Flet per Prestige, Prof.dr. Mimoza Kore. Departamenti i gjuhës shqipe Fakulteti i Historisë dhe i Filologjisë Universiteti i Tiranë.

Prof.dr. Mimoza Kore

Departamenti i gjuhës shqipe

Fakulteti i Historisë dhe i Filologjisë

Universiteti i Tiranë.

Intervistë nga Dr.Liliana Pere.

Profili i Mimoza Karagjozi Kore

Profili.

Për shqiptarët, shqipja është gur themeli i ngjizjes identitare, është mjeti më i dukshëm i përbashkimit kombëtar, prandaj të gjithë jemi të ndjeshëm për ruajtjen dhe kultivimin e saj. Te shqiptarët, thellë në ndërgjegje, ka qënë gati instiktiv reagimi vetëmbrojtës, ruajtja e gjuhës dhe përcjellja e saj në breza.

Ne jemi nje popull i vogel, por me shumë vlera , shkelqimin e se cilit shpesh herë e japin gratë dhe trendi i promovimit dhe lartësimit të vlerave duhet te vlerësohet si mision i shenjtë.

Mimoza Kore eshte nè shkallën mè të lartë të profesionit dhe të personalitetit si grua ne c’do këndvështrim, per cilesitë dhe virtytet e larta qe zotëroni dhe transmeton tek te tjerët, si nëne e shkelqyer, dhe Prof me nje nivel te lartë professional dhe akademik.

Mimoza Karagjozi Kore (1961) është diplomuar për gjuhë dhe letërsi shqipe, në Universitetin e Tiranës më 1986. Është pedagoge prej tre dekadash ne Universitet, fillimisht në Universitetin “Eqrem. Çabej” dhe prej 2004-s në Universitetin e Tiranës, Fakulteti i Historisë dhe i Filologjisë, Departamenti i gjuhës shqipe. Fusha kryesore e studimit të saj është historia e gjuhës shqipe. Ka marrë gradën shkencore “Doktor i Shkencave” (2005) dhe “Profesor i asociuar” (2009). Është autore e monografisë “Parafjalët në “Mesharin” e Gjon Buzukut” (2005), “Ushtrime për shqipen standarde” (2007) dhe "Gjirokastra, vështrim historik, gjuhësor, etnologjik" (2014) si dhe e shumë artikujve shkencorë të mbajtur në konfernca brenda e jashtë vendit apo të botuara në revista shkencore.

Por le te njihemi me poshte ne detaje nepermjet intervistes;

E dashur Mimoza, a mund ta njohim publikun në këtë intervistë me disa mbresa dhe kujtime nga vendlindja , prejardhja familjare? Sa e prirë keni qene ju per te trasheguar kulturen e familjes? Sa determinant dhe ndikues ka qënë modeli dhe edukata e prinderve tuaj? Nje përshkrim ne detaje, desha ju lutem…

Faleminderit që më bëtë pjesë të punës suaj për të promovuar gruan shqiptare. Unë kam lindur më 1961 në qytetin e Gjirokatrës nga prindër gjirokastritë. Gjyshërit, të afërmit, madje dhe nuset në fisin tonë janë po nga ky qytet. Kjo më ka bërë që të mendoj shpesh, edhe me të qeshur, se ky qytet, njerëzit e mi, historitë dhe gojëdhanat që na tregonin, traditat por edhe mënyra e veçantë e ndërtimit të tij, pa dyshim kanë lënë gjurmë si për këdo edhe në krijimin e personalitetit tim.

Ato kanë zënë vend tek unë si pa u ndier, dhe fillon t’i dallosh kur përballesh me të tjerët. Atëhere e kupton se ato janë aty brenda teje, e në saj të tyre ndien gjithmonë mall të pashuar për qytetin e lindjes dhe për njerëzit që kanë qenë pjesë e jetës dhe e formimit tënd në vitet më të bukura, ato të fëminisë e rinisë së hershme

