Andon Zako Çajupi ishte një ndër figurat më të shquara të rilindjes kombëtare

5 days ago
3 min read

Rrevista Prestige

#RilindasPoetJurist

#inspiration

#Cajupi

Sot kujtojme me nderim ne diten e ikjes:

Andon Zako Çajupi ishte një ndër figurat më të shquara të Rilindjes Kombëtare.

Ai ishte poet atdhetar, jurist i arsimuar në Zvicër dhe veprimtar për gjuhën shqipe.

Me krijimtarinë e tij mbrojti lirinë, arsimin dhe të drejtat e njeriut.

Veprat e tij frymëzuan breza dhe mbeten pasuri e letërsisë shqipe.

Të dua, Mëmëdhe

(poezi e njohur e Rilindjes Kombëtare)

Të dua, Mëmëdhe,

Të dua kështu si je,

Me male të zhveshura,

Me fusha të djegura,

Me njerëz të lodhur,

Të heshtur, të mbytur.

Të dua me plagë,

Me varre pa emër,

Me heshtje në buzë,

Me dhimbje në zemër.

Të dua kur qan,

Të dua kur vuan,

Kur shpresën e tret

Në errësirë e humb.

Por më shumë të dua,

Kur të shoh të lirë,

Kur fjala të ndrit,

Dhe shpirti të frymë.

Kur populli yt

Ngritet pa frikë,

Kur toka jote

Çel lule e drithë.

Të dua, Mëmëdhe,

Kështu si je sot,

Por do të të dua

Më shumë… nesër – kur të jesh Zot!

Andon Zako Çajupi – Poeti i Lirisë dhe i Ndërgjegjes Kombëtare

Andon Zako Çajupi ishte një nga personalitetet më të shquara të Rilindjes Kombëtare Shqiptare – një poet me shpirt të lirë, jurist i arsimuar në Evropë, mendimtar përparimtar dhe veprimtar i palodhur i çështjes kombëtare. Ai lindi më 27 mars 1866, në Sheper të Zagorisë, një krahinë e njohur për dashurinë ndaj dijes, atdheut dhe lirisë. Qysh në fëmijëri, jeta e tij mori drejtimin e mërgimit: pas vdekjes së nënës, u transferua në Egjipt, ku i ati ishte tregtar. Në Aleksandri, Çajupi filloi të mësonte gjuhën frënge, një gjuhë që do t’i hapte më pas dyert e dijes europiane.

I ndikuar nga idetë iluministe dhe lëvizjet për liri që po përshkonin Evropën, Çajupi u nis për studime në Universitetin e Gjenevës në Zvicër, ku studioi drejtësi dhe u diplomua në vitin 1892. Gjatë kësaj kohe ai u lidh shpirtërisht me idetë e përparimit shoqëror dhe kombëtar. U njoh me jetën politike evropiane, me parimet e demokracisë dhe të lirisë së individit – vlera që më pas do të shfaqeshin fuqishëm në krijimtarinë e tij letrare.

Pas përfundimit të studimeve, Çajupi u kthye sërish në Kajro, ku punoi si avokat, por nuk reshti së vepruari për kauzën shqiptare. Ai u angazhua në organizatat patriotike të diasporës, mbështeti alfabetin e gjuhës shqipe, promovoi shkollimin e grave dhe luftoi kundër zakoneve të vjetra e paragjykimeve. Me penën e tij të mprehtë dhe mendjen e ndritur, ai kontribuoi jo vetëm në letërsi, por edhe në ndërtimin e ndërgjegjes kombëtare dhe qytetare.

Në vitin 1902, botoi përmbledhjen “Baba Tomorri”, ku përfshihen poezi patriotike, lirike dhe satirike që mbajnë gjallë shpirtin shqiptar. Krijimtaria e Çajupit shquhet për qartësinë, sinqeritetin dhe fuqinë përçimtare. Ai nuk e shihte letërsinë si zbukurim, por si mjet për të zgjuar popullin, për të edukuar, për të çliruar mendjen dhe zemrën nga nënshtrimi.

Në poezinë “Varfëria dhe Liria”, ai shpreh me forcë bindjen se njeriu i lirë, edhe i varfër, është më i pasur shpirtërisht se çdo njeri që ka humbur lirinë për hir të rehatisë. Për Çajupin, liria është e shenjtë, dhe nuk mund të shkëmbehet as me pushtet, as me pasuri.

Andon Zako Çajupi vdiq në Kajro më 11 korrik 1930, duke lënë pas një trashëgimi të ndritur që i flet brezave të çdo kohe. Vdekja e tij nuk ishte fundi i një jete, por fillimi i një pavdekësie, sepse ai që mbjell liri e dritë, nuk vdes kurrë në kujtesën e një populli.

Varfëria dhe Liria

nga Andon Z. Çajupi

Jam i varfër, po i lirë,

ndaj më pëlqen varfëria;

kush do të rrojë më mirë,

s’urdhëron dot veten e tia.

Mbreti, sikur të më thotë:

«Hajde në pallat me mua,

të gëzosh dhe ti në botë»,

do t’i them: «Zot, nukë dua;

për të ngrën’ e për të pirë

nukë mund të shes lirinë;