Anne Frank ishte një adoleshente hebreje e cila u fsheh gjatë Holokaustit, duke botuar përvojat e saj në veprën e njohur ‘Ditari i Anne Frank’.
Kush ishte Anne Frank?
Annelies Marie “Anne” Frank ishte një autore me famë botërore e lindur në Gjermani dhe viktimë e Holokaustit të Luftës së Dytë Botërore. Vepra e saj, Ditari i Anne Frank, është lexuar nga miliona lexues.
Duke ikur nga persekutimi nazist i hebrenjve, familja u transferua në Amsterdam dhe më vonë u fsheh për dy vjet. Gjatë kësaj kohe, Frank shkroi për përvojat dhe dëshirat e saj. Në vitin 1945, familja u gjet dhe u dërgua në kampe përqendrimi, ku Frank vdiq në moshën 15 vjeç.
Ditari i Anne Frank
Aneksi Sekret: Letrat e ditarit nga 14 qershor 1942 deri më 1 gusht 1944 ishte një përzgjedhje e fragmenteve nga ditari i Frank që u botua më 25 qershor 1947, nga babai i saj Otto. ‘Ditari i një vajze të re’, siç quhet zakonisht në anglisht, është botuar në 67 gjuhë. Botime të panumërta, si dhe përshtatje të ekranit dhe skenës, të veprës janë krijuar në të gjithë botën, dhe mbetet një nga rrëfimet më tërheqëse dhe më të lexuara të dorës së parë për përvojën hebraike gjatë Holokaustit.
Më 12 qershor 1942, prindërit e Frank i dhanë asaj një ditar të kuq për ditëlindjen e saj të 13-të. Ajo shkroi hyrjen e saj të parë, drejtuar një miku imagjinar të quajtur Kitty, po atë ditë: “Shpresoj se do të jem në gjendje t’ju besoj gjithçka, pasi kurrë nuk kam qenë në gjendje t’i besoj askujt, dhe shpresoj se do të jeni një burim i madh rehatisë dhe mbështetjes “.
Gjatë dy viteve që Frank kaloi duke u fshehur nga nazistët me familjen e saj në Aneksin Sekret në Amsterdam, ajo shkruajti shënime të gjera ditore në ditarin e saj për të kaluar kohën. Disa tradhtuan thellësinë e dëshpërimit në të cilën ajo zhytej herë pas here gjatë ditës në ditë të izolimit.
“Unë kam arritur në pikën ku nuk më intereson nëse jetoj apo vdes,” shkroi ajo më 3 shkurt 1944. “Bota do të vazhdojë të kthehet pa mua dhe unë nuk mund të bëj asgjë për të ndryshuar ngjarjet gjithsesi”. Akti i të shkruarit e lejoi Frank të ruante mendjen e saj të shëndoshë dhe shpirtrat e saj. “Kur shkruaj, mund t’i heq të gjitha shqetësimet e mia”, shkroi ajo më 5 prill 1944.
Kur Otto u kthye në Amsterdam nga kampet e përqendrimit në fund të luftës, ai gjeti ditarin e Frank, i cili ishte ruajtur nga Miep Gies. Më në fund ai mblodhi forcën për ta lexuar. Ai u trondit nga ajo që zbuloi.
“Aty u zbulua një Anne krejtësisht e ndryshme nga fëmija që unë kisha humbur”, shkruajti Otto në një letër për nënën e tij. “Nuk kisha ide për thellësitë e mendimeve dhe ndjenjave të saj”.
Me gjithë pasazhet e tij të dëshpërimit, ditari i Frank është në thelb një histori e besimit, shpresës dhe dashurisë përballë urrejtjes. “Po të kishte qenë këtu, Anne do të ishte kaq krenare”, tha Otto.
Ditari i Frank qëndron, jo vetëm për shkak të ngjarjeve të jashtëzakonshme që përshkroi, por për shkak të dhuratave të saj të jashtëzakonshme si një tregimtare dhe shpirtit të saj të palodhshëm përmes rrethanave edhe më të tmerrshme.
