Pergatiti:Liliana Pere.
Skulptura është një formë e artit që shpesh ka një ndikim të thellë dhe emocional. Kur një skulptor vendos të gdhendë një gur për të krijuar një monument, si ai i Nënës Shqipëri, ai shpall një lidhje të fortë me traditat, identitetin dhe krenarinë kombëtare. Procesi i gdhendjes së gurit është një sfidë e madhe për një artist, pasi kërkon durim, aftësi dhe një vizion të qartë për të shprehur ndjenja dhe mesazhe të thella.
Në rastin e monumentit të Nënës Shqipëri, skulptori mund të ketë parë në gur një simbol të qëndrueshmërisë dhe forcës, një material që do të përfaqësonte në mënyrë të përkryer nënën dhe atdhenë, që janë të forta dhe të paharrueshme.
Kjo është një "zgjidhje hatashme" sepse kërkon një angazhim të jashtëzakonshëm artistik dhe shpirtëror për të realizuar diçka që do të mbetet e paharruar në breza, duke i dhënë nder dhe kujtim sakrificave dhe dashurisë për atdhenë.
Kristaq Rama, një nga skulptorët më të shquar të Shqipërisë, lindi në vitin 1932 në Durrës, në një familje me një trashëgimi të thellë kulturore dhe artistike. Ai ishte i biri i Vlash Ramës dhe Veronika Kolombit, motra e piktorit të njohur Zef Kolombi.
Nga një mjedis i pasur me ndikime artistike, Kristaqi e ndjeu pasionin për artin që në fëmijëri, duke u shquar që herët në Liceun Artistik “Jordan Misja” në Tiranë. Pas kësaj, ai vazhdoi studimet në Akademinë e Arteve të Bukura në Leningrad (St. Petersburg), një hap që shënoi fillimin e një karriere të lavdishme.
Pas përfundimit të studimeve, Kristaq Rama u kthye në Shqipëri dhe filloi një karrierë të gjatë si inspektor i arteve figurative dhe pedagog në Institutin e Lartë të Arteve. Ai ndikoi në formimin e shumë brezave të rinj artistësh, dhe puna e tij e pasur artistike mbetet një dëshmi e përkushtimit të tij ndaj atdheut dhe kulturës shqiptare. Si një nga figurat kryesore të artit figurativ në Shqipëri, ai mori pjesë në krijimin e veprave monumentale, që e bënë emrin e tij të njohur në të gjithë vendin.
Një ndër arritjet më të mëdha të tij janë monumentet dhe skulpturat që ndihmuan në formësimin e identitetit kombëtar shqiptar. Puna e tij nuk ishte thjesht artistike; ajo kishte një qëllim të thellë të lidhur me historinë dhe heroizmin shqiptar.
Disa nga veprat e tij më të njohura:
1. "Monumenti Nëna Shqipëri" (1971) – Ky monument është një nga veprat më të dashura të Kristaq Ramës, i realizuar në bashkëpunim me skulptorët Muntaz Dhramin dhe Shaban Hadërin. “Nëna Shqipëri” është një simbol i dashurisë dhe sakrificës për atdheun dhe është vendosur në Varrezat e Dëshmorëve të Kombit në Tiranë. Ky monument paraqet një figurë emblematike të nënës, që simbolizon nënshtrimin dhe sakrificën e paepur për Shqipërinë.
2. "Monumenti i Pavarësisë" (1972) – Ky monument, i vendosur në Vlorë, është një dedikim për shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë dhe simbolizon betejën për liri, me figurën e madhe të Ismail Qemalit dhe luftëtarëve të tjerë që përfaqësojnë sakrificën për liri.
3. "Përkujtimorja e 1920-tës" – Vendosur në Vlorë, ky monument kujton ngjarjet e vitit 1920, një moment kyç në luftën për pavarësinë e Shqipërisë, dhe shpalljen e një historie heroike të popullit shqiptar për mbrojtjen e territorit të tij.
