Portrete që frymëzojnë Gustav Klimt – Penelata e ndjeshmërisë së artit

Portrete që frymëzojnë

Gustav Klimt – Penelata e ndjeshmërisë së artit

Ka piktorë që flasin me ngjyra. Ka të tjerë që pëshpërisin me dritë. Por Gustav Klimt… ai ëndërronte me ar. Në çdo penelatë të tij, dukej sikur lëvizte një botë e fshehtë, ku ndjeshmëria kishte ngjyrën e floririt dhe heshtja kishte trajtën e një gruaje të bukur që s’kishte nevojë të fliste për të qenë kuptuar.

Gustav Klimt nuk e pikturonte thjesht njeriun, ai e hapte si një lule të brendshme. Ai nuk bënte portrete, por rrëfime të ndjeshmërisë njerëzore. Shikimi i tij i brendshëm ishte më i mprehtë se çdo penel. E dinte se njeriu nuk jeton vetëm me sy, por me atë thellësinë që nuk duket, me atë që lëkundet si një gjethe në erën e shpirtit.

Ai i përkiste një epoke që luhatej ndërmjet realitetit dhe rebelimit, një Vjenë që dridhej ndërmjet klasikes dhe modernes. Dhe në këtë dridhje, ai gjeti vendin e vet: një cep ku zbukurimi nuk ishte kotësi, por mënyra më e ëmbël për të thënë të vërtetën. Art Nouveau ishte streha e tij, por vepra e tij ishte shumë më shumë se një stil – ishte një mënyrë ndjeshmërie.

Fëmija që rritej mes metaleve dhe heshtjes

Lindi më 14 korrik 1862, në një lagje të varfër të Vjenës. Në shtëpinë e tij nuk kishte pasuri, por kishte tinguj – tinguj metalikë që dilnin nga dora e babait gdhendës, dhe ëndrra që rrotulloheshin në sytë e nënës, që dikur kishte dashur të bëhej këngëtare. E në këtë mes, Gustav rritej me heshtje, me vëzhgim, me ndjeshmëri.

Ishte një djalë që shihte botën me një sy tjetër – jo vetëm siç është, por siç do të donte të ishte. Kur fitoi bursën për të hyrë në Shkollën e Arteve të Bukura, nuk e dinte ende se një ditë do të shpërthente kufijtë e akademisë dhe do të fluturonte në një botë të vetën, me ngjyra të paprekura më parë.

Një jetë pa kurorë, por me ndjenjë

Gustavi nuk u martua kurrë. Martesa e tij e vetme ishte me ndjeshmërinë. Por në jetën e tij ishte gjithnjë pranë Emilie Flöge, një grua e bukur, elegante, një frymë e lirë si vetë pikturat e tij. Ajo ishte më shumë se shoqe, më shumë se dashuri – ishte muzë, ishte qetësia që i duhej një burri që pikturonte stuhi ndjenjash.

Thuhet se kishte fëmijë nga lidhje të ndryshme, por Klimt kurrë nuk u përpoq të shpjegohej. Ai linte veprat të flisnin për të – ato gra që vështrojnë nga telajo me sytë e dashurisë, dëshirës, dhe mistikës.

Puthja që pushtoi botën

A ka ndonjë dashuri më të bukur se “Puthja”? Ajo vepër, ku trupat e një burri dhe një gruaje përqafohen brenda një bote floriri, si të mos donin të ishin më kurrë vetëm. Ai moment është përjetësi – një puthje që nuk zgjat sekonda, por jetëra.

“Adele Bloch-Bauer”, “Danaë”, “Judit”, “Tre moshat e gruas” – të gjitha këto janë gra të veshura me ndjeshmëri. Ato nuk janë portrete të ftohta, por shfaqje të pasioneve të fshehura, të ndjenjave që nuk thuhen me fjalë. Çdo vështrim i tyre është një rrëfim. Çdo lule, çdo formë gjeometrike në sfond është një tingull i heshtur i shpirtit të njeriut.

Risia që ndriti artin

Klimti nuk kishte frikë nga ndjeshmëria. Ai nuk e fshihte trupin, por e ngrinte në një akt adhurimi. Nuk e pikturonte turpin, por bukurinë e sinqertë. Ishte një nga të parët që guxoi të thoshte: edhe brishtësia është forcë, edhe ndjeshmëria është revoltë, edhe gruja është Zot.

