Search Results

Mozaiku “Lahuta” i Saimir Stratit përfaqëson një kulm të ndërgjegjes artistike ku materia, memoria dhe filozofia e identitetit kombëtar ndërthuren në një formë të vetme vizuale. Në këtë vepër, Strati nuk e trajton mozaikun thjesht si teknikë dekorative, por si gjuhë mendimi, ku çdo tessera mermeri bëhet një njësi kuptimi, një grimcë kohe e ngurtësuar në hapësirë. Kompozicionalisht, figura e lahutarit është e përqendruar brenda një rrethi, formë arketipale që simbolizon ciklin e përjetësisë, vazhdimësinë dhe mbrojtjen e trashëgimisë. Rrethi nuk është vetëm një zgjedhje estetike, por një kornizë filozofike: ai mbyll brenda vetes universin e këngës epike shqiptare, duke e ruajtur nga shpërbërja e kohës. Lahutari, i përkulur lehtë mbi instrument, krijon një raport intim mes trupit dhe lahutës, ku njeriu dhe objekti shndërrohen në një entitet të vetëm. Kjo bashkimësi sugjeron se identiteti kulturor nuk është i jashtëm, por i mishëruar, i jetuar dhe i transmetuar përmes trupit dhe zërit njerëzor. Trajtimi plastik i figurës shmang idealizimin klasik të tepruar dhe i afrohet një realizmi simbolik. Linjat janë të forta, por jo agresive; kontrastet kromatike në tonet e tokës dhe të mermerit natyror krijojnë një ndjesi graviteti dhe qetësie, duke evokuar lidhjen organike me tokën, malin dhe gurin – elemente themelore të epikës shqiptare. Drita, e ndërtuar përmes variacioneve të ngjyrave të mermerit, nuk bie nga jashtë, por duket sikur buron nga vetë figura, çka i jep veprës një dimension meditativ, pothuaj sakral. Nga këndvështrimi filozofik, mozaiku i “Lahutës” është një reflektim mbi marrëdhënien mes kohës dhe kujtesës. Ndryshe nga kënga, e cila është e përkohshme dhe zhduket në çastin e interpretimit, mozaiku është medium i qëndrueshmërisë absolute. Strati realizon kështu një akt simbolik: ai e përkthen artin efemer të zërit në art të përjetshëm të gurit. Ky transformim ngre pyetje thelbësore mbi mënyrën se si kulturat mbijetojnë – jo vetëm duke u përsëritur, por duke u riformuluar në forma të reja shprehjeje. Lahuta, e njohur tashmë si pasuri e Trashëgimisë Kulturore Jomateriale të UNESCO-s, në këtë mozaik fiton një status të dyfishtë: ajo mbetet simbol i traditës gojore, por njëkohësisht shndërrohet në objekt reflektimi bashkëkohor. Vepra sugjeron se trashëgimia nuk është muzeale apo e ngrirë, por një proces i vazhdueshëm dialogu mes së shkuarës dhe së tashmes. Në këtë kuptim, Strati vepron si ndërmjetës mes brezave, duke i dhënë formë vizuale një kujtese kolektive që rrezikon të humbasë në heshtjen moderne. Në thelb, mozaiku “Lahuta” nuk është vetëm portret i një lahutari, por një metaforë e vetë kulturës shqiptare: e përkulur nga pesha e historisë, por e palëkundur në thelb; e ndërtuar nga fragmente të shumta, por e bashkuar në një harmoni të vetme. Me këtë vepër, Saimir Strati arrin të krijojë jo thjesht një imazh, por një hapësirë mendimi, ku arti shndërrohet në filozofi dhe gurët flasin me gjuhën e kujtesës.