“Është krejtësisht e pamundur për mua të ndërtoj jetën time mbi një themel të kaosit, vuajtjes dhe vdekjes,” shkroi ajo më 15 korrik 1944. “Unë shoh botën duke u shndërruar ngadalë në një shkretëtirë; unë dëgjoj bubullimat që afrohen, një ditë , do të na shkatërrojë gjithashtu. Unë ndiej vuajtjet e miliona njerëzve. E megjithatë, kur shikoj lart në qiell, ndiej disi se gjithçka do të ndryshojë për mirë, se edhe kjo mizori do të marrë fund, se paqja dhe qetësia do të kthehen edhe një herë “
Përveç ditarit të saj, Frank mbushi një fletore me citime nga autorët e saj të preferuar, histori origjinale dhe fillimet e një romani për kohën e saj në Aneksin e Fshehtë. Shkrimet e saj zbulojnë një vajzë adoleshente me kreativitet, mençuri, thellësi emocionesh dhe fuqi retorike shumë përtej viteve të saj.
Seksualiteti i Anne Frank
Adoleshentja hebreje, ditari i së cilës u bë një nga rrëfimet më të lexuara të Holokaustit, shkruajti edhe për seksualitetin e saj në një pasazh gjerësisht të censuruar.
Anne shkroi në ditarin që mbante ndërsa ishte e bllokuar se psikologu Sis Heyster kishte deklaruar se “vajzat e kësaj moshe nuk ndihen mjaft të sigurt për veten e tyre”.
Ata “zbulojnë se ata vetë janë individë me ide, mendime dhe zakone”, ajo shkroi se kishte thënë psikologu.
Anne vazhdoi: “Pasi erdha këtu, kur isha vetëm katërmbëdhjetë vjeç, fillova të mendoj për veten time më shpejt sesa shumica e vajzave, dhe të di se unë jam një “person”.
“Ndonjëherë, kur shtrihem në shtrat natën, kam një dëshirë të tmerrshme të ndjej gjoksin tim dhe të dëgjoj rrahjet e qeta ritmike të zemrës sime.”
Duke folur për shoqen e saj më të mirë Jacqueline van Maarsen, adoleshentja vazhdoi: “Unë tashmë i kisha këto lloj ndjenjash nënndërgjegjeshëm para se të vija këtu”.
“E enjte, 6 janar, 1994
Mbaj mend që një herë kur fjeta me Jacqueline, nuk mund të mos isha jashtëzakonisht kureshtare mbi trupin e saj, sepse ajo gjithmonë e kishte mbajtur të fshehur nga unë. E pyeta nëse, si një provë e miqësisë sonë, duhet të ndiejmë gjoksin e njëri-tjetrit, por ajo nuk pranoi. Kisha edhe një dëshirë të madhe ta puthja dhe e bëra atë. Unë shkoj në ekstazë sa herë që shoh figurën e zhveshur të një gruaje, siç është Venusi, për shembull. Më duket aq e mrekullueshme dhe e hollë sa kam vështirësi të ndaloj lotët që më rrokullisen në faqe. Sikur të kisha një të dashur! (Ditari i një vajze të re; Botim Përfundimtar 162)”
Në faqen zyrtare të Anne Frank, Jacqueline shkroi për marrëdhënien e saj me Anne.
“Ne kishim një marrëdhënie të ngushtë dhe mua më pëlqente të jem me të, por ajo më bëri një kërkesë dhe unë nuk dija si ta trajtoja atë.”
Ajo vazhdoi: “Gjithmonë duhej t’i provoja asaj se ishim miq më të mirë’. Deklaratat e saj të pasionuara të miqësisë ishin shumë për mua ndonjëherë.
“Pastaj u takova me miq të tjerë dhe ajo ishte xheloze dhe e pakënaqur.”
“Vite më vonë lexova se ajo kishte shkruar për këtë në ditarin e saj.
“Por para se ajo të fshihej, unë kisha qenë në gjendje ta tregoja se ku ishin kufijtë.
“Ajo e pranoi këtë dhe kjo vetëm e përmirësoi miqësinë tonë dhe e bëri atë më të fortë.”
Anne gjithashtu shkroi për shokun e saj Peter në ditar, duke thënë: «Më dha një ndjenjë të mrekullueshme kur pashë në sytë e tij blu të errët dhe pashë se sa me turp e kishte bërë vizita ime e papritur.
