Prof. Aleksandër Xhuvani – Mishërim fisnik , i kulturës Akademike, integrìtetit, dhe drita e dijes shkencore në epokën dixhitale.

Portret reflektiv -

-përmbledhje mbi figuren e nderuar të Prof. Aleksandër Xhuvanit dhe më pas

Lexoni

-Intervistën me Profesorin tim të shquar të Informatikës.

Prof. Aleksandër P. Xhuvani – Zëri i urtësisë dhe drita e dijes shqiptare në epokën digjitale.

Hyrje.

> “Inxhinieria është arti i padukshëm që i jep formë botës reale; një thellësi mendjeje ku logjika dhe krijimi bashkohen për t’i dhënë jetës funksion.”

Nëse Albert Einstein-i e quante shkencën një “akt të thellë qytetarie”, atëherë Profesor Aleksandër P. Xhuvani është mishërimi më fisnik i këtij ideali në Shqipëri.

✨️Prof Xhuvani përfaqëson figurën e intelektualit të heshtur, që punon pa zhurmë, por lë gjurmë të pashlyeshme — një mjeshtër i elektronikës dhe informatikes, që ka investuar gjithë jetën në ndërtimin e një kulture akademike të pastër, të drejtë dhe të ndritur.

Rrugëtimi i tij nis në Fakultetin e Inxhinierisë Elektrike të Universitetit të Tiranës, ku në 1982 përfundoi studimet "shkelqyer" dhe në 1985 u specializua në Elektronikë Industriale. Po atë vit fitoi gradën DEA në ENSEEIHT – Toulouse

Në 1989 mbrojti doktoraturën në Institut National Polytechnique de Toulouse,

"✨️✨️Duke u renditur mes shkencëtarëve më të përgatitur të kohës."✨️✨️

Në 2013 plotësoi formimin me një Master në Administrim Biznesi në Universitetin Montesquieu–Bordeaux IV, duke u afirmuar si një akademik me dije të thellë, vizion dhe integritet të lartë profesional.

Në 1985 filloi karrierën e tij si asistent pedagog ne Universitetin Politeknik. Brenda pak viteve, u dallua për seriozitet, etikë dhe nivel të lartë profesional.

Në 1992, ai mori postin e Drejtorit për Marrëdhënie Ndërkombëtare në Universitetin Politeknik të Tiranës (UPT), duke krijuar ura bashkëpunimi me universitete prestigjioze evropiane.

Në vitin 2001, pas një karriere të spikatur në mësimdhënie dhe kërkime shkencore, ai mori titullin Profesor i Plotë, duke u bërë një nga emrat më të respektuar të akademisë shqiptare në fushën e Elektronikës dhe Informatikës.

Sot, ai vazhdon të ligjërojë me nivel bashkekohor, me të njëjtin pasion e qetësi intelektuale në Universitetin “Marin Barleti”, ku mbetet një figurë frymëzuese për brezat e rinj të inxhinierëve.

Në aspektin institucional, Profesor Xhuvani ka dhënë një kontribut të jashtëzakonshëm si anëtar i Këshillit Shtetëror të Arsimit të Lartë dhe Shkencës (2007–2020) dhe anëtar i Bordit të Akreditimit (2015–2020),

✨️✨️

"duke qenë ndër arkitektët e reformës së arsimit të lartë shqiptar"

Ai është bashkautor i “White Paper” mbi arsimin e lartë (2014) dhe i akteve ligjore që përcaktojnë sot standardet e arsimit universitar në vend.

Në veprimtarinë e tij shkencore, Profesor Xhuvani është autor ose bashkautor i mbi 30 artikujve shkencorë, 5 librave tekst, 20 raporteve ndërkombëtare dhe 2 projekteve madhore kombëtare.

Punimet e tij trajtojnë temat më bashkëkohore të automatizimit, inteligjencës artificiale, sistemeve të kontrollit dhe informatizimit të proceseve industriale, duke e vendosur atë ndër pionierët e fushës së Elektronikës dhe Informatikës në Shqipëri.

Në Francë, Angli, Itali e Gjermani, ai është ftuar të ligjërojë e të prezantojë kërkime pranë universiteteve prestigjioze si Trieste, Bordeaux, Bristol, Campobasso dhe Siegen,

✨️✨️ku është vlerësuar për stilin e qartë, metodologjinë e përkryer dhe modestinë intelektuale që e karakterizon, ku ka terhequr vemendjen e Prof dhe Akademikeve te shquar te huaj.

Kolegët e krahasojnë shpesh me Claude Shannon-in – babanë e teorisë së informacionit, për thellësinë analitike, dhe me Steve Wozniak-un, për shpirtin krijues dhe humanizmin, dhe ndershmerinë që e shoqëron në çdo projekt.

🌟🌟🌟

Në 2002, u dekorua me “Knight Medal of Academic Palms” nga Ministri Francez i Arsimit, dhe në 2014, me “Knight Medal of the National Order of Merit” nga Presidenti i Francës – nderime që dëshmojnë jo vetëm njohjen e punës së tij, por edhe respektin që ai ka fituar për ndershmërinë, etikën dhe përkushtimin ndaj dijes.

Sot, Profesor Aleksandër P. Xhuvani mbetet një monument i gjallë i aftesisë, qetësisë, urtësisë dhe përsosmërisë akademike, një njeri që ka zgjedhur dijen mbi lavdinë,

shërbimin mbi egoizmin, dhe fisnikërinë mbi kompromisin.

Ai është, pa dyshim, një nga mendjet më të ndritura serioze dhe më të ndershme të arsimit shqiptar modern

✨️✨️✨️✨️

Prof. Aleksandër P. Xhuvani është një emër i shquar në fushën e elektronikës dhe informatikes;

ai është mishërimi i shkencëtarit të vërtetë, pedagogut të përkushtuar dhe qytetarit shembullor.

Në universin akademik shqiptar, ai ka krijuar një standard të pakrahasueshëm të integritetit, profesionalizmit dhe modestisë, duke qenë gjithmonë udhëheqës i heshtur, pa u bërë protagonist i shfaqjeve mediatike, por duke lënë gjurmë të pashlyeshme në çdo hap të karrierës së tij.

✨️✨️✨️

Në planin akademik, Prof. Xhuvani është një krijues i paradigmes moderne të inxhinierisë shqiptare, një autoritet i pakontestueshëm në fushat e inteligjencës artificiale, automatizimit dhe informatizimit të proceseve industriale.

