Liceu Francez i Korçës – buroi dritë, dije dhe miqësi franko-shqiptare

Liceu Francez Korce

Liceu Francez i Korçës – buroi dritë, dije dhe miqësi franko-shqiptare

Më 25 tetor 1917, në qytetin e Korçës, u hap për herë të parë Liceu Kombëtar i Korçës, i njohur si Liceu Francez — një institucion arsimor që do të linte gjurmë të pashlyeshme në historinë e arsimit shqiptar dhe në marrëdhëniet shqiptaro-franceze.

Liceu u themelua me vendimin e Qeverisë së Republikës Autonome të Korçës, në një periudhë kur qyteti administrohej nga autoritetet vendase, nën mbrojtjen e forcave franceze gjatë Luftës së Parë Botërore. Ky bashkëpunim solli në Shqipëri një frymë të re evropiane dhe vendosi themelet e një institucioni që do të ndërthurte arsimin kombëtar me traditën franceze të dijes.

Shkolla, e financuar nga qeveria shqiptare, por me ndihmë teknike e pedagogjike franceze, ofronte një sistem arsimor të frymëzuar nga modeli republikan i Francës. Të gjitha lëndët zhvilloheshin në gjuhën frënge, përjashtuar gjuhën shqipe. Fillimisht u njoh si “Liceu Francez”, ndërsa në vitin 1921 mori emrin Liceu Kombëtar i Korçës.

Drejtori i parë i këtij institucioni ishte Vital Gerson, i pasuar nga drejtues francezë të shquar si Léon Monbouyran, Jules Bailly Comte, Joseph Deslions, Léon Perret dhe Xavier de Courville — figura që kontribuan thellësisht në përhapjen e kulturës, disiplinës dhe humanizmit francez në arsimin shqiptar.

Në vitet 1920–1939, Liceu u bë qendra më prestigjioze e arsimit të mesëm në Shqipëri, ku u formuan shumë nga intelektualët e shquar të shekullit XX. Ndër nxënësit e diplomuar përmenden Enver Hoxha, Pandi Geço, Mahir Domi, Vedat Kokona, Selman Riza, Dhimitër Shuteriqi, Nonda Bulka, Pandi Cici, Anton Mazreku, Misto Treska, Kolë Paparisto, Ptoleme Xhuvani, Fahredin Nuri, Koli Xoxi, Niko Qafzezi e të tjerë.

Në vitin 1936, numri i liceistëve arriti në 550, ndërsa deri në 1939, kur shkolla u mbyll nga pushtuesit italianë, ishin bakaloruar 256 studentë, prej të cilëve 105 vijuan studimet në Francë.

Shumë prej drejtuesve dhe profesorëve të Liceut, si Léon Perret dhe Xavier de Courville, u dekoruan nga Mbretëria Shqiptare me urdhrin “Kalorës i Skënderbeut” dhe titullin “Mësues i Popullit”, për kontributin e tyre në arsim dhe kulturë.

Gjatë funksionimit të tij, Liceu u shndërrua në qendër të mendimit kritik, përparimit dhe identitetit kulturor shqiptar, duke përhapur vlera të demokracisë, qytetarisë dhe frymës humaniste franceze.

Ndër personalitetet që vizituan dhe mbështetën këtë institucion përmendet edhe Zhysten Godar (Justin Godart) — personalitet politik francez, deputet e ministër gjatë Luftës së Parë Botërore, i njohur për mbrojtjen e çështjes shqiptare në arenën ndërkombëtare. Ai vizitoi Shqipërinë disa herë, duke vlerësuar rolin e Liceut si “vatër e mendimit të lirë dhe e ideve përparimtare”.

Sot, në 108-vjetorin e themelimit, po punohet për ringritjen e Liceut Francez të Korçës në bashkëpunim me ekspertë të qeverisë franceze dhe autoritetet shqiptare. Kjo nismë përfaqëson jo vetëm rikthimin e një tradite të lavdishme, por edhe një investim strategjik në arsimin modern, si urë bashkëpunimi franko-shqiptar për brezat e ardhshëm.

Korça, qyteti i dritës dhe kulturës, e mban ende gjallë frymën e këtij institucioni që për më shumë se një shekull ka qenë simbol i dijes, disiplinës dhe përparimit europian. Liceu Francez mbetet dëshmi e gjallë e lidhjes së fortë mes Shqipërisë dhe Francës — një dritë që nuk është shuar kurrë.