Fuqia e librit dhe tempulli i dijes – Biblioteka
- 6 days ago
- 4 min read
📖
Fuqia e librit dhe tempulli i dijes – Biblioteka
Në fillim ishte fjala. Pastaj fjala u bë shkrim, dhe shkrimi – kujtesë. Njeriu, që prej çastit kur mësoi të shprehte mendimet në letër, nisi të ndërtojë ura mes kohërave, brezave dhe shpirtrave. Në këtë udhëtim, libri mbeti miku më besnik i dijes dhe lirisë. Ai është udhëtar i qetë, por që mbart brenda vetes stuhitë e epokave, thirrjet e ideve dhe dritën e së vërtetës.
Biblioteka, në këtë univers të gjerë të njohjes, është tempulli i përhershëm i mendimit njerëzor. Nuk është vetëm një vend ku ruhen libra – është një shtëpi shpirtrash, një univers heshtjeje plot zëra, një strehë e përhershme për ata që kërkojnë: kuptimin, njohjen, drejtësinë, të bukurën.
Të hysh në një bibliotekë, është njësoj si të trokasësh në portën e njerëzimit. Aty gjenden të gjithë – filozofët dhe poetët, shkencëtarët dhe shkrimtarët, rebelët e mendimit dhe mbrojtësit e trashëgimisë. Një libër është një botë më vete; një bibliotekë është vetë universi në gjunjë.
Në këtë 105-vjetor të Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë, le të përulemi me nderim përpara faqeve që kanë ndërtuar vetëdijen tonë kombëtare dhe shpirtërore, dhe të kujtojmë se një popull që mbron librin dhe bibliotekën e tij, mbron më shumë se kujtesën – mbron dihen dhe zhvillimin e kombit .
📚 Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë – 105 vite histori dhe dritë
1. Zanafilla: Nga ideja te veprimi (1917–1920)
Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë nuk lindi rastësisht. Ajo ishte fryt i një vetëdije të hershme kombëtare për rëndësinë e gjuhës, dijes dhe trashëgimisë kulturore.
Në prill të vitit 1917, në qytetin e Shkodrës, u krijua një strukturë me rëndësi të jashtëzakonshme: Komisia Letrare Shqipe. Kjo komision, me karakter gjuhësor, kulturor dhe edukativ, u krijua me mbështetjen e administratës austro-hungareze gjatë Luftës së Parë Botërore. Qëllimi kryesor i saj ishte unifikimi i gjuhës shqipe, por ndërkohë ajo u kthye edhe në një qendër të rëndësishme kulturore, ku filloi mbledhja e librave shqip dhe në gjuhë të huaj me vlera shkencore, historike e gjuhësore.
Koleksioni i parë libror erdhi përmes dhurimeve nga shtypshkronjat “Zoja e Papërlyeme” dhe “Nikaj” në Shkodër, me rreth 3,000 vëllime. Këto ishin kryesisht libra fetarë, gjuhësorë dhe historikë, disa edhe me përmbajtje pedagogjike e albanologjike. Kjo përbën bërthamën e parë të Bibliotekës së ardhshme Kombëtare.
2. Themeli zyrtar: 10 korrik 1920
Pas Luftës së Parë Botërore dhe shpërbërjes së Komisisë Letrare, fondi i librave u ruajt nga shoqëria kulturore “Vllaznia” dhe më pas iu dorëzua Ministrisë së Arsimit.
Më 10 korrik 1920, me vendimin nr. 438–439 të Këshillit të Ministrave të Shqipërisë, u themelua zyrtarisht Biblioteka e Shtetit, e cila më vonë do të njihej si Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë. Ky institucion i ri u vendos në Tiranë, në ambientet e Ministrisë së Arsimit. Drejtues i përkohshëm i saj u emërua Karl Gurakuqi, një intelektual me kulturë të gjerë dhe përkushtim të rrallë për arsimin dhe gjuhën shqipe.
3. Përurimi institucional dhe drejtimi i parë (1922–1939)
Në dhjetor të vitit 1922, Biblioteka Kombëtare u organizua dhe përurua zyrtarisht si institucion publik i hapur për studiuesit dhe qytetarët. Drejtimin e saj e mori Prof. Mati Logoreci, një personalitet i shquar i arsimit shqiptar.
