Search Results

#RevistaPrestige #ArtPainter #Inspration L’Innocence – Pafajësia Veper nga William-Adolphe Bouguereau (1825–1905) Në këtë vepër të mrekullueshme, një grua e re mban në krahë një fëmijë të vogël dhe një qengj të bardhë. Figura e nënës përfaqëson dashurinë e pastër dhe të pakushtëzuar. Fëmija dhe qengji simbolizojnë pafajësinë, qetësinë dhe thjeshtësinë e jetës. Ngjyrat e buta dhe drita që ndriçon fytyrat e tyre krijojnë një ndjesi paqeje dhe harmoni, duke e bërë pamjen thuajse hyjnore. Bouguereau njihet për mjeshtërinë e tij në pikturimin e lëkurës, detajet e veshjeve dhe shprehjet delikate të fytyrave. Ai arrin të japë emocione të thella dhe të pasqyrojë idealin e shpirtit të pastër në çdo krijim të tij. Kush ishte William-Adolphe Bouguereau? William-Adolphe Bouguereau ishte një piktor i madh francez i shekullit XIX. Ai lindi më 1825 në La Rochelle dhe ndërroi jetë në vitin 1905. I njohur për realizmin e tij të përpiktë dhe stilin akademik, Bouguereau portretizonte gra dhe fëmijë me një bukuri të rrallë dhe delikatesë të jashtëzakonshme. Veprat e tij dallohen për përdorimin e dritës, ngjyrave të buta dhe detajeve të sakta, që i japin figurave një pamje të gjallë dhe hyjnore. Disa nga pikturat më të njohura të tij janë: “Lindja e Afërditës” dhe “Pafajësia”. Bouguereau la pas një trashëgimi të jashtëzakonshme artistike, që vazhdon të vlerësohet si simbol i bukurisë dhe ndjeshmërisë njerëzore. Nëse do, mund ta bëj edhe një version më “poetik” dhe artistik, ku fjalia dhe ritmi do të krijojnë ndjesinë e një përshkrimi që rrjedh si vetë piktura. © Liliana Pere – Themeluese, Botuese, Autore

Pablo Pikaso – Magjia e Formave dhe Ngjyrave Pablo Pikaso, një nga emrat më të mëdhenj të artit modern, lindi më 25 tetor 1881 në Malaga të Spanjës, dhe që në fëmijëri tregoi një dhunti të rrallë për vizatimin dhe pikturën. Babai i tij, një mësues pikture, e njohu talentin e vogëlushit dhe e udhëhoqi drejt mjeshtërisë së vizatimit realist. Por, përkundër fillimeve të disiplinuara, shpirti i Pikasos kërkonte të shprehte emocionet dhe botën përtej formave tradicionale. Ai mori arsimimin formal në Akademinë e Artit të Barcelonës dhe më vonë në Madrid, ku njohu mjeshtrit e artit klasik dhe modern. Por Pikaso nuk iu bind kurrë kufijve të akademisë; ai kërkoi të thyente rregullat, të eksploronte pikturën në mënyra të reja dhe të krijonte një gjuhë vizuale unike. Kështu, ai kaloi nga periudha e “Blu” dhe “Rozë” tek epoka e famshme kubiste, duke bashkëpunuar me Georges Braque. Veprat e tij më të njohura mund të përmblidhen në disa pika të rëndësishme: 1. Les Demoiselles d’Avignon – kjo pikturë revolucionare është një shpërthim i guximit dhe modernitetit. Figura të shpërndara në mënyrë dramatike dhe linja kënde të forta sfidojnë perceptimin tonë të trupit dhe hapësirës, duke shndërruar kanavacën në një tension të gjallë emocional. 2. Guernica – një protestë e fuqishme kundër luftës dhe padrejtësisë. Ngjyrat e errëta dhe figurat e deformuara krijojnë një atmosferë dhimbjeje universale, duke bërë që secili shikues të ndjejë terrorin dhe trishtimin e një qyteti të shkatërruar. 3. Periudha e “Blu” – pikturat e kësaj periudhe janë të mbushura me melankoli, ku portretet e vetmuara dhe tonalitetet e kaltërta japin një ndjesi të thellë dhe intime për vuajtjen njerëzore. 4. Periudha e “Rozë” – më e ngrohtë, më e lehtë dhe shpesh humoristike, kjo periudhë tregon një Pikaso të ndjeshëm, të lidhur me artin cirkues dhe jetën e përditshme. Pikaso dallohej nga të tjerët jo vetëm për mjeshtërinë teknike, por për guximin e tij të jashtëzakonshëm për të eksperimentuar. Ai nuk pranoi kurrë të ndjekë trendet; në vend të kësaj, ai krijoi trendet. Ai e shihte artin si një reflektim të shpirtit dhe si një mënyrë për të zhvendosur perceptimin njerëzor. Përmes kubizmit, ai e shpërndau realitetin në fragmente, duke sfiduar mënyrën se si shohim botën. Nga këndvështrimi filozofik, Pikaso e shihte artin si një urë midis brendësisë dhe botës së jashtme. Ai na mëson se çdo formë dhe çdo ngjyrë ka një histori, një emocion të fshehur që pret të zbulohet. Kritika e tij, si dhe adhurimi i botës së artit, e vendosin Pikason jo vetëm si një piktor, por si një mendimtar dhe shpikës i pafund i estetikës së re. Romantizmi i tij nuk qëndronte vetëm në tematikë, por në mënyrën se si ai lidhte ndjenjat me penelat dhe bojërat. Ai e shihte jetën si një kanavacë të hapur, ku çdo eksperiencë, çdo dhimbje dhe çdo lumturi mund të përkthehej në art. Pikaso na kujton se arti është i pafund, i lirë dhe i fuqishëm, dhe se madhështia qëndron në aftësinë për të parë botën jo si është, por si mund të jetë. Pablo Pikaso konsiderohet nga shumë kritikë dhe dashamirës të artit si një nga piktorët më të mëdhenj të të gjitha kohërave. Ai përfaqëson rrymën e kubizmit, por gjithashtu kaloi përmes periudhave të ndryshme stilistike si periudha e “Blu” dhe “Rozë”. Ai u frymëzua nga artistë të mëdhenj si El Greco, Diego Velázquez, Henri Toulouse-Lautrec dhe Paul Cézanne, të cilët e ndihmuan të zhvillonte vizionin e tij unik. Pikaso bëri famë me pikturën “Les Demoiselles d’Avignon”, një kryevepër revolucionare që ndryshoi perceptimin e artit modern. Gjatë karrierës së tij, ai pati bashkëpunime të rëndësishme, sidomos me Georges Braque, me të cilin zhvilloi kubizmin, dhe u ndikua nga artistët e tjerë të kohës, duke ndarë ide dhe eksperimentuar forma të reja. Këto marrëdhënie artistike pasuruan krijimtarinë e tij dhe e vendosën Pikason si një qendër të pandashme të artit modern. Pablo Pikaso nuk jeton më; ai ndërroi jetë më 8 prill 1973 në Mougins, Francë, duke lënë pas një trashëgimi të pasur dhe të paharrueshme që frymëzon artistët dhe admiruesit e artit edhe sot.  © 2025 Liliana Pere. Themeluese Botuese.Autore--Revista PrestigeTë gjitha të drejtat e rezervuara.

