Personalitete të arsimit rilindas që frymëzojnë Revista Prestige Autor: Liliana Pere

Personalitete të arsimit rilindas që frymëzojnë

Revista Prestige

Autor: Liliana Pere

“Gjuha është shpirti i një kombi; kush e humb atë, humb identitetin e vet. Shkronjat shqiptare janë çelësi që hap dyert e dijes dhe të lirisë. Pa alfabetin tonë, nuk ka histori, nuk ka vetëdije, nuk ka të ardhme. Të shkruash në gjuhën tënde është të jetosh dhe të rrojsh shpirtin e të parëve. Një komb që i mëson fëmijët e vet të lexojnë dhe shkruajnë në gjuhën e vet, është komb që do të qëndrojë i lirë dhe i fortë. Shkronjat nuk janë thjesht simbole; ato janë urat që lidhin të kaluarën me të ardhmen.”

Petro Nini Luarasi, një dritë e ndezur në errësirën e kohës, ku fjalët dhe shkronjat u bënë armë për lirinë dhe shpirtin e kombit. Ai nuk ndërtoi vetëm shkolla, por rrugë ku zemrat e rinj mund të ushqehen me dituri dhe ëndrrat të ngjiten lart, mbi barriera e frikëra. Siç thoshte vetë: “Arsimi është shpirti që rrit njeriun dhe i jep dritë atdheut”, ai shpërndau njohuri si petale lulesh që mbijnë në çdo mendje të etur për dije. Në çdo shkollë të hapur, në çdo fjalë të shkruar me përkushtim, Petro Nini lulëzonte si një poezi e gjallë, duke i dhënë Shqipërisë jo vetëm mësues, por shpresa dhe

Petro Nini Luarasi, pishtari i Rilindjes dhe i arsimit shqiptar, me punën e tij të palodhur për krijimin e abetares shqiptare, përhapjen e shkollave dhe afirmimin e gjuhës kombëtare, na mëson se arsimi dhe gjuha janë themelet e çdo lirie dhe identiteti kombëtar. Ai ishte një vizionar, mësues dhe inspirim për të gjithë shqiptarët, duke lënë gjurmë të thella në mendjet dhe zemrat e brezave të ardhshëm.

Si nxënëse e Petro Nini Luarasit, ndjej një vetmotivim të madh për të shkruar dhe për të pasuruar mendjet me dijet , me shkronjat e tij, duke ndjekur shembullin e tij dhe duke marrë firmën time në këtë rrugëtim të bukur të dijes.

Autor: Liliana Pere

Petro Nini Luarasi

Pishtari i Rilindjes dhe i arsimit shqiptar, ishte mësues, vizionar dhe frymëzim i brezave. Me përkushtimin e tij të palodhur për krijimin e abetares shqiptare, hapjen e shkollave dhe afirmimin e gjuhës kombëtare, ai na mëson se arsimi dhe gjuha janë themelet e çdo lirie dhe identiteti kombëtar.

Ai shpesh thoshte: “Një popull pa shkronja është si një trup pa shpirt.” Kjo frazë na kujton se çdo shkronjë e mësuar, çdo fjalë e shkruar dhe çdo libër i hapur, është një hap drejt forcës dhe unitetit kombëtar. Luarasi krahasonte gjuhën me dritën e një pishtari që udhëheq të humburit në errësirë, duke treguar rëndësinë e saj jo vetëm në mësimdhënie, por edhe në vetëdijen e kombit.

Si nxënëse e Petro Nini Luarasit, ndjej motivim të madh për të shkruar dhe për të pasuruar dijen time, duke ndjekur shembullin e tij dhe duke marrë firmën time në këtë rrugëtim të bukur të dijes. Frymëzimi i tij më bën të besoj se çdo shkronjë, çdo fjali e shkruar në gjuhën tonë, është një hap drejt lirisë dhe identitetit tonë kombëtar.

