Muzikologu dhe Akademiku Vasil S. Tole – Nje jete në Rrugëtimin e Tingullit, Mendimit dhe në Shërbim të Artit dhe Historisë se Muzikës.

Muzikologu dhe Akademiku Vasil S. Tole – Një jetë në Rrugëtimin e Tingullit, Mendimit dhe në Shërbim të Artit dhe Historisë dhe Muzikës”

Në historinë e muzikes shqiptare, ka njerëz që jetojnë për të krijuar, dhe për të riformuar vetë kuptimin e krijimit.

Akademik Vasil S. Tole, biri i Përmetit fisnik, është një nga ata që ka arritur ta përkthente identitetin kombëtar në tinguj, dhe tingujt - në mendim filozofik për qenien shqiptare.

Ai është simbol i harmonisë ndërmjet shkencës dhe shpirtit, ndërmjet arsyes muzikore dhe ndjesisë njerëzore.

I lindur në Përmet, në atë qytet ku guri dhe kënga bëjnë një simfoni të heshtur, Tole e mori frymën e parë të artit në një mjedis ku muzika nuk mësohej - por jetohej.

Familja e tij, me traditë në kulturë dhe arsim, u bë për të burimi i parë i ndriçimit shpirtëror.

Origjina e tij përfaqëson unitetin platonik të shpirtit me vendin e vet – një njeri që e gjen kuptimin në kthimin drejt rrënjëve.

Siç thoshte Heidegger, “të banosh do të thotë të mendosh vendin”. Dhe Vasil Tole ka menduar gjithmonë Shqipërinë përmes vendit të vet – Përmetit.

Nga “Tefta Tashko Koço” në Korçë, te Universiteti i Arteve në Tiranë, e deri në studimet në Essen dhe Athinë, ai ndërtoi një urë ndërmjet traditës shqiptare dhe universales.

Ashtu si Beethoveni që dëgjoi brenda vetes atë që bota nuk arrinte ta dëgjonte, edhe Tole kërkoi gjithmonë “muzikën që s’është shkruar ende” – muzikën që ndodhet midis heshtjes dhe fjalës.

Arsimi i tij është dëshmi e dialektikës së njohjes, ku çdo shkallë studimi është një ngritje drejt formës më të lartë të të bukurës – të bukurës që Aristoteli e quante “shkëlqim i së vërtetës”

Qoftë si pedagog, drejtues, apo si kërkues, ai ka ditur të mbajë ekuilibrin mes krijuesit të lirë dhe shkencëtarit të disiplinuar.

Si një Orfe modern, ai ka ditur ta bëjë muzikën jo mjet për arratisje, por për rilindje shpirtërore të kombit.

Përvoja e tij është shembulli i ekzistencës autentike sipas Kierkegaard-it: njeriu që e gjen kuptimin jo në famë, por në përgjegjësinë ndaj shpirtit të njerzve.

Krijimtaria e Vasil Toles është një urë ndërmjet kohëve. Muzika e tij është kujtim dhe parashikim njëherësh – ajo flet për çfarë kemi qenë, dhe çfarë mund të bëhemi. Në veprat e tij, tingulli popullor i Jugut përzihet me strukturën intelektuale të muzikës bashkëkohore, duke krijuar një dialektikë mes shpirtit dhe arsyes.

Si Bartók-u për hungarezët, Tole është për shqiptarët arkeolog i shpirtit tonë muzikor. Ai nuk e ruan traditën si muze, por e ringjall si frymë.

muzika e tij është një akt ontologjik, një përpjekje për ta bërë të dukshme thelbësinë e njeriut përmes tingullit – pra, për ta përkthyer “qenien në melodi”.

Në qetësinë e tij, në përkushtimin ndaj studentëve e kolegëve, ndjehet fisnikëria e rrallë e njeriut që mendon para se të flasë dhe ndien para se të gjykojë.

Në këtë kuptim, Vasil Tole ngjan me Leonardo da Vinci-n, jo për ngjashmëri veprash, por për unitetin e mendimit dhe artit: një mendje që nuk kërkon lavdi, por kuptim. Dhe si Sokrati, ai e ndjen detyrën për t’i dhënë dritë brezave të rinj.

