Fridrih Shileri – Poeti i Lirisë, dramaturg i madh, prometeu i shpirtit Gjerman.

Fridrih Shileri – Poeti i Lirisë, dramaturg i madh, prometeu i shpirtit Gjerman.

Rrevista Prestige

#personality

#inspiration

Personalitet Evropian që frymezon.

Fridrih Shileri është një emër që ndriçon në horizontin e kulturës evropiane si poet, dramaturg dhe filozof i madh.

Ai lindi më 1759 në Marbah të Gjermanisë dhe jetoi një jetë të shkurtër, por të mbushur me vepra të pavdekshme.

Në veprën e tij përplasen fuqishëm drita dhe errësira, liria dhe tirania, dashuria dhe tradhtia,

për të treguar se njeriu është gjithnjë në kërkim të së vërtetës dhe të drejtësisë.

" Shileri e shihte artin si gjykatën më të lartë të shpirtit njerëzor, ku njeriu përballet me vlerën e jetës dhe të përjetësisë."

Ai besonte se vetëm përmes bukurisë dhe idealit njeriu çlirohet nga vargonjtë e frikës dhe bëhet i lirë.

Një poezi e tij e njohur – “Oda ndaj gëzimit” (An die Freude)

Një nga poezitë më të famshme të Shilerit është “An die Freude” (Oda ndaj gëzimit), shkruar në vitin 1785, e cila më vonë u bë edhe frymëzim për finalen e Simfonisë së 9-të të Bethovenit dhe sot është himni i Bashkimit Europian.

Poezia “Das Ideal und das Leben” të Shilerit (përkthim i lirë në shqip):

> Ideali shkon para nesh si yll i ndritshëm,

Ndërsa jeta na thërret me hapat e saj të rënda.

Zemra lufton mes ëndrrës dhe realitetit,

Por vetëm ai që ndjek yllin, gjen vërtet lirinë.

Gjermanisht (fillimi i poezisë):

> Freude, schöner Götterfunken,

Tochter aus Elysium,

Wir betreten feuertrunken,

Himmlische, dein Heiligtum!

Përkthim i lirë shqip:

> O Gëzim, shkëndijë hyjnore,

Bijë e ndritshme e Eliziumit,

Të dehur nga flaka hyjnore,

Hyjneshë, hyjmë në tempullin e përjetesisë.

Mesoni me teper per Shiler!

Fridrih Shileri është një nga figurat më të mëdha të letërsisë gjermane dhe botërore, i njohur si poet, dramaturg, filozof dhe mendimtar i lirisë.

Në çdo varg e dramë të tij pulson një frymë e thellë humaniste, ku arti bëhet jo vetëm zbukurim i jetës, por edhe gjykim moral e udhërrëfyes shpirtëror.

Ai na mëson se vlera e njeriut nuk qëndron në pasuri apo pushtet, por në idealet që mbron dhe sakrificat që bën për lirinë e dinjitetin njerëzor.

Jeta dhe origjina

Johann Christoph Friedrich von Schiller lindi më 10 nëntor 1759 në Marbach am Neckar, në Gjermani, në një familje modeste: i ati ishte kirurg ushtarak, ndërsa e ëma me prejardhje fshatare, një grua e thjeshtë me shpirt të ndjeshëm.

Fëmijëria e tij u shënua nga varfëria dhe disiplina e rreptë ushtarake. Ai studioi fillimisht mjekësi në akademinë ushtarake të Dukës së Virtembergut, por pasioni i tij i vërtetë qe letërsia dhe filozofia.

Vepra dhe krijimtaria

Shileri u bë i famshëm me dramën “Sturm und Drang” “Räubër” (Hajdutët, 1781), një revoltë kundër padrejtësive shoqërore. Pasuan drama të tjera madhore si “Kabale und Liebe” (Intrigë dhe dashuri), “Maria Stuart”, “Don Karlos”, dhe kryevepra e tij historiko-filozofike “Wilhelm Tell”. Ai shkroi edhe poezi të pavdekshme si “An die Freude” (Oda ndaj gëzimit), që më vonë u bë himni i Bashkimit Europian përmes muzikës së Bethovenit.

Përveç letërsisë, Shileri ishte një mendimtar i thellë; ese si “Mbi edukimin estetik të njeriut” tregojnë se ai besonte tek arti si forcë që e shëron shpirtin dhe e udhëheq njeriun drejt lirisë.

Episode të jetës

Shileri shpesh jetoi i sëmurë dhe i ndjekur nga autoritetet. Ai u arratis nga shtypja e Dukës së Virtembergut, njohu varfërinë dhe pasigurinë, por kurrë nuk u dorëzua.

Miqësia e tij e madhe me Gëten në Vajmar është një nga aleancat më frytdhënëse në historinë e letërsisë, duke lindur “klasikën vajmariane”. Pavarësisht shëndetit të brishtë, ai vazhdoi të shkruante deri në fund, duke lënë pas një trashëgimi që frymëzon ende sot. Vdiq më 9 maj 1805, në moshën 45-vjeçare, por vepra e tij mbetet e pavdekshme.

Friedrich von Schiller mbetet – Prometeu i shpirtit gjerman

Friedrich von Schiller ishte një poet e dramaturg, dhe një frymë që jetoi mes idealit dhe realitetit, mes dritës dhe sëmundjes, mes dashurisë dhe dhimbjes.