Studimet dhe doktoratura e tij në Francë e vendosin atë mes elitës europiane të dijes, ndërsa punimet dhe publikimet e tij, mbi 30 artikuj shkencorë dhe 5 libra tekst, janë referenca të domosdoshme për çdo student dhe studiues shqiptar dhe ndërkombëtar.

✨️✨️✨️

Në planin human dhe qytetar, Prof. Xhuvani shquhet për ndershmëri, drejtësi dhe komunikim mjaft të qetè e tè kulturuar

Ai është një mentor i vërtetë, gjithmonë i durueshëm dhe mbështetës ndaj studentëve, duke nxitur tek secili jo vetëm dijen teknike, por edhe aftësinë për të reflektuar dhe vepruar me integritet.

Kolegët e tij e përshkruajnë si bashkëpunëtor dinjitoz dhe respektues, një figurë që bashkon njerëzit rreth projekteve më ambicioze akademike dhe ndërkombëtare.

✨️Në planin drejtues, Prof. Xhuvani ka lënë një gjurmë të pashlyeshme si Drejtor për Marrëdhënie Ndërkombëtare në UPT dhe si Drejtor i Institutit Francez, duke forcuar urat e bashkëpunimit akademik me institucionet më prestigjioze europiane.

Aftësia e tij për të bashkëpunuar në nivele të larta ndërkombëtare dhe për të menaxhuar projekte komplekse e bën atë një lider të rrallë, i respektuar dhe i admiruar nga komuniteti akademik global.

✨️Ndikimi i tij në arsimin shqiptar është kolosal: reformues, vizionar dhe praktik, Prof. Xhuvani ka kontribuar në krijimin e standardeve të arsimit universitar modern,

duke kombinuar njohuritë shkencore me etikën dhe humanizmin. Ai është një shembull frymëzues i asaj që mund të arrihet kur talenti, pasioni dhe përkushtimi bashkohen me integritetin dhe modestinë.

✨️✨️✨️Prof. Aleksandër P. Xhuvani është nga modelet me te mira te integritetit dhe fisnikërisë akademike.

Ai nuk kërkon vëmendje. Në çdo dimension – akademik, human dhe drejtues – ai është paradigma e akademikut të shquar, qytetarit të ndershëm dhe liderit të admirueshëm, duke bërë që figura e tij të mbetet shume sinjikative në historinë e arsimit dhe shkencës shqiptare.

Vazhdojmë intervistën !

Pyetje:

1. I nderuar Prof. Xhuvani: Profesor Xhuvani, ju i përkisni brezit që vendosi themelet e arsimit teknik në Shqipëri, në një kohë kur dija kërkonte përkushtim të thellë. Çfarë ju tërhoqi drejt inxhinierisë dhe si ka evoluar udhëtimi juaj — nga auditorët e viteve ’80 në Tiranë, tek doktorata në Francë, e më pas rikthimi për të kontribuar në zhvillimin e arsimit shqiptar?

Pergjigje: Prof. Xhuvani.

Pas përfundimit të shkollës së mesme në 1974, së bashku me 9 maturantë të dalluar atij brezi, u dërguam në Rumani për të kryer studimet universitare në fushën e kibernetikës dhe të elektronikës, ku ri-kryem maturën shkencore të Rumanisë në qytetin e Kluzh-Napokës (Cluj – Napoca) dhe mësuam gjuhën rumune. Pas përfundimit me sukses të maturës rumune u kthyem në Shqipëri për pushimet e verës dhe me pas nuk i vijuam studimet në Rumani sepse atë vit Shqipëria i ndërpreu marrëdhëniet e shkëmbimit të studentëve me Rumaninë. Ndonëse në 1974 kisha kërkuar degën e mjekësisë, pas kthimit nga Rumania dhe përfundimit të maturës shkencore, vendosa të ndiqja studimet në fushën e inxhinierisë në shtator 1975, studime që i mbarova në vitin 1980 me rezultate të shkëlqyera.

Pasi u riktheva në Fakultetin e Inxhinierisë në vitin 1981, këtë herë si asistent-pedagog në katedrën e Elektroteknikës, me propozimin e Prof. Alfred Palokës, mentori i karrierës sime akademike dhe me mbështetjen e Prof. Bardhyl Golemit, shef i katedrës së Elektroteknikës, u dërgova të kryeja studimet e doktoratës në Francë, në shkollën e madhe inxhinierike ENSEEIHT (Ecole Nationale Supérieure d’Electrotechnique, d’Electronique, d’Informatique et d’Hydraulique de Toulouse). Në 1985, përfundova seksionin special të inxhinierisë në fushën e elektronikës industriale dhe fitova diplomën e inxhinierit të asaj shkolle si edhe D.E.A. (Diplôme d’Etudes Approfondies) në fushën e gjeniut elektrik. Më pas përfundova me sukses studimet e doktoratës dhe në 1989 u riktheva në Fakultetin e Inxhinierisë të Universitetit të Tiranës për të vazhduar punën akademike, të cilën e vijoj ende sot.

Pyetje:

2. I nderuar Prof. Xhuvani: Në një botë ku teknologjia ecën me ritme të paparashikueshme,

Si mund të ndërthuren mësimdhënia me praktiken ku studentët te mësojnë të organizojnë informacionin, të kuptojnë lidhjet logjike dhe të ndërtojnë sisteme funksionale?

Pergjigje: Prof. Xhuvani

Në një botë ku teknologjia ecën me ritme të paparashikueshme, roli i arsimit duhet të ri konceptohet në mënyrë që të mos mbetet vetëm në transmetimin e dijes, por të shërbejë si proces krijimi dhe zbatimi të saj. Mësimdhënia nuk mund të kufizohet në përvetësimin e teorive, por duhet të ndërthuret ngushtë me praktikën, duke i ofruar studentit mundësinë të kuptojë realisht se si funksionon bota që e rrethon. Qëllimi nuk është më vetëm të dish, por të mendosh, të analizosh dhe të ndërtosh.

Ndërthurja e mësimit me praktikën e bën studentin pjesë aktive të procesit arsimor. Përmes metodave të bazuara në projekte konkrete, studentët përfshihen në zgjidhjen e problemeve reale dhe mësojnë të organizojnë informacionin në mënyrë të strukturuar. Kjo qasje nxit zhvillimin e të menduarit kritik, aftësinë për të kuptuar lidhjet logjike dhe për të analizuar pasojat e vendimeve që marrin. Duke ndërtuar modele, struktura logjike apo sisteme funksionale, studentët kalojnë nga thjesht të kuptuarit teorik në zbatimin praktik të dijes.

