Si janë integruar kodet në procesin e dixhitalizimit dhe informatikës

Si janë integruar kodet në procesin e dixhitalizimit dhe informatikës

Abstrakt

Ky punim eksploron integrimin e kodeve bazë në procesin e dixhitalizimit dhe informatizimit: Kodi Binar, ASCII dhe UTF-8. Ai analizojnë historikun, zhvillimin dhe funksionimin e këtyre kodeve, si dhe rëndësinë e tyre në përfaqësimin e informacionit elektronik. Punimi përfshin një tabelë të plotë të karaktereve ASCII dhe Extended Latin-1 (0–255) me vlerat Decimal, Binar dhe përshkrimet përkatëse.

KODET THEMEL I DIXHITALIZIMIT DHE INFORMATIKËS

Abstrakt

Ky punim prezanton kodet bazë të përdorura në dixhitalizim dhe informatikë: Kodi Binar, ASCII dhe UTF-8. Ai eksploron historikun, zhvillimin dhe funksionimin e këtyre kodeve, si dhe rëndësinë e tyre në përfaqësimin e informacionit elektronik. Punimi përfshin një tabelë të plotë të karaktereve ASCII dhe Extended Latin-1 (0–255) me vlerat Decimal, Binar dhe përshkrimet përkatëse. Ky dokument synon të ofrojë një burim të dobishëm për studentë, pedagogu dhe kërkues në fushën e informatikës dhe dixhitalizimit.

Përmbledhje

Në epokën e dixhitalizimit, çdo informacion i ruajtur, i përpunuar apo i transmetuar nga kompjuterët përdor sisteme të kodimit strukturuar.

1. Kodi Binar:

Sistemi numerik bazuar në dy shifra: 0 dhe 1.

Konceptuar nga Gottfried Wilhelm Leibniz në shekullin XVII.

Baza e funksionimit të çdo kompjuteri dhe çdo operacioni logjik apo aritmetik.

2. ASCII (American Standard Code for Information Interchange):

Standard 7-bit për përfaqësimin e karaktereve.

U krijua nga ANSI në vitin 1963 dhe u miratua ndërkombëtarisht në 1967.

Mundëson ndërveprimin ndër-pajisje dhe standardizon shkëmbimin e informacionit.

3. UTF-8 (Unicode Transformation Format, 8-bit):

Standard modern që përfaqëson karaktere të të gjitha gjuhëve dhe simbolikës.

Krijuar nga Ken Thompson dhe Rob Pike në 1992.

Mbështet globalizimin dhe softuerët modernë pa humbur kompatibilitetin me ASCII.

4. Lidhja me gjuhët e programimit:

Kodi binar është baza e çdo operacioni kompjuterik.

ASCII dhe UTF-8 përdoren për përfaqësimin e tekstit në gjuhë programimi si C, Python, Java, etj.

Tabela ASCII + Extended Latin-1 (0–255)

(Tabela mund të kopjohet dhe përdoret në Word ose LaTeX si tabelë e kompletuar; këtu është një fragment për ilustrim):

Dec – Char – Binar – Përshkrimi

0 – NUL – 00000000 – Null

1 – SOH – 00000001 – Start of Heading

2 – STX – 00000010 – Start of Text

...

65 – A – 01000001 – Latin Capital Letter A

66 – B – 01000010 – Latin Capital Letter B

...

127 – DEL – 01111111 – Delete

...

255 –   – 11111111 – Non-breaking space

(Tabela vazhdon deri te 255, duke përfshirë karakteret e zgjeruar Latin-1.)

Hyrje në Kodimin Binar, ASCII dhe UTF

Në epokën e dixhitalizimit, çdo informacion i ruajtur, i përpunuar apo i transmetuar nga kompjuterët dhe pajisjet elektronike përdor një sistem të strukturuar për përfaqësimin e të dhënave. Ky sistem përbëhet kryesisht nga kodet binare, ASCII dhe UTF, të cilat janë thelbësore për zhvillimin e teknologjive dixhitale, gjuhëve të programimit dhe ndërveprimin ndërkombëtar të pajisjeve elektronike.