Titulli: Seamus Heaney – Poezia si rrënjë dhe ylber i shpirtit Përmbledhje: Seamus Heaney (1939–2013) është një nga figurat më të ndritura të letërsisë irlandeze dhe një nga poetët më të respektuar të shekullit të XX. Fitues i Çmimit Nobel për Letërsinë në vitin 1995, ai e ngriti poezinë në një udhëtim ndërthurës midis kujtesës personale, traditës kulturore dhe reflektimit moral. Poezia e tij është një mozaik ku jeta fshatare, historitë e komunitetit dhe meditimi mbi ekzistencën bashkohen në një rrjedhë të pandërprerë metaforash dhe imazhesh lirike. Ja përkthimi në shqip i artikullit kryesor: --- Fituesi irlandez i Nobelit, Heaney, ka vdekur DUBLIN – Agence France-Presse Shkrimtari dhe poeti irlandez Seamus Heaney, i cili fitoi Çmimin Nobel për Letërsi në vitin 1995, ndërroi jetë më 30 gusht në moshën 74-vjeçare, njoftoi familja e tij. Ai u shua në një spital në Dublin pas një sëmundjeje të shkurtër. Heaney u nderua me çmimin Nobel “për veprat e tij me bukuri lirike dhe thellësi etike, të cilat madhërojnë mrekullitë e përditshme dhe të kaluarën e gjallë.” I lindur në Irlandën e Veriut, Heaney botoi koleksionin e tij të parë madhor me poezi, “Vdekja e një natyralisti”, në vitin 1966 dhe vazhdoi të bëhej një nga poetët kryesorë të gjuhës angleze. Ai shërbeu si profesor i poezisë në Universitetin e Oksfordit nga viti 1989 deri në vitin 1994. Dy vite më parë, ai dhuroi një koleksion të madh me dorëshkrime dhe dokumente të tij letrare në Bibliotekën Kombëtare të Irlandës. --- Historiku i jetës dhe familja: Seamus Heaney lindi më 13 qershor 1939 në fshatin Mossbawn, në Ulster, si djali i një fermeri. Fëmijëria e tij u ndërtua mbi tokën e ndezur dhe erën e fushave, ku ai mësoi vlerën e punës dhe lidhjen me natyrën. Kjo përvojë do të bëhej themeli i poezisë së tij, ku kujtesa e fshatit dhe rrënjët kulturore shndërrohen në metafora të fuqishme të jetës dhe identitetit. Ai kishte tre vëllezër dhe një motër, dhe familja e tij mbeti një burim i vazhdueshëm frymëzimi dhe moraliteti. --- Arsimi dhe veprat: Heaney studioi në Queen’s University, Belfast, ku u rrit në njohuri klasike dhe bashkëkohore. Pas diplomimit, ai punoi si mësues, ndërkohë që krijonte poezinë e tij të hershme. Vepra e tij e parë e madhe, "Death of a Naturalist" (1966), përshkruan fëmijërinë, natyrën dhe përjetimet e para të brishtësisë morale. Ndër veprat e tij më të njohura janë: "North" (1975) – ku përshkruhet historia dhe dhuna e Irlandës së Veriut përmes imazheve arkeologjike. "Field Work" (1979) – meditime mbi humbjen, dashurinë dhe traditën. "Station Island" (1984) – reflektime mbi kujtesën, historinë dhe sakrificën morale. "The Spirit Level" (1996) – vepër që eksploron drejtësinë sociale dhe barazinë. - Çmimet dhe njohjet: Seamus Heaney fitoi shumë çmime gjatë karrierës së tij, duke përfshirë: Çmimin Nobel për Letërsinë, 1995 – për “bukuri lirike dhe thellësi morale, që lartësojnë mrekullitë e përditshme dhe të kaluarën e gjallë.” Çmime të tjera kombëtare dhe ndërkombëtare, duke përfshirë Whitbread Poetry Award dhe T. S. Eliot Prize. Ai u bë irlandezi i katërt që mori Nobelin për letërsinë, pas W.B. Yeats (1923), George Bernard Shaw (1925) dhe Samuel Beckett (1969). Një moment historik i kësaj fitoreje ndodhi në Dublin më 6 tetor 1995, ku lajmi shpërtheu në duartrokitje frenetike gjatë një takimi ndërkombëtar. -- Veprat e Heaney shpesh krahasohen me filozofët dhe shkrimtarët që eksplorojnë marrëdhënien mes individit dhe natyrës ose historisë. Ai është përshkruar si një poet që transformon të zakonshmen në metaforë të thellë filozofike. Muzika dhe ritmi i vargjeve të tij kanë krahasime me kompozitorët klasikë, duke krijuar një melodi të brendshme që e bën poezinë e tij të gjallojë. Kritika e vlerëson se Heaney ruan një ekuilibër të rrallë midis kujtesës personale dhe reflektimit universal. --- Citat gjatë eseje: “Bukuri lirike dhe thellësi morale, që lartësojnë mrekullitë e përditshme dhe të kaluarën e gjallë.” – Nobel, 1995. “Heaney, biri i një fermeri, fiton papritur Nobelin dhe sjell në Irlandë Nobelin e katërt për letërsinë…” – momenti i shpalljes në Dublin. --- Përfundim filozofik: Seamus Heaney ishte   një poet; ai ishte një udhëtar i kujtesës dhe morali­tetit. Vepra e tij tregon se poezia mund të jetë ura mes të kaluarës dhe të tashmes, mes natyrës dhe qytetërimit, mes individit dhe komunitetit.  Ai na mëson se, siç toka mban rrënjët, poezia mban shpirtin njerëzor.  Rrëfimet e tij janë një testament se bukuria e jetës dhe thellësia morale mund të zbulohet në gjërat më të zakonshme – një fushë, një gërmadhë, një fëmijëri. © 2024–2025 Liliana Pere –   Botuese, Autore

Ese artistike mbi trashëgiminë kulturore të Medvegjës Në kopertinën e revistës “Prestige 2025” shfaqet një vajzë e re, e veshur me kostum tradicional nga trevat shqiptare të Medvegjës dhe Luginës së Preshevës. Në sytë e saj lexohet krenaria e një brezi që mban mbi supe një trashëgimi të pasur shpirtërore, ndërsa në qëndrimin e saj pasqyrohet një histori e gjatë rezistence dhe dashurie për kulturën kombëtare. Veshja tradicionale, e stolisur me ngjyra të forta, me punime të imëta dhe me simbole të lashta, është një thesar i gjallë i artit popullor. Por ajo nuk është i vetmi element i trashëgimisë që shqiptarët e Medvegjës kanë ruajtur me fanatizëm. Krahas saj, është gjuha shqipe që ende dëgjohet në sofrat familjare, në këngët popullore dhe në rrëfimet e pleqve. Është fjala e ëmbël amtare që vazhdon të bartë historinë, këngët e dasmave, ninullat dhe urimet e përditshme. Po aq të gjalla janë edhe zakonet dhe traditat: mikpritja bujare, respekti për të moshuarit, festat familjare që shndërrohen në kremtime të bashkimit shpirtëror. Vallet shqiptare, me ritme të lashta e hapa plot energji, mbeten gjuhë e trupit që lidh të rinjtë me rrënjët. Rituali i dasmave, këndimi polifonik, gatimet tradicionale – të gjitha këto janë dëshmi e një kulture që nuk është shuar kurrë, pavarësisht vështirësive historike. Medvegja, edhe pse gjendet jashtë kufijve politikë të Shqipërisë, është pjesë e pandashme e hartës shpirtërore shqiptare. Ruajtja e gjuhës, e zakoneve dhe e veshjes tradicionale është një akt dashurie ndaj identitetit dhe një urë që lidh brezat me të kaluarën e tyre. Ky imazh nuk është vetëm estetikë – është një kujtesë e fuqishme se trashëgimia jonë nuk përbëhet nga një element i vetëm, por është një mozaik i gjuhës, i veshjeve, i riteve dhe i shpirtit shqiptar që jeton edhe sot në Medvegjë e më gjerë. Autor.Liliana Pere.

