Nderojmë sot, në përvjetorin e ndarjes së saj nga jeta, Jorgjie Truja, një soprano brilane lirike, që mbeti zëri i një epoke.

Nderojmë sot, në përvjetorin e ndarjes së saj nga jeta, një grua që mbeti zë, mbeti kujtim, mbeti dritë.

Bashkë të gjithë, me mirënjohje të thellë dhe respekt të pashuar, përulemi sot para figurës së Jorgjie Trujës – artistes së jashtëzakonshme që i fali skenës shqiptare jo vetëm një zë të kristaltë, por edhe një jetë të tërë në shërbim të bukurisë, kulturës dhe shpirtit të kombit. 

Jorgjie Truja ishte soprano lirike, pedagoge e muzikës dhe regjisore e operës. Ajo ishte një nga figurat themelore të artit skenik shqiptar dhe ka pasur një rol kyç në formimin e jetës operistike në Shqipëri. Gjithashtu, ajo ka qenë drejtoreshë e Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit (TKOB), si dhe mësuese në Institutin Femëror “Nëna Mbretëreshë” dhe më pas pedagoge e përhershme në Liceun Artistik “Jordan Misja”, ku formoi breza të tërë artistësh

Këngëtare lirike (soprano)

Pedagoge/mësuese e muzikës vokale

Regjisore operistike

Drejtuese e institucioneve kulturore (Drejtoreshë e TKOB-it)

Ajo ishte një figurë e gjithanshme 

Ajo ishte më shumë se një soprano brilante – ishte një mësuese frymëzuese, një udhërrëfyese e brezave të rinj dhe një udhëheqëse vizionare. Si Drejtoreshë e Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit, Jorgjie Truja nuk e drejtoi vetëm një institucion – ajo ndërtoi një epokë. Me urtësinë e saj, me autoritetin e natyrshëm dhe me dashurinë për artin, ajo u bë themel dhe dritare për zhvillimin e operës shqiptare.

Jorgjie Truja lindi më 20 shkurt 1909 në qytetin e Korçës, në një familje modeste artizanësh, ku i ati ushtronte zanatin e teneqepunuesit. Në një mjedis të përulur, por të pasur shpirtërisht, ku kënga qytetare korçare dhe tradita e gjallë kulturore ushqenin ndjeshmërinë kolektive, Jorgjie e vogël do të zbulonte herët dhuntinë e saj të rrallë vokale. Pa burime të mëdha financiare, pa përkrahje institucionale të menjëhershme, ajo do të ndërtonte një rrugë që nuk do të ishte thjesht individuale – do të bëhej themel për ngritjen e një brezi të tërë artistësh shqiptarë dhe e vetë identitetit muzikor të vendit.

Në vitet ’20, me ndihmën dhe këmbënguljen e njerëzve që besuan tek aftësitë e saj, Jorgjie Truja fitoi një bursë për të ndjekur studimet në konservatorin “Santa Cecilia” në Romë, një ndër institucionet më të njohura të muzikës në Evropë. Aty, e rrethuar nga mjeshtra të mëdhenj të muzikës klasike dhe mes një atmosfere të disiplinuar dhe kërkuese, ajo formoi vokalin dhe personalitetin e saj artistik. Nuk ishte vetëm një shkollim teknik – ishte një proces i thellë emancipimi shpirtëror, që do të shndërronte vajzën nga Korça në një artiste me vetëdije të lartë kulturore dhe etike.

Pas përfundimit të studimeve, në vitin 1932 u kthye në Shqipëri. Një kthim që nuk ishte një rikthim në kushte të njëjta. Ajo vinte si një zë i formuar, por mbi të gjitha si një shpirt me një ndjeshmëri të kultivuar artistikisht, që tashmë kishte kuptuar misionin e vet: të ndihmonte në ngritjen e muzikës së kultivuar shqiptare dhe të kontribuonte në arsimimin e brezave të rinj, sidomos të vajzave. Fillimisht nisi punë si mësuese muzike në Institutin Femëror "Nëna Mbretëreshë", ku jo vetëm u bë figurë frymëzuese për nxënëset, por solli për herë të parë idenë se muzika klasike mund të mishërohej dhe përcillej me një përkushtim të natyrshëm në gjuhën dhe shpirtin shqiptar.