Në këtë proces, teknologjia luan rol të pazëvendësueshëm. Përdorimi i laboratorëve virtualë, programeve të simulimit, platformave bashkëpunuese apo mjeteve dixhitale ndihmon që mësimi të bëhet përvojë dinamike dhe interaktive. Eksperimentimi, prova dhe gabimi, bëhen pjesë e metodës së të nxënit. Për më tepër, bashkëpunimi ndërdisiplinor ndërmjet fushave si informatika, dizajni, menaxhimi apo komunikimi, i mëson studentët të ndërtojnë sisteme të plota dhe të kuptojnë ndërlidhjet mes tyre.

Roli i pedagogëve në këtë kontekst ndryshon thelbësisht. Ai nuk është më thjesht transmetues i njohurive, por mentor që udhëzon studentin të kërkojë, të analizojë dhe të sintetizojë informacionin në mënyrë të pavarur. Përmes këtij procesi, studenti mëson si të mësojë, një aftësi jetike në një epokë ku njohuritë ndryshojnë çdo ditë.

Në fund, ndërthurja e mësimdhënies me praktikën krijon individë të aftë të mendojnë sistematikisht, të zgjidhin probleme dhe të përshtaten me ndryshimet e vazhdueshme teknologjike. Arsimi i së ardhmes nuk mund të mbetet vetëm në libra; ai duhet të jetë përvojë, veprim dhe krijim. Vetëm në këtë mënyrë shkolla do të arrijë të përgatisë qytetarë që nuk ndjekin teknologjinë, por janë në gjendje ta udhëheqin atë.

Pyetje:

3. I nderuar Prof. Xhuvani: Ju njiheni si një profesor model — i pa korruptuar, qytetar i përgjegjshëm, me një qetësi dhe edukate të admirueshme dhe metodist në shkencë.

Si keni arritur të ruani këtë standard të lartë integriteti dhe metodologjie gjatë karrierës tuaj akademike dhe të jetës publike?

Pergjigje: Prof. Xhuvani.

Në shekullin XXI, roli i pedagogut ka kaluar përtej kufijve tradicionalë të mësimdhënies. Ai nuk është më thjesht një transmetues njohurish, por një figurë publike, një udhëheqës intelektual dhe një model etik për brezat e rinj. Në këtë kontekst të ri, ruajtja e një standardi të lartë integriteti dhe metodologjie është më e nevojshme se kurrë, pasi nga kjo varet besueshmëria dhe qëndrueshmëria e vetë institucioneve arsimore.

Integriteti akademik fillon me ndershmërinë intelektuale — me respektimin e së vërtetës, burimeve dhe autorësisë. Një pedagog i ndershëm nuk manipulon të dhënat, nuk përvetëson punën e të tjerëve dhe nuk komprometon standardet për përfitime personale apo institucionale. Në një epokë ku informacioni është i pafund dhe shpesh i pasigurt, aftësia për të dalluar midis faktit dhe opinionit, midis shkencës dhe propagandës, bëhet themel i formimit profesional dhe etik.

Nga ana tjetër, metodologjia përfaqëson mënyrën se si pedagogu e ndërton, e komunikon dhe e përçon dijen. Një metodologji e shëndoshë bazohet në kërkimin shkencor, në qartësinë konceptuale dhe në respektin për logjikën e mendimit kritik. Pedagogu i shekullit XXI duhet të jetë gjithnjë në kërkim të përditësimit të metodave të tij, të përdorë teknologjinë si mjet ndihmës dhe jo si zëvendësues, si dhe të promovojë mësim aktiv, bashkëpunues dhe reflektues.

Ruajtja e integritetit nuk kufizohet vetëm në auditor. Në jetën publike, pedagogu duhet të jetë shembull i qytetarisë, i maturisë dhe i përgjegjësisë shoqërore. Ai duhet të komunikojë me publikun në mënyrë të balancuar, të shmangë politizimin e dijes dhe të mbrojë gjithmonë parimet e së vërtetës dhe të profesionalizmit. Integriteti akademik është, në thelb, një mënyrë jetese — që shtrihet nga kërkimi shkencor deri te ndërveprimi me studentët, kolegët dhe shoqërinë.

Në një kohë të mbingarkuar me informacion, presione institucionale dhe tundime të suksesit të shpejtë, ruajtja e integritetit dhe metodologjisë kërkon vetë disiplinë, transparencë dhe përgjegjësi morale. Vetëm një pedagog që qëndron besnik ndaj etikës, logjikës shkencore dhe respektit ndaj dijes mund të përmbushë misionin e tij të vërtetë: të formojë mendje të lira dhe njerëz me vlera. Kjo është thelbi i rolit të pedagogut të shekullit XXI — të udhëheqë me mendje dhe me ndërgjegje.

Këto vlera më kanë udhëhequr dhe do të më udhëheqin në jetën time, ashtu siç më ka edukuar familja ime, e cila që prej tre brezash ka punuar gjithnjë për arsimin në dhe për gjuhën shqipe.

Pyetje:

4. I nderuar Prof. Xhuvani: Keni punuar në universitete prestigjioze si ENSEEIHT dhe Bordeaux, e më pas keni sjellë këtë përvojë në Shqipëri.

Si mund të përkthehet kultura akademike franceze në realitetin shqiptar, dhe cilat janë sfidat kryesore në këtë transferim njohurish?

Pergjigje: Prof. Xhuvani

Kultura akademike franceze është ndërtuar mbi një traditë të gjatë të racionalizmit, debatit intelektual dhe respektit për dijen si themel i qytetarisë. Universitetet franceze kanë luajtur historikisht një rol kyç në formimin e mendimit kritik, në zhvillimin e kërkimit shkencor dhe në ndërtimin e një elite intelektuale që ndikon në jetën publike. Përkthimi i kësaj kulture në realitetin shqiptar nuk është vetëm çështje e transferimit të modeleve arsimore, por një proces i thellë përshtatjeje kulturore, institucionale dhe metodologjike.

