René Descartes – Filozofi i Arsyes dhe Figura Filozofike e Nënës
- 3 days ago
- 4 min read
Updated: 2 days ago
René Descartes – Filozofi i Arsyes dhe Figura Filozofike e Nënës
Në histori ka mendimtarë që kanë folur me zë të lartë, e të tjerë që kanë folur me thellësi. René Descartes ishte nga ata që foli me mendje dhe ndikoi përjetësisht mënyrën si njeriu e kupton vetveten. Ai solli një revolucion të heshtur filozofik, duke thënë fjalinë më të famshme të mendimit perëndimor:
“Cogito, ergo sum” – “Unë mendoj, pra unë jam.”
Çfarë është Nëna në kuptimin filozofik sipas René Descartes?
Në kuptimin filozofik të mendimit të René Descartes, nëna nuk është vetëm krijuese e jetës biologjike, por është edhe themeli i vetëdijes dhe arsyes tek njeriu.
Në qendër të filozofisë së Descartes qëndron mendimi dhe ndërgjegjësimi – i përmbledhur në shprehjen e tij të famshme:
“Cogito, ergo sum” – “Unë mendoj, pra unë jam.”
Por mendimi, sipas këtij këndvështrimi, nuk lind në boshllëk.
Ai zhvillohet nëpërmjet ndikimit të parë që merr njeriu në jetë – dhe kjo është nëna. Nëna është mësuesja e parë e mendjes, ajo që udhëzon fëmijën të dallojë të mirën nga e keqja, të dyshojë, të kërkojë të vërtetën — të gjitha këto janë parime thelbësore të filozofisë së Descartes.
Ajo nuk ofron vetëm jetë fizike, por edhe formim shpirtëror dhe moral.
Në këtë mënyrë, nëna është ura që e çon fëmijën nga ekzistenca biologjike drejt ekzistencës mendore dhe morale. Pra, ajo është një figurë qytetëruese, që formon njeriun e vetëdijshëm, të drejtë dhe të arsyeshëm.
René Descartes dhe teoria e tij filozofike.
René Descartes lindi më 1596 në Francë dhe konsiderohet si babai i filozofisë moderne. Ai ishte filozof, matematikan dhe shkencëtar.
Descartes solli një qasje të re në filozofi, ku dyshimi u bë metodë për të arritur tek e vërteta. Ai kërkonte një bazë të sigurt, të pakundërshtueshme për dijen.
Thënia e tij më e famshme është: “Cogito, ergo sum” – “Unë mendoj, pra unë jam.” Kjo do të thotë se mendimi është prova e vetme që nuk mund të vihet në dyshim.
Nëse dikush mendon, ai ekziston.
Në qendër të teorisë së tij është vetëdija dhe arsyeja. Ai besonte se njeriu është më shumë mendje sesa trup. Kjo solli teorinë e tij të dualizmit, që ndan qartë mendjen (shpirtin) nga trupi (materia).
Descartes zhvilloi metodën e dyshimit, përmes së cilës çdo gjë që nuk është e sigurt mund të hidhet poshtë derisa të gjendet një e vërtetë absolute.
Ai ka ndikuar fuqishëm në zhvillimin e shkencës moderne, duke i dhënë rëndësi logjikës, analizës dhe racionalizmit.
Descartes e vendosi njeriun në qendër të dijes, jo më autoritetin apo dogmat fetare.
Filozofia e tij hapi rrugën për Iluminizmin dhe mendimin kritik në Evropë.
René Descartes vdiq në vitin 1650, por ndikimi i tij vazhdon edhe sot në filozofi, matematikë dhe shkencë.
Pergatiti:LP
Kjo thënie nuk ishte vetëm një përfundim logjik, por një thirrje për vetëdije, për thellim, për njohjen e vetes përmes mendimit. Në këtë ese do të shqyrtojmë jetën, veprën dhe filozofinë e Descartes, duke i dhënë një vend të veçantë figurës së nënës — si udhëheqëse e parë e mendjes dhe shpirtit njerëzor.
Jeta dhe Veprat
René Descartes lindi më 31 mars 1596 në La Haye të Francës, në një familje fisnike. Humbja e nënës në moshë të re ndikoi në ndjeshmërinë dhe reflektimin e tij të brendshëm. U shkollua në kolegjin jezuit të La Flèche, ku u ushqye me filozofi klasike dhe logjikë, duke u formuar si mendje kritike dhe e pavarur.
Ai më vonë studioi drejtësi, por i tërhoqi më shumë matematika dhe filozofia. Jetoi për disa kohë në Holandë dhe shkroi veprat më të njohura si:
Diskurs mbi Metodën
Meditime për Filozofinë e Parë
Princimet e Filozofisë
Në këto vepra vendosi bazat e filozofisë moderne dhe hodhi themelet e racionalizmit.
Teoritë dhe Mendimi Filozofik
Descartes është i njohur për metodën e dyshimit sistematik, ku çdo ide vihet në pikëpyetje derisa të arrihet në një të vërtetë të patundur:
“Unë mendoj, pra unë jam” – mendimi është prova më e fortë e ekzistencës.
Ai ndau ekzistencën në dy substanca:
Mendja (res cogitans) – qenia që mendon.
Trupi (res extensa) – materia që zë vend në hapësirë.
Sipas tij, njeriu nuk është thjesht trup, por mbi të gjitha vetëdije, mendim, shpirt dhe arsye.
Nëna në Dritën e Filozofisë së Descartes
Edhe pse Descartes nuk ka trajtuar drejtpërdrejt figurën e nënës në veprat e tij, filozofia e tij na lejon ta interpretojmë atë në mënyrë të thellë.
Nëna, në këtë kuptim, nuk është vetëm burim i jetës biologjike, por udhëheqësja e parë drejt vetëdijes dhe arsyes. Ajo mëson fëmijën të mendojë, të dyshojë, të kërkojë të vërtetën – pikërisht siç sugjeron metoda karteziane e arsyetimit.
Nëna është ajo që nuk i jep vetëm trupin fëmijës, por edhe frymën e mendimit. Ajo i jep dashuri, fjalë, moral dhe arsye. Në këtë mënyrë, ajo është drita e parë që ndriçon mendjen.
Në filozofinë e Descartes, ku mendimi është themeli i ekzistencës, nëna ka rolin e padukshëm, por jetësor, në formimin e qenies që mendon.
Ajo është një figurë qytetëruese, që e mëson fëmijën të vërë përpara arsyen përpara instinktit, moralin përpara interesit, edukatën përpara pasurisë.
Kështu, ajo bëhet pjesë e ndërtimit filozofik të njeriut të ndërgjegjshëm.
Përfundim
Në një botë ku gjithçka mund të vihet në dyshim, Descartes gjeti një të vërtetë që nuk lëkundej: “Unë mendoj, pra unë jam.”
Por, mendimi nuk lind vetvetiu. Ai mësohet, rritet, zhvillohet — dhe kjo ndodh që në fëmijëri, përmes figurës së nënës. Nëna është burimi i parë i mendimit, është ajo që mbjell farën e arsyes në shpirtin e fëmijës.
Në dritën e racionalitetit kartezian, nëna ngrihet përtej rolit biologjik dhe merr një vlerë të lartë shpirtërore, morale dhe filozofike. Ajo është jo vetëm jeta, por edhe mendja, jo vetëm zemra, por edhe dija që ndriçon shpirtin njerëzor.
“Për të njohur botën, fillimisht duhet të njohim veten,” – dhe në këtë udhëtim të njohjes, nëna është udhërrëfyesja e parë.
Pergatiti:Liliana Pere.