“Unë mund të lexoja mendimet e tij më të brendshme, dhe në fytyrën e tij pashë një pamje të pafuqisë dhe pasigurisë se si të sillem, dhe në të njëjtën kohë një dridhje të vetëdijes për burrërinë e tij.
Ajo vazhdoi: «Unë pashë ndrojtjen e tij dhe u shkriva.
“Doja të thoja,‘ Më trego për veten tënde. Shiko jashtë eksterierit tim bisedor. ’Por unë gjeta se ishte më lehtë të mendoja për pyetje sesa t’i bëja ato.”
Anne kurrë nuk e përcaktoi seksualitetin e saj dhe mund të mos ketë qenë fakti më i rëndësishëm për të.
Në fund të fundit ajo ishte një refugjate adoleshente.
Disa fakte që ndoshta nuk i dinit për Ana Frank dhe “Ditarin” e saj…
“Atje ku ka shpresë, ka edhe jetë. Ajo na mbush me guxim të freskët dhe na bën përsëri të fortë”
Ditari i Ana Frank (1929–45), i shkruar ndërsa ajo dhe familja e saj fshiheshin në Amsterdam gjatë Luftës së Dytë Botërore për të shpëtuar nga nazistët, është një nga librat më të famshëm – dhe më të shiturit – e të gjitha kohërave. Por sa informacione dini realisht për ditarin e saj të famshëm, apo për vetë Ana Frank?
1. Është ditari më i mirë i të gjitha kohërave
I printuar fillimisht në 1500 kopje, sot “Ditari” i Ana Frank është shitur në mbi 30 milion kopje dhe i përkthyer në mbi 60 gjuhë të huaja në mbarë botën. Një sukses i tillë dhe vlerësimet nga lexuesit e bëjnëtë konsiderohet si ditari më i mirë i të gjithë kohërave.
2. Motra e Anës, Margot Betti Frank, gjithashtu shkroi një ditar
Anneliese Marie Frank, e njohur si ‘Ana’ për miqtë dhe familjen e saj, lindi në Frankfurt-am-Main më 12 qershor 1929. Ajo ishte fëmija i dytë dhe më i vogël i një familje hebreje të asimiluar. Motra e saj, Margot Betti Frank, e cila ishte tre vjet më e madhe se Anne, gjithashtu shkroi një ditar – edhe pse nuk u arrit tëgjendej kurrë.
3. Ana Frank e mori ditarin e saj si dhuratë për ditëlindjen e 13-të
Ana e zgjodhi ditarin e saj – një libër autografik të lidhur me leckë të bardhë dhe të kuqe të kontrolluar dhe të mbyllur me një bravë të vogël – si dhuratë për ditëlindjen e saj të 13-të. Kjo ditëlindje, të premten 12 Qershor 1942, ishte e fundit para se ajo dhe familja e saj të fshiheshin. Për të shënuar këtë rast, nëna e Anës, Edith, bëri ëmbëlsira që Ana t’i ndante me miqtë e saj në shkollë. Ana gjithashtu organizoi një festë me një byrek me luleshtrydhe dhe një dhomë të zbukuruar me lule.
4. Ana Frank dhe familja e saj u fshehën, pasi motra e saj u thirr në një kamp pune gjerman
Pas vendosjes së Hitlerit në pushtet në vitin 1933, familja e Anës vendosi të ikte në Amsterdam, në Holandën e pushtuar nga nazistët, për të ikur nga antisemitizmi i përshkallëzuar me shpejtësi në Gjermani. Ana dhe familja e saj u fshehën në Amsterdam më 6 korrik 1942, një ditë pasi motra e madhe e Anës, Margot, mori një telefonatë për një kamp pune gjerman. Prindërit e Anës, Otto dhe Edith, kishin planifikuar tashmë të fshiheshin me vajzat e tyre më 16 korrik dhe kishin organizuar një vend të fshehtë sekret.
5. Ana kaloi 2 vite e 35 ditë duke u fshehur
Gjatë asaj kohe ajo nuk ishte në gjendje të shihte qiellin, nuk mund të ndjente shiun apo diellin, të ecte mbi bar, apo edhe të ecte jashtë për një kohë të gjatë. Ana u përqëndrua në studimin dhe leximin e librave mbi historinë dhe letërsinë evropiane. Ajo gjithashtu kaloi kohë duke u marrë me pamjen e saj: duke bërë kaçurrela flokët e saj të errët dhe duke lyer me manikyr thonjtë e saj.