Në thelb, jeta dhe vepra e akademik Vasil S. Toles janë një reflektim mbi vetë kuptimin e ekzistencës shqiptare.

Ai e ka ngritur muzikën nga art në akt filozofik, nga krijim në ndriçim.

Në çdo partiturë të tij dëgjohet një thirrje e heshtur: “Njih veten përmes tingullit.”

Dhe në këtë kuptim, Tole është jo vetëm kompozitor, por filozof i heshtjes që flet me gjuhën e tingujve.

Akademik Vasil S. Tole është një nga figurat më të rëndësishme të jetës akademike dhe kulturore shqiptare. Pas përfundimit të studimeve në Institutin e Lartë të Arteve (1987), ai nisi karrierën e tij si punonjës kulturor në Shtëpinë e Kulturës “Naim Frashëri” në Përmet (1987–1991), ku përhapi dashurinë për artin dhe muzikën ndër breza të rinj.

Që prej vitit 1991, ai është pedagog i kompozicionit dhe i folklorit muzikor shqiptar në Fakultetin e Muzikës, Universiteti i Arteve, Tiranë. Në këtë institucion ai ka formuar qindra studentë, duke mbjellë tek ta ndjenjën e kërkimit artistik dhe të ruajtjes së trashëgimisë muzikore kombëtare.

Në vitin 1994, ai mbrojti disertacionin e doktoratës me temë “Aspekte historike në evolucionin e muzikës popullore instrumentale të Shqipërisë së Jugut”, duke hedhur bazat e studimeve moderne etnomuzikologjike shqiptare.

Më pas, kreu specializime pasuniversitare në Folkwang Hochschule (Essen, Gjermani, 1994–1995)* dhe studime postdoktorale në Universitetin e Athinës (1996), duke pasuruar horizontin e tij krijues dhe kërkimor.

Në periudhën 1997–1999 ai shërbeu si drejtor i Teatrit të Operas dhe Baletit të Tiranës, ku kontribuoi në rigjallërimin e repertorit kombëtar.

Më vonë, për disa vite, ka qenë Sekretar Shkencor i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, ndërsa që nga viti 2019 është Zëvendëskryetar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë (AShSh) – një pozicion që e ka ushtruar me përkushtim, vizion dhe integritet.

Përvoja e tij është një udhëtim i gjatë drejt urtësisë, ku çdo detyrë nuk është pushtet, por mision për të shërbyer dijes dhe shpirtit të kombit. Siç thoshte Kant, “vlera e njeriut qëndron jo në atë që arrin, por në qëllimin e përkushtimit të tij”.

🎼 Vepra dhe krijimtaria muzikore e shkencore

Akademik Vasil S. Tole ka ndërtuar një opus të gjerë krijimtarie, që përfshin muzikë simfonike, muzikë dhome, vepra për instrumente solo, balete dhe botime shkencore.

Në veprat e tij ndjehet një bashkim i ndjesisë shqiptare me gjuhën universale të muzikës moderne. Ai është autor i shumë librave, monografive dhe punimeve shkencore, që janë bërë referenca për studimet etnomuzikologjike në vend.

Botimet kryesore:

1. “Muzika dhe Letërsia” – Onufri, 1997

2. “Sazet, muzika me saze e Shqipërisë së Jugut” + CD – Teknotrade, 1998

3. “Folklori muzikor-polifonia shqiptare” – vëllimi I, Sh.B.L.U., 1999

4. “Folklori muzikor – strukturë dhe analizë” – Sh.B.L.U., 2000

5. Artikuj të shumtë në shtypin periodik, artistiko-shkencor dhe revista ndërkombëtare

6. Punime të prezantuara në kongrese, simpoziume dhe festivale ndërkombëtare në Holandë, Francë, Itali, Austri, Greqi etj.

7. Punime teorike për polifoninë shqiptare, strukturën e melodisë popullore, dhe rolet arketipale të muzikës tradicionale në formimin e identitetit kulturor.

Veprat e tij janë katedrale tingujsh, ku muzika dhe fjala bëhen një. Ai kërkon në çdo notë shpirtin e humbur të njeriut modern, duke e rikthyer në qendër të jetës estetike shqiptare.

