Francesco Crispi – Arbëreshi, Revolucionari dhe Kryeministri i Italisë

Autor LP
Oct 5
4 min read

Në thellësinë e historisë, rrënjët e një njeriu shpesh përcaktojnë shtegun e tij. Francesco Crispi lindi më 4 tetor 1818 në Ribera të Sicilisë, por gjaku i tij rridhte nga Palazzo Adriano, një fshat arbëresh ku shqiptarët kishin gjetur strehë pas humbjes së Arbërisë ndaj Perandorisë Osmane. Ky origjinë nuk ishte thjesht një fakt gjeografik: ajo formoi shpirtin e Crispit, një kombinim të zjarrtë të dashurisë për lirinë, ndjeshmërisë ndaj drejtësisë dhe kurajos për të sfiduar pushtetet. Ai vetë e përshkroi këtë ndjeshmëri:

"Liria dhe drejtësia janë më të shtrenjtat se jeta, dhe ata që nuk guxojnë të luftojnë për to nuk meritojnë asnjërën."

Francesco u rrit duke folur italisht, greqisht, shqip dhe sicilisht, gjuhë që pasqyronin bashkimin e traditave dhe sfidave të një ishulli ku kultura dhe historia ndërthureshin. Në moshën 11 vjeç, ai ndoqi seminarin në Palermo dhe më pas studioi drejtësi dhe letërsi në Universitetin e Palermos, ku mori diplomën në juridik në vitin 1837. Themelimi i gazetës L’Oreteo e afroi atë me botën politike dhe i dha mundësinë të artikulonte idetë e tij për edukimin e të varfërve, ndikimin e pasurisë së Kishës dhe nevojën për barazi qytetare, përfshirë gratë.

Në vitin 1845 u bë gjykatës në Napoli dhe u bë i njohur për idetë liberale dhe revolucionare. Në vitin 1847, ai përgatiti kryengritjen kundër monarkisë së Bourboneve në Sicili dhe u bë anëtar i parlamentit provisional të ishullit, duke mbështetur lëvizjen separatist që kërkonte shkëputjen nga Napoli. Rikthimi i Bourboneve në vitin 1849 e detyroi të largohej nga ishulli.

Ai u bë refugjat në Francë, pastaj në Torino ku punoi si gazetar dhe takoi Giuseppe Mazzinin. Më pas u internua në Maltë dhe më vonë në Londër, ku mori pjesë në lëvizjen kombëtare italiane. Pas kthimit në Itali, Crispi udhëtoi në Sicili në maskë, duke u përgatitur për pushtimin e Mbretërisë së Dy Sicilive.

Në maj 1860, ai e bindë Garibaldin të pushtonte Sicilinë me ushtrinë e njohur si “Mijëra”. Garibaldi shpalli veten diktator dhe emëroi Crispin Ministër të Brendshëm. Ai u përball me Cavour-in, kryeministrin e Sardinia-Piemonte, i cili kërkonte bashkimin e Sicilisë me Piemontin. Pas dorëheqjes, territoret iu bashkuan Mbretërisë së Italisë në tetor 1860.

Në zgjedhjet e 1861, Crispi u zgjodh deputet i Majtës Historike për zonën e Castelvetrano. Ai fitoi reputacionin e një politikani agresiv dhe mori nofkën Il Solitario. Në vitin 1864, ai u nda nga Mazzini dhe shpalli se monarkia kishte prioritet mbi republikën, duke shkruar: “Monarkia na bashkon, republika do të na ndajë.” Me Luftën Franco-Prusiane, Crispi punoi për të penguar aleancat me Francën.

Pas zgjedhjeve të vitit 1876, u zgjodh president i Dhomës së Deputetëve. Ai ndërtoi marrëdhënie me Gladstone dhe Bismarck, dhe pas vdekjes së Victor Emmanuel II në 1878, siguroi mbretërinë e unitare me Umberto I. Ai u akuzua për bigami dhe u detyrua të japë dorëheqjen, duke rrëzuar qeverinë.

Në vitin 1881, mbështeti votën universale për meshkujt dhe në vitin 1887 u bë Kryeministër dhe Ministër i Punëve të Jashtme. Ai shfuqizoi dënimin me vdekje, anuloi ligjet anti-grevë, kufizoi fuqitë e policisë dhe reformoi kodin penal. Pas një krize ekonomike në 1891 dha dorëheqjen, por u rikthye në 1893 dhe shpalli gjendjen e jashtëzakonshme në Sicili. Gjatë mandatit të tij të dytë, Crispi vazhdoi zgjerimin kolonial në Afrikën Lindore dhe mori pjesë në Luftën e Parë Italo-Etiopiane, por humbja në Adwa shkaktoi dorëheqjen në 1896.

Ja disa thënie të Francesco Crispit, secila veç e veç, me një koment të shkurtër filozofik për secilën:

1. “Liria dhe drejtësia janë më të shtrenjtat se jeta, dhe ata që nuk guxojnë të luftojnë për to nuk meritojnë asnjërën.”

Koment: Një thënie që reflekton shpirtin revolucionar të Crispit, ku liria dhe drejtësia janë ideale absolute, mbi çdo siguri personale.

2. “Monarkia na bashkon, republika do të na ndajë.”

Koment: Crispi shpreh realist mendimin e tij politik: një unitet kombëtar është më i rëndësishëm se ideali i një republike të papërgatitur.

3. “Qeverisja është përgjegjësi dhe shërbim, jo privilegj.”

Koment: Një reflektim mbi detyrën e zyrtarëve publikë; pushteti nuk është pronë personale, por shërbim ndaj popullit.

4. “Revolucioni nuk lind nga frika, por nga nevoja për të ndryshuar.”

Koment: Thënie që përmbledh gjithë filozofinë e veprimit të tij: veprim i guximshëm, i nxitur nga ndjenja e drejtësisë, jo nga paranoja.

5. “Fuqia e një kombi matet nga uniteti i tij dhe nga gatishmëria për të sakrifikuar për ideale të larta.”

Koment: Një mesazh që lidhet me Risorgimenton, duke theksuar se sakrifica dhe bashkimi janë themeli i një kombi të lirë

Dëshiron që ta bëj këtë version të plotë?

Crispi vdiq më 11 gusht 1901 në Napoli, duke lënë pas një histori të pasur dhe komplekse: një arbëresh që bëri pjesë në Risorgimento, një revolucionar dhe një administrator, një politikan që formësoi Italinë moderne. Giuseppe Verdi e përshkroi si “patriotin e madh”, dhe rrugët e Italisë ende mbajnë emrin e tij.

Referenca:

Francesco Crispi – Arbëreshi, Revolucionari dhe Kryeministri i Italisë,

Arkivat Historike Italiane, Napoli, Palermo.

Revista Prestige

Të gjitha të drejtat e rezervuara.