50 fakte për Ismail Qemalin Arkitektin që ndërtoi Themelet e shteti shqiptar.

Ismail Qemali – Arkitekti që ndërtoi

Themelet mbi të cilat u ngrit shteti shqiptar

Ismail bej Vlora, i njohur botërisht si Ismail Qemali, përfaqëson nyjën ku historia shqiptare u takua me ndërgjegjen e vet politike. Ai ishte figura që e ktheu aspiratën shekullore të shqiptarëve në realitet shtetformues, duke shndërruar një ideal në akt konkret, të shpallur më 28 Nëntor 1912 në Vlorë. Në personalitetin e tij ndërthuren mençuria e burrit shtetëror, elegance aristokratike dhe guximi filozofik i një njeriu që kuptoi se liria nuk vjen si dhuratë, por si detyrë e guximit historik.

50 Fakte qe janë të ngulitura në mëndje dhe  zemër.

1. Ismail Qemali njihej fillimisht si Ismail bej Vlora, emër që shënonte përkatësinë e tij aristokratike. Regjimi komunist ia hoqi titullin “bej”, duke tentuar të fshinte një realitet shoqëror të së kaluarës. Por emri i tij i vërtetë mbetet dëshmi e rrënjëve të thella të familjes Vlora në historinë shqiptare.

2. Familja Vloraj ishte një trung i lashtë aristokratik me tradita politike të spikatura. Në këtë mjedis elitash Ismaili formoi sensin për përgjegjësi publike. Ai e kuptoi se aristokracia e vërtetë matet me kontribut, jo me titull.

3. Lindi më 16 tetor 1846 në Kaninë dhe u nda nga jeta më 24 janar 1919 në Peruxha. Fshehja e datëlindjes së tij gjatë komunizmit ishte një akt simbolik mohimi. Por koha e tij historike mbeti e pashlyer, pavarësisht manipulimeve.

4. Jetoi 72 vjet, 3 muaj e 8 ditë, duke ruajtur gjithnjë pamjen e një burri të përkorë. Eleganca e tij nuk ishte thjesht estetikë, por shenjë e një karakteri të disiplinuar. Ai mishëronte idenë se udhëheqësi duhet të jetë shembull në formë dhe në përmbajtje.

5. Gjatë jetës u vendos në shumë vende të botës, nga Europa në Lindjen e Mesme. Ky bredhje i dha atij horizont të gjerë kulturor dhe politik. Ai e kuptoi Shqipërinë më mirë, duke parë botën më larg saj.

6. U shkollua në Zosimea dhe më pas në Paris për juridik dhe ekonomi. Arsimi i tij ishte një udhëtim drejt mendimit modern europian. Ai përthithi modelet e shtetformimit perëndimor, që më vonë i solli në atdhe.

7. Fliste disa gjuhë, duke u bërë urë mes kulturave. Poliglotizmi i tij ishte fuqi diplomatike. Ai e konceptonte gjuhën si dritare për të kuptuar botën.

8. Quhet Babai i Kombit sepse shpalli Pavarësinë më 28 Nëntor 1912. Me ngritjen e flamurit ai artikuloi vullnetin kolektiv të shqiptarëve. Ky akt e shndërroi në një figurë-simbol të lirisë kombëtare.

9. Asnjëherë nuk e përdori aktin e pavarësisë për përfitim personal. Ai deklaronte se ishte vetëm vegël e një zbulesë historike. Kjo e bën figurën e tij të pastër nga ambicia vetjake.

10. Ishte kryeministri dhe kryetari i parë i shtetit shqiptar. Me këtë rol ai vendosi themelet e qeverisjes së re. Për të, shteti ishte përgjegjësi morale.

11. Flamuri i ngritur prej tij ka tre versione të mundshme. Mospërputhja e burimeve i shton aktit një përmasë mitike. Pavarësia nuk ishte çështje drapi, por e domethënies që i dha ai.

12. Administrata osmane e vlerësonte si diplomat e mendimtar të spikatur. Edhe kundërshtarët e tij politikë i njihnin aftësitë. Kjo tregon fuqinë e personalitetit të tij.

13. Karrierën e nisi si përkthyes në Ministrinë e Jashtme Osmane. Ai hyri në diplomaci përmes gjuhës, duke mësuar mekanizmat e shtetit. Që nga fillimi, e kuptoi politikën si dialog.

14. Në 1868 u bë drejtor i Sekretariatit Juridik në Sofje. Aty mësoi si funksionon administrata moderne. Ishte eksperiencë që e përgatiti për të ardhmen.

15. Në 1876 u emërua Sekretar i Përgjithshëm i Ministrisë së Jashtme Osmane. Ishte një pozicion prestigjioz dhe i ndjeshëm. Përmes tij kuptoi kufijtë dhe mundësitë e perandorisë.

16. Në 1877 u dënua dhe internohet për shtatë vite në Anatoli. Dënimi ishte pasojë e ideve të tij për autonominë shqiptare. Internimi nuk e thyeu, por e forcoi.

17. Shërbeu si Vali i Sirisë deri më 1892. Aty u përball me dinamika të reja kulturore. Përvoja e gjerë administrative ia thelloi aftësinë e gjykimit.

18. U bë këshilltar personal i Sulltan Abdyl Hamidit. Kjo i dha qasje në qendrën e vendimmarrjes osmane. Mes pushtetit ai mësoi edhe kufizimet e tij.

19. Ishte ai që propozoi hekurudhën Durrës–Stamboll. Projekti nuk u realizua, por vizioni mbeti. Ai shihte lidhjen si instrument zhvillimi kombëtar.