Kuptimi i këtyre kodeve është themelor.

1. Historia dhe zhvillimi i kodimit kompjuterik

Historia e kodimit fillon që nga shekulli XVII, kur matematikanë si Gottfried Wilhelm Leibniz zhvilluan teorinë e sistemit binar, duke treguar se çdo numër mund të përfaqësohet me kombinime të dy shifrave 0 dhe 1. Kjo teori u bë baza matematikore për të gjithë zhvillimin e mëvonshëm të kompjuterëve.

Në shekullin XX, fazat e zhvillimit të kodimit kompjuterik u përshpejtuan me ardhjen e kompjuterëve elektronikë:

Vitet 1940–1950: Kompjuterët e parë elektronikë, si ENIAC dhe Colossus, përdornin kodin binar për të përpunuar informacionin shpejt dhe saktë. Programimi bëhej kryesisht me çelësa dhe kabllo, pa gjuhë të nivelit të lartë.

Vitet 1950–1960: Lindën gjuhët e para të programimit të nivelit të lartë, si FORTRAN dhe COBOL, të cilat lehtësuan shkrimin e programeve komplekse. Megjithatë, çdo udhëzim i gjuhëve të larta përkthehej në kod binar për procesorët.

Vitet 1960–1970: Standardizimi i përfaqësimit të karaktereve tekstualë u bë me krijimin e ASCII, duke mundësuar komunikimin e saktë midis kompjuterëve dhe pajisjeve periferike.

Vitet 1980–1990: Me zgjerimin e tregut global dhe përdorimin e gjuhëve të ndryshme, u krijua nevoja për standarde që mbulonin më shumë karaktere. Kështu lindi Unicode, dhe më vonë UTF-8, që mundëson përfaqësimin e çdo karakteri të mundshëm në botë.

2. Kodi Binar

Çfarë është kodi binar

Kodi binar është një sistem numerik që përdor vetëm dy shifra: 0 dhe 1. Ai është baza e funksionimit të çdo kompjuteri, sepse kompjuterët përdorin gjendje dyfishe elektrike: prani ose mungesë të tensionit. Çdo informacion – qoftë një numër, shkronjë apo simbol – mund të konvertohet në seri binare.

Njësia më e vogël e informacionit është bit (binary digit).

8 bit krijojnë një byte, që përfaqëson një karakter ose një vlerë numerike

Kodi binar u konceptua nga Gottfried Wilhelm Leibniz në shekullin XVII (1679–1703). Përdorimi praktik në kompjuterë u realizua në vitet 1940, me kompjuterët e parë elektronikë

Kodi binar ofron një sistem të thjeshtë, të qëndrueshëm dhe të pakundërshtueshëm për ruajtjen dhe përpunimin e informacionit. Ai minimizon gabimet dhe siguron që çdo pajisje interpreton informacionin në të njëjtën mënyrë.

Shembuj praktikë

Numri dhjetor Numri binar Përshkrimi

5 101₂ Numër dhjetor 5

12 1100₂ Numër dhjetor 12

'A' 01000001 Karakteri 'A' në ASCII

---

3. Kodi ASCII

Çfarë është ASCII

ASCII (American Standard Code for Information Interchange) është një standard për përfaqësimin e karaktereve në kompjuterë, duke përdorur numra nga 0 deri 127. Çdo numër përfaqëson një shkronjë, numër, simbol ose karakter kontrolli, si Enter, Backspace apo Tab.

ASCII është baza e tekstit në kompjuterë dhe ka mundësuar zhvillimin e gjuhëve të para të programimit dhe programeve që lexonin dhe shkruanin të dhëna tekstuale.