4. "Shote Galica" – Ky monument në Kukës është një përkujtim për heroinën Shote Galica, e njohur për luftën e saj në Luftën Nacional-Çlirimtare. Ky monument nderon gratë që kontribuan për lirinë dhe dinjitetin e Shqipërisë.
5. "Kushtrimtari" – Vendosur në Bajram Curri, ky monument është një nderim për luftëtarët e rënë gjatë Luftës Nacional-Çlirimtare, dhe simbolizon thirrjen për liri dhe drejtësi që mori populli shqiptar.
6. "Baba Faja Martaneshit" – Ky monument është vendosur në Mat dhe nderon një figurë të njohur të rezistencës shqiptare, Baba Fajën, që luftoi për lirinë e popullit shqiptar gjatë periudhave të vështira.
7. "Monumenti i Ndrecës" – Vendosur në Mirditë, ky monument nderon Ndrecën, një nga figurat historike të shquara të popullit shqiptar, i njohur për angazhimin e tij për lirinë.
8. "Monumenti i Mujo Ulqinakut" – Ky monument në Durrës është një nderim për Mujo Ulqinakun, dëshmorin e parë të Luftës Nacional-Çlirimtare, dhe një simbol i sakrificës për liri.
9. "Monumenti i Avni Rustemit" – Ky monument në Vlorë kujton Avni Rustemin, një hero i njohur për luftën kundër pushtuesve dhe angazhimin e tij për Shqipërinë.
10. "Monumenti Bijtë e saj" – Vendosur në Korçë, ky monument nderon bijtë e Shqipërisë që kanë dhënë jetën për lirinë dhe pavarësinë e vendit.
11. "Monumenti i Kostandin Kristoforidhit" – Ky monument i vendosur në Elbasan nderon Kostandin Kristoforidhin, një shkrimtar dhe aktivist që ka kontribuar shumë në pasurimin e kulturës dhe letërsisë shqiptare.
Lidhja me Edi Ramën:
Kristaq Rama, përveç se një artist i shquar, është babai i Edi Ramës, kryeministrit të Shqipërisë. Kjo lidhje është një dëshmi e pasionit të trashëguar për artin dhe kulturën, duke krijuar një lidhje të veçantë midis një udhëheqësi politik dhe një krijuesi artistik. Edi Rama, ashtu si babai i tij, ka shprehur gjithmonë vlerësimin për rëndësinë e artit dhe kulturës në zhvillimin e shoqërisë. Puna e Kristaq Ramës është një trashëgimi e gjallë që ka ndikuar në formësimin e një shoqërie më të ndjeshme ndaj vlerave kulturore, dhe kjo lidhje, si artist dhe udhëheqës politik, tregon se bukuria dhe fuqia e artit mund të ndikojnë në mënyra të ndryshme në zhvillimin e një kombi.
Kristaq Rama, me veprat e tij monumentale dhe përkushtimin e palodhur ndaj historisë dhe kulturës shqiptare, është një figurë e paharrueshme që do të mbetet gjithmonë një burim frymëzimi për shqiptarët dhe për të gjithë ata që besojnë në fuqinë e artit si një mjet për krijimin e një shoqërie më të drejtë dhe më të qëndrueshme.Për të përmbledhur dhe krijuar një mbyllje të bukur dhe të thellë për këtë mesazh, mund të thuhet:
"Kristaq Rama, ndoshta nuk e dinte se djali i tij, Edi Rama, do të vazhdonte me pasion dhe vendosmëri rrugën e artit, duke e çuar atë në nivelin më të lartë dhe duke kontribuar për të ardhmen e vendit. Si dy artistë të angazhuar, ata kanë dhënë një shembull të jashtëzakonshëm dashurie dhe përgjegjësie ndaj vendit dhe familjes, e cila ka lënë një trashëgimi të pasur e të pashlyeshme, duke kontribuar për shoqërinë dhe kulturën e Shqipërisë."
