor.

Arranzhime brilante mbi Puccini, Verdi, Offenbach, ku shkrin respektin për mjeshtrat me gjurmën e vet krijuese.

Në vitin 2009 mori Çmimin Nino Rota si muzikant i madh ndërkombëtar; në 2022 u nderua si Ambasador i Paqes, duke përforcuar idenë se arti i tij nuk njeh kufij.

Ndryshe nga babai dhe vëllai, Genci nuk e kufizoi veten vetëm në një disiplinë. Ai është pianisti, kompozitori, aranxheri dhe, herë pas here, këngëtari që del në skenë për të interpretuar në Festivalin e Këngës (2016, 2017, 2019) — madje në një rast bashkë me vajzën e tij, Nadien, në këngën “Ju Flet Tirana”.

Në këtë mënyrë, ai bëhet ura e tretë në triptikun Tukiçi: nga rrënjët e Ibrahimit, përmes strukturës së Davidit, tek krahët e hapur të Gencit.

Si i dallohen ne  Vlerësim dhe superlativitetië?

Nëse Ibrahimi ishte themeli dhe Davidi ura, Genci është fluturimi.

> “Ai është pianisti që nuk e prek tastierën — e përqafon.”

Çdo interpretim i tij është një udhëtim, ku publiku nuk është thjesht dëgjues, por bashkudhëtar. Salla nuk është vetëm hapësirë — është një tempull të cilin ai e shenjtëron me tingull

Në filozofinë estetike ekziston nocioni i katarsisit muzikor — ajo gjendje pastrimi shpirtëror që ndodh kur arti prek thellësitë më intime të njeriut. Genc Tukiçi, me karrierën e tij, është dëshmi se ky katarsis nuk është privilegj i elitave kulturore, por një e drejtë e çdo shpirti që dëgjon me zemër.

Në duart e tij, pianoja bëhet jo thjesht instrument, por një hartë e paqes, ku çdo akord është një kufi që zhduket.

🌟🌟🌟

Pse Familja Tukiçi është një institucion arti

1. Kontinuiteti brez pas brezi

Si çdo institucion i qëndrueshëm, ata kanë një vijimësi që shkon përtej jetës së një individi. Nga Ibrahim, te Davidi e Genci, muzika nuk është e rastësishme, por një mision i trashëguar.

2. Shtrirja e gjerë e disiplinave

Një institucion nuk ofron vetëm një degë të vetme; Tukiçët kanë operë, kompozim, orkestracion, piano, këngë, dirigjim, dhe krijimtari origjinale. Në një familje, ata mbulojnë pothuajse gjithë hartën e muzikës.

3. Kontributi në edukim dhe kulturë

Nga roli i pedagogut (Genci në Paris, Davidi në konservatorë) te shembulli i modelit artistik, ata nuk janë vetëm interpretues, por formues të brezave të rinj.

4. Prania ndërkombëtare

Ashtu si një institucion që ka ambasada kulturore nëpër botë, Tukiçët kanë lënë gjurmë nga skenat shqiptare te ato evropiane dhe amerikane.

5. Vlerësimi publik dhe kritik

Një institucion nuk e merr legjitimitetin nga vetëshpallja, por nga njohja e të tjerëve. Çmimet, titujt, vlerësimet mediatike dhe dashuria e publikut janë provat që ky “institucion familjar” është i certifikuar nga historia dhe shoqëria.

> “Familja Tukiçi nuk është thjesht një histori suksesi individual – është një akademi shpirtërore, një konservator i gjallë, një institucion arti që dëshmon se muzika mund të trashëgohet si gjaku dhe të shpërndahet si drita.”

Referenca në stilin APA

Libra dhe artikuj:

1. Pere, L. (2025). Familja Tukiçi – Një institucion arti. Botuar nga autorja.

2. Tukiçi, I. (2010). Rrëfime për artin dhe jetën time. Tiranë: Shtëpia Botuese e Musikës Shqiptare.

Media dhe arkiva: 3. Teatri i Operas dhe Baletit. (n.d.). Arkiva e interpretuesve shqiptarë. Marrë nga https://www.operaballet.gov.al

4. Radio Televizioni Shqiptar. (n.d.). Intervista dhe emisione mbi familjen Tukiçi. Marrë nga https://www.rtsh.al

5. Festival i Këngës. (2016-2019). Performancat e Genc Tukiçit. Arkivuar nga RTSH.

Institucione dhe arsimi: 6. École Normale de Musique de Paris. (n.d.). Alumni të njohur. Marrë nga https://www.enmp.fr

7. Akademia e Arteve, Tiranë. (n.d.). Profesorë dhe ish-studentë të shquar. Marrë nga https://www.akademiaarte.gov.al

Materiale online dhe intervista: 8. Shkodra Online. (2020). Familja Tukiçi: Trashëgimia muzikore e një dinastie. Marrë nga https://www.shkodraonline.com

9. Albanian Music Portal. (2018). Zëri dhe krijimtaria e Ibrahimit Tukiçi. Marrë nga https://www.albmusportal.al

 © 2025 Liliana Pere. Themeluese

Botuese.Autore--Revista Prestige

Të gjitha të drejtat e rezervuara.