Dorshkrimet e Lasgush Poradecit: Himni i Flamurit drejt udhëtimit të tij kombëtar panshqiptar

Dorshkrimet e Lasgush Poradecit: Himni i Flamurit drejt udhëtimit të tij kombëtar panshqiptar

Pse zgjedhja e Korçës si qyteti kryesor ku duhej bërë i njohur dhe përhapur himni, kishte domethënien e saj

Kur u bë himni shqip në rrethanat që treguam më sipër, rronte dhe zotëronte me plot fuqitë e tij sulltan Abdul Hamiti në Stambollin e famshëm; nuk mendonin shqiptarët se do krijohet dhe aq shpejt Shqipëria, as shqiptarët as udhëheqësit veteranë të tyre nëpër kolonitë e ndryshme të mërgimit. I këtij mendimi qe dhe kolonia e madhe e Bukureshtit, e cila çquhej me të drejtë si qendra e gjithë kolonive të tjera të jashtme, si veteranja e veteraneve nga shoqet e saj.

Kryetarët shqiptarë e filluan lëvizjen e çlirimit me një perspektivë kohe mjaft të gjatë — perspektivë prej dhjetëvjeçarësh — derisa populli të ishte përgatitur nga kultura dhe nga drita historike për t’u ngritur me themele në ndjenjën e domosdoshme dhe të përgjithshme të vetëdijes së tij kombëtare. Vetëm rëkëllimi i shpejtë i ngjarjeve e nxitoi arritjen e vetëqeverimit dhe të mëkëmbjes shtetërore të dëshiruar.

“Ku e dinim ne,” — më thoshte gjithnjë veterani Asdren — “se do bëhet aq shpejt Shqipëria me një Turqi të fortë!” Dhe fjala e tij e urtë pa pretendime përforcohet vetiu nga e vërteta e fakteve të mbaruara.

Duke mos qenë Shqipëria mëvetëshe, kuptohet se himni nuk u shqipërua prej Asdrenit me qëllim panshqiptar, me paramendimin që ta mbante peshën e rëndë të një himni kombëtar zyrtar. Ai grup djaloshësh të Bukureshtit e përvetësoi himnin ashtu siç e gjeti dhe nëse kopja e larguar prej origjinalit u ngrit sipër bazës nga e cila mori fluturimin, kjo i detyrohet me mirënjohje vjershëtorit Asdren.

Ashtu si fjalët, edhe melodinë e himnit — të kompozuar nga muzikanti rumun Ciprian Porumbescu — e përvetësuan pa ndryshime, duke menduar se çdo lëvizje do t’i prishte efektin në këndim për shqiptarët e Rumanisë. Dhe himni, i shqipëruar e ngjitur në krahët e lehtë të muzikës fluturuese, u vendos të shpihej për përhapje në Korçë — zemra e kolonive shqiptare.

---

Pse Korça?

Zgjedhja e Korçës si qyteti kryesor për përhapjen e himnit kishte domethënie të thellë në veprimtarinë atdhetare të kolonive, sidomos të Bukureshtit, ku lindi vetë kjo këngë flakëronjëse.

Të mërguarit shqiptarë në Rumani, Egjipt, Bullgari, Europë, Amerikë e Rusi, pavarësisht vendlindjes, krenoheshin të quheshin korçarë për shumë arsye — por kryesisht sepse Korça ishte në krye të rretheve të Toskërisë, qendra e Rilindjes kombëtare.

Nga figura të mëdha nga Pogradeci, Mokra e Gorica te patriotët e njohur në diasporë, shumë prej tyre mbanin me krenari mbiemrin a përkatësinë Korça:

— Nikoll Naço – Korça

— Dr. Spiro Maçuka – korçar

— Jan Danga – korçar

— Kristo Luarasi – korçar

— Sotir Peci – korçar

— Thanas Tashko – korçar

Drita e kësaj qendre shpirtërore i rrezatonte gjithë jugut shqiptar dhe edhe më larg.

Edhe vetë Naim Frashëri e ka përshkruar Korçën me adhurim në vargjet e tij:

Lumja ti, moj Korça-lule,

Q’i le pas shoqet e tua;

Si trimi në ballë-u sule,

T’a paçim përjetë hua!

---

Dërgimi i himnit në Korçë (1908)

Ishte viti 1908. Në Korçë gjendej patrioti Tashko Ilo dhe poeti kryengritës Hil Mosi, të cilët morën me vete partiturat e përgatitura të himnit. Hil Mosi, që kishte miqësi të ngushtë me Asdrenin, bartte me vete tekstet e sakta të shqipëruara.

Hil Mosi ishte njeriu i duhur për këtë mision: me zë të mirë, atdhedashuri të zjarrtë, natyrë të hapur e gazmore, i aftë të tërhiqte masat dhe të fitonte simpatinë e tyre. Ai futi në qarkullim edhe shumë këngë të tjera patriotike, mes tyre:

“Male dhe fusha ushtojnë sot,

Zëri i atdheut po dëgjohet”

si dhe këngën Drenova, kushtuar Asdrenit.

Meloditë shpesh huazoheshin nga këngë të tjera ballkanike, sipas fenomenit të natyrshëm popullor të kohës. Po kështu ndodhi dhe me vargjet e himnit:

“Rreth flamurit të përbashkuar”

u këndua nga populli me disa variante:

— “Pranë flamurit të bashkuar”

— “Flamurit pranë të bashkuar”

Populli mori atë që i vinte më lehtë, ndaj të gjitha variantet u bënë njëvleftëshe.

---

Hil Mosi – misionari i himnit

Hil Mosi ishte i vetmi njeri në atë periudhë që mund ta përhapte himnin me sukses. Ai kishte lidhje me kolonitë, njihte natyrën e popullit, këndonte vetë dhe kishte një karakter që ndezte entuziazmin e turmave. Atdhedashuria e tij është përjetësuar edhe nga At Gjergj Fishta në Lahutën e Malcis, ku e paraqet me pushkë dhe flamur në dorë gjatë kryengritjes së Deçiqit.

Përhapja e himnit ishte një veprim i madh i kolonisë së Bukureshtit dhe një hap i rëndësishëm drejt bashkimit kombëtar. Ai u përhap në tërë Shqipërinë, duke pushtuar zemrat e shqiptarëve.