Në zemër të kulturës akademike franceze qëndron meritokracia, mendimi kritik dhe pavarësia intelektuale. Këto janë vlera që mund të shërbejnë si busull për zhvillimin e arsimit të lartë në Shqipëri. Zbatimi i tyre kërkon ndërtimin e një mjedisi universitar ku vlerësohet cilësia e kërkimit, ku debatet akademike inkurajohen dhe ku studentët mësojnë të mendojnë në mënyrë analitike, e jo të riprodhojnë mekanikisht dijen. Përveç kësaj, kultura franceze e rregullit dhe strukturës metodologjike mund të frymëzojë sistemin shqiptar për të forcuar transparencën, përgjegjësinë dhe etikën profesionale.

Megjithatë, ky transferim i njohurive përballet me disa sfida thelbësore. Së pari, ekziston ndryshimi midis infrastrukturës institucionale: universitetet shqiptare shpesh vuajnë nga mungesa e burimeve financiare, laboratorëve kërkimorë dhe kushteve për hulumtim shkencor të pavarur. Së dyti, kultura akademike vendase ende përballet me ndikime hierarkike dhe forma të vjetra të autoritetit pedagogjik, që mund të pengojnë zhvillimin e mendimit të lirë dhe dialogut ndërmjet studentit dhe mësimdhënësit. Së treti, mungesa e bashkëpunimeve të qëndrueshme ndërkombëtare kufizon mundësinë për të importuar jo vetëm programe studimi, por edhe frymë akademike dhe metodologji kërkimore.

Për të përkthyer me sukses kulturën akademike franceze në realitetin shqiptar, nevojitet një proces i dyanshëm: adoptim dhe përshtatje. Nuk mjafton të kopjohen formatet institucionale apo programet e studimit; duhet të përshtaten me realitetin social, ekonomik dhe kulturor shqiptar. Kjo nënkupton forcimin e etikës akademike, trajnimin e pedagogëve, hapjen ndaj bashkëpunimit ndërkombëtar dhe nxitjen e mendimit të lirë e kritik tek studentët.

Në fund, përkthimi i kulturës akademike franceze nuk duhet të shihet si imitacion, por si dialog midis dy traditave — një proces ku modeli francez ofron frymëzim, ndërsa realiteti shqiptar sjell kreativitetin dhe përshtatshmërinë e vet. Vetëm përmes këtij dialogu mund të ndërtohet një arsimi i lartë që është njëkohësisht i rrënjosur në realitetin kombëtar dhe i hapur ndaj përvojës Europiane.

Pyetje:

5. I nderuar Prof. Xhuvani: Titulli i Profesorit në 2001 — një moment kulmor për çdo akademik. Për ju, ky ishte një çast arritjeje, një moment përgjegjësie apo fillimi i një vizioni të ri?

Pergjigje: Prof. Xhuvani

Në fakt, fitimi i titullit akademik “Profesor” mund të shihet si të tria njëkohësisht - një arritje, një përgjegjësi, dhe një fillim i një vizioni të ri.

Një moment arritjeje

Fitimi i titullit “Profesor” është kulmi i një udhëtimi akademik të gjatë, të mbushur me kërkim shkencor, mësimdhënie dhe kontribute ndaj dijes. Është njohje e meritës, e përkushtimit dhe e ndikimit që profesori ka pasur në formimin e brezave dhe në zhvillimin e fushës së tij. Është një moment reflektimi dhe mirënjohjeje për rrugën e përshkuar.

Një moment përgjegjësie

Ky titull nuk është vetëm nder - është edhe përgjegjësi morale dhe institucionale.

Profesori bëhet shembull për studentët, mentor për të rinjtë kërkues, dhe garant i standardeve të cilësisë në akademi. Ai nuk është thjesht “më i dituri”, por ai që mbron dhe transmeton vlerat e dijes dhe integritetit akademik.

Fillimi i një vizioni të ri

Titulli “Profesor” nuk është fundi i rrugëtimit, por fillimi i një kapitulli të ri:

atë të udhëheqjes akademike, të krijimit të vizioneve për të ardhmen e arsimit, kërkimit dhe shoqërisë. Profesori i vërtetë nuk ndalet te arritja, por shndërrohet në frymëzim për të tjerët, ai duhet të rrezatojë mbi të gjitha mirësi dhe të kontribuojë për përparimin e gjithë komunitetit, me të cilin ai bashkëpunon dhe madje edhe më gjerë.

Pyetje:

6. I nderuar Prof. Xhuvani: Si ka evoluar shkenca e elektronikës dhe informatikës në Shqipëri gjatë këtyre dekadave, dhe cilat boshllëqe presin vizion dhe guxim akademik për t’u mbushur?

Pergjigje: Prof. Xhuvani

Shkenca e elektronikës dhe informatikës në Shqipëri ka kaluar një proces të ngadaltë, por të qëndrueshëm zhvillimi që nga fundi i viteve ’60 e deri në ditët e sotme. Nga përpjekjet e para për ndërtimin e laboratorëve modestë elektronikë dhe përdorimin e kompjuterëve të parë, deri te përhapja masive e teknologjisë digjitale në arsimin, administratën dhe jetën e përditshme, Shqipëria ka bërë hapa të rëndësishëm drejt modernizimit teknologjik. Megjithatë, ky rrugëtim nuk ka qenë linear dhe përballet ende me boshllëqe që kërkojnë vizion strategjik dhe guxim akademik për t’u mbushur.

Në periudhën e tranzicionit pas viteve ’90, përhapja e kompjuterëve personalë dhe hapja ndaj botës solli një revolucion të vërtetë në informatikë. Universitetet shqiptare filluan të krijojnë departamente të informatikës dhe elektronikës, ndërsa brezat e rinj u përfshinë gjithnjë e më shumë në fushat e programimit, rrjeteve kompjuterike dhe telekomunikacionit. Në dekadat e fundit, teknologjia ka depërtuar në pothuajse çdo sektor të ekonomisë, duke transformuar mënyrën se si punojmë, mësojmë dhe komunikojmë.

Megjithatë, përtej këtij progresi, sfidat strukturore dhe akademike mbeten të dukshme. Një ndër boshllëqet kryesore është mospërputhja midis formimit universitar dhe nevojave reale të tregut të punës. Programet mësimore shpesh mbeten teorike, ndërsa lidhja me industrinë dhe inovacionin është ende jo në nivelet që kërkon koha. Po kështu, kërkimi shkencor në fushën e elektronikës dhe informatikës mbetet i fragmentuar dhe me mbështetje të kufizuar financiare. Shqipëria ka pak qendra të mirëfillta kërkimore që të prodhojnë dije origjinale, dhe mungon kultura e bashkëpunimit ndërmjet universiteteve, bizneseve dhe institucioneve publike e jo publike.