Luarasi na mëson se dijet nuk janë thjesht informacion; ato janë armë e fuqishme. Ai krijoi një urë mes të kaluarës dhe të ardhmes: shkolla, abetare, gazeta dhe shkrime që i frymëzojnë brezat e rinj edhe sot. “Kush mban gjuhën gjallë, mban kombin gjallë,” thoshte ai, duke na kujtuar se respekti për gjuhën është respekt për vetveten dhe për historinë tonë.

Në këtë frymë, unë ndihem e privilegjuar që mund të vazhdoj të mësoj dhe të shkruaj, duke e pasuruar shpirtin tim me dritën që Petro Nini Luarasi hodhi për gjithë brezat e shqiptarëve

Petro Nini Luarasi ishte Prometeu i dijes shqiptare

Petro Nini Luarasi lindi më 22 prill 1865 në fshatin Luaras të Kolonjës, një troje ku gjuha dhe tradita ishin shpirt i çdo familjeje. Që në vegjëli, ai kuptoi se arsimi është dritë që ndez shpirtin, dhe se vetëm përmes dijes mund të lulëzojë një komb. Familja e tij e thjeshtë, por me shpirt patriotik, e rriti me ndjenjën e përgjegjësisë ndaj atdheut, dhe me idenë se çdo fjalë e shkruar në shqip ishte një flakë lirie.

Në moshën dhjetëvjeçare hyri në seminarin e Qestoratit, ku nën drejtimin e Koto Hoxhit mori njohuritë e para të thella, jo vetëm të leximit e shkrimit, por edhe të mendimit kritik. Petro mësoi se dija nuk është vetëm informacion, por mundësi për të kuptuar dhe për të vepruar drejt, filozofi që do ta shoqëronte gjatë gjithë jetës. Nga këtu lindi bindja se arsimi është armë e fuqishme për çlirim shpirtëror dhe kombëtar.

Në vitet pas seminari, Petro filloi të hapë shkolla shqipe në Kolonjë dhe më vonë në Korçë. Ai i shihte shkollat jo thjesht si dhoma mësimi, por si altare ku shpirtërat shqiptarë rriteshin në ndërgjegje dhe vetëdije kombëtare. Shkolla, për të, ishte një hapësirë ku çdo fëmijë mësonte të dukej, të mendonte dhe të vepronte si qytetar i lirë. Për këtë arsye, ai bashkëpunoi me të gjithë veprimtarët më të shquar të kohës, si Thanas Sina dhe Parashqevi Qiriazi, duke krijuar një rrjet arsimor që do të formonte breza të tërë.

Petro nuk u ndal vetëm te shkollat; ai ishte pjesëmarrës aktiv i botimeve patriotike. Ishte redaktor i revistave Bashkimi i Kombit, Drita, Kombi dhe Liria, ku artikujt e tij përmbanin jo vetëm informacion, por edhe reflektim filozofik mbi moralin, lirinë dhe përgjegjësinë e individit ndaj kombit. Ai shkruante:

> “Shkronjat janë armët tona, librat janë fortesat tona.”

Kjo thënie simbolizon përpjekjen e tij për të ruajtur identitetin shqiptar në një kohë kur censura dhe fanatizmi e kërcënonin atë.

Një nga momentet më të rëndësishme të jetës së tij ishte Kongresi i Manastirit në 1908, ku vendosën alfabetin e gjuhës shqipe. Pjesëmarrja e Petro Ninit në këtë ngjarje ishte si ndryshimi i historisë me dorën e tij. Ai e shihte alfabetin si një mjet për të çliruar mendjet dhe për të bashkuar shpirtin e kombit. Në këtë kohë, thënie të tijat të fuqishme frymëzojnë:

> “Një komb që s’ka alfabet është si një njeri pa fytyrë.”

Pas Kongresit, Petro udhëtoi në Shtetet e Bashkuara, ku organizoi shoqata patriotike dhe kultivoi dashurinë për atdheun tek shqiptarët e diasporës. Ai besonte se çdo shqiptar jashtë vendit duhej të mbante shpirtin e lirë dhe lidhjen me kombin, duke u bërë ambasador i dijes dhe patriotizmit.