Monet – Piktori i Dritës, Kopshti që u bë Kanavacë dhe që lulëzon në çdo stinë” 🌿🎨✨ Claude Monet (1840 - 1926). Tashmë ju kam treguar se ai kishte fituar Lotarinë e Parisit në vitin 1880, me të cilën bleu një pronë të madhe në Giverny, shumë afër mikut dhe profesorit të tij më të madh, Édouard Manet...  Këtu ndaj me ju një fotografi të Monet-it në kopshtin e tij në vitin 1920, pra 6 vjet para se të vdiste.  Kjo pronë aktualisht është një Muzeum Fondacioni prej 15 hektarësh, i mbjellë plotësisht me një shumëllojshmëri speciesh nga më interesantet.  Vizitohet nga më shumë se 700,000 persona në muaj. Do të ndaj edhe një foto tjetër të kopshtit. Mësoni më teper për Monet. Monet dhe Simfonia e Giverny-t Claude Monet (1840 – 1926), mjeshtri i dritës dhe ngjyrës, mbetet një nga figurat më poetike të historisë së artit. Ai ishte themeluesi i Impresionizmit, rrymë që ndryshoi përgjithmonë mënyrën se si njerëzit e shihnin natyrën dhe artin. Piktura e tij Impression, Soleil Levant (1872) i dha emrin kësaj lëvizjeje dhe hapi një epokë të re në pikturën moderne. Në vitin 1883, Monet u vendos në Giverny, një fshat i vogël e piktoresk në Normandi, pranë lumit Seine dhe jo larg Parisit. Ky vend i qetë, i rrethuar nga gjelbërimi dhe fushat e pafund, u bë strehë për shpirtin e tij të trazuar. Disa thonë se ai e bleu këtë pronë pas një fitoreje në lotari; të tjerë, se ishte suksesi i pikturave të tij që i mundësoi këtë ëndërr. Çfarëdo rruge të ketë pasur, Giverny do të bëhej skena ku arti dhe jeta e tij do të bashkoheshin si kurrë më parë. Në këtë vend, Monet krijoi një shtëpi të madhe me kopsht, të cilën e shndërroi në një laborator të gjallë të ngjyrave dhe dritës. Kopshti u nda në dy pjesë: Clos Normand, një kopsht i pasur me lule shumëngjyrëshe, ku çdo stinë sillte harmoni të reja, një mozaik ngjyrash të pakapshme nga fjala por të përjetshme në pikturë. Kopshti japonez, me pellgun e qetë të ujit, me urën e gjelbër harkore dhe zambakët e bardhë e rozë që lundronin si ëndrra të gjalla mbi sipërfaqe. Frymëzimi japonez, i marrë nga gravurat ukiyo-e, u bë thelbi i peizazheve të tij më të njohura. Në vitet e fundit të jetës, ndërsa shikimi i tij dobësohej nga katarakti, Monet e gjeti dritën e brendshme pikërisht në këtë kopsht. Aty ai pikturoi ciklin e famshëm të “Zambakëve të ujit” (Nymphéas), ku qielli, uji dhe natyra shkrijnë kufijtë dhe bëhen një poezi e pambarimtë. Monet vdiq në vitin 1926, por Giverny mbeti gjallë. Pas një periudhe harrese, në vitin 1980, shtëpia dhe kopshti u restauruan dhe sot janë pjesë e Fondacionit Claude Monet. Çdo vit, mbi 700,000 vizitorë shkelin në këtë parajsë prej 15 hektarësh, duke ndjerë ende pulsin e një shpirti që e deshi natyrën me zjarr e dashuri. Giverny sot nuk është thjesht një fshat, por një mit i gjallë, ku natyra, historia dhe arti ecin krah për krah. Në rrugicat e tij ende dëgjohet jehona e hapave të Monet-it; në kopshtet e tij shihen ngjyrat që ai i fiksuar përjetë në kanavacë. Ky vend mbetet një simfoni e përjetshme e dritës dhe ngjyrës, një testament i jetës së Monet-it, ku arti dhe natyra bëhen një e vetme. © 2024–2025 Liliana Pere –  Themeluese, Botuese, Autore

– Trilogjia Tukiçi Nga rrënja te horizonti Familja Tukiçi është një pemë e rrallë muzikore, e mbjellë në truallin e Shkodrës e Tiranës, por me degë që shtrihen në Moskë, Paris, New York e Vjenë. Ibrahim është rrënja – e thellë, e palëkundur, e lidhur fort me tokën e origjinës. Zëri i tij nuk ishte thjesht muzikë; ishte dëshmi e ekzistencës së një kulture që kërkonte të dëgjohej. David është trungu – i fortë, i aftë të bartë energjinë nga rrënjët tek degët, duke e shndërruar trashëgiminë në krijimtari të re. Ai e ktheu traditën në gjuhë universale, duke e përkthyer shpirtin shqiptar në partitura që kuptohen kudo. Genc është degët dhe kurorat – të hapura drejt dritës, që prekin qiellin e artit botëror. Ai është shfaqja e lirë dhe e pafund e talentit, që shkon nga një skenë në tjetrën duke bartur me vete ngrohtësinë e artit Zëri i Ibrahimit dhe pianoja e Gencit janë të ndryshme në timbër, por të njëjta në ndjesi: të dy arrijnë të ngjallin mall e krenari. Struktura e Davidit është ura midis emocioneve të atit dhe horizonteve të vëllait: ai ka arkitekturën muzikore të kompozitorit dhe shpirtin e artistit që kërkon dialog. Tek të tre, ekziston një drejtësi artistike – asnjëri nuk e shfrytëzon artin si mjet të shpejtë për famë; e përdorin si mision jetësor. Superlativiteti per familjen Tukiçi Në historinë e muzikës shqiptare, janë të rralla familjet që përbëjnë një institucion më vete. Tukiçët janë një univers në miniaturë: kanë gjuhën e vet artistike, rregullat e tyre të përkushtimit, dhe një horizont të përbashkët moral. Nëse Shqipëria do të kishte një “konservator ideal” të mishëruar në njerëz, ai do të kishte emrin Tukiçi. Në esencë, historia e kësaj familjeje na mëson tre të vërteta të mëdha: 1. Arti si trashëgimi – kur përçohesh nga brezi në brez, nuk vdes, por evoluon. 2. Tradita dhe moderniteti nuk janë armiq – janë dy fije të së njëjtës pëlhurë, që vetëm mjeshtrit dinë t’i endin pa i këputur. 3. Identiteti nuk humbet në udhëtim – ai përkundrazi pasurohet, si valixhja që kthehet nga rruga më e mbushur se kur u nis. Në filozofinë e Aristotelit, arti i madh është ai që arrin katarsisin – pastrimin e ndjenjave. Në trilogjinë Tukiçi, ky katarsis nuk ndodh vetëm te publiku, por edhe te vetë artistët: secili ka pastruar, ripërtërirë dhe rigjeneruar artin shqiptar. Nga Shkodra te sallat e Parisit, nga një këngë popullore deri te një koncert simfonik, nga një tenor legjendar te një pianist ndërkombëtar — Tukiçi nuk është vetëm mbiemër, është një metaforë e asaj që arti shqiptar mund të jetë kur përkushtimi bëhet gjen familjar. Ata nuk janë thjesht tre emra në historinë e muzikës; ata janë një simfoni me tre lëvizje, ku çdo brez është një temë e re mbi një motiv të përbashkët: dashurinë për tingullin dhe dinjitetin e artit. 🌟  Ibrahim Tukiçi Në Shkodrën e viteve ’20, në një qytet ku tingujt e lahutës, kitarës dhe korit kishin zëra po aq të fortë sa kambanat e kishave dhe ezanet e xhamive, lindi një djalë që do të bëhej “tenori i kombit”. Ibrahim Tukiçi u rrit në një familje që respektonte kulturën dhe muzikën, në një mjedis ku kënga nuk ishte vetëm argëtim, por një akt identiteti. Në rrugicat e gurta të Shkodrës, mes erës së Bunës dhe melodive të valleve të dasmave, fëmija Ibrahim po ushtronte pa e ditur zanoret që një ditë do të pushtonin skenat e Europës. Shkodra e asaj kohe kishte një përzierje unike — një kryqëzim të qytetarisë perëndimore me folklorin e lashtë shqiptar. Kjo përzierje do të bëhej themeli estetik i Ibrahim Tukiçit: tradita si rrënjë, arti si degë që ngrihet drejt qiellit. Formimi dhe takimi me botën e madhe të muzikës Studimet në Konservatorin “Çajkovski” në Moskë (1952–1957) nuk ishin thjesht një periudhë akademike. Ato ishin një përplasje e dy realiteteve: vokalit popullor shqiptar dhe disiplinës së hekurt të belkantos ruse. Profesori Anatoli Dalina, i cili e mësoi të ngjizte frymën e duhur, e çoi Ibrahimin drejt asaj mjeshtërie ku çdo notë është një emocion i kontrolluar. Në Moskë, ai njohu për herë të parë orkestrën si “det muzikor” dhe skenën si “tempull i shenjtë”. Aty ku shumë studentë shihnin teknikë, Ibrahim shihte mision Në Teatrin e Operas dhe Baletit në Tiranë, Tukiçi nuk ishte thjesht tenor — ai ishte personazh. Nuk interpretonte rolin; e mishëronte. Në “Mrika” ishte shpresa që ngrihej mbi thirrjen e lirisë. Në “Goca e Kaçanikut” ishte zëri i një populli që nuk dorëzohej. Në veprat klasike si Rigoletto, Cavalleria Rusticana apo Madama Butterfly, ai tregonte se arti shqiptar nuk ishte provincial, por i aftë të ngrihej në nivelin e operës botërore. Por ajo që e bënte të veçantë ishte fakti se pas mbrëmjeve të operës, ai kthehej tek kënga popullore shkodrane: “Kenke nuri i bukurisë”, “Bishtalecat palë-palë”, “Hajde gjyle”… Si një piktor që pas tablove madhështore, gjen qetësinë duke vizatuar peizazhe të fshatit