Një tjetër boshllëk lidhet me mendësinë akademike. Ndërsa bota ecën drejt inteligjencës artificiale, automatizimit dhe teknologjive kuantike, universitetet shqiptare shpesh mbeten të përqendruara në njohuri bazë, pa e nxitur mjaftueshëm kreativitetin, kërkimin e pavarur dhe guximin për të eksperimentuar. Pikërisht këtu lind nevoja për vizion dhe guxim akademik - për të formuar breza që nuk mjaftohen me ndjekjen e teknologjisë, por që kontribuojnë në krijimin e saj. Nga ky këndvështrim ndërkombëtarizimi i arsimit në përgjithësi dhe i atij të lartë në veçanti si edhe i kërkim-zhvillimit është një aspekt i rëndësishëm për të arritur objektivat akademikë të këtij shekulli.

E ardhmja e shkencës elektronike dhe informatike në Shqipëri do të varet nga aftësia për të ndërtuar një ekosistem të qëndrueshëm inovacioni: institucione arsimore e institute apo qendra kërkimore që bashkëpunojnë me industrinë, kërkues që mbështeten financiarisht dhe intelektualisht, dhe politika publike që e kuptojnë rolin e dijes si motor zhvillimi. Vetëm përmes bashkimit të vizionit akademik me guximin intelektual mund të mbushet boshllëku midis dijes teorike dhe aplikimit praktik — duke e kthyer Shqipërinë nga konsumator i teknologjisë edhe në krijues të saj.

Pyetje:

7. I nderuar Prof. Xhuvani: Studentët ju kujtojnë si profesorin që mësonte logjikën dhe strukturën me durim. Si mund të lidhet kjo qasje me mjetet moderne, si Microsoft Access, dhe prog e tjera, ku logjika dhe organizimi i të dhënave ofrojnë shembuj konkretë të aplikimit të dijes?

Pergjigje: Prof. Xhuvani

Shekulli XXI po përjeton një transformim të thellë të mënyrës se si krijohet, ruhet dhe analizohet informacioni. Në qendër të këtij transformimi qëndron shkenca e të dhënave — një disiplinë që bashkon matematikën, statistikën, informatikën dhe logjikën analitike — dhe inteligjenca artificiale (IA), e cila i jep këtyre të dhënave kuptim, autonomi dhe aftësi për të mësuar. Evolucioni i tyre i përbashkët përfaqëson jo vetëm një përparim teknologjik, por një ndryshim paradigmatik në mënyrën se si njeriu ndërvepron me dijen dhe vendimmarrjen.

Në dekadat e fundit, aplikacionet informatike janë shndërruar nga mjete ndihmëse në sisteme inteligjente që kuptojnë, analizojnë dhe parashikojnë sjellje njerëzore. Nga motorët e kërkimit dhe sistemet e rekomandimit, deri te mjekësia digjitale dhe ekonomia algoritmike, inteligjenca artificiale ka depërtuar në çdo aspekt të jetës moderne. Ky evolucion ka bërë që të dhënat të mos jenë më vetëm produkte të aktivitetit njerëzor, por lëndë e parë strategjike që ushqen inovacionin, politikë-bërjen dhe zhvillimin ekonomik.

Vizioni për të ardhmen e shkencës së të dhënave duhet të ndërtohet mbi tri shtylla kryesore:

Etika dhe transparenca, që garantojnë përdorimin e drejtë dhe të sigurt të të dhënave;

Ndër-disiplinariteti, që bashkon shkencëtarët e informatikës me sociologët, juristët dhe ekonomistët;

Aftësitë krijuese dhe kritike, që përgatisin profesionistë të aftë të kuptojnë jo vetëm algoritmet, por edhe ndikimet e tyre shoqërore.

Për vendet në zhvillim si Shqipëria, kjo është një mundësi unike për të kapërcyer fazat tradicionale të industrializimit dhe për të ndërtuar një ekonomi të bazuar në dije. Universitetet duhet të orientojnë kërkimin drejt aplikimeve praktike të IA-së në bujqësi, shëndetësi, mjedis dhe administratë publike, duke krijuar platforma që e lidhin inovacionin akademik me nevojat reale të shoqërisë.

Megjithatë, për të realizuar këtë vizion nevojitet guxim intelektual dhe strategji kombëtare. Shqipëria duhet të investojë në infrastrukturë digjitale, në burime të hapura të të dhënave dhe në programe studimi që nxisin eksperimentimin, jo vetëm riprodhimin e dijes ekzistuese. Inteligjenca artificiale nuk duhet parë si zëvendësim i njeriut, por si bashkudhëtarë në procesin e krijimit dhe kuptimit të dijes.

Në përfundim, evolucioni i shkencës së të dhënave dhe aplikacioneve informatike përmes inteligjencës artificiale përfaqëson një hap drejt një epoke ku njohuria bëhet dinamike, e ndërlidhur dhe e vetëdijshme. Sfida e vërtetë e këtij vizioni është të sigurohet që teknologjia të mbetet në shërbim të njeriut — dhe që njeriu të mos humbasë aftësinë për të menduar thellë në një botë që po mëson të mendojë vetë.

Pyetje:

8. I nderuar Prof. Xhuvani: Si anëtar i Këshillit të Arsimit të Lartë dhe i Bordit të Akreditimit, çfarë mësimesh keni nxjerrë mbi ndërtimin e një sistemi arsimor që respekton meritën dhe inkurajon ekselencën?

Pergjigje: Prof. Xhuvani.

Reforma e arsimit të lartë në Europë, e njohur si Procesi i Bolonjës, ka synuar të krijojë një hapësirë të përbashkët arsimore Europiane, të bazuar në standarde të përbashkëta, transparencë, mobilitet dhe njohje të ndërsjellë të diplomave. Për Shqipërinë, përfshirja në këtë proces ka qenë një hap i rëndësishëm drejt modernizimit të sistemit universitar dhe integrimit në rrjetin akademik Europian. Megjithatë, përtej strukturës formale të cikleve të studimeve (Bachelor, Master, Doktoraturë), sfida thelbësore mbetet ndërtimi i një sistemi që respekton meritën dhe inkurajon ekselencën reale.