Rrevista Prestige #inspirationdaily #movementmatters “Liria nuk jepet — ajo fitohet.” “Guximi është themeli i çdo veprimi të madh.” – Hannah Arendt “Demokracia lind nga zëri i njeriut që thotë: mjaft.” – Alexis de Tocqueville “Rinia ka privilegjin e madh të mos i pranuar gjërat siç janë.” – Albert Camus Këto fjalë të lashta dhe moderne marrin kuptim të ri sa herë kujtojmë 8 Dhjetorin 1990—ditën kur studentët shqiptarë, të frymëzuar më shumë nga ndjenja e dinjitetit sesa nga organizimi, ndezën shkëndijën e ndryshimit që do të hapte një epokë të re për vendin. 8 Dhjetori 1990 ndodhi në një Shqipëri të lodhur nga izolimi, nga mungesat dhe nga heshtja e gjatë shoqërore. Në atë mbrëmje të ftohtë dimri, rreth 300 studentë të Qytetit Studenti dolën në rrugë për të protestuar kundër kushteve të rënda të jetesës: mungesa e dritave, uji i ngrohtë, ngrohja dhe higjiena. Por brenda pak orësh protesta kaloi kufijtë e pakënaqësisë praktike dhe mori dimensionin e një lëvizjeje morale. Në ditët që pasuan, numri i protestuesve u rrit me mijëra. Studentët e fakulteteve të ndryshme u bashkuan, pedagogët dolën përkrah tyre dhe qytetarë të Tiranës iu shtuan marshimeve. Brenda tri ditësh, lëvizja studentore ishte bërë një forcë shoqërore e padiskutueshme. Arsyet pse ndodhi – Rrënjët e një shpërthimi të pashmangshëm Edhe pse kërkesat e para ishin thjesht kushte jetese, burimi i vërtetë ishte shumë më i thellë: Shqipëria ishte vendi më i izoluar i Europës për më shumë se 45 vjet. Rinia jetonte larg informacionit, kulturës botërore dhe ideve të reja. Shpresat e një brezi ishin mbyllur brenda mureve të konvikteve të ftohta. Jeta e përditshme ishte e varfër, e kontrolluar, e pashpresë. Në filozofi, një situatë e tillë përshkruhet si moment i ndërgjegjes kolektive, kur një shoqëri kupton se heshtja e mëtejshme është e barabartë me mohimin e vetvetes. Studentët u bënë zëri i këtij ndërgjegjësimi. 8 Dhjetori nuk nisi si nismë politike. Nisi nga studentë të zakonshëm, nga rinia që kërkonte kushte më të mira dhe pak dinjitet. Më pas, me rritjen e protestave, u bë e qartë se kërkesat sociale s’mund të zgjidheshin pa ndryshime më të mëdha. Ndër figurat që u shquan si zëdhënës apo organizatorë në ditët në vijim ishin: Azem Hajdari Shenasi Rama Arben Imami Tefalin Malshyti Por merita reale i takon mijëra studentëve e pedagogëve që e bënë lëvizjen të mundur me praninë e tyre fizike. Nuk ishte një lëvizje partiake, por u shndërrua në një kërkesë për hapje dhe liri, sepse realiteti nuk ofronte rrugë tjetër. Fillimi: rreth 300 studentë. Brenda 48 orësh: mijëra studentë në rrugë. Deri më 11 dhjetor: një lëvizje masive, me përfshirjen e qytetarëve të Tiranës. Rritja e menjëhershme tregon se shumë njerëz mbanin të njëjtat shqetësime, por prisnin një shkëndijë të parë. Ngjarja ka peshë të jashtëzakonshme për disa arsye: a) Filloi transformimi politik i Shqipërisë Ishte momenti që çoi drejt pluralizmit dhe hapjes së vendit. Pa 8 Dhjetorin, Shqipëria do të kishte ecur shumë më ngadalë drejt botës moderne. b) Rinia u vendos në qendër të ndryshimit Studentët treguan se brezi i ri ka fuqinë ta çojë kombin përpara kur autoritetet nuk e bëjnë. c) U thye psikologjia e frikës Ndonëse sistemi ishte i fortë, frika njerëzore kishte filluar të çahej. Me 8 Dhjetorin, ajo u thye përgjithmonë. d) U ringrit vlera e të drejtës për të folur Njerëzit kuptuan se zëri i tyre ka peshë. Kjo është zemra e çdo demokracie. 