Unë jam fëmija i vogël i familjes sime me tre fëmijë, me të cilët kam pasur edhe diferencë moshe e kjo ka bërë që të isha përherë nën kujdesin e të gjithëve. Nëna ime ka lindur në Stamboll, Turqi, ku gjyshi ishte gjykatës dhe ka ardhur në Gjirokastër në moshën 10-vjeçare. Menjëherë pas Çlirimit, familja e saj u transferua në Tiranë, pasi gjyshi nuk mund ta ushtronte më profesionin e tij, por nuk u shkëputën asnjëherë nga vendlindja dhe shtëpia që lanë pas. Kjo bëri që ime më të rikthehet dhe të martohet me tim atë, më 1950. Ajo ka qenë një grua e qetë, që na fali bashkë me gjyshen shumë dashuri, shumë punëtore e që sa herë që fliste fuste nëpër të edhe ndonjë fjalë nga turqishtja. Por ai që ka qenë jo vetëm kujdestari, mësuesi, këshilluesi, por dhe njeriu që më vuri për herë të parë librin në dorë e më ushqeu me dashurinë e përjetshme për të, ka qenë im atë, Ferhat Karagjozi. Babai im i përkiste brezit që u shkollua përpara Çlirimit. Mbaroi Liceun Francez në Gjirokastër e pastaj Normalen e Elbasanit dhe gjithë jetën punoi mësues. Ishte nderuar disa herë me titullin “Naim Frashëri” e më vonë edhe “Mësues i Merituar”. Dashurinë dhe respektin për punën e tij e kam ndier përherë prej nxënësve të tij që deri në ditën sa u largua nga kjo jetë, edhe pse sistemi I kohës nuk e lejonte, e thirrën me nderim “zoti Ferhat!”

Fëmijërinë time e mbaj mend si fëmijë të qetë, shume e mirë në mësime, që shkonte në bibliotekën e “Pallatit të Pionierit”, që merrte pjesë në të gjitha aktivitet që zhvilloheshin aty, që shpesh kam recituar, prezantuar ndonje festival fëmijësh dhe si aktore kur rolet kërkonin fëmijë. Pushimet e verës, së bashku me nënën time që merrte lejen, i kaloja tek gjyshja në lagjen “Vojo Kushi” në Tiranë, në një shtëpi të madhe e me oborr, afër trenit, që më jepte mundësi të shtyja ndonjë karrocë a t’i hipja biçikletës, lojëra që Gjirokastra me terrenin e saj nuk m’i ofronte.

Unë e kam njohur tim shoq në qytetin tim të lindjes, ku u ktheva e sapodiplomuar si mësuese në degën gjuhë-letërsi shqipe, kurse ai kishte mbaruar inxhinieri elektronikë. Jetuam 36 vjet së bashku dhe jeta na ndau dhimbshëm më 2022. Lidhja jonë u ushqye që në fillim si një marrëdhënie e bukur ku secili gjeti tek tjetri jo vetëm bashkshorti/en, por edhe shokun, njeriun më të dashur që të qëndron pranë në çdo përpjekje që bën, që të mbështet dhe të inkurajon edhe atëherë kur e përpjeta të duket e pamundur për t’u ngjitur. Ne kemi dy vajza që janë dashuria dhe krenaria jonë, të cilat i kemi rritur, si çdo prind me përkujdesje, por jo me llastim, që iu kemi dhënë arsim të mirë dhe që me gëzim shohim se po ecin në jetë të sigurta në hapat që bëjnë. Ato jetojnë dhe punojnë të dyja në Gjermani.

Eksperienca juaj ne Universitetin prej shumë vitesh është vërtet një pasuri e ngriturme studim e punë, prej pasionit tuaj këmbënguljes dhe profesionalizmi te lartë. A mund te pershkruani shkurtimisht si ka filluar dhe ka vazhduar karriera juaj?

Mbarova studimet më 1986 për Gjuhë shqipe dhe Letërsi Në UT dhe fillova punë si mësuese në gjimnazin e qytetit dhe pas 1 viti si pedagoge në Universitetin “E. Çabej”.

Menjeherë u përfshiva në kualifikimin pasuniversitar duke dhënë të gjitha provimet dhe si fushë studimi zgjodha gjuhësinë dhe jo letërsinë megjithëse këtë të fundit e doja shumë. Ndoshta këtu ndikoi dhe fakti se gjatë viteve të studimit gjuhësinë na i bënë të dashur profesorë si: M. Domi, A. Kostallari, Sh. Demiraj, F. Agalliu, S. Mancaku etj. Nga ana tjetër edhe pse në lëndët e letërsisë na formuan po kaq figura të shquara, në vetvete ajo u studiua e kufizuar, vetëm si vepra të realizmit socialist, koha nuk lejonte frymëmarrje më të gjerë.