Jetën e tij ai e bashkonte me filozofinë e Sokratit, Rousseau-së dhe Voltaire-it. Ai e kuptonte se arsimi formon individin, ndërgjegjen dhe qytetarin e lirë, ndërsa shkrimet e tij ishin një apel për veprim dhe reflektim:

> “Kur të më vrisni, gjakun tim mblidhni dhe shkruajeni; bëjeni fëmijët të lexojnë, të kuptojnë, të duan mëmëdhenë më shumë se unë.”

Petro Nini Luarasi konsiderohet një nga figurat më të rëndësishme të Rilindjes Kombëtare për rolin e tij në përhapjen e gjuhës shqipe dhe abetares. Ai nuk ishte vetëm mësues, por edhe pedagog dhe ideator i mënyrave të reja për të mësuar gjuhën shqipe, duke e bërë atë të qasshme për fëmijët dhe rinisë shqiptare.

Rëndësia e tij qëndron në disa pika kryesore

1. Abetarja shqipe – Ai ishte ndër të parët që hartoi dhe përdori metoda mësimore të thjeshta dhe të kuptueshme për të mësuar shkronjat dhe fjalët shqipe.

2. Zgjerimi i arsimit shqip – Hapja e shkollave dhe përgatitja e mësuesve të rinj bëri që gjuha shqipe të përhapej më gjerësisht, sidomos në zonat e Kolonjës dhe më gjerë.

3. Themelimi i identitetit kombëtar përmes gjuhës – Ai e kuptoi se gjuha është themeli i një kombi, dhe për këtë arsye e vendosi mësimin e saj në qendër të veprimtarisë së tij.

4. Bashkëpunimi me intelektualë të tjerë – Edhe pse kishte bashkëpunime me Fan Nolin, Gjerasim Qiriazin dhe të tjerë, Petro Nini shpesh konsiderohet figura kryesore dhe frymëzuese për të gjithë aktivitetin mësimor dhe përgatitjen e abetares.

Në një farë mënyre, mund të thuhet se pa Luarasin, përhapja sistematike e gjuhës shqipe dhe abetares në fund të shekullit XIX do të kishte qenë shumë më e vështirë.

Petro Nini Luarasi kishte bashkëpunim të ngushtë me Fan Nolin, sidomos në fushën e arsimit dhe për përhapjen e ndjenjës kombëtare.

Fan Noli, duke qenë edhe vetë një intelektual i shquar, e mbështeti veprimtarinë e Luarasit dhe shpesh punuan për hapjen e shkollave dhe organizatave patriotike.

Ky ishte një bashkëpunim mes dy figurave që ndanin të njëjtat ideale për Shqipërinë dhe arsimin.

Sa i përket motrave Qiriazi (si Gjerasim Qiriazi, i cili ishte vëlla i tyre), ato gjithashtu kishin lidhje me Luarasin përmes fushatës për arsimin shqip. Motrat Qiriazi, veçanërisht Sevasti dhe Parashqevi, ishin pionere në edukimin e vajzave shqiptare dhe shpesh organizonin shkolla dhe kurse që mbështeteshin nga veprimtarë si Petro Nini Luarasi.

Pra, bashkëpunimi nuk ishte vetëm me Fan Nolin dhe Gjerasim Qiriazin, por edhe me këto gra të jashtëzakonshme të arsimit, për të forcuar rrjetin e shkollave shqipe.

Në një farë mënyre, Luarasi ishte një pikë lidhëse midis këtyre figurave të Rilindjes Kombëtare, duke bashkuar burrat dhe gratë që punonin për të njëjtin ideal: arsim dhe identitet kombëtar.

Ai u nderua pas vdekjes me monumente, rrugë, shkolla dhe medalje, duke u bërë simbol i dijes dhe lirisë shqiptare. Trashëgimia e tij na kujton se sakrifica dhe dijet bashkëjetojnë për të mbrojtur identitetin dhe dinjitetin e kombit.

Në çdo hap të jetës së tij, Petro Nini Luarasi ishte filozof, mësues dhe patriot: një Promete shqiptar, që solli “zjarrin e dijes” tek populli i vet, edhe përballë rreziqeve dhe kundërshtimeve.