ASCII u krijua nga ANSI në vitin 1963 dhe u miratua ndërkombëtarisht në vitin 1967

Para ASCII, çdo kompjuter përdorte kode të ndryshme për karakteret, duke e bërë shkëmbimin e informacionit të vështirë dhe shpesh të pasaktë. ASCII standardizoi karakteret dhe krijoi një bazë të përbashkët.

Funksionimi

ASCII përdor 7-bit për karakter, duke lejuar 128 karaktere të ndryshme:

0–31: karaktere kontrolli (CR, LF, BEL, Backspace)

32–127: shkronja (A–Z, a–z), numra (0–9) dhe simbole (! " # $ % …)

Shembuj

Decimal ASCII Përshkrimi

65 A Latin Capital Letter A

97 a Latin Small Letter a

48 0 Numër zero

13 CR Carriage Return (Enter)

---

4. Kodi UTF (UTF-8)

Çfarë është UTF

UTF-8 (Unicode Transformation Format 8-bit) është një standard modern që përfaqëson çdo karakter të mundshëm në gjuhë të ndryshme dhe simbolika. Ai përmban më shumë se 1 milion karaktere, duke mbuluar alfabetin latin, grek, arab, kinez, cirilik dhe shumë të tjera.

UTF-8 u krijua nga Ken Thompson dhe Rob Pike në vitin 1992.

ASCII nuk mbulonte gjuhë të ndryshme dhe simbolikë ndërkombëtare. UTF-8 mundëson përdorimin e të gjitha gjuhëve dhe simbolikës, duke ruajtur kompatibilitetin me softuerët ekzistues që përdorin ASCII.

Funksionimi

UTF-8 përdor 1 deri në 4 bajta për çdo karakter:

Karakteret ASCII 0–127 përdoren të pandryshuara

Karaktere të tjera marrin kod binar të zgjeruar, duke lejuar mbulimin e gjuhëve të ndryshme

Shembuj

Decimal UTF-8 Përshkrimi

65 0x41 Latin Capital Letter A

8364 0xE2 0x82 0xAC Euro Sign (€)

1040 0xD0 0x90 Cyrillic Capital Letter A

---

5. Lidhja me gjuhët e programimit

Kodi binar është baza e të gjitha operacioneve në kompjuter. Çdo program shndërrohet në seri 0 dhe 1 për t’u përpunuar nga procesori.

ASCII dhe UTF-8 përdoren për të përfaqësuar tekstualin në gjuhë programimi si C, Python, Java, JavaScript, etj. Programuesi shkruan karaktere të lexueshme nga njeriu, të cilat kompjuteri i përkthen në kod binar.

Kjo lidhje është themeli për zhvillimin e softuerëve, bazave të të dhënave dhe ndërveprimin ndër-platformë.

Burimet

American National Standards Institute (ANSI). (1963). ASCII Standard.

ISO/IEC 8859-1 (Latin-1) Standard Documentation.

Thompson, K., & Pike, R. (1992). UTF-8: Unicode Transformation Format.

Online ASCII Table: https://www.asciitable.com

Dokumentacion Unicode: https://www.unicode.org

Tabela permbledhese e kodeve te dixhitalizimit dhe Informatikes.

Decimal Binar ASCII/Latin-1 UTF-8 (Hex)

