Roza Anagnosti – si një adagjo e thellë dhe një penelatë drite në heshtje

20 hours ago
3 min read

Roza Anagnosti (lindur Roza Xhuxha; 27 tetor 1943, Shkodër, Shqipëri) është një nga figurat më të ndritura dhe më të përmbajtura të artit shqiptar. E lindur në një qytet ku tradita kulturore frymon fort, ajo do të rrënjoste që herët ndjeshmërën që më vonë do të përshkonte gjithë jetën dhe artin e saj.

Ajo mbaroi Institutin e Lartë të Arteve në Tiranë, duke u specializuar në Dramë, dhe nisi rrugëtimin në Teatrin “Migjeni” të qytetit të saj të lindjes. Pikërisht atje, që në fillimet e saj, publiku ndjeu se kishte përpara një aktore që nuk luante, por bëhej vetë roli – një thelb që do ta ndante nga të gjithë.

Në vitin 1963, vetëm 20 vjeç, u ngjit në ekranin e madh me rolin e një mësueseje në filmin “Detyrë e posaçme”. Që nga ai çast, ajo do të kthehej në një figurë qendrore të kinemasë shqiptare për dekada me radhë. Në “Toka jonë” (1964) me regji nga Hysen Hakani, ajo mishëronte File-n, një grua e rrënjosur në tokën dhe ndërgjegjen e saj – një rol që zbulon talentin e brendshëm, të heshtur, por të pathyeshëm.

Në vitin 1966, me filmin “Komisari i dritës” të Dhimitër Anagnostit dhe Viktor Gjikës, ndodhi një tjetër kthesë e rëndësishme: lidhja artistike dhe jetësore me regjisorin e shquar Dhimitër Anagnosti, me të cilin ajo u martua më vonë dhe ndau një jetë të pasur në krijimtari dhe sfida.

Roza Anagnosti është ajo që filozofi Martin Heidegger do ta quante një zbuluese e së fshehtës së qenies. Ajo nuk përdorte fjalë të mëdha për të shprehur ndjenjën – por një frymëmarrje e saj, një vështrim i thellë, mund të përçonte më shumë se një faqe monolog. Në këtë kuptim, ajo i përket atij grupi të rrallë aktorësh që e fisnikërojnë skenën, pa e pushtuar atë.

Nëse do ta përfytyronim Rozën si një vepër muzikore, ajo do të ishte “Adagio for Strings” e Samuel Barber-it – një muzikë e thjeshtë në melodi, por që mban brenda një univers dhimbjeje dhe shprese. Në ekran, ajo ishte po aq qetësuese sa shqetësuese – një melodi e qetë që rrjedh nga brendësia njerëzore.

Në pikturë, ajo mund të shihej si një penelatë nga Johannes Vermeer, veçanërisht në portretin e tij të famshëm “Vajza me vathë perle”. Aty, ashtu si në fytyrën e Rozës në role të shumta, qëndron bukuria që nuk kërkon vëmendje, por që e ndalon kohën. Ajo qëndron e qetë, e përmbajtur, por nuk është kurrë e padukshme.

Roza ka luajtur në mbi 20 filma artistikë, duke mbetur gjithmonë simbol i introspeksionit të heshtur dhe forcës së brendshme të gruas shqiptare. Ndër ta:

Detyrë e posaçme (1963)

Toka jonë (1964)

Komisari i dritës (1966)

Plagë të vjetra (1968)

Ndërgjegja (1972)

Qyteti më i ri në botë (1974)

Fije që priten (1976) – Medalja e Festivalit, 1977

Mësonjëtorja (1979) – Kupa e Festivalit, 1981

Në shtëpinë tonë (1979)

Dita e parë e emrimit (1981)

Rruga e lirisë (1982) – Medalja e Dytë

Besa e kuqe (1982)

Taulanti kërkon një motër (1984, 1985)

Familja ime (1987)

Vrasje në gjueti (1987)

Botë e padukshme (1987)

Kthimi i Ushtrisë së Vdekur (1989)

Vetmi (1990)

Valsi i Titanikut (1990, teatër-komedi)

Gjoleka, djali i Abazit (2006)

Kritika e ka quajtur shpesh “aktorja më e bukur shqiptare e të gjitha kohërave”, por kjo etiketë është vetëm një cipë mbi thellësinë e saj artistike. Roza Anagnosti është një nga aktoret më komplekse, të përmbajtura dhe të ndjeshme të skenës shqiptare.

Ajo është krahasuar me Jeanne Moreau-n dhe Liv Ullmann-in, jo për tërheqjen vizuale, por për forcën e brendshme, për shpërthimet e kontrolluara, për heshtjen që flet. Ajo nuk interpretonte personazhe – ajo zhytej në to dhe kthehej mishërimi i tyre.

Për kontributin e saj të jashtëzakonshëm, Roza Anagnosti është nderuar me:

Titulli “Artiste e Merituar”

Titulli “Mjeshtër i Madh i Punës”

Në rolet e saj, ajo ka thënë më shumë me heshtje sesa me fjalë:

> “Një grua që nuk bërtet, por që thërret me sy.”

“Një buzëqeshje e saj është më ndriçuese se gjithë ndriçimi i studios.”

Ajo është një melodi që mbetet edhe pasi ka mbaruar koncerti, një tablo që me çdo vështrim të ri zbulon një dritë të re.

Referenca (Stil APA)

Pere, L. (2025). Roza Anagnosti – si një adagjo e thellë dhe një penelatë dritëhije. Ese kulturore-biografike.

Barber, S. (1936). Adagio for Strings [kompozim].

Vermeer, J. (ca. 1665). Girl with a Pearl Earring [pikturë].

Fejzo, M. (Regjisor). (1976). Fije që priten [film].