8 Dhjetori është shembull i asaj që filozofia e quan “lindja e subjektit historik”: momenti kur individët e zakonshëm bëhen autorë të fatit të tyre. Rinia e 1990-ës mishëroi disa ide universale: Etja për liri është shtysa më e thellë e njeriut. Revolta morale – sipas Camus, lind kur padrejtësia tejkalon kufijtë e durimit. Aksioni si akt vetëdijeje – Arendt thotë se veprimi është prova e ekzistencës së njeriut në histori. Studentët nuk donin pushtet; donin kuptim, dritë, dinjitet. Dhe për këtë arsye, lëvizja e tyre u kthye në një prej momenteve më të pastërta të historisë sonë. 8 Dhjetori 1990 është ngjarje që nuk festohet vetëm si memorje, por si mësim. Mësim se liria nuk është e dhënë, por e fituar. Se guximi i një brezi mund të hapë rrugë të reja. Se demokracia është vepër e përditshme, jo dhuratë. Se rinia është forca që e çon historinë përpara. Ajo ditë na kujton se një komb ndryshon atëherë kur njerëzit e tij besojnë se ndryshimi është i mundur.

Rrevista Prestige #inspirationdaily #artist.#Actress Vivien Leigh – Gruaja që ndezi zjarrin e përjetshëm të Scarlett O’Hara: Një dashuri, një tragjedi, një legjendë, flaka e përjetshme e Hollivudit. Vivien Leigh, aktorja e bukur që solli në jetë Scarlett O’Hara në Gone with the Wind (1939), është një nga figurat më të ndritura dhe më magjepsëse në historinë e kinemasë. Me një bukuri klasike, elegancë britanike dhe një intensitet emocional që ndriçonte çdo skenë, ajo e shndërroi Scarlett-in në një personazh të pavdekshëm — të ndërlikuar, krenar dhe thellësisht njerëzor. Leigh lindi në Indi më 1913 dhe u rrit në Angli, ku zhvilloi një karrierë të suksesshme teatrale përpara se të fitonte famë ndërkombëtare me rolin e saj në Gone with the Wind. Ajo u përzgjodh mes mijëra aktoreve, por regjisori David O. Selznick e pa menjëherë se kishte gjetur “Scarlett-in e vërtetë” — një grua me shkëlqim, forcë dhe delikatesë në të njëjtën kohë. Për interpretimin e saj, Leigh fitoi Oscar-in e parë për Aktoren më të Mirë, duke e ngulitur emrin e saj në historinë e artit. Më vonë, ajo do të fitonte një tjetër Oscar për rolin e Blanche DuBois në A Streetcar Named Desire (1951), duke dëshmuar se bukuria e saj ishte e barabartë me talentin e jashtëzakonshëm dramatik. Megjithatë, pas shkëlqimit të saj fshihej një shpirt i ndjeshëm. Vivien Leigh luftoi gjatë gjithë jetës me çrregullime të shëndetit mendor (sot të njohura si bipolaritet), që shpesh e bënte të brishtë edhe pse në ekran dukej e pathyeshme. Historia e saj personale, dashuria e zjarrtë me Laurence Olivier, triumfet dhe tragjeditë, e bën figurën e saj edhe më magjepsëse. Bukuria e Vivien Leigh nuk ishte vetëm fizike; ajo buronte nga inteligjenca, eleganca dhe thellësia emocionale që sillte në çdo rol. Edhe sot, dekada më vonë, ajo mbetet një ikonë e përjetshme e gruas së fortë dhe delikate njëkohësisht, një yll që nuk shuhet kurrë në horizontin e Hollivudit klasik. tre episode mbresëlënëse nga jeta