Në një botë që shpesh e shihte gruan me frikë apo mëshirë, ai e pikturoi me ndjenjë, me respekt, me fuqi. Ai solli dritën e artit bizantin, zbukurimet e Lindjes, ëndrrat e mitologjisë dhe i bashkoi në një gjuhë të re – gjuhën e klimtizmit.

Fund që nuk shuhet

Vdiq më 6 shkurt 1918, në heshtje. Por vepra e tij nuk heshti kurrë. Ajo vazhdon të ndriçojë muzetë, dhomat, zemrat. Vepra e Gustav Klimtit është më shumë se pikturë: është një lutje ndaj ndjeshmërisë, një përqafim i brendshëm, një puthje që s’mbaron.

Ai nuk kërkoi të jetë i madh. Por u bë – sepse ishte i ndershëm me ndjenjat, i guximshëm me penelat, i thellë me heshtjen.

Gustav Klimt është vetë arti që ndjen. Ai na mëson se bukuria nuk është sipërfaqe, por thellësi. Se një grua e pikturuar mund të flasë më shumë se një mijë fjalë. Se ndjeshmëria është forma më e lartë e të qenit njeri.

Dhe ndoshta, po të kishte një lutje që do ta thoshte çdo telajo e tij, ajo do të ishte kjo:

Mos kini frikë nga ndjeshmëria. Është ajo që ju bën të gjallë.

Gustav Klimt ka pikturuar nga fundi i shekullit XIX deri në fillim të shekullit XX, konkretisht gjatë viteve 1880 deri në vitin 1918, kur ai ndërroi jetë. Këto afro 40 vite krijimtarie përfaqësojnë një nga periudhat më të ndjeshme dhe transformuese në historinë e artit evropian, kur arti kalonte nga tradita akademike në modernizëm, nga realizmi në simbolizëm, dhe më pas në abstragim.

Si e përshkruajnë kritikët Gustav Klimtin si piktor

Kritikët e artit e përshkruajnë Gustav Klimtin si një magjistar i ndjeshmërisë vizuale, një novator që i dha artit një formë të re poetike, sensuale dhe simbolike. Ai shihet si:

🟡 Piktori i ndjenjës dhe sensualitetit femëror

Shumë kritikë e vlerësojnë Klimtin si mjeshtrin më të madh të përfaqësimit të gruas në artin modern. Jo në mënyrë të ftohtë, jo si model të zbrazët, por si forcë, ndjeshmëri, shpirt dhe fuqi shpirtërore. Ai pikturoi gruan si një qenie që dashuron, vuan, mendon, ëndërron dhe rrezaton.

🟡 Simbolist dhe dekorativ i rrallë

Klimti është konsideruar një piktor simbolist, i cili përdorte imazhe mitologjike, alegorike dhe erotike për të shprehur gjendjet e brendshme njerëzore. Kritika thotë se ai e përzjeu aristokracinë bizantine me pasionin sensual të shekullit XX, duke përdorur dekorime të arta, ornamente dhe mozaikë që e bëjnë stilin e tij të veçantë dhe të pashoq.

🟡 Kundër rrymës akademike

Klimt nisi si një piktor i trajnimit akademik, por me kalimin e kohës, ai e braktisi realizmin e ftohtë dhe iu bashkua lëvizjes së Secessionit të Vjenës në vitin 1897, qëllimi i së cilës ishte të çlirohej arti nga kufijtë e vjetëruar të akademisë. Kritikët e konsiderojnë Klimtin si një udhëheqës të emancipimit të artit në Austri dhe një simbol të shpërthimit të lirisë krijuese.

🟡 Estet i dritës dhe zbukurimit

Kritikët gjithashtu e quajnë Klimtin një estet i skajshëm, një njeri që pa turp përqafoi bukurinë dhe e ngriti atë në një formë sublime të komunikimit. Ai nuk u turpërua nga floriri, nga detaji, nga forma lakore dhe nga zbukurimi—përkundrazi, i shndërroi këto në alfabetin e tij shpirtëror.

Përmbledhtas, kritikët thonë për Klimtin:

“Një piktor i dëshirës dhe ëndrrës.”

“Një poet i dritës dhe ndjeshmërisë.”

“Një udhërrëfyes drejt të brendshmes përmes së jashtmes.”