të lindjes Ibrahim Tukiçi nuk ishte vetëm interpretues, por edhe model frymëzimi. Ai u bë ura mes artistëve shqiptarë dhe standardeve ndërkombëtare të operës. Ishte dëshmi e asaj që një talent nga një vend i vogël mund të bëjë art të madh. Vlerësimet nuk munguan: Artist i Merituar (1951), Artist i Popullit (1985), çmime në Bukuresht (1953) dhe Vjenë (1958). Por çmimi më i madh ishte ndikimi mbi fëmijët e tij — Davidin dhe Gencin — të cilët trashëguan jo vetëm zanoret, por edhe filozofinë e përkushtimit. Vlerësimi dhe superlativiteti Nëse do ta përkufizonim Ibrahimin në një fjali: > “Ai ishte orkestrimi i shpirtit shqiptar në pentagramin botëror.” Në çdo notë të tij ndjeje Shkodrën, Shqipërinë, dhe një urtësi që kalon kufijtë e gjuhës. Zëri i tij ishte si një monument akustik — një “Kulla e Sahatit” prej tingujsh — që vazhdon të matë kohën e artit shqiptar Në një botë ku artin shpesh e konsumon tregu, Ibrahim Tukiçi përfaqëson atë që filozofët e artit do ta quanin "sublim i nevojshëm" — një formë e artit që nuk ka lindur për të shitur, por për të ekzistuar. Ai na kujton se kultura është memorie kolektive, e cila ruhet jo në libra, por në emocionin e një note të saktë. Siç një pemë nuk e harron kurrë burimin e ujit, Ibrahim nuk e harroi kurrë burimin e shpirtit të tij: Shkodrën, këngën popullore, dhe detyrimin për t’i dhënë vendit të tij një zë të pavdekshëm. 🌟🌟David Tukiçi Origjina e një muzike që di të udhëtojë Kur babai yt është një tenor i kombit, shtëpia jote nuk është thjesht një apartament — është një konservator i përhershëm. David Tukiçi lindi më 27 qershor 1956 në Tiranë, por zemra e tij artistike rreh në ritmin e Shkodrës së babait të tij. Nga dritaret e fëmijërisë ai dëgjonte jo vetëm zërin e Ibrahimit, por edhe provat, orkestrën, këngët popullore, bisedat e muzikantëve. Në këtë mjedis, muzika nuk ishte profesion i ardhshëm; ishte gjuhë amtare David u formua si kompozitor nën kujdesin e mjeshtrit Çesk Zadeja, i cili vetë ishte nxënës i Shostakovich. Ky fakt nuk është thjesht kuriozitet: ai shpjegon rrënjët simfonike të krijimtarisë së tij. Në dorën e Davidit, pentagrami bëhet një hartë ku notat nuk janë pika statike, por stacione udhëtimi. David Tukiçi lindi në qytetin e lashtë të Shkodrës, djep i kulturës shqiptare, dhe jo në Tiranë. Që në fëmijëri, arti dhe muzika ishin fryma e parë që e rrethuan, sepse i përkiste një familjeje të ndritur artistësh. I ati, Ibrahim Tukiçi, një nga tenorët më të shquar shqiptarë, ishte jo vetëm babai i tij, por edhe udhërrëfyesi i parë në botën e magjishme të muzikës. Nëna e tij, me shpirt të brishtë dhe të përkushtuar, i dha dashurinë për kulturën, ndërsa familja Tukiçi si një institucion i madh artistik, i përhapur në disa breza, la gjurmë të pashlyeshme në artin shqiptar. Në moshën vetëm katër vjeç e gjysëm, David Tukiçi interpretoi në skenën e madhe të operës “Madam Butterfly” të Giacomo Puccinit, në rolin e fëmijës, ndërsa i ati, Ibrahim Tukiçi, luante rolin e Pinkertonit – Kapitenit Amerikan. Ky moment u bë si një parathënie e një jete të tërë të përkushtuar ndaj artit, një shfaqje e hershme e një talenti që do të rritej pa kufi. Kënga “Dhuratë për ditëlindje”, e kënduar prej tij, u bë fituese e Festivalit të RTSH, duke e shënuar Davidin si fituesin më të vogël të të gjitha festivaleve për të rritur. Po atë vit, ai interpretoi rolin e Ilirit në filmin “Njësiti gueril” me regji të mjeshtrit Hysen Hakani, duke u shfaqur edhe në kinematografi si një fëmijë i jashtëzakonshëm me talent të lindur. Por David Tukiçi nuk mbeti vetëm këngëtar dhe interpretues. Ai u formua si kompozitor i madh. Ka shkruar në të gjitha gjinitë muzikore: nga kënga e lehtë, te koncertet instrumentale, suitat simfonike, simfonitë dhe deri tek opera dhe baleti. Në vitin 2010, në Teatrin Kombëtar të Operas, Baletit dhe Ansamblit Popullor, u vu në skenë opera-baleti në gjuhën italiane “La vita è sogno”, e kompozuar dhe dirigjuar prej tij vetë. Ky ishte një sukses i jashtëzakonshëm që tregoi fuqinë krijuese dhe universale të artit të tij. Së fundi, më 4 prill 2025, u shfaq premiera e operës së tij të dytë, “Rozafa”, me libret të dramaturgut Fadil Kraja, e cila u prezantua në sallën e Universitetit të Arteve në Tiranë dhe u prit me emocion të madh nga publiku. Një tjetër perlë e krijimtarisë së tij është “Hocynus Orca”, një koncert i dyfishtë për dy instrumenta dhe orkestër harqesh, që shpalos thellësi, dramatikë dhe harmoni madhështore. Në vitin 2003, pas katër vitesh studimi të përkushtuar, fitoi me konkurs diplomën “Dirigjent Orkestre” në Ecole Normale “Alfred Cortot” në Paris, një nga institucionet më prestigjioze të botës. Ky formim i dha atij një dimension të plotë si krijues dhe dirigjent, duke u radhitur mes artistëve që i japin orkestrës shpirt e gjallëri. Për krijimtarinë e tij të shumtë dhe të vyer në Itali, presidenti italian Oscar Luigi Scalfaro, në vitin 1997, i akordoi qytetarinë italiane të nderit, me motivacionin: “Si një nga kompozitorët që me krijimtarinë e tij e çon përpara kulturën në vendin tonë (Itali).” Ky vlerësim ishte një gur i çmuar në kurorën e arritjeve të tij. Së fundmi, më 6 gusht 2025, në Itali, nga UNESCO, David Tukiçi u nderua me çmimin “Artist i Merituar i Arbërisë”, duke vulosur përjetësisht emrin e tij në panteonin e figurave që mbartin kulturën arbëreshe dhe shqiptare në botë Fitues i Festivalit RTSH me këngën “Dhuratë për ditëlindje”. Interpretues në filmat shqiptarë dhe në skena të ndryshme muzikore, ku spikati që në moshë të vogël. Si kompozitor: Opera-baleti “La vita è sogno” (2010). Opera “Rozafa” (2025). Koncerti i dyfishtë “Hocynus Orca”. Një sërë simfonish, suitash simfonike, koncertesh instrumentale dhe këngësh të njohura. Çmime dhe vlerësime Fitues i Festivalit RTSH (si fëmija më i vogël fitues i të gjitha kohërave). Qytetar nderi i Italisë (1997). Çmimi i UNESCO-s “Artist i Merituar i Arbërisë” (2025). Nderime dhe mirënjohje të shumta brenda dhe jashtë Shqipërisë. David Tukiçi është shembulli i artistit që lindi në një familje të shenjtë artistësh, u formua me mund e përkushtim, punoi në Shqipëri, Itali, Francë e më gjerë, dhe u bë një zë i madh i kulturës sonë kombëtare e universale. Jeta dhe krijimtaria e tij janë një poezi e gjallë, një simfoni e pandalur, që do të frymëzojë brezat që vijnë. 