Kush ishte Jul Çezari?

⭐️KUSH ISHTE JUL CEZARI? Jul Çezari (Gaius Julius Caesar) ishte një burrë shteti, gjeneral, orator, shkrimtar dhe reformator romak, i lindur më 13 korrik të vitit 100 para erës sonë në Romë dhe u vra më 15 mars 44 p.e.s., nga armiqtë e tij politikë.

⭐️ORIGJINA DHE FAMILJA I përkiste familjes së vjetër patriciane "Julia" (gens Julia), që konsiderohej me prejardhje hyjnore – sipas traditës romake, rrjedhin nga Enea (heroi trojan) dhe vetë Afërdita (Venus). Babai i tij, Gaius Julius Caesar i vjetri, ishte administrator i krahinës së Azisë në Perandorinë Romake. Nëna e tij, Aurelia Cotta, vinte nga një familje shumë e respektuar dhe ishte një grua e mençur që luajti rol të madh në edukimin e tij. U martua me disa gra gjatë jetës, përfshirë Cornelian, vajzën e një kundërshtari politik të Sullës.

⭐️ARSIMI DHE EDUKIMI U arsimua që në fëmijëri nga mësues privatë, siç ishte zakoni për djemtë e patricëve. Studioi letërsi, retorikë, greqisht, histori, drejtësi dhe filozofi. Më vonë shkoi në Rodos, ku u stërvit në oratori dhe retorikë nën mësuesin Apollonius Molon – i njëjti që kishte mësuar edhe Ciceronin.

⭐️KARIERA DHE PROFESIONI Jul Çezari ka pasur një jetë të jashtëzakonshme dhe shumëplanëshe: 1. Ushtarak i shquar – Luftoi në shumë fushata ushtarake, por më të famshmet janë: Luftërat Galike (58–50 p.e.s.), ku pushtoi Francën e sotme dhe e ktheu në provincë romake. Kaloi lumin Rubikon në vitin 49 p.e.s. me fjalët e famshme: "Alea iacta est" (Zari u hodh) – duke shpallur luftë ndaj Senatit dhe kundërshtarëve. Mposhti rivalin Pompei dhe u bë sundimtar i vetëm i Romës. 2. Politikan i fuqishëm – Karriera politike përfshinte: Kvestor në Spanjë, Edil (organizator i festimeve publike), Pretor, Konsull (në vitin 59 p.e.s.), Diktator për jetë në 44 p.e.s. – një titull që ngjalli frikë dhe urrejtje nga republikanët. 3. Reformator i madh – Reformoi kalendarin duke krijuar kalendarin Julian, pararendësin e kalendarit që përdorim sot. Zgjeroi të drejtat qytetare, veçanërisht për provincat jashtë Italisë. Riorganizoi Senatin duke shtuar më shumë përfaqësues nga provincat. U dha tokë veteranëve të ushtrisë. Punoi për uljen e korrupsionit në administratë.

⭐️SHKRIMTAR DHE ORATOR Çezari ishte një shkrimtar i shkëlqyer latin, me stil të pastër dhe të qartë. Veprat e tij më të njohura janë Commentarii de Bello Gallico (Komentet për Luftën Galike) dhe Commentarii de Bello Civili (Komentet për Luftën Civile). Shkruante për ngjarjet që përjetonte vetë dhe përvetësonte opinionin publik me zgjuarsi.

⭐️VDEKJA – IDES OF MARCH Më 15 mars 44 p.e.s., u vra në një seancë të Senatit nga 60 senatorë komplotistë, ku më të njohurit ishin Bruti dhe Kasiumi. Ai kishte adoptuar birin e tij të birësuar, Octavianin, i cili më vonë u bë Perandori August – themeluesi i Perandorisë Romake.

⭐️TRASHËGIMIA Fjalët "Cezar", "Kaiser", "Car" (Tsar) vijnë nga emri i tij. Ai ishte figura që i dha fund Republikës Romake dhe hapi rrugën për Perandorinë. Figura e tij jeton në art, letërsi (Shakespeare), histori dhe kulturë si simbol i lavdisë, ambicies dhe rrezikut të pushtetit absolut. Shprehja “T’i japim Cezarit atë që i takon Cezarit” është një shprehje e famshme me origjinë biblike, por që lidhet me figurën historike të Jul Çezarit dhe me idenë e drejtësisë dhe ndarjes së përgjegjësive.

⭐️ORIGJINA E SHPREHJES Kjo shprehje vjen nga Ungjilli sipas Mateut (22:21) në Bibël: “Jepini Cezarit atë që i përket Cezarit, dhe Zotit atë që i përket Zotit.” Në këtë episod, disa farisenj (udhëheqës fetarë) i bënë Jezusit një pyetje dinake për ta zënë në kurth: “A është e drejtë t’i paguajmë taksë Cezarit?” Jezusi u kërkoi të shikonin një monedhë dhe pyeti: “E kujt është kjo fytyrë e gdhendur?” Ata u përgjigjën: “E Cezarit.” Dhe Jezusi u tha: “Jepini Cezarit atë që i takon Cezarit, dhe Zotit atë që i takon Zotit.”

⭐️ÇFARË DO TË THOTË KJO? Kjo shprehje ka kuptim të thellë filozofik dhe politik: Cezari përfaqëson pushtetin tokësor – shtetin, ligjin, detyrimet qytetare (si taksat). Zoti përfaqëson moralin, shpirtin dhe besimin. Shprehja kërkon ndarjen e qartë mes detyrimeve qytetare dhe atyre shpirtërore – të dyja duhet respektuar.

⭐️NË GJUHËN E PËRDITSHME Në ditët e sotme, kur themi: “T’i japim Cezarit atë që i takon Cezarit”, kemi parasysh që: Duhet të pranojmë realitetin dhe respektojmë detyrimet ndaj autoriteteve. Duhet të ia njohim dikujt meritat që i takojnë – dmth, t’i japim lavdinë, vlerësimin apo përgjegjësinë që i përket.

⭐️FAKT INTERESANT Fjala "Cezar" pas Jul Çezarit u bë titull perandori. Në shumë vende (si “Kaiser” në Gjermani dhe “Car” në Rusi), është përdorur për të treguar pushtetin suprem. Pra, t’i japësh Cezarit çfarë i përket, do të thotë t’i njohësh autoritetin atij që sundon, por pa harruar detyrimin moral ndaj Zotit apo ndërgjegjes.

Pergatiti:Liliana Pere