Puna e saj në institucionet arsimore nuk u ndal as pas luftës. U bë pedagoge në Liceun Artistik “Jordan Misja” në Tiranë, ku për më shumë se tri dekada dha mësim në lëndën e këndimit. Me qetësi, durim dhe përkushtim, formoi shumë nga zërat më të njohur të skenës operistike shqiptare. Ajo nuk ishte thjesht mësuese: ishte udhërrëfyese. Ishte një zë që nuk ndërpriste kurrë ushtrimin e pasionit, një dorë që mbante lart çdo talent të ri, një shpirt që e ndante me të tjerët gjithçka që kishte mësuar dhe përjetuar vetë.

Në Teatrin e Operës dhe Baletit, që u themelua më 1953, Jorgjie Truja u bë jo vetëm një ndër interpretet e para, por edhe figura që vuri bazat shpirtërore të institucionit. Ajo interpretoi role të rëndësishme që nga “Rusalka” ku luajti rolin e Natashës, te Violeta në “Traviata”, Antonida në “Ivan Suzanjin” dhe shumë të tjera që sollën për publikun shqiptar për herë të parë emocionet dhe pasionin e operës klasike botërore. Çdo rol i saj ishte i punuar me përpikëri, çdo interpretim ishte i mbarsur me ndjeshmëri të thellë, me frymëmarrje të pastër muzikore, me një përkushtim që nuk njihte kompromis.

Por kontributi i saj nuk u ndal vetëm në interpretim. Ajo u bë e para regjisore grua në historinë e Teatrit të Operës dhe Baletit, duke vendosur në skenë vepra si “Madama Butterfly”, “Dasma e Figaros”, “Rigoletto” dhe shumë të tjera. Regjia e saj nuk ishte thjesht udhëzim teknik – ajo krijonte frymë, atmosferë, unitet shpirtëror midis këngëtarëve, orkestrës, skenës dhe publikut. Ajo dinte të kërkonte, por edhe të dëgjonte. Të korrigjonte, por edhe të ngazëllonte. Ishte një arkitekte e ndjeshmërisë kolektive në një shfaqje operistike.

Ajo nuk i largoi kurrë sytë nga kënga popullore, që e konsideronte si themelin e shpirtit shqiptar. Në mënyrë të veçantë, ajo përpunoi dhe interpretoi këngë të krahinave të ndryshme, veçanërisht të Jugut dhe të qytetit të lindjes, duke i ruajtur pastërtinë melodike dhe emocionalitetin natyral. Këngët si “Kënga e bilbilit”, “Kur më del në derë”, “Fshati im”, u kthyen në përfaqësime të vërteta të artit popullor të përpunuar me nivel të lartë artistik, pa humbur kurrë autenticitetin. Zëri i saj, i kristaltë dhe i pastër, e bëri që këngët të mos ishin vetëm të dëgjuara, por të përjetuara.

Në jetën e saj artistike, Jorgjie Truja bashkëpunoi me figura të mëdha të artit shqiptar si Kristaq Antoniu, Mihal Ciko, Tonin Tërshana, Avni Mula, Gaqo Çako, Marie Kraja, Nikolla Zoraqi, Çesk Zadeja, Tish Daija, Pjetër Gaci, Luan Qerimi dhe shumë të tjerë. Ajo kishte një aftësi të rrallë për të ndërtuar marrëdhënie artistike me kolegët, ku respektohej individualiteti i secilit, por për të cilën bashkimi shpirtëror në një vepër kishte gjithmonë rëndësinë më të madhe. Në këtë kuptim, ajo ndërtoi jo vetëm karrierën e saj, por ndikoi në ndërtimin e vetë identitetit operistik shqiptar.

U nda nga jeta më 22 qershor 1994, në një heshtje që nuk i ngjante. Por emri i saj nuk është harruar. Ajo mbeti në kujtesën e kolegëve, në zërat e nxënësve të saj, në librat e historisë së muzikës shqiptare, në çdo kujtim skenik ku përmendet një themel. Mbeti si një ikonë, një figurë e papërsëritshme që nuk kërkoi asgjë për vete, por dha gjithçka për të tjerët. Një jetë e kthyer në dritë. Një zë që nuk u shua.

Në të vërtetë, Jorgjie Truja nuk ishte vetëm një artiste. Ishte një epokë më vete. Një grua që guxoi të ngjitej lart kur femrat rrallë dilnin nga hija. Një profesioniste që ndërtoi me durim një sistem të tërë formimi. Një zë që nuk e harroi kurrë origjinën e vet. Një shpirt që na mësoi se arti nuk është zbukurim – është domosdoshmëri. Dhe për këtë, do të mbetet përjetësisht në kujtesën shqiptare.