6. Ana donte të bëhej një shkrimtare e famshme
Ndërsa ishte e fshehur, Ana Frank shpresonte se një ditë do të ishte në gjendje të kthehej në shkollë dhe ajo ëndërronte të kalonte një vit në Paris dhe një tjetër në Londër. Ajo donte të studionte historinë e artit dhe të fliste rrjedhshëm në gjuhë të ndryshme, ndërsa shihte “veshje të bukura” dhe “duke bërë të gjitha llojet e gjërave emocionuese”. Në fund ajo donte të bëhej “një gazetare, dhe më vonë një shkrimtare e famshme”.
7. Ana e rishkroi ditarin e saj pasi dëgjoi një transmetim në BBC
Më 28 mars 1944, Ana dhe familja e saj dëgjuan një program të BBC-së të transmetuar ilegalisht nga Radio Oranje (zëri i qeverisë holandeze në mërgim). Gerrit Bolkestein, ministri holandez i arsimit, artit dhe shkencës, i cili u internua në Londër, deklaroi se pas luftës ai dëshironte të mblidhte dëshmi të dëshmitarëve okularë për përvojat e popullit holandez nën pushtimin gjerman. Ana menjëherë filloi tarishkruajë dhe redaktojë ditarin e saj me qëllim botimin e ardhshëm, duke e quajtur atë Aneksi Sekret. Por ajo e mbajti edhe ditarin e vjetër, si diçka më private, të lidhur drejtpërdrejt me jetën e saj.
8. Ditari i Ana Frank u shpëtua nga Miep Gies, miku dhe sekretari i babait të saj
Më 4 gusht 1944, tre ditë pas regjistrimit përfundimtar të Anës, Gestapo arrestoi Anën së bashku me familjen e saj dhe njerëzit e tjerë me të cilët ishin fshehur. Ata u tradhtuan nga një burim anonym, i cili kishte raportuar ekzistencën e tyre tek autoritetet gjermane. Sekretari i Otos, Miep Gies, i cili kishte ndihmuar Frankët të fshiheshin dhe i vizitonte ata shpesh, e nxori ditarin e Anës nga aneksi, duke shpresuar që një ditë t’ia kthente asaj.
9. Data e saktë e vdekjes së Anne Frank nuk dihet
Ana u dërgua së pari në Westerbork, një kamp tranzit në Holandë, para se të deportohej në Aushvic-Birkenau. Më shumë njerëz u vranë në Aushvic, sesa në çdo kamp tjetër – të paktën 1.1 milion burra, gra dhe fëmijë vdiqën atje, 90 përqind e tyre hebrenj. Ana dhe motra e saj Margot mbijetuan në Aushvic vetëm për t’u dërguar në kampin e përqendrimit Bergen-Belsen. Aty dy vajzat vdiqën nga tifoja pak para se kampi të çlirohej nga Ushtria Britanike më 15 Prill 1945. Data e saktë e vdekjes së tyre nuk dihet. Margot ishte 19 vjeç dhe Ana ishte vetëm 15 vitin kur ndërruan jetë.
10. Babai i Ana Frank fillimisht nuk ishte i sigurt për publikimin e historisë së saj
Babai i Anës, Otto, ishte personi i vetëm nga personat e fshehur, që mbijetoi. Ai u kthye në Amsterdam pas çlirimit të Aushvicit, duke mësuar gjatë rrugës mbi vdekjen e gruas së tij. Në korrik 1945, ai u takua me një nga motrat Brilleslijper, e cila kishte qenë në Bergen-Belsen me Anen dhe Margot. Prej saj, ai mësoi se vajzat e tij kishin vdekur.
Miep Gies ia kaloi ditarin e Anës Oto Frankut në korrik 1945. Oto më vonë u shpreh: “Fillova të lexoja ngadalë, vetëm disa faqe çdo ditë, më shumë do të ishte e pamundur, pasi ndihesha tërësisht i pushtuar nga kujtimet e dhimbshme. Për mua, ishte një zbulesë. Atje, zbulohet një Anë krejt tjetër nga fëmija që kishim humbur. Nuk e kisha idenë e thellësisë së mendimeve dhe ndjenjave të saj.” / bota.al