0 00000000 NUL 00

1 00000001 SOH 01

2 00000010 STX 02

3 00000011 ETX 03

4 00000100 EOT 04

5 00000101 ENQ 05

6 00000110 ACK 06

7 00000111 BEL 07

8 00001000 BS 08

9 00001001 TAB 09

10 00001010 LF 0A

11 00001011 VT 0B

12 00001100 FF 0C

13 00001101 CR 0D

14 00001110 SO 0E

15 00001111 SI 0F

16 00010000 DLE 10

17 00010001 DC1 11

18 00010010 DC2 12

19 00010011 DC3 13

20 00010100 DC4 14

21 00010101 NAK 15

22 00010110 SYN 16

23 00010111 ETB 17

24 00011000 CAN 18

25 00011001 EM 19

26 00011010 SUB 1A

27 00011011 ESC 1B

28 00011100 FS 1C

29 00011101 GS 1D

30 00011110 RS 1E

31 00011111 US 1F

32 00100000   20

33 00100001 ! 21

34 00100010 " 22

35 00100011 # 23

36 00100100 $ 24

37 00100101 % 25

38 00100110 & 26

39 00100111 ' 27

40 00101000 ( 28

41 00101001 ) 29

42 00101010 * 2A

43 00101011 + 2B

44 00101100 , 2C

45 00101101 - 2D

46 00101110 . 2E

47 00101111 / 2F

48 00110000 0 30

49 00110001 1 31

50 00110010 2 32

51 00110011 3 33

52 00110100 4 34

53 00110101 5 35

54 00110110 6 36

55 00110111 7 37

56 00111000 8 38

57 00111001 9 39

58 00111010 : 3A

59 00111011 ; 3B

60 00111100 < 3C

61 00111101 = 3D

62 00111110 > 3E

63 00111111 ? 3F

64 01000000 @ 40

65 01000001 A 41

66 01000010 B 42

67 01000011 C 43

68 01000100 D 44

69 01000101 E 45

70 01000110 F 46

71 01000111 G 47

72 01001000 H 48

73 01001001 I 49

74 01001010 J 4A

75 01001011 K 4B

76 01001100 L 4C

77 01001101 M 4D

78 01001110 N 4E

79 01001111 O 4F

80 01010000 P 50

81 01010001 Q 51

82 01010010 R 52

83 01010011 S 53

84 01010100 T 54

85 01010101 U 55

86 01010110 V 56

87 01010111 W 57

88 01011000 X 58

89 01011001 Y 59

90 01011010 Z 5A

91 01011011 [ 5B

92 01011100 \ 5C

93 01011101 ] 5D

94 01011110 ^ 5E

95 01011111 _ 5F

96 01100000 ` 60

97 01100001 a 61

98 01100010 b 62

99 01100011 c 63

100 01100100 d 64

101 01100101 e 65

102 01100110 f 66

103 01100111 g 67

104 01101000 h 68

105 01101001 i 69

106 01101010 j 6A

107 01101011 k 6B

108 01101100 l 6C

109 01101101 m 6D

110 01101110 n 6E

111 01101111 o 6F

112 01110000 p 70

113 01110001 q 71

114 01110010 r 72

115 01110011 s 73

116 01110100 t 74

117 01110101 u 75

118 01110110 v 76

119 01110111 w 77

120 01111000 x 78

121 01111001 y 79

122 01111010 z 7A

123 01111011 { 7B

124 01111100 | 7C

125 01111101 } 7D

126 01111110 ~ 7E

127 01111111 DEL 7F

128 10000000 Ç C3 87

129 10000001 ü C3 BC

130 10000010 é C3 A9

131 10000011 â C3 A2

132 10000100 ä C3 A4

133 10000101 à C3 A0

134 10000110 å C3 A5

135 10000111 ç C3 A7

136 10001000 ê C3 AA

137 10001001 ë C3 AB

138 10001010 è C3 A8

139 10001011 ï C3 AF

140 10001100 î C3 AE

141 10001101 ì C3 AC

142 10001110 Ä C3 84

143 10001111 Å C3 85

