Valesi i degëve. Poezi nga NGA Federico Garcia Lorka 1898 – 1936

POEZI NGA FREDERIKO GARSIA LORKA ( 1898 – 1936 )

VALSI I DEGEVE

Ra një gjethe

dhe dy

dhe tre....

Në hënë notonte një peshk.

Uji fle një orë

dhe deti i bardhë njëqind fle.

Një zonjë e re

ishte e vdekur nëpër degë atje.

Një murgeshë

këndonte brenda në një qitro.

Një vogëlushe

nëpër boçe ikte në pishë.

Dhe pisha vraponte

majën e cicërimës kërkonte.

Por bilbili i ri

qante përqark plagët e tij.

Dhe unë po ashtu,

sepse ra një gjethe

dhe dy

dhe tre....

Dhe një kokë kristali

dhe një violinë prej letre

dhe bora do mundej me botën

nëse bora do të flinte një muaj përdhe,

dhe degët do luftonin me botën

një nga një,

dy nga dy,

dhe tre nga tre.

Oh, fildish i fortë prej mishrash të padukshëm !

Oh, gji pa milingona në agim!

Me fësh-fësh-in e degëve në pemë,

me ah-un e zonjave po them,

me kuak-un e bretkosave që gjen

dhe me klluk-un e të verdhit mjalt.

Do të vij një hije trungu

i kurorëzuar me dafina nga lart.

Do të jetë një qiell për erën

i fortë si një mur

dhe degët e shqyera

do të shkojnë të kërcejnë me të si dikur.

Një nga një

përreth hënës,

dy nga dy

përreth diellit,

dhe tre nga tre

për fildishet që të qetë flenë.

Kush është poeti Federiko Garsia Lorka?

Federiko Garsia Lorka (1898–1936) është një nga poetët dhe dramaturgët më të mëdhenj të shekullit XX, një figurë që e bëri poezinë spanjolle të flasë me një gjuhë të re. Ai lindi në Fuente Vaqueros, pranë Granadës, në një familje ku babai ishte pronar tokash dhe nëna mësuese. Që në fëmijëri, Lorka u dallua për dashurinë ndaj artit. Ai ishte i lidhur ngushtë me muzikën – madje donte të bëhej pianist – dhe kjo ndikon që poezia e tij të ketë gjithmonë ritëm dhe melodi të brendshme.

Në universitet, ai studioi letërsi, muzikë dhe pikturë, duke u formuar si një artist i plotë. Në Madrid u bë pjesë e një rrethi intelektualësh ku u miqësua me piktorin Salvador Dalí dhe kineastin Luis Buñuel. Këto marrëdhënie ndikuan në zhvillimin e tij dhe e afruan me surrealizmin, një rrymë artistike ku ëndrra dhe realiteti bashkohen.

Një nga ngjarjet më të rëndësishme të jetës së tij ishte udhëtimi në Nju Jork (1929–1930). I tronditur nga ritmi i shpejtë i qytetit dhe pabarazitë sociale që pa atje, Lorka shkroi librin “Poeti në Nju Jork”, një vepër që u bë simbol i poezisë moderne botërore.

Ndër veprat e tij më të njohura janë: “Romancero Gitano”, ku i jep zë komunitetit rom dhe e kthen poezinë popullore në art të madh; “Shtëpia e Bernardës Alba”, një dramë e fuqishme mbi shtypjen e grave; si edhe “Martesa e gjakut” dhe “Jermën”, ku dashuria dhe tragjedia njerëzore ndërthuren në mënyrë të paharrueshme.

Por ajo që e bën Lorkën veçanërisht të dashur është cilësia e tij njerëzore. Ai ishte poet i thjeshtësisë dhe i popullit. Në çdo poezi, ai dëgjonte zërat e heshtur: të gitanëve, të grave, të fshatarëve të varfër. Poezia e tij nuk ishte vetëm art, por edhe një mjet për të mbrojtur lirinë dhe dinjitetin njerëzor.

Ngjarja më tragjike e jetës së tij ndodhi në vitin 1936, kur filloi Lufta Civile në Spanjë. Për shkak të bindjeve të tij liberale dhe mbështetjes për Republikën, ai u arrestua dhe u pushkatua nga forcat frankiste pranë Granadës, në moshën vetëm 38-vjeçare. Vdekja e tij e parakohshme e shndërroi në një simbol të lirisë së artit.

Sot, Federiko Garsia Lorka mbetet poet i pavdekshëm. Ai është vlerësuar si poeti më i madh spanjoll i shekullit XX dhe një nga zërat që e ngritën poezinë në nivel universal. Fjala e tij është e gjallë si muzika, e thellë si dhimbja dhe e ndritshme si hëna që shpesh përmendet në vargjet e tij.