🌟🌟🌟 Genc Tukiçin Origjina e një pianisti që i përket botës Në një familje ku fjala “muzikë” nuk ishte profesion por mënyrë jetese, Genc Tukiçi lindi mes tingujve të provave të orkestrës, fjalëve të babait tenor dhe penës së të vëllait kompozitor. Në Tiranën e viteve të rinisë së tij, arti ishte një portë për të parë botën; për Gencin, kjo portë nuk ishte vetëm për të parë — ishte për të dalë jashtë. Që fëmijë, ai kuptoi se klaviatura nuk ishte thjesht një seri tastesh të bardhë e të zinj, por një gjuhë universale ku çdo notë është një fjalë që kuptohet kudo. Formimi dhe rrugëtimi drejt majave Nga Liceu Artistik “Jordan Misja” në Tiranë, tek Akademia e Arteve, dhe më pas drejt École Normale de Musique në Paris, Genc Tukiçi u rrit mes dy botëve: disiplinës klasike europiane dhe ndjeshmërisë ballkanike. Në Paris, ai nuk ishte thjesht student — ishte ambasador i një kulture të vogël në një kryeqytet të madh. Marrja e diplomës së solistit dhe më pas e pedagogut nuk ishte fundi i rrugës, por çelësi për të hyrë në sallat më prestigjioze të botës. Kulmi artistik dhe universi i tij muzikor  Genc Tukiçi ka performuar në skena të tilla si Salle Gaveau, Salle Cortot, Gstaad Festival, Town Hall në New York, Muzikverein në Vjenë. Por ai nuk është vetëm interpretues i repertorit klasik — ai është edhe krijues, me vepra që mbajnë firmën e tij: Valse Céleste, një dedikim për Nënë Terezën, që tingëllon si lutje e heshtur mbi tastierë. Fantasia Argentina, dhuratë për Papa Françeskun, që përmban ritme të gjalla dhe thellësi shpirtërore, aq sa mori bekimin papnor. Arranzhime brilante mbi Puccini, Verdi, Offenbach, ku shkrin respektin për mjeshtrat me gjurmën e vet krijuese. Në vitin 2009 mori Çmimin Nino Rota si muzikant i madh ndërkombëtar; në 2022 u nderua si Ambasador i Paqes, duke përforcuar idenë se arti i tij nuk njeh kufij. Ndryshe nga babai dhe vëllai, Genci nuk e kufizoi veten vetëm në një disiplinë. Ai është pianisti, kompozitori, aranxheri dhe, herë pas here, këngëtari që del në skenë për të interpretuar në Festivalin e Këngës (2016, 2017, 2019) — madje në një rast bashkë me vajzën e tij, Nadien, në këngën “Ju Flet Tirana”. Në këtë mënyrë, ai bëhet ura e tretë në triptikun Tukiçi: nga rrënjët e Ibrahimit, përmes strukturës së Davidit, tek krahët e hapur të Gencit. Si i dallohen ne  Vlerësim dhe superlativitetië? Nëse Ibrahimi ishte themeli dhe Davidi ura, Genci është fluturimi. > “Ai është pianisti që nuk e prek tastierën — e përqafon.” Çdo interpretim i tij është një udhëtim, ku publiku nuk është thjesht dëgjues, por bashkudhëtar. Salla nuk është vetëm hapësirë — është një tempull të cilin ai e shenjtëron me tingull Në filozofinë estetike ekziston nocioni i katarsisit muzikor — ajo gjendje pastrimi shpirtëror që ndodh kur arti prek thellësitë më intime të njeriut. Genc Tukiçi, me karrierën e tij, është dëshmi se ky katarsis nuk është privilegj i elitave kulturore, por një e drejtë e çdo shpirti që dëgjon me zemër. Në duart e tij, pianoja bëhet jo thjesht instrument, por një hartë e paqes, ku çdo akord është një kufi që zhduket. 🌟🌟🌟 Pse Familja Tukiçi është një institucion arti 1. Kontinuiteti brez pas brezi Si çdo institucion i qëndrueshëm, ata kanë një vijimësi që shkon përtej jetës së një individi. Nga Ibrahim, te Davidi e Genci, muzika nuk është e rastësishme, por një mision i trashëguar. 2. Shtrirja e gjerë e disiplinave Një institucion nuk ofron vetëm një degë të vetme; Tukiçët kanë operë, kompozim, orkestracion, piano, këngë, dirigjim, dhe krijimtari origjinale. Në një familje, ata mbulojnë pothuajse gjithë hartën e muzikës. 3. Kontributi në edukim dhe kulturë Nga roli i pedagogut (Genci në Paris, Davidi në konservatorë) te shembulli i modelit artistik, ata nuk janë vetëm interpretues, por formues të brezave të rinj. 4. Prania ndërkombëtare Ashtu si një institucion që ka ambasada kulturore nëpër botë, Tukiçët kanë lënë gjurmë nga skenat shqiptare te ato evropiane dhe amerikane. 5. Vlerësimi publik dhe kritik Një institucion nuk e merr legjitimitetin nga vetëshpallja, por nga njohja e të tjerëve. Çmimet, titujt, vlerësimet mediatike dhe dashuria e publikut janë provat që ky “institucion familjar” është i certifikuar nga historia dhe shoqëria. > “Familja Tukiçi nuk është thjesht një histori suksesi individual – është një akademi shpirtërore, një konservator i gjallë, një institucion arti që dëshmon se muzika mund të trashëgohet si gjaku dhe të shpërndahet si drita.” Referenca në stilin APA Libra dhe artikuj: 1. Pere, L. (2025). Familja Tukiçi – Një institucion arti. Botuar nga autorja. 2. Tukiçi, I. (2010). Rrëfime për artin dhe jetën time. Tiranë: Shtëpia Botuese e Musikës Shqiptare. Media dhe arkiva: 3. Teatri i Operas dhe Baletit. (n.d.). Arkiva e interpretuesve shqiptarë. Marrë nga https://www.operaballet.gov.al 4. Radio Televizioni Shqiptar. (n.d.). Intervista dhe emisione mbi familjen Tukiçi. Marrë nga https://www.rtsh.al 5. Festival i Këngës. (2016-2019). Performancat e Genc Tukiçit. Arkivuar nga RTSH. Institucione dhe arsimi: 6. École Normale de Musique de Paris. (n.d.). Alumni të njohur. Marrë nga https://www.enmp.fr 7. Akademia e Arteve, Tiranë. (n.d.). Profesorë dhe ish-studentë të shquar. Marrë nga https://www.akademiaarte.gov.al Materiale online dhe intervista: 8. Shkodra Online. (2020). Familja Tukiçi: Trashëgimia muzikore e një dinastie. Marrë nga https://www.shkodraonline.com 9. Albanian Music Portal. (2018). Zëri dhe krijimtaria e Ibrahimit Tukiçi. Marrë nga https://www.albmusportal.al  © 2025 Liliana Pere. Themeluese Botuese.Autore--Revista Prestige Albumi fotografik

Si janë integruar kodet në procesin e dixhitalizimit dhe informatikës Abstrakt Ky punim eksploron integrimin e kodeve bazë në procesin e dixhitalizimit dhe informatizimit: Kodi Binar, ASCII dhe UTF-8. Ai analizojnë historikun, zhvillimin dhe funksionimin e këtyre kodeve, si dhe rëndësinë e tyre në përfaqësimin e informacionit elektronik. Punimi përfshin një tabelë të plotë të karaktereve ASCII dhe Extended Latin-1 (0–255) me vlerat Decimal, Binar dhe përshkrimet përkatëse. KODET THEMEL I DIXHITALIZIMIT DHE INFORMATIKËS Abstrakt Ky punim prezanton kodet bazë të përdorura në dixhitalizim dhe informatikë: Kodi Binar, ASCII dhe UTF-8. Ai eksploron historikun, zhvillimin dhe funksionimin e këtyre kodeve, si dhe rëndësinë e tyre në përfaqësimin e informacionit elektronik. Punimi përfshin një tabelë të plotë të karaktereve ASCII dhe Extended Latin-1 (0–255) me vlerat Decimal, Binar dhe përshkrimet përkatëse. Ky dokument synon të ofrojë një burim të dobishëm për studentë, pedagogu dhe kërkues në fushën e informatikës dhe dixhitalizimit. Përmbledhje Në epokën e dixhitalizimit, çdo informacion i ruajtur, i përpunuar apo i transmetuar nga kompjuterët përdor sisteme të kodimit strukturuar. 1. Kodi Binar: Sistemi numerik bazuar në dy shifra: 0 dhe 1. Konceptuar nga Gottfried Wilhelm Leibniz në shekullin XVII. Baza e funksionimit të çdo kompjuteri dhe çdo operacioni logjik apo aritmetik. 2. ASCII (American Standard Code for Information Interchange): Standard 7-bit për përfaqësimin e karaktereve. U krijua nga ANSI në vitin 1963 dhe u miratua ndërkombëtarisht në 1967. Mundëson ndërveprimin ndër-pajisje dhe standardizon shkëmbimin e informacionit. 3. UTF-8 (Unicode Transformation Format, 8-bit): Standard modern që përfaqëson karaktere të të gjitha gjuhëve dhe simbolikës. Krijuar nga Ken Thompson dhe Rob Pike në 1992. Mbështet globalizimin dhe softuerët modernë pa humbur kompatibilitetin me ASCII. 4. Lidhja me gjuhët e programimit: Kodi binar është baza e çdo operacioni kompjuterik. ASCII dhe UTF-8 përdoren për përfaqësimin e tekstit në gjuhë programimi si C, Python, Java, etj. Tabela ASCII + Extended Latin-1 (0–255) (Tabela mund të kopjohet dhe përdoret në Word ose LaTeX si tabelë e kompletuar; këtu është një fragment për ilustrim): Dec – Char – Binar – Përshkrimi 0 – NUL – 00000000 – Null 1 – SOH – 00000001 – Start of Heading 2 – STX – 00000010 – Start of Text ... 65 – A – 01000001 – Latin Capital Letter A 66 – B – 01000010 – Latin Capital Letter B ... 127 – DEL – 01111111 – Delete ... 