144 10010000 É C3 89

145 10010001 æ C3 A6

146 10010010 Æ C3 86

147 10010011 ô C3 B4

148 10010100 ö C3 B6

149 10010101 ò C3 B2

150 10010110 û C3 BB

151 10010111 ù C3 B9

152 10011000 ÿ C3 BF

153 10011001 Ö C3 96

154 10011010 Ü C3 9C

155 10011011 ¢ C2 A2

156 10011100 £ C2 A3

157 10011101 ¥ C2 A5

158 10011110 ₧ E2 82 A7

159 10011111 ƒ C6 92

160 10100000 á C3 A1

161 10100001 í C3 AD

162 10100010 ó C3 B3

163 10100011 ú C3 BA

164 10100100 ñ C3 B1

165 10100101 Ñ C3 91

166 10100110 ª C2 AA

167 10100111 º C2 BA

168 10101000 ¿ C2 BF

169 10101001 ⌐ E2 8C 90

170 10101010 ¬ C2 AC

171 10101011 ½ C2 BD

172 10101100 ¼ C2 BC

173 10101101 ¡ C2 A1

174 10101110 « C2 AB

175 10101111 » C2 BB

176 10110000 ░ C2 B0

177 10110001 ▒ C2 B1

178 10110010 ▓ C2 B2

179 10110011 │ E2 94 82

180 10110100 ┤ E2 94 A4

181 10110101 Á C3 81

182 10110110 Â C3 82

183 10110111 À C3 80

184 10111000 © C2 A9

185 10111001 ╣ E2 95 A3

186 10111010 ║ E2 95 91

187 10111011 ╗ E2 95 97

188 10111100 ╝ E2 95 9C

189 10111101 ¢ C2 A2

190 10111110 ¥ C2 A5

191 10111111 ┐ E2 94 90

192 11000000 └ E2 94 94

193 11000001 ┴ E2 94 B4

194 11000010 ┬ E2 94 AC

195 11000011 ├ E2 94 B2

196 11000100 ─ E2 94 80

197 11000101 ┼ E2 94 BC

198 11000110 ã C3 A3

199 11000111 Ã C3 83

200 11001000 ╚ E2 95 9A

201 11001001 ╔ E2 95 94

202 11001010 ╩ E2 95 A9

203 11001011 ╦ E2 95 86

204 11001100 ╠ E2 95 A0

205 11001101 ═ E2 95 90

206 11001110 ╬ E2 95 AC

207 11001111 ¤ C2 A4

208 11010000 ð C3 B0

209 11010001 Ð C3 90

210 11010010 Ê C3 8A

211 11010011 Ë C3 8B

212 11010100 È C3 88

213 11010101 ı C4 B1

214 11010110 Í C3 8D

215 11010111 Î C3 8E

216 11011000 Ï C3 8F

217 11011001 ┘ E2 94 98

218 11011010 ┌ E2 94 8C

219 11011011 █ E2 96 88

220 11011100 ▄ E2 96 84

221 11011101 ▌ E2 96 8C

222 11011110 ▐ E2 96 90

223 11011111 ▀ E2 96 80

224 11100000 α CE B1

225 11100001 ß C3 9F

226 11100010 Γ CE 93

227 11100011 π CE BF

228 11100100 Σ CE A3

229 11100101 σ CF 83

230 11100110 μ CE BC

231 11100111 τ CE 84

232 11101000 Φ CE A6

233 11101001 θ CE B8

234 11101010 Ω CE A9

235 11101011 δ CE B4

236 11101100 ∞ E2 88 9E

237 11101101 φ CF 86

238 11101110 ε CE B5

239 11101111 ∩ E2 88 A9

240 11110000 ≡ E2 89 A1

241 11110001 ± E2 88 85

242 11110010 ≥ E2 89 A5

243 11110011 ≤ E2 89 A4

244 11110100 ⌠ E2 8C A0

245 11110101 ⌡ E2 8C A1

246 11110110 ÷ C3 B7

247 11110111 ≈ E2 89 88

248 11111000 ° C2 B0

249 11111001 ∙ E2 8B 99

250 11111010 · C2 B7

251 11111011 √ E2 88 9A

252 11111100 ⁿ E2 81 BF

253 11111101 ² C2 B2

254 11111110 ■ E2 96 A0

255 11111111   C2 A0

---

Autori

Dr. Eng. Liliana Pere

Kërkuese në fushën e dixhitalizimit dhe informatikës

Themeluese Kordinatore 

Revista Prestige.