e Vivien Leigh që tregojnë bukurinë, forcën dhe tragjedinë e saj të brendshme: Vivien Leigh dhe aktori britanik Laurence Olivier u njohën në skenën teatrale në fund të viteve ’30. Të dy ishin të martuar me partnerë të tjerë, por rënia e tyre në dashuri ishte e menjëhershme dhe e papërmbajtshme. Ata u bënë një nga çiftet më të famshme të artit — një “mbret dhe mbretëreshë e teatrit britanik”. Por pasioni i madh u shoqërua edhe me xhelozi, ankth dhe përplasje, veçanërisht për shkak të çrregullimit mendor të Leigh. Dashuria e tyre ishte si një tragjedi shekspiriane, e bukur por e destinuar të digjej. Ata u ndanë në vitin 1960, por Olivier e kujtoi gjithmonë me mall. Audicioni legjendar për “Gone with the Wind” Kur u njoftua se po kërkohej aktorja për rolin e Scarlett O’Hara, mbi 1,400 gra morën pjesë në audicione. Asnjëra nuk e bindi producentin David O. Selznick… deri sa Vivien Leigh u shfaq papritur në xhirimet e skenës së djegies së Atlantës. Ajo u prezantua si “Scarlett-i juaj” nga agjenti britanik i saj. Në momentin që e pa, Selznick tha: > “Zoti im… ajo ËSHTË Scarlett!” Vivien fitoi rolin dhe e shndërroi atë në njërën nga interpretimet më të famshme në historinë e filmit, duke marrë Oscar-in e parë të saj. Pavarësisht suksesit, Vivien Leigh vuajti gjatë gjithë jetës nga çrregullimi bipolar dhe tuberkulozi. Kishte periudha të errëta, shpërthime emocionale dhe momente izolimi. Megjithatë, ajo gjithmonë kthehej në skenë me dinjitet dhe pasion të rrallë. Në vitin 1967, ndërsa po përgatitej për një rol të ri teatror, sëmundja iu rikthye. Një natë, gjatë gjumit, ajo humbi jetën. Kur Laurence Olivier mori lajmin, shkoi në shtëpinë e saj dhe qëndroi pranë trupit të saj për disa orë, duke recituar vargje nga Shekspiri – një lamtumirë e denjë për një mbretëreshë të artit. © 2024–2025 Liliana Pere – Founder. Publisher. Researcher. Author Prestige Magazine

Rrevista Prestige #inspirationdaily #AlbanianMitologji Mitologjia shqiptare është një pjesë shumë e vjetër e kulturës sonë, plot me tregime, besime dhe figura legjendare që rrjedhin nga koha para krishterimit. Ajo na tregon se si kanë jetuar dhe menduar të parët tanë, si e kanë shpjeguar natyrën, fatin, të mirën dhe të keqen. Në mitologjinë shqiptare gjenden qenie si Zana, Ora, E Bukura e Dheut, Kulshedra, Dragoi, Shtojzovallet, të cilat përfaqësojnë forcën, fatin, natyrën dhe mbrojtjen. Këto mite tregohen në legjenda, këngë popullore dhe përralla. Për mitologjinë shqiptare kanë punuar shumë studiues, si Gjergj Fishta, At Bernardin Palaj, At Zef Valentini, Mark Tirta, Eqrem Çabej dhe shumë folkloristë të tjerë që kanë mbledhur e studiuar traditat tona. Robert Elsie (1950–2017) është studiuesi që sistemoi në përmasë bashkëkohore shumë nga materialet kryesore anglisht-folëse për mitologjinë, besimet dhe folklorin shqiptar. Vepra e tij më e përdorur si burim është A Dictionary of Albanian Religion, Mythology, and Folk Culture (si dhe përmbledhje të tregimeve popullore), ku ai grumbulloi, klasifikoi dhe komentoi qindra emra, terma dhe motive të folklorit shqiptar. Kjo punë mbetet referenca më e plotë dhe më e qasshme për lexuesin e huaj dhe studjuesin shqiptar. Parime të