Parashqevi Qirjazi është një nga figurat më të ndritura të historisë shqiptare, një pioniere e arsimit, një patriote e palëkundur dhe një grua që sfidoi kohën e saj me guxim dhe vizion.
- Feb 15
- 4 min read
Parashqevi Qirjazi është një nga figurat më të ndritura të historisë shqiptare, një pioniere e arsimit, një patriote e palëkundur dhe një grua që sfidoi kohën e saj me guxim dhe vizion. Si mësuese, shkrimtare dhe aktiviste, ajo i kushtoi jetën përhapjes së dijes, emancipimit të gruas dhe forcimit të identitetit kombëtar. Nga themelimi i shkollës së parë shqipe për vajza deri te pjesëmarrja në Kongresin e Manastirit, kontributi i saj mbetet një gur i çmuar në historinë e arsimit dhe kulturës shqiptare.
PARASHQEVI QIRJAZI (1880–1970) – NJË PIONIERE E ARSIMIT, KOMBËTARIZMIT DHE EMANCIPIMIT TË GRAVE
1. LINDJA, ORIGJINA DHE FAMILJA
Lindja: Parashqevi Qirjazi lindi më 2 qershor 1880, në Manastir, një qytet që ishte një qendër e rëndësishme e lëvizjes kombëtare shqiptare në fund të shekullit XIX.
Origjina e familjes: Familja Qirjazi kishte origjinë nga fshati Opar i Korçës, por ishte vendosur në Manastir për arsye tregtare dhe arsimore.
Familja: Ajo rridhte nga një familje e njohur për përkushtimin ndaj edukimit dhe çështjes kombëtare.
Vëllai i saj, Gjerasim Qirjazi (1858–1894), ishte një nga themeluesit e arsimit shqip dhe i Shoqërisë së Stambollit. Ai hapi shkollën e parë shqipe protestante në Manastir dhe punoi për botimin e librave në shqip.
Motra e saj, Sevasti Qirjazi (1871–1949), ishte një nga mësueset dhe drejtuese të para të shkollës së vajzave në Korçë.
Mjedisi familjar: Qirjazët ishin të besimit protestant dhe pjesë e një rrethi intelektualësh që promovonin arsimin dhe përhapjen e gjuhës shqipe.
---
2. ARSIMIMI
Shkollimi fillor: Parashqevi mori arsimimin e parë në shkollën shqipe të hapur nga vëllai i saj, Gjerasimi, në Manastir.
Shkollimi i mesëm dhe i lartë: Me mbështetjen e familjes dhe të misionarëve protestantë, ajo u dërgua për studime në Robert College në Stamboll, një nga institucionet më prestigjioze të kohës.
Fushat e studimit: Pedagogji, gjuhësi, letërsi dhe shkenca shoqërore.
---
3. KONTRIBUTET KRYESORE
3.1. THEMELIMI I SHKOLLËS SË PARË SHQIPE PËR VAJZA (1891)
Vendndodhja: Korçë
Bashkëpunëtorët kryesorë: Motra e saj Sevasti Qirjazi dhe Nikolla Naço.
Rëndësia: Ishte shkolla e parë ku vajzat mësonin në gjuhën shqipe në një kohë kur arsimi për to ishte i ndaluar ose i kufizuar.
Roli i Parashqevisë: Ajo punoi si mësuese, administratore dhe hartuese e teksteve mësimore.
Metodat mësimore: Ajo solli metoda të reja pedagogjike dhe përdori literaturë të përparuar për të edukuar vajzat.
---
3.2. PJESËMARRJA NË KONGRESIN E MANASTIRIT (1908)
Vendndodhja: Manastir (sot Bitola, Maqedonia e Veriut).
Roli: E vetmja grua pjesëmarrëse në këtë kongres historik.
Qëllimi i Kongresit: Vendosja e alfabetit të gjuhës shqipe.
Kontributi i saj:
Mbrojti përdorimin e alfabetit latin për shqipen.
Përktheu dhe redaktoi materiale për përhapjen e alfabetit.
Ndihmoi në organizimin e kongresit dhe komunikimin me delegatët.
---
3.3. SHOQËRIA “YLL’ I MËNGJESIT” (1909)
Themeli: Pas Kongresit të Manastirit, Parashqevi, së bashku me Sevasti Qirjazin dhe figura të tjera, themeloi shoqërinë e parë kombëtare për emancipimin e grave.
Qëllimet:
Promovimi i arsimit për gratë shqiptare.
Rritja e ndërgjegjësimit kombëtar për të drejtat e grave.
Organizimi i ndihmave për familjet në nevojë.
---
3.4. BOTIMI I ABETARES DHE TEKSTEVE SHKOLLORE
Abetarja e saj: Një nga tekstet e para për mësimin e gjuhës shqipe për vajza.
Libra të tjerë: Tekste pedagogjike, libra të historisë dhe letërsisë shqipe.
Rëndësia: Këto libra ndihmuan në standardizimin e arsimit në gjuhën shqipe dhe përhapjen e dijes.
---
3.5. AKTIVITETI NË SHBA (1921-1932)
Shkaku i largimit: Për shkak të trazirave politike në Shqipëri dhe për të ndihmuar komunitetin shqiptar jashtë vendit.
Veprimtaria:
U angazhua me Shoqatën Vatra në SHBA.
Shkroi për gazetën “Dielli”, ku trajtoi tema mbi arsimin, emancipimin e grave dhe politikën shqiptare.
Promovoi ndihmën për shqiptarët në mërgim.
---
3.6. PJESËMARRJA NË KONGRESIN E LUSHNJËS (1920)
Vendndodhja: Lushnjë
Roli: Një nga gratë e para që morën pjesë në një kuvend politik shqiptar.
Kontributi:
Mbrojti rëndësinë e përfshirjes së grave në jetën publike dhe politike.
Argumentoi për një sistem arsimor të fortë kombëtar.
---
3.7. PERSEKUTIMI DHE INTERNIMI
Pas Luftës së Dytë Botërore dhe ardhjes në pushtet të regjimit komunist, Parashqevi Qirjazi u persekutua.
U internua dhe u la në harresë nga regjimi i kohës.
Vdiq më 1970, pa marrë vlerësimin e merituar gjatë jetës së saj.
---
4. TRASHËGIMIA DHE VLERËSIMI PAS VDEKJES
Pas viteve ’90, figura e saj u rivlerësua si një nga gratë më të rëndësishme të historisë shqiptare.
Sot, emri i saj mban:
Shkolla në Shqipëri.
Rrugë dhe institucione kulturore.
Vepra e saj përmendet në tekstet e historisë shqiptare.
---
5. PSE ËSHTË E RËNDËSISHME PARASHQEVI QIRJAZI?
✅ Themeloi arsimin shqip për vajza.
✅ Mori pjesë në Kongresin e Manastirit.
✅ Shkroi tekste shkollore dhe abetare.
✅ Themeloi shoqërinë e parë për emancipimin e grave.
✅ Pati rol aktiv në politikën dhe kulturën shqiptare.
✅ U përndoq, por vepra e saj mbeti e pavdekshme.
---
PËRFUNDIM
Parashqevi Qirjazi është një nga figurat më të ndritura të historisë shqiptare. Ajo luftoi për arsimin, emancipimin e grave dhe përparimin e Shqipërisë. Edhe pse u la në hije për shumë vite, sot ajo njihet si një nga themelueset e arsimit modern shqiptar dhe një grua që sfidoi kohën e saj.