Nga ana tjetër letërsia ngre dhe kurthe profesionale, kurse gjuhësia është më racionale dhe e saktë. Në vitet 1993- 1999 isha përgjegjëse e Departamentit të gjuhës shqipe në universitetin “E. Çabej”. Në vitin 1999 transferohem në Tiranë dhe filloj punë si pedagoge në Universitetin e Tiranës.

Në vitin 2005 u pajisa me titullin shkencor “Doktor” në gjuhësi. Fusha ime e studimit vijoi të mbetej Gjuhësia Historike (Histori e gjuhës shqipe, Fonetikë historike dhe Albanologji).

Në vitin 2009 fitova gradën shkencore “Profesore e asociuar" dhe në vitin 2014 “Profesor doktor”. Kam një përvojë 36-vjeçare si pedagoge.

Sa punë e përgjegjshme sublime i është dashur Mozës për te arritur ketu ku jeni sot dhe sa i vlefshem është për mesim dhënien kur formimi individual është i kombinuar me ate pedagogjik e shoqëror?

Shume pune. Përveç përvojës së gjatë si lektore kam dhe eksperienca të tjera profesionale si: Kryetare e Këshillit të Profesorëve të Fakultetit të Historisë e të Filologjisë; Anëtare e Këshillit Shkencor të Institutit të Gjuhësisë, Akademia e Shkencave e Shqipërisë; Nënkryetare e Komisionit të Doktoratave të Fakultetit të Historisë e të Filologjisë; Anëtare e drejtorisë së organizimit të përvitshëm të Seminarit Ndërkombëtar të Gjuhës, Letërsisë dhe Kulturës shqiptare, Prishtinë, Kosovë; Eksperte e jashtme e vlerësimit të cilësisë pranë Agjencisë së Akreditimit të Cilësisë në Arsimin e Lartë (sot ASCAL) etj.

Gjithashtu kam qenë lektore në Universitetin e Ludwig-Maximilians-Universität, München, Gjermani në degën e Albanologjisë.

Puna shkencore do të kërkonte dhe angazhime në projekte e trajnime , disa prej të cilave janë:

Projekt i Akademise së Shkencave të Shqipërisë “Redaktim shkencor i veprës “Studime etimologjike në fushë të shqipes” të E. Çabejt” (7 volume)

Projekti Erasmus + për mësimdhënie në Universitetin e Ca Foscari, Venecie, Itali.

Në kuadër të projektit Tempus 517117-Tempus-1-2001-1IE Tempus- JPHES kam ndjekur seminaret, Ëorkshopet në Universitetin e Middlesex-it, Londër.

Trajnim në kuadër të projektit Tempus 517117-Tempus-1-2001-1IE Tempus- JPHES (2011-2506/001-001) në Institutin e Teknologjisë në Limerick, Irlandë

Vizitë studimore në Universitetin e Münsterit dhe në universitetin e Duisburg Essen, Gjermani. (me vërtetim).

Vizitë studimore në Londer, Mbretëri e Bashkuar, Tempus Jep N. UM_JEP-14052-1999,Director; John Brennan, Project Coordinator, Cheri Ruth Williams

Trajnim pranë Universitetit te Athines, Greqi, Fakulteti i Filozofise, Departamenti i Filologjise, Sektori i Linguistikes, Projekt Tempus, (me dëshmi).

Trajnim pranë Universitetit të Janinës, Greqi, project Tempus Nr. IMG_96ALB1

Pjesëmarrëse në projektin “Komunikimi ndëretnik në Ballkan”. Projekt si pjesë e programit për Kërkim Shkencor e Teknologjik në universitetet e shkollat e larta. (finacuar nga AKTI dhe MASH).

Pjesëmarrje dhe anëtare e grupit në projektin 3-vjeçar “Studime etno-linguistike në Shqipërinë e Mesme”, organizuar nga Departamenti i Gjuhës Shqipe.

Pjesëmarrëse në projektin “Developing information literacy for lifelong learning and knoëledge economy in Ëestern Balkan countries” etj.