përgjithshme të mitologjisë shqiptare (sipas Elsie) Mitologjia shqiptare përmbledh elemente pagane para-kristiane që mbijetuan si përfytyrime të natyrës, krijesa hyjnore dhe shpirtra vendi. Ajo është e fragmentuar — çdo rajon ka variacione — por disa tipare të përbashkëta janë: lidhja e fortë me natyrën (male, burime, pyje), figura femërore të fuqishme që vendosin fatin ose mbrojnë hapësirat (zanat, orët), krijesa monstruoze që përfaqësojnë katastrofa natyrore (kulshedra), një cikël heroik (trimëria, drangoi) që lufton forcat e errëta, dhe një sërë besimesh për shpirtrat e të vdekurve dhe shenjat e fatit. Elsie diskuton se shumë prej këtyre motiveve lidhen edhe me trashëgiminë ilire dhe ndikimet greke, romake e sllave. Figurat kryesore — përshkrim i hollësishëm, funksion, variacione dhe kuptim simbolik 1) ZANA Përshkrimi: Zana është shpirt i maleve dhe i natyrës — femër e bukur, por e fortë dhe ndonjëherë e papërmbajtshme. Jeton në male, shpella, lisa dhe burime. Mund të mbrojë luftëtarët dhe t’u japë atyre fuqi ose të hakmerret ndaj atyre që shkelin vendin e saj. Funksioni mitik: mbrojtëse e hapësirave të egra dhe e energjisë jetësore; arketipi i “nënës-krijuese” dhe “yllit mbrojtës” i natyrës. Variacione: Zana e malit, zana e lëndinës, zanat që lidhen me një vend të caktuar. Simbolikë: forcë e papërkulshme e natyrës që shpërbleu ose ndëshkon sipas respektit që i tregohet. Elsie rrëfen se emri mund të lidhet etymologjikisht me Diana-n romake, por figura mori trajta lokale. 2) ORA (ORËT / FATI) Përshkrimi: Orët janë femra të fatit; në disa rrëfime janë si parashikuese të jetës së njeriut, të lidhura me lindjen dhe fatin. Ka orë të mira dhe të këqija. Çdo njeri shpesh thuhet se ka “orën” e vet, një forcë që përcakton ngjarjet më të rëndësishme të jetës. Funksioni mitik: kontrollojnë rrjedhën e jetës dhe ligjet morale të botës; shpesh janë arbitre të drejtësisë mitike. Variacione: në disa folklorë ato janë të lidhura me zilezën e fëmijës, me rito propitiative, ose me shenjat që paralajmërojnë një fat të madh. 3) KULSHEDRA Përshkrimi: Një krijesë e frikshme, shpesh e përshkruar si gjarpër ose dragua me shumë koka. Ajo sjell fatkeqësi si zjarre, përmbytje, thatësi dhe tërmete; në folklor kërkon nderime ose flijime. Funksioni mitik: personifikim i forcave shkatërruese natyrore dhe e keqes që duhet mposhtur për të rikthyer rendin. Variacione: numri i kokave, fuqia e saj dhe mënyra e dobësimit ndryshojnë sipas zonave; shpesh mposhtet nga një hero ose një dragua tjetër. Simbolikë: betejë kosmike e rendit kundër kaosit — fitore që shpërblen trimërinë dhe bashkimin e komunitetit. 4) DRANGOI (DHE HEROI I EPIT) Përshkrimi: Drangoi është figura heroike — njeriu trim, shpesh me ndihmën e një fuqi hyjnore (p.sh. e një zane), që lufton kulshedrën dhe mbrojti fshatin. Në epikën shqiptare (Kângë Kreshnikësh) kemi heronj si Muji e Halili që bëjnë veprime të jashtëzakonshme. Funksioni mitik: simbol i rezistencës komunitare, guximit, dhe ripërtëritjes së rendit. Variacione: tek epika kreshnike heronjtë kanë detyra, ndjenja nderi, dhe motive familjare e klanore. Simbolikë: model i virtyteve që ruajnë shoqërinë (besa, nderi, sakrifica). 