Një ndër mësimet kryesore të nxjerra nga zbatimi i Bolonjës është se standardizimi nuk është sinonim i cilësisë. Ndërsa procesi ka sjellë transparencë në kreditimin dhe krahasueshmërinë e programeve, ai nuk garanton automatikisht meritokraci. Cilësia varet nga kultura institucionale, nga mënyra se si matet performanca akademike dhe nga aftësia e institucioneve për të vlerësuar arritjet në bazë të kontributit real e jo të formës. Në këtë kuptim, respektimi i meritës kërkon integritet institucional, rregulla të qarta për vlerësim dhe një sistem që shpërblen përpjekjen, krijimtarinë dhe përgjegjësinë shkencore.

Një tjetër mësim i rëndësishëm është se ekselenca nuk mund të prodhohet pa motivim dhe pa mbështetje reale. Universitetet duhet të krijojnë mjedise që nxisin kërkimin, inovacionin dhe bashkëpunimin ndër-disiplinor. Kjo do të thotë të investohet në laboratorë, në projekte kërkimore, në partneritete ndërkombëtare dhe në trajnime të vazhdueshme për pedagogët. Vetëm kështu meritokracia nuk mbetet një parullë, por shndërrohet në kulturë pune dhe në filozofi institucionale.

Procesi i Bolonjës ka mësuar gjithashtu se arsimi i lartë nuk është thjesht sistem kreditesh, por një sistem vlerash. Respektimi i meritës kërkon drejtësi në përzgjedhje, transparencë në vlerësim dhe ndershmëri në administrim. Ekselenca, nga ana tjetër, kërkon frymë vizioni dhe mbështetje për talentet që sfidojnë rutinën dhe krijojnë dije të re. Në mungesë të këtyre elementeve, reforma mbetet sipërfaqësore, ndërsa universiteti rrezikon të humbasë rolin e tij formues dhe emancipues.

Në përfundim, mësimi më i rëndësishëm që del nga përvoja Europiane dhe shqiptare është se një sistem arsimor meritokratik ndërtohet mbi tri shtylla: transparencë, përgjegjësi dhe kulturë akademike të ndershme. Vetëm duke i integruar këto vlera në çdo hallkë të procesit arsimor, mund të krijohet një mjedis që jo vetëm respekton meritën, por edhe ushqen ekselencën si motor të zhvillimit kombëtar dhe Europian.

Pyetje:

9. I nderuar Prof. Xhuvani: A mendoni se Shqipëria e sotme i jep vendin që meriton dijes dhe kërkimit shkencor, apo ende mbizotëron një realitet ku njohuria është e nënvlerësuar?

Pergjigje: Prof. Xhuvani

Në Shqipërinë e sotme, ku zhvillimi shoqëror dhe ekonomik përballet me ritmet e shpejta të globalizimit, dija dhe kërkimi shkencor duhet të ishin themeli mbi të cilin ndërtohet çdo strategji kombëtare. Megjithatë, realiteti tregon se, ndonëse fjala “inovacion”, “arsim cilësor” dhe “shkencë” janë bërë pjesë e “discours”-it publik, njohuria ende mbetet e nënvlerësuar në praktikë. Ajo shpesh trajtohet si një dekor institucional më shumë sesa si një forcë që orienton zhvillimin dhe progresin.

Sistemi arsimor shqiptar ka bërë përpjekje për të harmonizuar strukturat e tij me standardet Europiane, përmes reformave si Procesi i Bolonjës dhe krijimit të agjencive të akreditimit. Megjithatë, këto ndryshime shpesh kanë qenë më shumë formale me bazë dokumentore sesa përmbajtësore. Kërkimi shkencor, që është zemra e çdo universiteti modern, mbetet i kufizuar në burime, në mbështetje financiare dhe në motivim institucional. Shumë studiues përballen me mungesë infrastrukture, literaturë të përditësuar dhe kushte pune që nuk nxisin as përkushtim, as krijimtari.

Për më tepër, shoqëria shqiptare ende nuk e vlerëson sa duhet dijen si kapital social. Në vend që të jetë baza mbi të cilën ndërtohet autoriteti profesional dhe moral, njohuria shpesh i nënshtrohet ndikimeve politike, lidhjeve personale apo interesave afatshkurtra. Ky fenomen krijon një kulturë të dobët të meritokracisë, ku ekspertiza zëvendësohet nga opinioni, dhe kërkimi nga retorika. Si pasojë, shumë të rinj të talentuar zgjedhin të zhvillojnë karrierën jashtë vendit, duke e varfëruar më tej potencialin shkencor kombëtar.

Megjithatë, ka edhe shenja pozitive. Universitetet shqiptare po përpiqen gjithnjë e më shumë të lidhen me projekte ndërkombëtare kërkimore, të nxisin “star-tup”-e teknologjike dhe të promovojnë ndërveprimin ndër-disiplinor. Brezi i ri i studiuesve dhe pedagogëve po tregon se ekziston një energji e re, që kërkon të sjellë integritet, profesionalizëm dhe vizion të ri në shkencë. Ajo që mungon është vullneti institucional për ta bërë dijen prioritet kombëtar — jo si slogan, por si politikë konkrete zhvillimi.

Mund të thuhet se Shqipëria e sotme ndodhet midis aspiratës për të vlerësuar dijen dhe realitetit të një kulture që ende nuk e njeh plotësisht fuqinë e saj. Përderisa kërkimi shkencor nuk shihet si investim dhe jo si shpenzim, dhe dijetarët si motorë të zhvillimit e jo si spektatorë të tij, vendi nuk mund të ndërtojë një të ardhme të qëndrueshme. Një shoqëri që nuk vlerëson dijen, rrezikon të mbetet konsumator i ideve të të tjerëve — dhe jo krijuese e vizioneve të veta.

Pyetje:

10. I nderuar Prof. Xhuvani: Çfarë këshille do t’i jepnit një të riu që sot fillon studimet në inxhinieri apo informatikë, në një epokë kur inteligjenca artificiale rishkruan rregullat e lojës dhe krijon mundësi dhe sfida të reja?

Pergjigje: Prof. Xhuvani

Të studiosh sot inxhinieri apo informatikë do të thotë të hysh në një botë ku rregullat e dijes dhe të krijimit po rishkruhen çdo ditë. Inteligjenca artificiale (IA) ka shndërruar mënyrën se si programojmë, ndërtojmë sisteme dhe marrim vendime. Por më shumë se çdo teknologji tjetër, ajo po sfidon njeriun të kuptojë se çfarë do të thotë të jesh krijues, mendimtar dhe i përgjegjshëm në një epokë të automatizuar.