Jam hartuese e librave shkencorë:

2021: “Bazat e historisë së gjuhës shqipe” Shtëpia botuese “Pegi”, ISBN 978 – 9928-310-53-8

• 2014: “GJIROKASTRA, vështrim historik, gjuhësor dhe etnologjik” Shtëpia botuese “Dudaj”, ISBN 978-999 43-0-350-2, (Monografi).

• 2007: “Ushtrime për shqipen standarde” “ShBLU”, ISBN 978-99927-0-433-2, (tekst universitar për studentët)

• 2005: “Parafjalët në “Mesharin” e Gj. Buzukut” Shtëpia Botuese “Flesh”, ISBN 99927-947-6-3, (Monografi).

• 2020: Libër ushtrimesh për “Gjuha shqipe” kl. 9-të, Filara. (bashkautore)

• 2016. “Shqipja. Al” (Metodë e mësimit të gjuhës shqipe për të huaj, 12 libra), bashkautore në 8 libra.

• Kam botuar mbi 60 artikuj shkencorë brenda e jashtë vendit. Po kështu mbi 6 artikuj divulgativë në gazeta e revista brenda vendit.

Sigurisht gjuha standarde, gjuha e kulturës, e letërsisë, e shkencës dhe e teknikës nuk mund të mbetet në nivelin popullor. Ajo zhvillohet duke dhënë e marrë me gjuhët e tjera, por a eshte e rëndësishme ndërtimi të jetë në pajtim me tipologjinë e gjuhës shqipe. Çfarë po ndodh me gjuhën shqipe në proceset integruese?

3. Edhe pse specialiteti im është gjuhësia historike kam qenë e ndjeshme ndaj problemeve të gjuhës së sotme, veçanërisht asaj Standarde. Bashkësia shqipfolëse, e këtu e kemi fjalën për të gjitha ata që gjuhë amtare kanë shqipen brenda e jashtë kufijve shtetërorë të Shqipërisë, bën pjesë sot në bashkësitë e zhvilluara, që ka prioritet komunikimin e gjerë e të saktë e që për këtë ka krijuar varietetin letrar të gjuhës që të gjithë sot e quajmë, shqipja standarde. Në këto pesëdhjetë e dy vite ky varietet ka reflektuar stabilitet dhe rritje të funksioneve të tij, duke u bërë gjuha e shtetit, e medies, e shkollës, e auditorëve dhe e të gjithë atyre që mëtojnë të kenë status të lartë në punë e në shoqëri etj.

Sot gjithmonë e më shumë është shtuar numri i bartësve ligjërimorë të gjuhës standarde, të cilët nuk zotërojnë në mënyrë krejt të ngurtë vetëm gjuhën standarde, por ata mund të kalojnë pa shumë mundim nga një regjistër gjuhësor në tjetrin, në varësi të rrethanave ligjërimore e sociolinguistike. Vështruar nga distanca e 52 vjetëve të jetëgjatësisë së normës së gjuhës sonë zyrtare mund të konstatojmë edhe disa tipare të saj që janë përvijuar me kohë dhe gjatë zbatimit të saj. Gjatë kësaj periudhe prej pesë dekadash konstatojmë dy prirje të normës që duket se bien ndesh me njëra-tjetrën, por në fakt janë komplementare dhe e bëjnë atë më të zbatueshme e më të pranueshme nga bartësit e saj. Para së gjithash ajo është konservatore, një karakteristikë domethënëse e normës e cila e ndihmon atë të kapërcejë paqëndrueshmërinë dhe ndryshueshmërinë e përdorimit dhe të pranojë vetëm ato elemente të reja të përdorimit që nuk bien ndesh me rregullsitë themelore të sistemit gjuhësor. Kjo do të thotë që edhe pse gjuha zhvillohet dhe ndryshon me kohën, kodet që përcaktojnë rregullat e standardit nuk mund të ndryshojnë kaq shpejt.

Ndërkohë që problemet për ruajtjen e saktësië së saj, sipas normave të drejtshkrimit, po arrijnë kulmin, shqipja po rrezikohet edhe nga trysnia e gjuhëve të huaja, si duhet ta shmangim kete fenonmen?