5) SHTOJZOVALLET (SHTOJZOVALLET / SHTOJZOVA) Përshkrimi: Krijesa të vogla femërore, të hijshme dhe lozonjare që kërcejnë natën në dele apo në malin e errët. Janë të ngjashme me peri femra prej folkorit evropian (xhepa/ fairies), por me karakteristika lokale. Funksioni mitik: shpesh japin bekime (ose mallkime) — janë të ndjeshme ndaj respektit dhe rregullave të natyrës. Variacione: disa tregime thonë se marrin fëmijë (u marrin fëmijët njerëzorë) ose i ndihmojnë ata që sillen mirë me natyrën. 6) LUGATI (VAMPIRI / SHPIRT I PAFUND) Përshkrimi: Lugati është një figurë e lidhur me shpirtrat e vdekur që nuk gjejnë qetësi — i ngjashëm me vampirin ballkanik. Shfaqet natën, sjell sëmundje dhe trazira në familje. Funksioni mitik: kujtesë dhe mekanizëm social për t’u siguruar se ritualet funerale dhe morali shpirtëror janë respektuar; tregon pasojat e dhunimit të zakoneve. Variacione: emërtimi dhe tiparet ndryshojnë — disa rajone kanë versione lokale me karakteristika të veçanta. 7) E BUKURA E DHEUT (ZONJA E NËNDHESHME) Përshkrimi: E Bukura e Dheut është një zonjë e mrekullueshme nga bota nëndheshme: shumë e bukur, e fuqishme, shpesh e lidhur me thesare dhe prova për heronjtë. Heroi që guxon të hyjë në vendin e saj përballet me tundime dhe prova. Funksioni mitik: simbolizon provën e pastrimit shpirtëror dhe përballjen me fshehtësitë e natyrës; shpesh tregtia e fuqisë dhe dëshirës. Variacione: në disa tregime ajo mund të jetë e mirë (ndihmon), në të tjera josh dhe provokon humbje. Motive dhe rite të lidhura (ç’na mësojnë për shoqërinë) 1. Flukset natyrore — shumë mite shpjegojnë dukuritë natyrore (bora, thatësira, përmbytje) si prani e krijesave mitike; kjo tregton përpjekjen e komunitetit për të kontrolluar dhe kuptuar natyrën. 2. Ritet funerare dhe frika nga lugati — kujdes për të vdekurit, rite pas vdekjes dhe mënyra për të shmangur kthimin e shpirtërave të pakënaqur. 3. Flijimet dhe propitiacionet — në raste të rralla, për të “qetësuar” forcat shkatërruese (motiva e kulshedrës). 4. Heroizmi si model shoqëror — kulti i heroit (Muji e Halili) promovon vlerat e barazisë, besës dhe sakrificës. Elsie tregon se këto motive reflektojnë strukturën e shoqërisë patriarkale, kodet e nderit dhe shpërndarjen e roleve brenda komunitetit. Origjina dhe shtresa historike — si u formua ky kompleks mitik Shumë elemente shpjegohen si mbeturina të besimeve ilire/paraklasike, të përpunuara më vonë nga ndikime greke, romake dhe sllave. Krishtërimi dhe më vonë islami nuk i fshinë dot këto elemente: shumica u “asmiluan” gjallërisht brenda praktikave popullore (p.sh. figura pagane që transformohen në përralla ose vëllezërime me shenjtorë). Elsie thekson se mitologjia shqiptare është një mozaik ku çdo rrënjë historike ka lënë gjurmë, dhe shpesh nuk mund të dëshmohet një lidhje lineare, por më tepër një përziemje. Shembuj tregimesh dhe sekuenca tipi (për tu bërë i qartë) Tregimi tipik i drangoit dhe kulshedrës: fshati vuajti nga një kulshedër; një trim (drangoi) niset, përfitohet nga ndihma e një zane (ose edhe e një gjëje magjike), dhe pasi i këput kokat kulshedrës, e mposht dhe rikthen paqen. Mesazh: bashkimi, trimëria dhe marrëdhënia me natyrën rivendosin