Ai u lind më 10 nëntor 1759 në qytetin e vogël Marbach am Neckar, si biri i një oficeri, Johann Kaspar Schiller, dhe i një gruaje modeste, Elisabeth Dorothea Kodweiß, bijë e një bukëpjekësi.

Familja e tij nuk ishte e pasur, por ishte e mbushur me disiplinë ushtarake nga babai dhe me ëmbëlsi njerëzore nga e ëma.

Qysh në fëmijëri, Friedrich do të përplasej me dëshirën e tij për letërsi dhe muzikë, ndërsa babai e shtynte drejt karrierës ushtarake dhe mjekësisë. Në këtë përplasje do të ngjizej drama e parë e jetës së tij.

Në rininë e tij, Schiller u përfshi nga një dashuri e fuqishme, një zjarr i fshehtë që do ta digjte gjithë jetën.

Por fati nuk do t’i jepte plotësisht lumturinë në këtë drejtim – dashuria e tij shpesh mbeti e parealizuar, duke ushqyer ndjeshmërinë dhe tragjiken që përshkon veprën e tij. Shpesh, në letrat e tij, ai rrëfen ankthin e zemrës dhe mallin e pashuar për të paaritshmen.

Jeta e Schiller-it ishte një përzierje episodi të thjeshtë njerëzorë dhe momente të mëdha që i dhanë famë.

Me fqinjët: i ri dhe i pasionuar pas muzikës, ai luante në harpë. Një fqinj që nuk e donte muzikën e talli duke i thënë se interpretonte si Davidi, por jo aq mirë.

Schiller-i, me mençurinë dhe thumbimin e tij, ia ktheu: “Dhe ju flisni si Solomoni, por jo edhe aq me mençuri.”

Me fisnikërinë: kur Duka Karl August i Vajmarit e fisnikëroi, Schiller-i nuk e mori shumë seriozisht titullin.

Ai ishte më mirënjohës ndaj Dukeshës, që i dhuroi një servis argjendi për kafe. “Ja,” tha ai, “poeti duhet të shpërblehet vetëm me dhurata të tilla.”

Kjo ishte mënyra e tij për të treguar se arti nuk matet me tituj, por me ndjeshmëri.

Në shtratin e vdekjes: i lodhur nga sëmundja, Schiller priti fundin me qetësi. Kur një mik e pyeti si ishte, ai u përgjigj: “Gjithnjë e më i qetë… tani po i kuptoj më së fundi gjërat që më dukeshin të errëta.”

Fjala e fundit ishte dëshmi e një shpirti që u pajtua me universin.

Shiller-i nuk ishte vetëm poet. Ai ishte një dramaturg, një mendimtar i thellë që ndërtoi një urë mes arsyes dhe ndjenjës.

Dramën e parë, "Die Räuber" (Hajdutët), e shkroi si një akt rebelimi kundër despotizmit dhe padrejtësive të kohës. Më pas, veprat si Maria Stuart, Don Karlos apo Wallenstein u bënë shtylla të teatrit gjerman.

Baladat e tij – të mbushura me heroizëm, tragjikë dhe ndjenja sublime – u bënë pjesë e kujtesës kolektive gjermane.

Por mbi të gjitha, vepra e tij filozofike mbi edukimin estetik të njeriut mbetet një gur themeli:

Schiller-i besonte se arti ishte mënyra për të pajtuar instinktet e trupit me idealin e arsyes. Vetëm përmes bukurisë, thoshte ai, njeriu mund të bëhet vërtet i lirë.

Schiller jetoi vetëm 45 vite, por ato vite i mbushi me dramë, ide, krijime dhe shpërthime poetike. Sëmundja e rëndë e mushkërive e ndoqi gjithë jetën, duke ia shuar ngadalë fuqitë trupore, por jo dritën e mendjes.

Ai ishte mik dhe bashkëpunëtor i madh i Goethe-s, dhe bashkë me të ngritën epokën e klasikes gjermane, një kulm i letërsisë evropiane.

Në fund, Friedrich von Schiller mbeti si një Promete i shpirtit: ai vodhi zjarrin e bukurisë, e shpërndau tek njerëzit dhe e pagoi këtë me dhimbje dhe jetë të shkurtër.

Analizë filozofike–artistike

Shileri është poeti i lirisë, i vdekjes dhe i përjetësisë së shpirtit. Tek “Vilhelm Teli” ai e sheh jetën si një betejë midis tiranisë dhe lirisë, por edhe si një rrugëtim drejt një gjykimi më të lartë, hyjnor. Për të, arti është ura që lidh njeriun me moralin, dhe vetëm nëpërmjet bukurisë ai bëhet i lirë.

Në poezitë e tij gjejmë një ndërthurje të ndjeshmërisë estetike me mendimin filozofik: vdekja nuk është fund, por portë drejt drejtësisë; liria nuk është dhuratë, por fitore me sakrificë; jeta nuk matet me pasuri, por me idealet që i shërbejnë njerëzimit.

Fridrih Shileri mbetet një zë universal, një poet që i dha njerëzimit jo vetëm vargje të bukura, por edhe një vizion: se njeriu është më i madh kur është i lirë, dhe se arti është mjeti më i fuqishëm për ta ngritur shpirtin mbi frikën, skllavërinë dhe vdekjen. Vepra e tij është pasqyrë e gjykimit të jetës — një thirrje që secili prej nesh të bëhet më i mirë, më i drejtë dhe më i lirë.

© 2024–2025 Liliana Pere – Founder. Publisher. Researcher. Author

Prestige Magazine

All rights reserved.