255 –   – 11111111 – Non-breaking space (Tabela vazhdon deri te 255, duke përfshirë karakteret e zgjeruar Latin-1.) Hyrje në Kodimin Binar, ASCII dhe UTF Në epokën e dixhitalizimit, çdo informacion i ruajtur, i përpunuar apo i transmetuar nga kompjuterët dhe pajisjet elektronike përdor një sistem të strukturuar për përfaqësimin e të dhënave. Ky sistem përbëhet kryesisht nga kodet binare, ASCII dhe UTF, të cilat janë thelbësore për zhvillimin e teknologjive dixhitale, gjuhëve të programimit dhe ndërveprimin ndërkombëtar të pajisjeve elektronike. Kuptimi i këtyre kodeve është themelor. 1. Historia dhe zhvillimi i kodimit kompjuterik Historia e kodimit fillon që nga shekulli XVII, kur matematikanë si Gottfried Wilhelm Leibniz zhvilluan teorinë e sistemit binar, duke treguar se çdo numër mund të përfaqësohet me kombinime të dy shifrave 0 dhe 1. Kjo teori u bë baza matematikore për të gjithë zhvillimin e mëvonshëm të kompjuterëve. Në shekullin XX, fazat e zhvillimit të kodimit kompjuterik u përshpejtuan me ardhjen e kompjuterëve elektronikë: Vitet 1940–1950: Kompjuterët e parë elektronikë, si ENIAC dhe Colossus, përdornin kodin binar për të përpunuar informacionin shpejt dhe saktë. Programimi bëhej kryesisht me çelësa dhe kabllo, pa gjuhë të nivelit të lartë. Vitet 1950–1960: Lindën gjuhët e para të programimit të nivelit të lartë, si FORTRAN dhe COBOL, të cilat lehtësuan shkrimin e programeve komplekse. Megjithatë, çdo udhëzim i gjuhëve të larta përkthehej në kod binar për procesorët. Vitet 1960–1970: Standardizimi i përfaqësimit të karaktereve tekstualë u bë me krijimin e ASCII, duke mundësuar komunikimin e saktë midis kompjuterëve dhe pajisjeve periferike. Vitet 1980–1990: Me zgjerimin e tregut global dhe përdorimin e gjuhëve të ndryshme, u krijua nevoja për standarde që mbulonin më shumë karaktere. Kështu lindi Unicode, dhe më vonë UTF-8, që mundëson përfaqësimin e çdo karakteri të mundshëm në botë. 2. Kodi Binar Çfarë është kodi binar Kodi binar është një sistem numerik që përdor vetëm dy shifra: 0 dhe 1. Ai është baza e funksionimit të çdo kompjuteri, sepse kompjuterët përdorin gjendje dyfishe elektrike: prani ose mungesë të tensionit. Çdo informacion – qoftë një numër, shkronjë apo simbol – mund të konvertohet në seri binare. Njësia më e vogël e informacionit është bit (binary digit). 8 bit krijojnë një byte, që përfaqëson një karakter ose një vlerë numerike Kodi binar u konceptua nga Gottfried Wilhelm Leibniz në shekullin XVII (1679–1703). Përdorimi praktik në kompjuterë u realizua në vitet 1940, me kompjuterët e parë elektronikë Kodi binar ofron një sistem të thjeshtë, të qëndrueshëm dhe të pakundërshtueshëm për ruajtjen dhe përpunimin e informacionit. Ai minimizon gabimet dhe siguron që çdo pajisje interpreton informacionin në të njëjtën mënyrë. Shembuj praktikë Numri dhjetor Numri binar Përshkrimi 5 101₂ Numër dhjetor 5 12 1100₂ Numër dhjetor 12 'A' 01000001 Karakteri 'A' në ASCI --- 3. Kodi ASCII Çfarë është ASCII ASCII (American Standard Code for Information Interchange) është një standard për përfaqësimin e karaktereve në kompjuterë, duke përdorur numra nga 0 deri 127. Çdo numër përfaqëson një shkronjë, numër, simbol ose karakter kontrolli, si Enter, Backspace apo Tab. ASCII është baza e tekstit në kompjuterë dhe ka mundësuar zhvillimin e gjuhëve të para të programimit dhe programeve që lexonin dhe shkruanin të dhëna tekstuale. ASCII u krijua nga ANSI në vitin 1963 dhe u miratua ndërkombëtarisht në vitin 1967 Para ASCII, çdo kompjuter përdorte kode të ndryshme për karakteret, duke e bërë shkëmbimin e informacionit të vështirë dhe shpesh të pasaktë. ASCII standardizoi karakteret dhe krijoi një bazë të përbashkët. Funksionimi ASCII përdor 7-bit për karakter, duke lejuar 128 karaktere të ndryshme: 0–31: karaktere kontrolli (CR, LF, BEL, Backspace) 32–127: shkronja (A–Z, a–z), numra (0–9) dhe simbole (! " # $ % …) Shembuj Decimal ASCII Përshkrimi 65 A Latin Capital Letter A 97 a Latin Small Letter a 48 0 Numër zero 13 CR Carriage Return (Enter) --- 4. Kodi UTF (UTF-8) Çfarë është UTF UTF-8 (Unicode Transformation Format 8-bit) është një standard modern që përfaqëson çdo karakter të mundshëm në gjuhë të ndryshme dhe simbolika. Ai përmban më shumë se 1 milion karaktere, duke mbuluar alfabetin latin, grek, arab, kinez, cirilik dhe shumë të tjera. UTF-8 u krijua nga Ken Thompson dhe Rob Pike në vitin 1992. ASCII nuk mbulonte gjuhë të ndryshme dhe simbolikë ndërkombëtare. UTF-8 mundëson përdorimin e të gjitha gjuhëve dhe simbolikës, duke ruajtur kompatibilitetin me softuerët ekzistues që përdorin ASCII. Funksionimi UTF-8 përdor 1 deri në 4 bajta për çdo karakter: Karakteret ASCII 0–127 përdoren të pandryshuara Karaktere të tjera marrin kod binar të zgjeruar, duke lejuar mbulimin e gjuhëve të ndryshme Shembuj Decimal UTF-8 Përshkrimi 65 0x41 Latin Capital Letter A 8364 0xE2 0x82 0xAC Euro Sign (€) 1040 0xD0 0x90 Cyrillic Capital Letter --- 5. Lidhja me gjuhët e programimit Kodi binar është baza e të gjitha operacioneve në kompjuter. Çdo program shndërrohet në seri 0 dhe 1 për t’u përpunuar nga procesori. ASCII dhe UTF-8 përdoren për të përfaqësuar tekstualin në gjuhë programimi si C, Python, Java, JavaScript, etj. Programuesi shkruan karaktere të lexueshme nga njeriu, të cilat kompjuteri i përkthen në kod binar. Kjo lidhje është themeli për zhvillimin e softuerëve, bazave të të dhënave dhe ndërveprimin ndër-platformë. Burimet American National Standards Institute (ANSI). (1963). ASCII Standard. ISO/IEC 8859-1 (Latin-1) Standard Documentation. Thompson, K., & Pike, R. (1992). UTF-8: Unicode Transformation Format. Online ASCII Table: https://www.asciitable.com Dokumentacion Unicode: https://www.unicode.or Tabela permbledhese e kodeve te dixhitalizimit dhe Informatikes. Decimal Binar ASCII/Latin-1 UTF-8 (Hex) 0 00000000 NUL 00 1 00000001 SOH 01 2 00000010 STX 02 3 00000011 ETX 03 4 00000100 EOT 04 5 00000101 ENQ 05 6 00000110 ACK 06 7 00000111 BEL 07 8 00001000 BS 08 9 00001001 TAB 09 10 00001010 LF 0A 11 00001011 VT 0B 12 00001100 FF 0C 13 00001101 CR 0D 14 00001110 SO 0E 15 00001111 SI 0F 16 00010000 DLE 10 17 00010001 DC1 11 18 00010010 DC2 12 19 00010011 DC3 13 20 00010100 DC4 14 21 00010101 NAK 15 22 00010110 SYN 16 23 00010111 ETB 17 24 00011000 CAN 18 25 00011001 EM 19 26 00011010 SUB 1A 27 00011011 ESC 1B 28 00011100 FS 1C 29 00011101 GS 1D 30 00011110 RS 1E 31 00011111 US 1F 32 00100000   20 33 00100001 ! 21 34 00100010 " 22 35 00100011 # 23 36 00100100 $ 24 37 00100101 % 25 38 00100110 & 26 39 00100111 ' 27 40 00101000 ( 28 41 00101001 ) 29 42 00101010 * 2A 43 00101011 + 2B 44 00101100 , 2C 45 00101101 - 2D 46 00101110 . 2E 47 00101111 / 2F 48 00110000 0 30 49 00110001 1 31 50 00110010 2 32 51 00110011 3 33 52 00110100 4 34 53 00110101 5 35 54 00110110 6 36 55 00110111 7 37 56 00111000 8 38 57 00111001 9 39 58 00111010 : 3A 59 00111011 ; 3B 60 00111100 < 3C 61 00111101 = 3D 62 00111110 > 3E 63 00111111 ? 