Standardi duhet të ketë qëndrueshmëri të vijueshme. Por praktika e çdo gjuhe ka vërtetuar se norma dhe rregullat mbi të cilat një gjuhë standarde zbatohet duhet të karakterizohen edhe nga një stabilitet fleksibël. Kritikat që bëhen në lidhje me përdorimet e gabuara të shqipes standarde sot nuk duhet të përligjen me marrëdhëniet e standardit me dialektet apo të folmet e veçanta, por me paaftësinë e institucioneve arsimore për t’u mësuar nxënësve shqipen standarde në nivel të mirë, sikurse lidhen edhe me nevojën, ende të shpërfillur, për t’u mësuar nxënësve jo vetëm gjuhën standarde si tërësi rregullash formale, por edhe rregullat e përdorimit të diferencuar të kësaj gjuhe, sipas konteksteve të ndryshme sociale. Pra duhet vetëm të dimë, në cilën situatë ta përdorim gjuhën letrare e në cilën dialektin, ashtu sikur nuk vishemi njësoj për raste të ndryshme

Deshira dhe nevoja për t’u integruar, nga ana tjetër të folurit shqip me zë të ulët në ambiente ku ajo nuk u mirëprit, bëri që prindërit gjithmonë e më pak t’u flisnin bijve të tyre me “gjuhën e zemrës”. si depërtuan kaq shpejt në gjuhën tonë huazimet?

4. Sot gjuha standarde rrezikohet jo vetëm nga moszabatimi i rregullave të saj, por dhe nga vërshimi i fjalëve të huaja, të cilat pas viteve ’90 e rritën prezëncën në gjuhën tone, e në krye qëndrojnë fjalët prej anglishtes. Sigurisht që ne do të marrim si çdo gjuhë në botë fjalë e shprehje të tilla, por ato duhet të përshtaten me tipologjinë e gjuhës sonë dhe kur kemi fjalën shqipe duhet të përdorim së pari atë. Më vështirë e kanë shqiptarët në emigracion, të cilëve ju duhet të mësojnë “gjuhën e bukës” e shpesh të mos iu flasin fëmijëve me “gjuhën e zemrës”

Nga na tjetër vihet re gjithmonë e më tepër përdorimi i shprehjeve dhe ndërtimeve të reja që po e ngrëne nivelin e gjuhës standarde.

Por intelektualizimi me kohë i gjuhës duhet të bëhet sipas modifikimit të sistemit të gjuhës standarde dhe të sigurojë zhvillim nga gjuha e folur, por pa u shkëputur e krijuar hendek të thellë me gjuhën popullore me të cilën standardi ynë është i lidhur ende fort.

Në zhvillimin e hapur dhe dianamik, në të cilin është përfshirë fuqishëm gjuha e sotme standarde, si dhe në kontaktet e hapura e të pandërprera me gjuhët e huaja, sepse vështirë të gjenden sot në botë shoqëri të izoluara, vihen re ndërtime të reja madje edhe si imitime të modeleve të gjuhëve të tjera. Ato duhen pranuar me kujdes dhe vetëm kur nuk prishin tipologjinë e gjuhës shqipe, kur nuk ndihen fallco e si mish i huaj në të. Kanë zënë vend në gjuhë dhe nuk bien ndesh me strukturën e saj togjet e fjalëve: hark kohor, shtet i së drejtës, dimension njerëzor, ridimensionim i qëndrimit; ndaj të njëjtin mendim etj. Të pranueshme janë dhe shprehjet: dorëhiqet kryeministri (dha dorëheqjen); ndërhyrja erdhi si rezultat; është bërë pjesë e konferencës; ndihmon në zgjidhjen e problemit, mori pjesë në punimet e konferencës etj.

Unë ju falenderoj për intervistën dhe e them me bindje që një gruaje i duhet shumë punë e mund, madje më tepër se një burri në të njëjtin profesion, që të rritet profesionalisht.

Ju faleminderit ju e nderuar Prof. Mimoza, për të gjithë kontributin tuaj të madh për trajtimin me dinjitet Shkencën e Gjuhës Shqipe, si shkencë e rëndësishme dhe e para nga të gjitha shkencat.

Puna jote si Prof, botuese shkencërore në fushën e gjuhës vlen të respektohet.

Ishte një kënaqësi intervista me ju.

Dr. IT.Liliana Pere.