Ai është prova e gjallë se arsimi dhe mendimi kritik janë armët më të fuqishme të çdo kombi, dhe se nderimi më i madh që mund t’i bëjmë një veprimtari të tillë është të mbajmë gjallë idenë e dijes

Petro Nini Luarasi, një nga figurat më të shquara të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, pati një rrjet të gjerë bashkëpunëtorësh dhe ndihmësish në veprimtarinë e tij atdhetare, sidomos në fushën e arsimit dhe të organizatave patriotike.

Ai punoi si mësues dhe aktivist në disa zona të Kolonjës dhe më gjerë, duke hapur shkolla shqipe dhe përgatitur mësues të rinj.

Disa nga bashkëpunëtorët e tij më të njohur ishin:

Thanas Sina: Mësues dhe bashkëthemelues i shkollës shqipe në Korçë në vitin 1887, pas largimit të Pandeli Sotirit.

Gjerasim Qiriazi: Veprimtar i Rilindjes Kombëtare, me të cilin Petro Nini Luarasi themeloi shoqatën protestante “Vëllazëria e Shqipërisë” në vitin 1892.

Nuçi Naçi: Një tjetër mësues dhe bashkëpunëtor i tij në hapjen e shkollave shqipe në Kolonjë.

Sali Butka: Një tjetër mësues dhe bashkëpunëtor i tij në fushën e arsimit.

Guri Sevo: Një tjetër bashkëpunëtor i tij në hapjen e shkollave shqipe në Kolonjë.

Ky grup veprimtarësh, së bashku me Petro Nini Luarasin, kontribuan në zhvillimin e arsimit në gjuhën shqipe dhe në forcimin e identitetit kombëtar shqiptar gjatë periudhës së Rilindjes Kombëtare.

Petro Nini Luarasi, për veprën e tij patriotike, arsimore dhe letrare, është nderuar në shumë mënyra, duke reflektuar respektin e kombit ndaj kontributit të tij. Ja një listë e detajuar e nderimeve dhe homazheve kryesore:

Nderimet kryesore të Petro Nini Luarasit

1. Monumente dhe shtatore

Në Luaras dhe disa qytete të Shqipërisë janë ngritur monumente që kujtojnë jetën dhe veprën e tij.

Këto monumente shpesh përfshijnë figura të tij me librin në dorë, simbol i përkushtimit të tij ndaj arsimit dhe dijes.

2. Emërtimi i rrugëve dhe shkollave

Shumë shkolla dhe rrugë në Shqipëri mbajnë emrin “Petro Nini Luarasi”.

Kjo është një mënyrë që gjeneratat e reja të kujtojnë vazhdimisht rolin e tij në arsimin dhe kulturën kombëtare.

3. Medalje dhe dekorata

Pas themelimit të shtetit shqiptar, disa institucione kulturore e patriotike e kanë dekoruar me medalje nderi për veprën e tij në fushën e arsimit dhe çështjes kombëtare.

4. Përkujtime dhe manifestime kulturore

Çdo vit në datën e lindjes dhe të vdekjes organizohen manifestime përkujtimore në Luaras dhe në Korçë.

Këto përkujtime përfshijnë ligjërata, ekspozita librash dhe aktivitete për fëmijë, duke theksuar rëndësinë e mësimit dhe gjuhës shqipe.

5. Hyrja në programet shkollore dhe kulturën kombëtare

Jeta dhe veprat e Petro Ninit janë pjesë e historisë së arsimit shqiptar.

Biografia e tij studohet në shkolla si shembull frymëzimi, sakrifice dhe dashurie për atdhe

Në thelb, nderimet për Petro Ninin nuk janë thjesht simbole formale, por janë një mënyrë që shpirti i tij patriotik dhe filozofia e tij arsimore të jetojë përtej kohës, duke frymëzuar çdo gjeneratë të re.

© 2025 Liliana Pere. Themeluese

Botuese.Autore--Revista Prestige

Të gjitha të drejtat e rezervuara.