3F 64 01000000 @ 40 65 01000001 A 41 66 01000010 B 42 67 01000011 C 43 68 01000100 D 44 69 01000101 E 45 70 01000110 F 46 71 01000111 G 47 72 01001000 H 48 73 01001001 I 49 74 01001010 J 4A 75 01001011 K 4B 76 01001100 L 4C 77 01001101 M 4D 78 01001110 N 4E 79 01001111 O 4F 80 01010000 P 50 81 01010001 Q 51 82 01010010 R 52 83 01010011 S 53 84 01010100 T 54 85 01010101 U 55 86 01010110 V 56 87 01010111 W 57 88 01011000 X 58 89 01011001 Y 59 90 01011010 Z 5A 91 01011011 [ 5B 92 01011100 \ 5C 93 01011101 ] 5D 94 01011110 ^ 5E 95 01011111 _ 5F 96 01100000 ` 60 97 01100001 a 61 98 01100010 b 62 99 01100011 c 63 100 01100100 d 64 101 01100101 e 65 102 01100110 f 66 103 01100111 g 67 104 01101000 h 68 105 01101001 i 69 106 01101010 j 6A 107 01101011 k 6B 108 01101100 l 6C 109 01101101 m 6D 110 01101110 n 6E 111 01101111 o 6F 112 01110000 p 70 113 01110001 q 71 114 01110010 r 72 115 01110011 s 73 116 01110100 t 74 117 01110101 u 75 118 01110110 v 76 119 01110111 w 77 120 01111000 x 78 121 01111001 y 79 122 01111010 z 7A 123 01111011 { 7B 124 01111100 | 7C 125 01111101 } 7D 126 01111110 ~ 7E 127 01111111 DEL 7F 128 10000000 Ç C3 87 129 10000001 ü C3 BC 130 10000010 é C3 A9 131 10000011 â C3 A2 132 10000100 ä C3 A4 133 10000101 à C3 A0 134 10000110 å C3 A5 135 10000111 ç C3 A7 136 10001000 ê C3 AA 137 10001001 ë C3 AB 138 10001010 è C3 A8 139 10001011 ï C3 AF 140 10001100 î C3 AE 141 10001101 ì C3 AC 142 10001110 Ä C3 84 143 10001111 Å C3 85 144 10010000 É C3 89 145 10010001 æ C3 A6 146 10010010 Æ C3 86 147 10010011 ô C3 B4 148 10010100 ö C3 B6 149 10010101 ò C3 B2 150 10010110 û C3 BB 151 10010111 ù C3 B9 152 10011000 ÿ C3 BF 153 10011001 Ö C3 96 154 10011010 Ü C3 9C 155 10011011 ¢ C2 A2 156 10011100 £ C2 A3 157 10011101 ¥ C2 A5 158 10011110 ₧ E2 82 A7 159 10011111 ƒ C6 92 160 10100000 á C3 A1 161 10100001 í C3 AD 162 10100010 ó C3 B3 163 10100011 ú C3 BA 164 10100100 ñ C3 B1 165 10100101 Ñ C3 91 166 10100110 ª C2 AA 167 10100111 º C2 BA 168 10101000 ¿ C2 BF 169 10101001 ⌐ E2 8C 90 170 10101010 ¬ C2 AC 171 10101011 ½ C2 BD 172 10101100 ¼ C2 BC 173 10101101 ¡ C2 A1 174 10101110 « C2 AB 175 10101111 » C2 BB 176 10110000 ░ C2 B0 177 10110001 ▒ C2 B1 178 10110010 ▓ C2 B2 179 10110011 │ E2 94 82 180 10110100 ┤ E2 94 A4 181 10110101 Á C3 81 182 10110110 Â C3 82 183 10110111 À C3 80 184 10111000 © C2 A9 185 10111001 ╣ E2 95 A3 186 10111010 ║ E2 95 91 187 10111011 ╗ E2 95 97 188 10111100 ╝ E2 95 9C 189 10111101 ¢ C2 A2 190 10111110 ¥ C2 A5 191 10111111 ┐ E2 94 90 192 11000000 └ E2 94 94 193 11000001 ┴ E2 94 B4 194 11000010 ┬ E2 94 AC 195 11000011 ├ E2 94 B2 196 11000100 ─ E2 94 80 197 11000101 ┼ E2 94 BC 198 11000110 ã C3 A3 199 11000111 Ã C3 83 200 11001000 ╚ E2 95 9A 201 11001001 ╔ E2 95 94 202 11001010 ╩ E2 95 A9 203 11001011 ╦ E2 95 86 204 11001100 ╠ E2 95 A0 205 11001101 ═ E2 95 90 206 11001110 ╬ E2 95 AC 207 11001111 ¤ C2 A4 208 11010000 ð C3 B0 209 11010001 Ð C3 90 210 11010010 Ê C3 8A 211 11010011 Ë C3 8B 212 11010100 È C3 88 213 11010101 ı C4 B1 214 11010110 Í C3 8D 215 11010111 Î C3 8E 216 11011000 Ï C3 8F 217 11011001 ┘ E2 94 98 218 11011010 ┌ E2 94 8C 219 11011011 █ E2 96 88 220 11011100 ▄ E2 96 84 221 11011101 ▌ E2 96 8C 222 11011110 ▐ E2 96 90 223 11011111 ▀ E2 96 80 224 11100000 α CE B1 225 11100001 ß C3 9F 226 11100010 Γ CE 93 227 11100011 π CE BF 228 11100100 Σ CE A3 229 11100101 σ CF 83 230 11100110 μ CE BC 231 11100111 τ CE 84 232 11101000 Φ CE A6 233 11101001 θ CE B8 234 11101010 Ω CE A9 235 11101011 δ CE B4 236 11101100 ∞ E2 88 9E 237 11101101 φ CF 86 238 11101110 ε CE B5 239 11101111 ∩ E2 88 A9 240 11110000 ≡ E2 89 A1 241 11110001 ± E2 88 85 242 11110010 ≥ E2 89 A5 243 11110011 ≤ E2 89 A4 244 11110100 ⌠ E2 8C A0 245 11110101 ⌡ E2 8C A1 246 11110110 ÷ C3 B7 247 11110111 ≈ E2 89 88 248 11111000 ° C2 B0 249 11111001 ∙ E2 8B 99 250 11111010 · C2 B7 251 11111011 √ E2 88 9A 252 11111100 ⁿ E2 81 BF 253 11111101 ² C2 B2 254 11111110 ■ E2 96 A0 255 11111111   C2 A0 --- Autori Dr. Eng. Liliana Pere Kërkuese në fushën e dixhitalizimit dhe informatikës Themeluese Kordinatore  Revista Prestige.

POEZI NGA FREDERIKO GARSIA LORKA ( 1898 – 1936 ) VALSI I DEGEVE Ra një gjethe dhe dy dhe tre.... Në hënë notonte një peshk. Uji fle një orë dhe deti i bardhë njëqind fle. Një zonjë e re ishte e vdekur nëpër degë atje. Një murgeshë këndonte brenda në një qitro. Një vogëlushe nëpër boçe ikte në pishë. Dhe pisha vraponte majën e cicërimës kërkonte. Por bilbili i ri qante përqark plagët e tij. Dhe unë po ashtu, sepse ra një gjethe dhe dy dhe tre.... Dhe një kokë kristali dhe një violinë prej letre dhe bora do mundej me botën nëse bora do të flinte një muaj përdhe, dhe degët do luftonin me botën një nga një, dy nga dy, dhe tre nga tre. Oh, fildish i fortë prej mishrash të padukshëm ! Oh, gji pa milingona në agim! Me fësh-fësh-in e degëve në pemë, me ah-un e zonjave po them, me kuak-un e bretkosave që gjen dhe me klluk-un e të verdhit mjalt. Do të vij një hije trungu i kurorëzuar me dafina nga lart. Do të jetë një qiell për erën i fortë si një mur dhe degët e shqyera do të shkojnë të kërcejnë me të si dikur. Një nga një përreth hënës, dy nga dy përreth diellit, dhe tre nga tre për fildishet që të qetë flenë. Kush është poeti Federiko Garsia Lorka? Federiko Garsia Lorka (1898–1936) është një nga poetët dhe dramaturgët më të mëdhenj të shekullit XX, një figurë që e bëri poezinë spanjolle të flasë me një gjuhë të re. Ai lindi në Fuente Vaqueros, pranë Granadës, në një familje ku babai ishte pronar tokash dhe nëna mësuese. Që në fëmijëri, Lorka u dallua për dashurinë ndaj artit. Ai ishte i lidhur ngushtë me muzikën – madje donte të bëhej pianist – dhe kjo ndikon që poezia e tij të ketë gjithmonë ritëm dhe melodi të brendshme. Në universitet, ai studioi letërsi, muzikë dhe pikturë, duke u formuar si një artist i plotë. Në Madrid u bë pjesë e një rrethi intelektualësh ku u miqësua me piktorin Salvador Dalí dhe kineastin Luis Buñuel. Këto marrëdhënie ndikuan në zhvillimin e tij dhe e afruan me surrealizmin, një rrymë artistike ku ëndrra dhe realiteti bashkohen. Një nga ngjarjet më të rëndësishme të jetës së tij ishte udhëtimi në Nju Jork (1929–1930). I tronditur nga ritmi i shpejtë i qytetit dhe pabarazitë sociale që pa atje, Lorka shkroi librin “Poeti në Nju Jork”, një vepër që u bë simbol i poezisë moderne botërore. Ndër veprat e tij më të njohura janë: “Romancero Gitano”, ku i jep zë komunitetit rom dhe e kthen poezinë popullore në art të madh; “Shtëpia e Bernardës Alba”, një dramë e fuqishme mbi shtypjen e grave; si edhe “Martesa e gjakut” dhe “Jermën”, ku dashuria dhe tragjedia njerëzore ndërthuren në mënyrë të paharrueshme. Por ajo që e bën Lorkën veçanërisht të dashur është cilësia e tij njerëzore. Ai ishte poet i thjeshtësisë dhe i popullit. Në çdo poezi, ai dëgjonte zërat e heshtur: të gitanëve, të grave, të fshatarëve të varfër. Poezia e tij nuk ishte vetëm art, por edhe një mjet për të mbrojtur lirinë dhe dinjitetin njerëzor. Ngjarja më tragjike e jetës së tij ndodhi në vitin 1936, kur filloi Lufta Civile në Spanjë. Për shkak të bindjeve të tij liberale dhe mbështetjes për Republikën, ai u arrestua dhe u pushkatua nga forcat frankiste pranë Granadës, në moshën vetëm 38-vjeçare. Vdekja e tij e parakohshme e shndërroi në një simbol të lirisë së artit. Sot, Federiko Garsia Lorka mbetet poet i pavdekshëm. Ai është vlerësuar si poeti më i madh spanjoll i shekullit XX dhe një nga zërat që e ngritën poezinë në nivel universal. Fjala e tij është e gjallë si muzika, e thellë si dhimbja dhe e ndritshme si hëna që shpesh përmendet në vargjet e tij.