Gjatë kësaj periudhe, biblioteka u pasurua ndjeshëm përmes:
Kopjes detyruese – çdo libër i botuar në territorin e Shqipërisë duhej të depozitohej edhe në Bibliotekën Kombëtare.
Dhurimeve nga intelektualë shqiptarë dhe të huaj
Blerjeve të veçanta të veprave të rëndësishme të trashëgimisë kombëtare e botërore.
Në vitin 1928, biblioteka nisi sistemimin e fondeve sipas standardeve ndërkombëtare bibliografike dhe në vitin 1937, me rastin e 25-vjetorit të shpalljes së Pavarësisë, biblioteka organizoi ekspozitën e parë të librit shqiptar.
4. Periudha e Luftës dhe pas saj (1939–1945)
Gjatë Luftës së Dytë Botërore, biblioteka u zhvendos disa herë për të shmangur dëmtimin e fondeve. Librat më të vlefshëm u mbajtën në ruajtje të posaçme. Pas luftës, Biblioteka Kombëtare rifilloi aktivitetin me një energji të re dhe me një orientim të qartë drejt ndërtimit të fondit kombëtar të trashëgimisë së shkruar.
5. Zgjerimi dhe roli kombëtar (1945–1990)
Pas vitit 1945, Biblioteka Kombëtare u organizua në një mënyrë më shkencore dhe institucionale:
U krijuan sektorë të veçantë: katalogimi, albanologjia, periodikët, dorëshkrimet, etj.
U vendos në një ndërtesë më të madhe në rrugën “Lidhja e Prizrenit”, pranë qendrës së Tiranës.
Numri i librave u shtua në mënyrë progresive, duke kaluar dhjetëra mijëra tituj.
Gjatë kësaj kohe, Biblioteka Kombëtare luajti rol kyç në:
Ruajtjen e trashëgimisë kulturore kombëtare.
Mbështetjen e kërkimit shkencor dhe historik.
Botimin e Bibliografisë Kombëtare, Katalogëve të Librit Shqiptar, si dhe punime të rëndësishme për studimet shqiptare.
6. Nga vitet ’90 deri më sot: digjitalizimi dhe hapja drejt botës
Pas viteve ’90, me rënien e sistemit komunist dhe hapjen e Shqipërisë, Biblioteka Kombëtare hyri në një fazë të re. U shtua fondi me literaturë të huaj, u krijuan marrëveshje me biblioteka të tjera në Europë dhe SHBA.
Në dekadat e fundit janë ndërmarrë hapa të rëndësishëm:
Digjitalizimi i fondit dhe krijimi i platformave online.
Ndërtimi i Katalogut Elektronik Kombëtar (ALEPH).
Aktivitetet kulturore, ekspozita dhe konferenca shkencore.
Projekti për Bibliotekën Kombëtare të re, me kushte bashkëkohore për lexuesit dhe studiuesit.
✨️✨️ Sot, Biblioteka Kombëtare ruan:
Më shumë se 1 milion njësi librash.
Rreth 2,900 antikuarë dhe botime të rralla.
Qindra dorëshkrime, inkunabula, harta historike dhe botime të shekujve XV–XXI.
Arkivën më të pasur të periodikëve shqiptarë.
Kopje të çdo botimi të prodhuar në Shqipëri që nga viti 1922.
📖 Drejtues të rëndësishëm ndër vite
Hilë Mosi – drejtues i Komisisë Letrare (1917)
Karl Gurakuqi – drejtues i përkohshëm në 1920
Prof. Mati Logoreci – drejtori i parë zyrtar, që përurroi BKSH në 1922
Më pas, biblioteka është drejtuar nga një sërë intelektualësh, ndër ta: Aleks Buda, Luan Starova, Luan Malltezi, dhe më vonë edhe personalitete të fushës së teknologjisë dhe kulturës që kanë kontribuar në modernizimin dhe digjitalizimin e saj.
🌟
Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë është më shumë sesa një institucion – ajo është kujtesa e gjallë e kulturës dhe identitetit tonë kombëtar. Prej më shumë se një shekulli, ka ruajtur, mbrojtur dhe promovuar fjalën e shkruar shqipe, duke i dhënë vendit tonë një pasuri të pazëvendësueshme shpirtërore dhe kulturore.
Në 105-vjetorin e saj, ajo na kujton se dija është dritë, libri është armë, dhe kultura është garancia e lirise
