Ekskluzive nga Natyra: Një botë e humbur 34 milionë vjeçare fshihet nën akullin e Antarktidës

Ekskluzive nga Natyra: Një botë e humbur 34 milionë vjeçare fshihet nën akullin e Antarktidës

Nga Redaksia e Prestige

Në thellësitë e ngrira të Antarktidës Lindore, një zbulim spektakolar po sfidon gjithçka që mendonim se dinim për të kaluarën e planetit tonë. Falë teknologjisë më të fundit satelitore dhe një ekipi ndërkombëtar studiuesish të udhëhequr nga profesori Stewart Jamieson i Universitetit të Durhamit, një botë e lashtë, e ruajtur në heshtje nën akull për më shumë se 34 milionë vjet, ka dalë në dritë.

Peizazhi i zbuluar — një sistem i ndërlikuar luginash, kreshtash dhe kanalesh të gdhendura nga lumenjtë — ndodhet i varrosur nën afro dy kilometra shtresë akulli, por ndonëse i padukshëm për syrin, ai ruan me përpikëri shenjat e një epoke kur Antarktida ishte e gjelbër, e ngrohtë dhe e lagësht, një pjesë vitale e superkontinentit Gondwana.

Kur Antarktida kishte pyje, lumenj... dhe jetë

Shkencëtarët thonë se ky peizazh i lashtë është ruajtur pothuajse i pandryshuar që nga fundi i periudhës Eocene. Në atë kohë, Antarktida nuk ishte një tokë e akullt dhe e shkretë, por një mjedis i harlisur, me pyje që lulëzonin dhe lumenj që rridhnin lirshëm. Ishte një botë ku klima lejonte jetën të shumohej — dhe ku, ndoshta, dikur kanë ecur edhe dinosaurët.

Një dritare në historinë klimatike të Tokës

Ky peizazh i ruajtur nën akull është më shumë se një kuriozitet gjeologjik. Ai ofron një pamje të rrallë në klimën e Tokës përpara ngricave, duke zbuluar sesi akulli nuk ka qenë gjithmonë mbret i kontinentit jugor. Studimi përdori sistemin satelitor kanadez RADARSAT, në kombinim me metoda radio-jehone (RES), për të skanuar sipërfaqen e akullit dhe për të identifikuar me saktësi formën e tokës poshtë tij.

Rezultatet janë tronditëse: një tokë e modeluar nga lumenjtë, e ruajtur si një fotografi e ngrirë e së kaluarës, që për shkencëtarët përfaqëson një arkiv gjeologjik me vlerë të jashtëzakonshme.

---

Çfarë na mëson kjo botë e harruar?

Zbulimi ndihmon studiuesit të kuptojnë sesi formohet dhe ndryshon Shtresa e Akullit të Antarktidës Lindore (EAIS) — një nga masat më të mëdha të akullit në planet. Ajo filloi të zhvillohej gjatë tranzicionit Eocen-Oligocen, rreth 34 milionë vjet më parë, kur ndryshimet në klimë dhe rënia e nivelit të CO₂ transformuan gjeografinë globale.

Por më e rëndësishmja, ky zbulim ringre pyetje thelbësore për të ardhmen: Nëse një klimë më e ngrohtë në të kaluarën e ka bërë të mundur lulëzimin e jetës në Antarktidë, çfarë do të thotë ngrohja e sotme globale për fatin e kësaj shtrese akulli — dhe për nivelin e deteve të ardhshëm?

Nga ngrica, në dritë

Shpeshherë, misteret më të mëdha fshihen në vendet më të pamundura. Nën një kontinent të akullt dhe të heshtur, një botë e harruar ka pritur miliona vjet për të treguar historinë e saj.

Dhe sot, falë mendjeshtrisë njerëzore dhe teknologjisë së avancuar, ajo botë më në fund ka nisur të flasë.

Prestige – ku shkenca takohet me elegancën e fjales

Sigurisht! Më poshtë ke një përmbledhje të burimeve shkencore dhe mediatike për zbulimin e botës së mbuluar nën Antarktidë, që besohet të ketë qenë e fshehur për mbi 34 milionë vjet nën akull:

---

📚 Burime Kryesore për Botën e Humbur në Antarktidë (34 milionë vjet)

1. British Antarctic Survey (BAS)

Titulli: Ancient river landscapes discovered beneath East Antarctica

Përshkrimi: Zbulimi i një peizazhi të ruajtur subglacial (nën akull) me sistem lumenjsh të lashtë që daton mbi 34 milionë vjet. Mund të ketë ndikuar në formimin e shtresës së akullit dhe përbën një dritare për të kuptuar klimën e kaluar.

🔗 Lexo më shumë nga BAS

---

2. Live Science

Titulli: Ghost of ancient river-carved landscape discovered beneath Antarctica

Përshkrimi: Harta e relievit nën akull zbulon një peizazh të ruajtur që nuk është prekur nga akulli për miliona vite. I krijuar nga lumenj, jo akullnaja – një mjedis i mundshëm i gjelbër dhe i banuar.

🔗 Lexo artikullin

---

3. Scientific American

Titulli: Lost River Landscape Discovered below East Antarctic Ice

Përshkrimi: Studimi përdori imazhe radarike dhe teknologji të avancuar për të zbuluar një reliev të ruajtur thellë nën akull. Terreni daton nga epoka para formimit të shtresave të mëdha të akullit.

🔗 Lexo artikullin

---

4. The Washington Post

Titulli: Ancient river landscapes under Antarctica may stabilize ice sheet

Përshkrimi: Relievi i gjerë 2 100 milje katrorë nën akull ka ruajtur tipare që datojnë më shumë se 30 milionë vjet. Mund të ndikojë në mënyrën se si akulli shkrihet apo lëviz, dhe kështu në rritjen e nivelit të detit.

🔗 Lexo artikullin

---

5. New Scientist

Titulli: Ancient river valleys discovered beneath Antarctic ice sheet

Përshkrimi: Relievi përmban kreshta dhe lugina të formuara nga ujëra të rrjedhshme. Disa zona duken si Snowdonia në Uells – të paprekura nga akulli për mbi 34 milionë vjet.

🔗 Lexo artikullin

---

6. Times of India / Earth.com

Titulli: Scientists discover 34 million year old hidden river world buried under 2 km of Antarctic ice

Përshkrimi: Peizazh me lumenj të fshehur nën 2 km akull. Përdoren teknika si radarët satelitorë për të depërtuar përmes akullit dhe për të hartuar relievin.

🔗 Lexo artikullin

---

7. Durham University

Titulli: Ancient landscape discovered beneath East Antarctic Ice Sheet

Përshkrimi: Zbulimi u bë nga një ekip shkencëtarësh nga Britania dhe Australia, me hartëzime të peizazhit subglacial të ruajtur në mënyrë të jashtëzakonshme.

🔗 Shiko publikimin nga universiteti