Këshilla e parë për çdo student që hyn në këtë fushë është: mos mëso vetëm për të përdorur teknologjinë — mëso të mendosh përtej saj. Algoritmet mund të mësojnë modele, por vetëm mendja njerëzore mund të kuptojë domethënien, kontekstin dhe pasojat. Inxhinieria dhe informatika nuk janë thjesht profesione; ato janë mënyra për të ndërtuar realitete të reja. Prandaj, mendo gjithmonë jo vetëm se si funksionon diçka, por edhe pse duhet të funksionojë në atë mënyrë dhe çfarë ndikimi ka në jetën njerëzore.

Këshilla e dytë është të mos kesh frikë nga ndryshimi. Epoka e inteligjencës artificiale kërkon fleksibilitet dhe aftësi për të mësuar gjatë gjithë jetës. Ajo që sot quhet “e re”, nesër bëhet standard. Prandaj, suksesi nuk qëndron në zotërimin e një teknologjie të vetme, por në aftësinë për të kuptuar parimet që qëndrojnë pas saj. Një programues i mirë nuk është ai që di më shumë gjuhë kodimi, por ai që di të mendojë si inxhinier - logjikisht, sistematikisht dhe me shpirt krijues.

Këshilla e tretë është të mos harro dimensionin njerëzor të shkencës. Inteligjenca artificiale mund të imitojë mënyrën se si njeriu mendon, por jo mënyrën se si ai ndien, bashkëpunon apo ëndërron. Shkenca nuk është vetëm rezultat, por edhe përgjegjësi. Çdo inovacion teknologjik mbart një ndikim etik, shoqëror dhe kulturor. Inxhinieria e vërtetë është ajo që përmirëson jetën, pa e zvogëluar njeriun.

Së fundi, mbaj mend se epoka e inteligjencës artificiale nuk është fundi i krijimtarisë njerëzore - është fillimi i saj i ri. Ndërsa makinat mësojnë të përpunojnë të dhëna, njerëzit duhet të mësojnë të ndërtojnë ide. Kërko gjithmonë kuptim në atë që bën, bashkëpuno me të tjerët, dhe mos ndal së pyeturi. Sepse pyetjet e tua do të jenë gjithmonë më të vlefshme se përgjigjet që do të japë një algoritëm.

Në një botë që ndryshon me shpejtësinë e kodit, dija, etika dhe kurajoja për të menduar ndryshe do të mbeten forcat që do ta bëjnë një inxhinier të vërtetë jo vetëm të suksesshëm, por të domosdoshëm për shoqërinë.

Pyetje:

11. I nderuar Prof. Xhuvani: Ju jeni shembull i njeriut që punon në heshtje, larg protagonizmit mediatik. Cila është filozofia që ju udhëheq: heshtja si forcë apo modestia si strategji e qëndrueshme e suksesit?

Pergjigje: Prof. Xhuvani

Në një botë ku zhurma shpesh zëvendëson mendimin dhe mundohet të krijojë superioritetin artificial ndaj të tjerëve, e ku shfaqja shpesh vlen më shumë se përmbajtja, lind pyetja thelbësore: a është më e vlefshme të heshtësh apo të jesh modest? A është heshtja një shenjë force, apo modestia rruga e vërtetë drejt suksesit të qëndrueshëm?

Heshtja, në thelb, është forca e brendshme që lind nga vetëdija. Ajo nuk është mungesë fjalësh, por prania e mendimit. Heshtja i jep njeriut hapësirën për të vëzhguar, për të kuptuar dhe për të reaguar me maturi. Në fushën e dijes, të artit apo të udhëheqjes, njerëzit që kanë ditur të heshtin në kohën e duhur kanë qenë shpesh ata që kanë folur më me peshë kur ka ardhur momenti. Heshtja është shenjë e forcës mendore dhe emocionale: ajo kërkon vetëkontroll, dinjitet dhe besim në vlerat e tua, pa pasur nevojë për miratim të menjëhershëm.

Por modestia shkon edhe më thellë - ajo është filozofia e qëndrueshme e suksesit. Ndryshe nga heshtja, që mund të jetë e përkohshme, modestia është një gjendje e përhershme e shpirtit. Të jesh modest nuk do të thotë të nënvlerësosh veten, por të kuptosh kufijtë e dijes dhe forcës njerëzore. Njeriu sa më shumë fiton njohuri, aq më shumë e kupton se dija e tij nuk është e pakufizuar - përkundrazi. Modestia të lejon të mësosh gjithmonë, të vlerësosh të tjerët dhe të ecësh përpara pa u humbur në iluzionin e vetë-lavdisë. Në një botë që ndryshon me shpejtësi, vetëm ai që mbetet modest arrin të përshtatet, sepse modestia është rrënja e përmirësimit të vazhdueshëm.

Nëse heshtja është forca që mbron vlerat e brendshme, modestia është strategjia që i çon ato përpara. Heshtja është qëndrimi i urtisë, ndërsa modestia është rruga e urtisë. Një njeri i heshtur mund të ruajë dinjitetin e tij, por një njeri modest ndërton besimin e të tjerëve. Në planin profesional dhe akademik, modestia është ajo që e bën dijetarin të kërkojë më shumë, inxhinierin të eksperimentojë më thellë dhe udhëheqësin të dëgjojë më mirë.

Në fund, forca dhe suksesi nuk janë të kundërta me heshtjen dhe modestinë — janë pasojë e tyre. Në një epokë ku njeriu matet me fjalët që thotë dhe imazhin që projekton, ai që zgjedh të heshtë për të kuptuar dhe të mbetet modest për të mësuar, fiton një lloj suksesi që nuk shteron: suksesin e karakterit dhe të urtësisë.

Prandaj, nëse duhet zgjedhur një filozofi udhëheqëse, ndoshta modestia është rruga më e qëndrueshme, ndërsa heshtja është forca që e ushqen. Sepse vetëm ai që di të heshtë me dinjitet dhe të ecë me përulësi mund të ngjitet me qëndrueshmëri drejt majave të vërteta të suksesit.

Pyetje:

12. I nderuar Prof. Xhuvani: Besoni se ka një lidhje mes matematikës, etikës dhe shpirtit njerëzor — pra se logjika dhe saktësia mund të na bëjnë edhe më të mirë si qenie?

Pergjigje: Prof. Xhuvani.