✨️✨️✨️

Krijimtaria e Akademik Toles është vlerësuar me një sërë çmimesh dhe nderimesh kombëtare e ndërkombëtare, që dëshmojnë ndikimin dhe nivelin e lartë të veprës së tij artistike dhe kërkimore:

Çmimi i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë (1990) – për kompozitorin e ri më të mirë

Çmime në “Ditët e Muzikës së Re Shqiptare” – 1993, 1994, 1995, 1997

Çmime në “Festivalin e Romancave Shqiptare” – 1996, 1999

Çmimi i Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sporteve (1998) – për baletin me një akt

Vlerësime nga organizata ndërkombëtare për studime muzikore dhe etnomuzikologji

Anëtarësime nderi në organizata si:

Shoqata Ndërkombëtare e Muzikës (UNESCO)

Shoqata Gjermane e të Drejtave Autoriale të Muzikës (GEMA)

Këshilli Ndërkombëtar i Muzikës (CIM)

Shoqata Amerikane për Etnomuzikologji (SEM)

CIOFF – Këshilli Ndërkombëtar i Festivaleve Folklorike

Çmimet nuk janë qëllim, por pasojë e dritës që ai përhap. Siç thotë Schopenhauer, “arti është pasqyra e vullnetit kozmik” – dhe në këtë pasqyrë, vepra e Toles ndriçon me qetësinë e shpirtit që e di se ka shërbyer me dashuri.

Vlerësimet e tij janë shenjë e përjetësisë në kohë, dëshmi se arti i vërtetë nuk vdes, por transformohet në kujtesë kolektive.

__‐---------------------------------------------

Per Academia globale dignitale:

Abstrakti dhe referencat.

Ky shkrim reflektiv - analizeshqyrton jetën, veprën dhe ndikimin e Akademikut Vasil S. Tole, një prej figurave më përfaqësuese të muzikologjisë, krijimtarisë dhe mendimit estetik shqiptar bashkëkohor.

Duke ndjekur një qasje hermeneutike, trajtimi përqendrohet në lidhjen midis origjinës përmetare të autorit, arsimimit ndërkombëtar, dhe veprimtarisë së tij në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë, ku ai shërben si Zëvendëskryetar. Përmes analizës së veprave të tij muzikore dhe teorike, si dhe nëpërmjet një leximi filozofik të ndikimit të tij mbi polifoninë dhe identitetin kulturor shqiptar, Tole paraqitet si një figurë sintetizuese midis traditës dhe modernes, midis artit dhe dijes,

argumentohet se muzika në veprën e Toles nuk është vetëm formë estetike, por kategori ontologjike, një mënyrë e të menduarit mbi qenien dhe përkatësinë kombëtare. Përmes simbiozës midis folklorit dhe akademizmit, ai ka ndërtuar një “metafizikë të tingullit shqiptar” që ngre artin në nivel filozofik dhe etik, duke dëshmuar se arti i vërtetë është shërbesë për shpirtin e komunitetit.

---

Referencat (sipas stilit MLA 9th edition)

Tole, Vasil S. Muzika dhe Letërsia. Onufri, 1997.

Tole, Vasil S. Sazet: Muzika me saze e Shqipërisë së Jugut. Teknotrade, 1998.

Tole, Vasil S. Folklori muzikor – Polifonia shqiptare, vëll. I. Sh.B.L.U., 1999.

Tole, Vasil S. Folklori muzikor – Strukturë dhe analizë. Sh.B.L.U., 2000.

Tole, Vasil S. “Aspekte historike në evolucionin e muzikës popullore instrumentale të Shqipërisë së Jugut.” Disertacion për gradën “Doktor i Shkencave Etnomuzikore.” Universiteti i Arteve, 1994.

Akademia e Shkencave e Shqipërisë. Profili biografik i akademikut Vasil S. Tole. Tiranë: AShSh, 2024.

Hufschmidt, Wolfgang. Musik und Gesellschaft. Essen: Folkwang Hochschule, 1995.

Heidegger, Martin. Bauen Wohnen Denken. Neske Verlag, 1951.

Nietzsche, Friedrich. Die Geburt der Tragödie. Leipzig: E.W. Fritzsch, 1872.

Schopenhauer, Arthur. Die Welt als Wille und Vorstellung. Leipzig: Brockhaus, 1819.

Kant, Immanuel. Kritik der Urteilskraft. Berlin: Lagarde, 1790.