20. Në 1900 u emërua Vali i Libisë, por nuk shkoi. Zgjodhi Europën, sepse çështja shqiptare kërkonte praninë e tij. Ky ishte akt zgjedhjeje historike.

21. Në 1908 u zgjodh deputet i Beratit në parlamentin turk. Përfaqësonte shqiptarët në një moment kritik. Ai dha zë kërkesave për të drejta kombëtare.

22. Që në 1871 kërkoi hapjen e shkollave shqipe. Arsimi ishte themeli i vetëdijes kombëtare. Për të, shteti fillon në shkollë.

23. Në 1865 themeloi në Stamboll një klub për pavarësi me Kristoforidhin. Ishte një qendër mendimi patriotik. Aty lindi ideja e mëvonshme e shtetit shqiptar.

24. Shërbimet turke zbuluan projektin e tij për një Shqipëri të pavarur. Përndjekja që pasoi dëshmon rrezikun që mbante vizioni i tij. Por ai nuk u tërhoq.

25. Vdiq në rrethana të dyshimta në Peruxha. Vdekja e papritur ngriti hipoteza. Historia shpesh i mbart enigmat bashkë me heronjtë.

26. Mendohet se mund të jetë helmuar nga qarqe të huaja. Kjo tregon sa shumë frikë shkaktonte një Shqipëri e fortë. Vdekja e tij mbeti pikëpyetje historike.

27. Trupi i tij u balsamos dhe iu hoqën organet. Kjo shtoi dyshimet për helmim. Edhe në vdekje ai u përball me fshehtësi.

28. U varros dy herë: në 1919 dhe 1932. Dy varrime pasqyrojnë dy etapa të Shqipërisë. Historia e tij u rindërtua bashkë me shtetin.

29. Rivarrosja e vitit 1932 u urdhërua nga Mbreti Zog. Ishte akt nderimi shtetëror. Kombi u kthye te themeluesi i tij.

30. Ceremonia ishte madhështore, si rit kolektiv kujtese. Përmes saj u afirmua identiteti historik. Simbolika e Qemalit u ngrit në piedestal.

31. Ai ka lënë kujtime, por jo të plota. Fragmentariteti i tyre i shton mister figurës së tij. Çdo kujtim bëhet dritare në mendimin e tij.

32. Kritikohej për idenë e kantonizimit sipas modelit zviceran. Por ai e shihte këtë si mënyrë bashkëjetese. Ideja ishte vizionare për kohën.

33. U propozua heqja e emrit të Universitetit të Vlorës. Ky akt shkaktoi debat të madh shoqëror. Emrat e mëdhenj nuk fshihen me votime.

34. Pasardhësit e tij aktivë sot mbajnë mbiemrin e rëndë që trashëguan. Ata janë kujtesa e gjallë familjare. Tradita vazhdon përmes tyre.

35. Djali i tij Qamili vdiq në burg në 1950. U persekutua për shkak të origjinës. Historia e familjes Vlora është histori sakrifice.

36. Nipërit punuan punë krahu, duke refuzuar kompromisin me regjimin. Dinjiteti për ta ishte më i rëndësishëm se privilegji. Kjo përulësi i nderon.

37. U martua së pari me një vejushë nga Konica. Humbja e saj ishte plagë e hershme. Nga kjo plagë nisi një kapitull i ri i jetës.

38. Martesa e dytë me Kleoniqin u bë pavarësisht ndalesave fetare. Ky ishte një akt guximi personal. Dashuria shpesh sfidon rregullat.

39. Me Kleoniqin pati 9 fëmijë. Familja ishte qendra emocionale e tij. Aty gjeti qetësinë që politika s’ia dha kurrë.

40. Fjalimi i 28 Nëntorit zgjati pesë minuta. Koha e shkurtër mbajti peshën e shekujve. Brohoritjet ishin zëri i kombit që rilindej.

41. Ai e lexoi fjalimin tërësisht në shqip. Gjuha ishte akt i sovranitetit. Përmendja e Skënderbeut mbiu si rrënjë në kujtesën e popullit.

42. Fjalia më e njohur ishte dëshira për t’u bërë “dëshmori i parë i Atdheut”. Ajo shpreh etikën e tij të sakrificës. Ai e shihte lirinë si borxh.

43. Vendimi i parë ishte dërgimi i lajmit të Pavarësisë. Ai e kuptoi rëndësinë e komunikimit ndërkombëtar. Njohja ishte hapi i dytë i lirisë.

44. Ishte djali i Mahmut beut dhe Hadije Hanëmit. Familja e tij përjetoi humbje dhe dënime. Historia personale lidhej me tragjedinë kombëtare.

45. Kopja e njohur e Deklaratës i përket Lef Nosit. Teksti shqip ka vetëm katër rreshta, por peshon sa një epokë. Forca e tij qëndron në përmbajtje, jo në gjatësi.

46. Regjimi komunist hoqi disa firmëtarë nga dokumentet. Manipulimi i historisë është tentativë për kontroll. Por e vërteta del gjithmonë në dritë.

47. Qeveria e Vlorës kishte 10 ministra. Ajo ishte bërthama e shtetit modern. Në thjeshtësinë e saj fshihej madhësia.

48. Nuk ka foto të momentit real të ngritjes së flamurit. Fotoja e njohur është e 1 dhjetorit. Por akti i 28 Nëntorit jeton më fuqishëm në ndërgjegje sesa në celuloid.

49. Evropa e njohu Pavarësinë në 1913. Ky ishte një proces diplomatik i vështirë. Shqipëria duhej të provohej si realitet.

50. Pavarësia u shpall në emër të të gjitha trojeve shqiptare. Qemali e konceptoi Shqipërinë si një tërësi etnike. Ky vizion mbetet ende horizont i hapur.

Revista Prestige.