Veshjet popullore shqiptare.

Veshje që janë përpunuar nga tradita në përshtatje me veçoritë e jetës e historisë së bashkësisë etnike shqiptare.

Ato kanë variante që ndryshojnë sipas moshës, seksit, krahinës, kushteve të punës, jetesës, zakoneve e festave.

Në to pasqyrohen veçantitë e kulturës dhe të shijeve artistike të popullit tonë, të ruajtura me vazhdimësi në epokat e mëvonshme historike, sidomos në mjediset fshatare.

Në shekujt e mesjetës së vonë ende përgatiteshin nga gratë fshatare, disa elementë i punonin mjeshtra shetitës ose zejtarë të qyteteve.

Lënda e parë ishin pëlhurat shtëpiake, si edhe shajaku e zhguni i bardhë, i zi ose blu i errët dhe rrallë i kuq. Për t’i qepur e zbukuruar përdorej gajtan leshi, pambuku a mëndafshi, me ngjyra të ndryshme tipike për çdo zonë etnografike. Në shek.XVIII kishte mjaft xhokaxhinj në pazaret e qyteteve kryesore.

Kostumi popullor kryente disa funksione praktike, sociale, estetike, ceremoniale e rituale.

Në veshjet gjetën pasqyrim ndryshimet sipas klasave dhe shtresave shoqërore të bartësve.

Veshje e Myzeqese

Rol me rëndësi luante sasia dhe cilësia e zbukurimeve të veshjes dhe e aksesorëve që e plotësonin atë.

Aksesorët luanin gjithashtu rol të dorës së parë edhe nga ana estetike e rituale, veçanërisht në kostumin e martesës. Bashkë me tiparet e tjera etnografike, veshjet kanë pasur një larmi të madhe sipas krahinave, kryesisht nga format e prerjes e nga zbukurimet.

Veshje jugu Dropulli

Në veshjet për burra tipi më i përhapur deri në fund të shek.XIX ka qenë veshja me fustanellë (shih: Fustanella) dhe veshja me tirq e eila, që në dhjetëvjeçarët e fundit të shekullit të kaluar fillon të shtrihet edhe në zona ku nuk mbahej më parë, duke zbritur gjithnjë drejt jugut.

Veshje jugu Korca

Veshja me brekushe shtrihej kryesisht në Shqipërinë e Mesme, kurse ajo me poture në një pjesë të mirë të Shqipërisë së J, sidomos pas daljes nga përdorimi të veshjes me fustanellë. Deri nga fillimi i shek.XX në disa zona të vendit përdorej tipi i veshjes me këmis

hë të gjatë e dollamë (ose cibun).

Në veshjet për gra, më i përhapuri ishte tipi me këmishë të gjatë e një përparje (që plotësohej me një xhokë leshi për stinën e ftohtë) dhe që shfaqet me variante të shumta e të pasura zonale.

Veshje Jugu Korca

Interes të veçantë për origjinalitetin e saj të theksuar paraqet veshja me xhubletë (shih: Xhubleta). Të tjerë tipa veshjesh për gra ishin veshja me këmishë të gjatë e dy futa (njëra përpara, tjetra prapa) dhe veshja me mbështjellëse.

Krahas larmisë zonale zotëronin edhe tipare të përgjithshme, mbarëshqiptare ose me shtrirje mjaft të gjerë ndërkrahinore. Ka edhe tipare që 1 afrojnë disa nga veshjet tona me tipa të ngjashëm veshjesh të popujve të tjerë të Ballkanit.

Ndër elementët e ndryshëm përbërës të . disa e kanë prejardhjen nga kulturat e hershme mesdhetare dhe lidhen me veshje analoge të përdorura nga ilirët (si

veshje nga veriu xhubleta

p.sh. xhubleta, brezi me rrema, kapuçi i gjatë, përparja me thekë, fustanella, tirqit e kallçijt, opingat, këmisha e tipit «dalmatika», xhoka etj.), shumë të tjerë kanë origjinë mesjetare.

Veshjet popullore kanë edhe vlera artistike të veçanta si në prerjen e qepjen, ashtu edhe në qëndisjet e shumëllojshme e gjithashtu në stolitë që i plotësojnë (brezat e paftat, varëset e gjerdanët, vathët e unazat, qostekët etj.).

Veshje nga cameria

(A.Gj.)Artikulli origjinal – Veshjet Popullore Shqiptare