Ky është një nderim i bukur dhe i thellë për një skulptor të madh, që ka lënë një trashëgimi të vyer për artin dhe kulturën. Monumentet si ai i "Nënës Shqipëri" janë një mënyrë e fuqishme për të përjetësuar veprat e tij dhe për të nderuar kontributin që ka dhënë për shoqërinë. Ata janë një shenjë e mirënjohjes dhe respektit për trashëgiminë kulturore dhe historike. Ky nderim, sidomos në një muaj simbolik si nëntori i lirisë, është një akt i veçantë, që tregon vlerësimin për punën dhe artin e tij të përjetshëm.
Arti, , përjetohet si një pasqyrë e dashurisë dhe përgjegjësisë, duke krijuar vepra që lënë gjurmë të përhershme në historinë e njerëzimit. Vepra e artit, qëndron si një testament i bukurisë dhe rëndësisë që ka gjithmonë, duke e pasuruar dhe thelluar përjetësisht kulturën dhe shoqërinë.
Kristaq Rama, skulptori i madh që gdhendi historinë dhe shpirtin shqiptar në gur dhe bronz, nuk mund ta dinte se një nga veprat e tij më të mëdha do të ishte jeta e djalit të tij, Edi Rama, i cili do të ngrihej si një nga figurat më të spikatura të politikës shqiptare, duke u bërë kryeministër i Shqipërisë.
Si një artist i përkushtuar ndaj artit dhe kulturës, Kristaq Rama ndoshta i dha djalit të tij trashëgiminë më të vlefshme: ndjeshmërinë për të bukurën, vizionin për të ndërtuar dhe një ndjenjë të thellë përgjegjësie për vendin. Në një mënyrë, sikur të njëjtën dashuri dhe përkushtim që ai skaliti në veprat e tij, Edi Rama e shndërroi në vizion dhe përpjekje për një Shqipëri më të mirë.
Kjo lidhje mes artit dhe jetës është një dëshmi e fuqisë së trashëgimisë shpirtërore, ku veprat e një babai jetojnë jo vetëm në monumentet e tij, por edhe në ëndrrat dhe arritjet e fëmijëve të tij. Ndoshta, në heshtjen e ateliesë së tij, Kristaq Rama ëndërronte që veprat e tij të preknin brezat që vijnë, pa e ditur që një nga këto breza do të ishte dora dhe shpirti i vetë djalit të tij.
Kristaq Rama, skulptori i madh që gdhendi historinë dhe shpirtin shqiptar në gur dhe bronz, nuk mund ta dinte se një nga veprat e tij më të mëdha do të ishte jeta e djalit të tij, Edi Rama, i cili do të ngrihej si një nga figurat më të spikatura të politikës shqiptare, duke u bërë kryeministër i Shqipërisë.
Si një artist i përkushtuar ndaj artit dhe kulturës, Kristaq Rama ndoshta i dha djalit të tij trashëgiminë më të vlefshme: ndjeshmërinë për të bukurën, vizionin për të ndërtuar dhe një ndjenjë të thellë përgjegjësie për vendin.
Në një mënyrë, sikur të njëjtën dashuri dhe përkushtim që ai skaliti në veprat e tij, Edi Rama e shndërroi në vizion dhe përpjekje për një Shqipëri më të mirë.
Kjo lidhje mes artit dhe jetës është një dëshmi e fuqisë së trashëgimisë shpirtërore, ku veprat e një babai jetojnë jo vetëm në monumentet e tij, por edhe në ëndrrat dhe arritjet e fëmijëve të tij.
Ndoshta, në heshtjen e ateliesë së tij, Kristaq Rama ëndërronte që veprat e tij të preknin brezat që vijnë, pa e ditur që një nga këto breza do të ishte dora dhe shpirti i vetë djalit të tij.