“Një nga piktorët më të guximshëm në trajtimin e trupit 

Nga:Liliana Pere.

Ja një përzgjedhje e veprave më të bukura dhe më të njohura të Gustav Klimtit, të cilat përfaqësojnë kulmin e ndjeshmërisë, artit simbolik dhe estetikës së veçantë që ai krijoi:

🌟 1. Puthja (Der Kuss) – 1907-1908

Një nga veprat më të famshme në botën e artit. Një burrë dhe një grua përqafuar në një moment të shenjtë, të mbështjellë me florinj dhe forma gjeometrike. Ky është akti më i ndjeshëm i dashurisë, i ngritur në një përjetësi të qetë dhe hyjnore. Tabloja përfaqëson dashurinë si një akt i shenjtë dhe poetik.

🎨 2. Portreti i Adele Bloch-Bauer I – 1907

E quajtur edhe “Zonja me ar”, kjo vepër është portreti më luksoz i Klimtit. Ai përdor fletë ari për të shndërruar një grua në një ikonë të shenjtë, ku çdo detaj rrëfen elegancën, intelektin dhe misterin e saj. Vepra është një portret i ndjeshmërisë aristokrate dhe një kryevepër e artit modern.

3. Danaë – 1907

Një grua e mbledhur në vetvete, ndërsa një shi i artë zbret mbi trupin e saj. Frymëzuar nga mitologjia greke, kjo tablo përfaqëson momentin kur Zeusi viziton Danaën në trajtën e arit. Është një simbol i ndjeshmërisë hyjnore, i dëshirës dhe misterit femëror.

 4. Judit I – 1901

Një grua e fortë, magjepsëse dhe e rrezikshme. Judita mban kokën e Holofernit, por jo me frikë – me krenari të qetë. Ajo është femra që sfidon burrin, që nuk është thjesht objekti i dëshirës, por edhe subjekti i fatit. Klimti e bën Juditën misterioze dhe sensuale, e veshur me dritë dhe fuqi.

 5. Tre Moshat e Gruas (1905)

Një kompozim prekës që shfaq ciklin e jetës së gruas: fëmijëria, rinia, dhe pleqëria. Në qendër është një nënë me foshnjën në gjoks – një përqafim i ngrohtë dhe plot ndjeshmëri. Kjo vepër është një himn i bukur për jetën, trupin dhe kalimin e kohës.

🟡 6. Portreti i Emilie Flöge – 1902

Gruaja që i qëndroi pranë gjithë jetën. Në këtë portret, ajo është elegante, mistike dhe e mbështjellë me motive të stilit secessionist. Klimti nuk e pikturon vetëm pamjen e saj, por energjinë dhe lidhjen e thellë që kishte me të.

 7. Bota e sipërme (Beethoven Frieze) – 1902

Një murale gjigande, krijuar për një ekspozitë të artit modern, frymëzuar nga Simfonia e 9-të e Beethovenit. Aty shfaqet lufta e njeriut me forcat e errësirës, kërkimi për ndriçim, dhe gjetja e dashurisë si shpëtim. Është një poemë murale, me figura mitologjike, drama dhe dritë.

 8. Gratë e kopshtit (Bauerngarten) – 1907

Një peizazh me lule, ku gjithçka duket si një tapet i endur me ngjyra të buta dhe kontraste të ngrohta. Një himn ndaj natyrës, jetës dhe thjeshtësisë së bukur. Një vepër që tregon se edhe toka mund të ketë ndjeshmëri.

 9. Portreti i Friederike Maria Beer – 1916

Një tjetër portret mahnitës i një gruaje të sofistikuar, ku ndjeshmëria e brendshme shfaqet nëpërmjet rrobave, sfondit dhe shikimit. Klimti dinte si të fuste një jetë të tërë brenda një fytyre.

10. Portret i Mada Primavesi – 1912-13

Një vajzë e vogël, me një vështrim të qartë dhe të pafajshëm. Një portret që rrezaton ndriçim dhe shpresë. Klimti i trajton fëmijët me delikatesë të veçantë, pa zbukurime të tepruara, por me një dashuri të thellë.

Në secilën nga këto vepra, Klimti nuk pikturoi thjesht trupa, fytyra apo lule – por ndjeshmëri, histori të brendshme, frymëzim dhe mister.

Hulumtoi

Pergatiti

 Liliana Pere