Platoni është një nga figurat më të mëdha të filozofisë perëndimore dhe ka ndikuar në shumë fusha, nga metafizika dhe etika deri te politika dhe epistemologjia.

Platoni filozof

Platoni është një nga figurat më të mëdha të filozofisë perëndimore dhe ka ndikuar në shumë fusha, nga metafizika dhe etika deri te politika dhe epistemologjia. Ai ishte nxënës i Sokratit dhe mësues i Aristotelit, duke krijuar një filozofi që lidhet ngushtë me të dy, por që është unike në vetvete.

Ja disa thënie të tjera nga Platoni:

1. "Një njeri i mençur kërkon gjithmonë të vërtetën, jo të fituarit e lavdërimit."

2. "E vërteta është një dhe vetëm një, por ka shumë mënyra për ta arritur atë."

3. "Një shoqëri e drejtë është ajo që e kupton se çfarë është e drejtë për individin dhe e zbatojnë atë për të gjithë."

4. "Njerëzit që duan të udhëhojnë duhet të jenë ata që nuk duan të udhëhojnë."

5. "Një njeri i mençur nuk do të dëshirojë të jetë i pasur, por do të dëshirojë të jetë i mençur."

Platoni shpesh diskuton rreth drejtësisë, njohurisë dhe mençurisë, duke theksuar rëndësinë e arritjes së një harmonie të brendshme dhe të shoqërisë.

Ja disa nga idetë e tij kryesore:

1. Teoria e Ideve

Platoni besonte se realiteti i vërtetë nuk është ai që shohim me sytë tanë, por bota e ideve ose e formave të përjetshme. Gjërat që perceptojmë në botën materiale janë vetëm imazhe të mangëta të këtyre ideve të përsosura. Për shembull, një trekëndësh konkret që vizatojmë në letër nuk është trekëndëshi i vërtetë, por një kopje e papërsosur e "Trekëndëshit ideal", i cili ekziston në botën e ideve.

2. Shpirti dhe Kujtimi i Dijes

Platoni besonte se shpirti i njeriut është i pavdekshëm dhe, para se të mishërohej në trup, ai kishte jetuar në botën e ideve. Prandaj, njohja nuk është një zbulim i ri, por një kujtim (anamnesis) i dijes që shpirti kishte më parë. Kjo ide shfaqet në dialogun e tij "Menoni", ku ai përpiqet të tregojë se edhe një skllav pa arsim mund të kuptojë të vërtetat matematikore përmes pyetjeve të duhura.

3. Natyra e Drejtësisë

Në veprën e tij "Republika", Platoni argumenton se drejtësia nuk është thjesht të bësh atë që është e drejtë sipas ligjeve të shoqërisë, por një gjendje e brendshme e harmonisë. Ai ndan shpirtin njerëzor në tre pjesë:

Arsyeja (logistikon) – pjesa që kërkon të vërtetën dhe duhet të sundojë.

Guximi (thymos) – pjesa e shpirtit që lidhet me emocionet dhe nderin, që duhet të mbështesë arsyen.

Dëshira (epithymia) – pjesa që kërkon kënaqësi dhe dëshira trupore, që duhet të kontrollohet.

Një individ është i drejtë kur të tria këto pjesë janë në harmoni dhe kur arsyeja qeveris mbi emocionet dhe dëshirat.

4. Shteti Ideal dhe Filozofi-Sundimtari

Në "Republikën", Platoni përshkruan shtetin ideal si një pasqyrim të shpirtit të drejtë. Shoqëria duhet të ndahet në tri klasa:

Filozofët – të mençurit që duhet të qeverisin.

Rojet – ushtarët që mbrojnë shtetin.

Prodhuesit – punëtorët dhe artizanët që sigurojnë nevojat materiale.

Platoni besonte se vetëm filozofët, të cilët kanë njohuri për të vërtetën, duhet të udhëheqin. Ai e përshkruan këtë ide me "Mitin e Shpellës", ku njerëzit që shohin vetëm hije në mur (bota materiale) nuk janë të vetëdijshëm për realitetin e vërtetë (bota e ideve), por vetëm filozofi mund të ngjitet jashtë shpellës dhe të shohë dritën e së vërtetës.

5. Dashuria dhe Erosi

Në "Simpoziumi", Platoni flet për dashurinë si një forcë që e çon shpirtin nga bota e materializmit drejt botës së ideve. Ai e përshkruan një rrugëtim nga dashuria për trupin, tek dashuria për shpirtrat dhe, në fund, tek dashuria për vetë të vërtetën dhe bukurinë absolute.

Përfundim

Platoni e sheh filozofinë si një rrugëtim drejt së vërtetës dhe drejtësisë, qoftë në nivel individual apo shoqëror. Idetë e tij kanë ndikuar në mendimin perëndimor për më shumë se 2000 vjet dhe vazhdojnë të jenë të rëndësishme në debatet filozofike, politike dhe etike.

Cili aspekt të duket më interesant?