Frojdi Sigmund Frojdi nuk u shfaq në botë si një filozof i zakonshëm që ulej në hijen e një biblioteke për të menduar mbi jetën – ai u shfaq si një zbulues i shpirtit njerëzor, si një Kolombi i mendje

Frojdi

Sigmund Frojdi nuk u shfaq në botë si një filozof i zakonshëm që ulej në hijen e një biblioteke për të menduar mbi jetën – ai u shfaq si një zbulues i shpirtit njerëzor, si një Kolombi i mendjes, që vendosi të lundronte jo në oqeanin e Atlantikut, por në detet e errëta të pavetëdijes.

Frojdi lindi më 6 maj 1856 në Freiberg, Moravi (sot në Çeki), në një familje hebreje me vlera të forta kulturore dhe arsimore. Ishte fëmijë i jashtëzakonshëm në një familje modeste – babai i tij ishte tregtar, ndërsa nëna, shumë më e re, ishte burimi i dashurisë dhe përkujdesjes. Ai tregoi shenja gjenialiteti që herët, duke mësuar shumë gjuhë që fëmijë dhe duke u dalluar në shkollë për inteligjencën e mprehtë.

Më vonë, studioi mjekësi në Universitetin e Vjenës. Aty u thellua në neurologji, por ajo që e shtyu drejt rrugës së filozofisë dhe psikologjisë ishte pyetja që përndiqte mendjen njerëzore për shekuj: Çfarë fshihet pas sjelljes sonë?

Psikoanaliza

" Çelësi për të hyrë në dhomat sekrete të mendjes"

Frojdi themeloi psikoanalizën, një nga teoritë më revolucionare për natyrën njerëzore. Por çfarë është psikoanaliza?

Në pika të thjeshta:

1. Pavetëdija: Mendja jonë është si një ajsberg – pjesa më e madhe e saj është nën ujë. Pavetëdija përmban dëshira të shtypura, kujtime, trauma dhe impulset tona më të thella.

2. Id, Ego dhe Superego: Frojdi e ndau mendjen në këto tri pjesë:

Id <dëshirat primitive (urinë, agresionin, kënaqësinë).

Ego < ndërmjetësi që përpiqet të balancojë realitetin dhe dëshirat.

Superego < morali dhe ndërgjegjja që na thotë çfarë është e drejtë.

3. Teoria e ëndrrave: Sipas Frojdit, ëndrrat janë “rruga mbretërore drejt pavetëdijes”. Ato nuk janë thjesht skena të çuditshme, por mesazhe të koduara të dëshirave të shtypura.

4. Transferenca dhe rezistenca: Në terapi, pacienti shpesh "transferon" ndjenjat që ka për dikë tjetër (p.sh prindërit) tek terapisti. Kjo zbërthen marrëdhëniet dhe plagët e fshehura.

5. Liria për të folur: Ai inkurajoi pacientët të flisnin lirshëm – nga aty lindi “shtrati i analizës”.

Truri, ëndrrat dhe shpirti i njeriut

Frojdi nuk ishte neurolog tipik – ai shihte trurin si një labirint të mbushur me dhoma të fshehta. Ai ishte ndër të parët që besoi se mendimet dhe ndjenjat mund të kenë origjinë të pavetëdijshme dhe të ndikojnë sjelljen tonë pa qenë të vetëdijshëm për to. Në ëndrra, ai shihte shfaqjen e dëshirave të papërmbushura. Një vajzë që sheh një pemë qershie duke u djegur mund të jetë duke përjetuar një përplasje emocionale që vetë nuk e kupton.

Krahasimi me filozofë të tjerë

Ndryshe nga Sokrati, i cili thoshte “Njih vetveten” përmes arsyes dhe dialogut, Frojdi sugjeronte “zhytu në errësirën tënde, aty ku logjika s’ka dritë”.

Ndryshe nga Descartes, që tha “Unë mendoj, pra jam”, Frojdi do të thoshte “Unë jam, edhe kur nuk e di se çfarë mendoj”.

Nietzsche ishte ndoshta më afër me të – i errët, introspektiv, eksplorues i instinkteve njerëzore – por Frojdi përdori mjete klinike dhe empirike për të përshkruar atë që Nietzsche thjesht filozofonte.

Ndikimi në kulturë, art dhe jetën e përditshme

Frojdi ka lënë gjurmë në letërsi, film, pikturë dhe vetë mënyrën si e kuptojmë vetveten. Filmat e Hitchcock, romanet e Kafka-s, pikturat e Salvador Dalí – të gjitha kanë gjurmë frojdiane.

Në jetën e përditshme, kur dikush thotë: “A ndoshta kjo vjen nga fëmijëria ime?” apo “Ndoshta kjo është një dëshirë e pavetëdijshme”, po flet gjuhën e Frojdit.

Çfarë e dallon Frojdin nga të tjerët?

Frojdi nuk kërkonte kuptimin e jetës ai kërkonte kuptimin e vetvetes. Ai nuk ofroi receta morale ose rrugë drejt virtytit. Ai ofroi një pasqyrë të thellë, shpesh të frikshme, por të vërtetë mbi njeriun.

Ai u përpoq të përgjigjej jo në “Çfarë duhet të bëjmë?”, por në “Pse bëjmë atë që bëjmë?”, dhe kjo e bën unik në historinë e filozofisë.

Në fund, Frojdi nuk ishte vetëm një filozof apo psikolog <ai ishte një shkrimtar i shpirtit njerëzor. Ai nuk e shpiku shpirtin e njeriut < ai thjesht hapi derën dhe na ftoi të shohim brenda.

Pergatiti. Liliana Pere