“Madhështia që lind nga thjeshtësia: Ermonela Jaho në tempullin e dijes” Në sallën e madhështisë e solemne të Akademisë së Shkencave, dy ditë më parë, ndodhi një takim që ngjan më shumë me një shkrirje të bukur midis dijes dhe artit, midis mendimit racional e shpirtit të ndjeshëm. Sopranoja e shquar shqiptare me famë botërore, Ermonela Jaho, u mirëprit më 22 shtator 2025 nga kryetari i Akademisë, akad. Skënder Gjinushi, në një ceremoni që nuk ishte thjesht një formalitet institucional, por një ngjarje ku arti dhe shkenca i dhanë dorën njëra-tjetrës. Në krah të Gjinushit, në këtë takim morën pjesë personalitete të tjera të botës akademike e publike: zv/kryetarja e Komisionit për Edukimin dhe Mjetet e Informimit Publik, znj. Evis Kushi; zëvendëskryetari i Akademisë, akad. Vasil Tole; sekretarja shkencore, akad. Anila Hoda, si dhe anëtarë të kryesisë e të ftuar të tjerë. Ishte vetë Akademia e Shkencave e Shqipërisë organizatore e këtij momenti, duke e kthyer hapësirën e saj në një urë që bashkon realitetin shqiptar me skenat e mëdha ndërkombëtare. Në fjalën e tij, akad. Skënder Gjinushi nuk u mjaftua vetëm me një përshëndetje. Ai theksoi se prania e Ermonela Jahos në Akademi ishte një nder dhe një dëshmi se ky institucion nuk mbetet i kufizuar në botën teknike të shkencës, por hap dyert edhe për ata që krijojnë në fushën e artit, kulturës dhe shpirtit njerëzor. Gjinushi e përshkroi këtë zgjedhje si një hap drejt një Akademie më të hapur, më përfshirëse, që pranon si pjesë të saj personalitete të cilët, edhe pse jetojnë e veprojnë jashtë vendit, mbeten pasqyrë e vlerave më të larta shqiptare. Në thelbin e fjalës së tij tingëllonte një filozofi e thjeshtë: se arti dhe shkenca, secili në mënyrën e vet, janë dy rrugë që çojnë drejt së njëjtës dritë – dritës së së vërtetës dhe të bukurës. Pikërisht në këtë frymë, sopranoja Ermonela Jaho u nderua me titullin “Anëtare e jashtme e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë”. Certifikata iu dorëzua solemnisht nga znj. Evis Kushi, duke e kthyer këtë moment në një akt të dukshëm mirënjohjeje dhe respekti. Ky titull nuk është vetëm një dekoratë formale, por një lidhje e thellë shpirtërore mes Jahos dhe institucioneve shqiptare. Ai përfaqëson dëshirën e Akademisë për të njohur e për të pranuar si të vetën një figurë që i ka dhënë botës art dhe emocione, ndërsa Shqipërisë i ka dhënë krenari. Në madhështinë e skenave botërore, zëri i Ermonela Jahos ngjitet si një lutje që prek qiellin, ndërsa në thjeshtësinë e sallës së Akademisë së Shkencave, ajo u prit me të njëjtin respekt që i jepet një simboli kombëtar. Ky kontrast i bukur mes madhështisë së operave ku ajo shndrit dhe thjeshtësisë me të cilën Akademia e pranoi në gjirin e saj, është një dëshmi se vlera e vërtetë nuk matet as me sallat e mëdha, as me duartrokitjet e pafundme, por me aftësinë për të qenë e përulur dhe njerëzore edhe në kulmin e lavdisë. Në këtë takim, që mund të shihej si një dialog i thjeshtësisë dhe solemnitetit midis notave muzikore dhe fjalëve shkencore, doli në pah një e vërtetë universale: se arti dhe shkenca, sado të ndryshme në formë, kanë të njëjtën rrënjë – dashurinë për të shprehur dhe për të zbuluar dimensionet më të thella të qenies njerëzore. Në këtë bashkim, Ermonela Jaho nuk ishte vetëm një soprano e famshme; ajo ishte një metaforë e vetë Shqipërisë që rrezaton dritë jashtë kufijve të saj. Ceremonia e 22 shtatorit 2025 nuk ishte vetëm një nderim institucional. Ishte një mësim filozofik: se arti, kur bashkohet me dijen, nuk humb madhështinë e tij, por fiton thjeshtësinë që e bën të pavdekshëm. © 2024–2025 Liliana Pere –  Themeluese, Botuese, Autore  Revista Prestige.

Martya Sen – Një dritë e mendjes njerëzore që ndriçoi botën   Nëse do të kërkonim një frymëzues të epokave, një njeri që me mendje të kthjellët dhe zemër të ngrohtë i dha botës jo vetëm ide, por edhe shpresë, atëherë padyshim që do të flisnim për Martya Sen  – filozof, ekonomist, humanist, dhe fitues i Çmimit Nobel për Ekonomi . këtu janë edhe disa citate të Amartya Sen-it, të përkthyera në shqip: “Zhvillimi duhet të shihet si një proces i zgjerimit të lirive reale që njerëzit gëzojnë.” “Të drejtat dhe liritë nuk janë luks, por bazë për drejtësinë sociale.” “Asnjë shoqëri nuk mund të quhet e zhvilluar nëse anëtarët e saj nuk kanë qasje në kujdes shëndetësor, arsim dhe mundësi të barabarta.” “Demokracia është e çmuar jo vetëm sepse na lejon të marrim vendime politike, por sepse na jep hapësirë për të jetuar me dinjitet.” “Uria në botë nuk është pasojë e mungesës së prodhimit, por e shpërndarjes së padrejtë dhe pabarazisë.” “Të jetosh pa frikë dhe pa mungesë është themeli i mirëqenies.” “Vlerësimi i një ekonomie nuk bëhet vetëm me rritjen e PBB-së, por me sa shanse u jep njerëzve për të jetuar jetën që ata kanë arsye ta çmojnë.” Me tepet per Ekonomistin Nobelistin Martya Sem ✨️ Origjina dhe familja – Farat e mendimit në tokën e Bengalit Martya Sen lindi më 3 nëntor 1933 , në Shantiniketan , Bengal Perëndimor, Indi. Qyteti ku ai lindi, s'ishte një qytet i zakonshëm. Ishte një vend i themeluar nga poeti i madh Rabindranath Tagore , ku kultura, arsimi dhe humanizmi shkonin dorë për dore. I ati, Ashutosh Sen , ishte profesor i kimisë në Universitetin e Dakës dhe një intelektual i njohur. Nëna e tij, Amita Sen , ishte një grua me shpirt të thellë kulturor. Në këtë mjedis ku librat nuk mungonin dhe bisedat me kuptim ishin buka e përditshme, u rrit Martya. Ai e trashëgoi qetësinë e mendjes nga babai dhe dhuntinë për të ndjerë dhimbjen e tjetrit nga nëna. ✨️ Arsimi – Rruga drejt dritës Në moshë të re, Sen përjetoi tmerrin e urisë bengaleze të vitit 1943 , një tragjedi që më pas do të ushqente gjithë filozofinë e tij për drejtësinë dhe ekonominë. Ai studioi në Presidency College  në Kalkutë, ku u shqua për zgjuarsinë e tij të jashtëzakonshme. Më vonë, vazhdoi në Trinity College, Cambridge , ku fitoi doktoraturën në ekonomi. Këtu u takua me figura të tjera të mëdha si Amartya Kumar Bagchi  e Kenneth Arrow , me të cilët ndante ide që ndryshuan botën. ✨️ Eksperiencat – Një udhëtim mes universiteteve dhe vuajtjes njerëzore Martya Sen ka dhënë mësim në universitetet më prestigjioze të botës: Oxford , Cambridge , Harvard , London School of Economics , dhe Delhi School of Economics . Por jeta e tij s’ishte thjesht një katedër e ftohtë – ai e shndërroi çdo përvojë në një dritare për të parë më thellë në shpirtin njerëzor. Me vepra si "Poverty and Famines" , ai tregoi se uria nuk vjen gjithmonë nga mungesa e ushqimit, por nga mungesa e drejtësisë. ✨️ Çmimi Nobel – Kur drejtësia mori fjalën Në vitin 1998 , Martya Sen fitoi Çmimin Nobel në Ekonomi , për kontributin e tij në ekonominë e mirëqenies dhe analizën e varfërisë dhe urisë . Ai s’i përdori numrat për të fshehur vuajtjen, por për ta zbuluar dhe për të kërkuar zgjidhje. Ky ishte një çmim për të gjithë ata që ndihen të padëgjuar në periferi të botës. ✨️ Një ese frymëzimi – Dritë që ndizet nga brenda Martya Sen është si një zambak i bardhë që çel në baltë , një njeri që ndërtoi ura mes statistikës dhe shpirtit njerëzor. Ai nuk foli për tregjet thjesht si mekanizma, por si pasqyra të moralit shoqëror. Ai na mësoi se zhvillimi nuk është veç rritje ekonomike, por çlirimi i njerëzve nga frika, uria dhe mungesa e zërit . Ashtu si Prometeu , që i solli zjarrin njerëzimit, Sen i solli mendimin kritik dhe ndërgjegjen sociale një bote që shpesh ngutet të harrojë më të dobëtit. Si një filozof me lapsin në dorë dhe diellin në zemër , ai tregoi se një botë më e drejtë është e mundur kur vendimet merren me dhembshuri dhe arsye. ✨️ Mbyllje – Mësime nga një jetë Nga një fëmijë që pa vuajtjen në sytë e bashkëqytetarëve të tij, tek një burrë që ndriçoi auditorët e botës, Martya Sen është dëshmi se njeriu nuk është i madh nga sa di, por nga sa bën për të tjerët . Në një botë që shpesh mat suksesin me pasuri, ai na kujton se vlera më e lartë është dinjiteti njerëzor . Nëse bota do të kishte më shumë mendje si ajo e Martya Sen, bukuria nuk do të ishte thjesht në lule, por në jetën e çdo njeriu të lirë dhe të respektuar .✨️ © Autor: Liliana Pere Të gjitha të drejtat e rezervuara. Nuk lejohet kopjimi, riprodhimi apo shpërndarja pa leje të shkruar nga autori.

Grua arbëreshe e cila shkëlqen me dukjen e saj. Foto nga xhirimet e filmit dokumentar për Albania n Institute of Cultural Studies. Foto: Arben Llapashtica./ flet për një dokumentar arbëresh me titull “Gjaku i shpërndarë i shqiptarëve”, regjisori Vranin Gecaj. Projekt bashkëpunimi mes shoqatave arbëreshe; xhirimet u zhvilluan në Lungro, Kalabria.  Filmi synon të eksplorojë historinë dhe traditat e komunitetit arbëresh, dhe të lidhet me identitetin kulturor arbëresh dhe shqiptar më gjerë.Qendra kukturore