Në pamje të parë, matematika duket si një shkencë e ftohtë - e ndërtuar mbi logjikë, rregulla dhe saktësi absolute. Ndërsa etika dhe shpirti njerëzor lidhen me ndjenja, vlera, dilema morale dhe ndërgjegje. Por në thelb, të trija këto fusha ndajnë një kërkim të përbashkët: kërkimin e harmonisë dhe të së vërtetës.

Matematika është gjuha e rendit - ajo na mëson se çdo gjë ka një strukturë, një ekuilibër, një lidhje. Çdo ekuacion është një formë drejtësie: ajo kërkon barazi, drejtim dhe saktësi. Kur mendja ushqehet me logjikë dhe me mendim të qartë, ajo fillon të njohë peshën e çdo veprimi - dhe ky është pikërisht thelbi i etikës. Në një mënyrë të fshehtë, mendimi matematik ushtron shpirtin për të qenë i drejtë: për të mos e anuar gjykimin, për të parë pasojat, për të kërkuar ekuilibrin në vend të skajshmërisë.

Etika, nga ana tjetër, është matematika e zemrës. Ajo kërkon që veprimet tona të jenë në harmoni me parimet - njësoj si një sistem që kërkon konsistencë logjike. Një akt etik është si një formulë e saktë: nëse një hallkë bie, i gjithë sistemi prishet. Prandaj, njeriu që mëson të mendojë me logjikë, shpesh mëson edhe të jetojë me drejtësi. Ai kupton se çdo fjalë, si çdo numër, ka peshë; çdo gabim ka pasojë; çdo e mirë që shpërndahet, shumëzohet.

Por në këtë trekëndësh, shpirti njerëzor është lidhja që i jep kuptim të gjithës. Pa shpirt, matematika do të ishte vetëm mekanikë, dhe etika vetëm rregull. Shpirti është ai që i jep ndjesi moralitetit dhe ndriçim logjikës. Ai bën që numrat të marrin jetë dhe që parimet të shndërrohen në vlera të jetuara.

Në këtë kuptim, matematika ushqen mendjen dhe forcon logjikën pavarësisht nga sfera ushtrimit profesional të qenieve njerëzore, etika formon karakterin, dhe shpirti i bashkon të dyja në urtësi.

Së fundmi, logjika dhe saktësia mund të na bëjnë më të mirë si qenie, nëse nuk mbeten vetëm në mendje, por prekin ndërgjegjen. Sepse kur njeriu mëson të mendojë drejt, ai mëson edhe të ndiejë drejt. Matematika bëhet mësuese e virtytit, ashtu si etika që është arti i së mirës, dhe shpirti - vendi ku të dyja takohen për të formësuar njeriun e plotë.

Pyetje:

13. I nderuar Prof. Xhuvani: Nëse do të përmblidhnit gjithë karrierën tuaj në një fjali, cila do të ishte ajo që do t’u linte brezave të rinj si trashëgimi shpirtërore dhe profesionale?

Pergjigje: Prof. Xhuvani.

Nga pikëpamja shpirtërore trashëgimia më fisnike, që do të doja t’u lija brezave të rinj është ruajtja si gjënë më të shenjtë të qelizës ekzistenciale të shoqërisë njerëzore, familjes; respekti ndaj kujtimit të paraardhësve dhe rrethit familjar në kuptimin më të gjerë të fjalës, dashuria, respekti e dhembshuria ndaj bashkëshortes dhe fëmijëve. Kam pasur fatin të jem rritur në gjirin e një familje që prej tre brezash ka dhënë gjithçka për arsimin kombëtar dhe gjuhën shqipe pa asnjë kufizim dhe ku parimet morale të shoqërisë njerëzore ishin udhërrëfyesi i jetës. Përsa i përket familjes sime të vogël, përsëri, kam pasur fatin e madh të ndaj jetën time me një bashkëshorte që mbi gjithçka ka vënë familjen dhe, mbi të gjitha, vajzën tonë të vetme, e cila ka qenë, është dhe do të jetë gjithnjë epiqendra e botës sonë të vogël. Gjatë gjithë kohës e kemi mbështetur me gjithçka që kemi pasur duke i mundësuar realizimin e projekteve të saj të jetës. Sot unë jam një baba krenar për atë, që ajo ka arritur në jetë.

Përsa i përket karrierës sime akademike dhe jetës në përgjithësi më është dashur shpesh që të përballem me dilemën nëse zgjedhjet e mija kanë qenë të duhurat ose jo. Këtë pyetje besoj e bëjnë, herët ose vonë, të gjitha qeniet njerëzore. Përgjigjen e kësaj dileme, sipas mendjes sime, e ka dhënë në shekullin që shkoi matematikani filozof amerikan Cassius Jackson Keyser i cili thoshte : ‘’... absolute certainty is a privilege of uneducated mind and fanatics.....”. Në çdo çast të jetës duhet ruajtur mendja e hapur dhe mençuria për të ndryshuar mendimin ose sjelljen nëse evidenca e fakteve çon në rezultate absurde; e kombinuar kjo me vendosmërinë për të mos humbur gjithsesi drejtimin themelor të jetës ose karrierës.

Ndërsa ndërmjet botimeve të mija, që mendoj se “kanë bërë karrierë” pranë studentëve ose kolegëve, mund të përmendja:

Tekste dhe monografi:

Identification paramétrique - LEEI, ENSEEIHT 1998 - monografi (A. Xhuvani);

Identificateur exponentiel - LEEI - ENSEEIHT 2000 - monografi (A. Xhuvani, J. Faucher);

Zhvillimi kurrikular në Universitetin Politeknik të Tiranës - grup autorësh 2000;

Elektronika e fuqisë – (A. Xhuvani) tekst mësimor 2004/2018;

Bazat e të dhënave dhe teknologjitë e tyre – (A. Xhuvani) tekst mësimor 2017.

Artikuj:

“Identification en vue de la commande pour une sustentation magnetique” Aleksandër Xhuvani, Maurice Fadel, Jean Faucher, INPT-ENSEEIHT, CETSIS 2003

“Aplikacion i « data wharehouse » për studimin e variancës së portofolit të aksioneve në bursë” Aleksandër Biberaj, Sarah Xhuvani, Aleksandër Xhuvani, Buletini i Shkencave, Universiteti Politeknik i Tiranës 2022.

© 2024–2025 Liliana Pere – Founder. Publisher. Researcher. Author

Prestige Magazine

All rights reserved.