rendin. Tregimi i E Bukurës së Dheut: heroi zbulon një botë nëndheshme, nënshkruan rregulla (p.sh. mos hap dyert pas një periudhe), e shkel marrëveshjen dhe përfundon në provë humbjeje/kurimi — mesazh: respekt i ligjit hyjnor dhe vetëkontroll. Si i ka paraqitur Elsie këto materiale (metodologjia) Elsie mbledh prova: variante gojore nga terreni, referenca historike, dhe përkthime; ai jep përkufizime, burime dhe krahasime krahasuese (me mitologjitë fqinjë). Vepra e tij është kryesisht një fjalor/enciklopedi i termave me koment shkencor për secilin. Për këdo që do të punojë më tej, ai ofron bibliografi të pasur. Burime për të lexuar më tej (të rekomanduara) Robert Elsie — A Dictionary of Albanian Religion, Mythology and Folk Culture (2001) — referenca kryesore. Koleksione të tregimeve popullore të Elsie (përmbledhje të përrallave dhe legjendave). Artikuj dhe hyrje për mitologjinë shqiptare në enciklopedi dhe tekste shkencore (p.sh. faqe për Albanian paganism). Përfundim i shkurtër (çfarë tregon kjo mitologji për ne sot) Mitologjia shqiptare tregon një kulturë me lidhje të forta me tokën, me një moral të qartë komunitar dhe me një trashëgimi të përzier historike. Figurave si zana, ora, kulshedra e drangoi nuk duhet t’u shikojmë thjesht si përralla: ato janë mekanizma të ardhshem për të kuptuar marrëdhënien njeri–natyrë, rregullat e shoqërisë dhe frikën ose shpresën kolektive për përplasjen midis rendit dhe kaosit. Elsie i ofron lexuesit një hartë të pasur, sistematike dhe të dokumentuar për të eksploruar këto zgavra kulturore. Krahasimi i Mitologjisë Shqiptare dhe asaj Greke (rrjedhshëm) Mitologjia shqiptare dhe ajo greke, edhe pse i përkasin popujve të ndryshëm dhe periudhave të ndryshme historike, kanë shumë pika të përbashkëta, por edhe dallime të theksuara që i japin secilës identitetin e vet. Të dyja mitologjitë janë krijuar si mënyra për të shpjeguar botën, natyrën, fatin dhe marrëdhëniet njerëzore, por i qasen këtyre temave në mënyra të ndryshme. Në mitologjinë shqiptare, figurat hyjnore janë më të lidhura me natyrën dhe vendin konkret ku jetojnë njerëzit. Zanat e maleve, Orët e fatit dhe E Bukura e Dheut janë shpirtra të fuqishëm femërorë që shfaqen në male, pyje, burime uji apo thellësi të tokës. Edhe pse nuk ka një panteon të organizuar si ai i Olimpit, këto figura ndërveprojnë me njeriun, e ndihmojnë ose e ndëshkojnë, sipas moralit dhe drejtësisë së tyre natyrore. Mitologjia shqiptare është e përhapur në mënyrë gojore dhe çdonjë komunitet mund të ketë variantet e veta të të njëjtit mit. Ndërsa mitologjia greke është e strukturuar shumë më qartë. Ajo ka një rend hyjnor të mirëpërcaktuar, ku Zeus sundon mbi Olimpin dhe perënditë e tjera si Athina, Apolloni, Hera apo Poseidoni kanë rolet e tyre specifike. Perënditë greke janë të fuqishme, por njëkohësisht veprojnë si njerëzit: dashurojnë, zemërohen, hakmerren, gabojnë. Ato krijojnë konflikte, ndihmojnë ose dëmtojnë heronjtë, dhe ky ndërveprim i jep mitologjisë greke një dimension dramatik dhe filozofik të pakrahasueshëm. Ajo ka shërbyer si bazë për letërsinë, teatrin dhe mendimin antik. Herojtë tek shqiptarët, si Muji e Halili apo dragojtë mbrojtës, janë të lidhur ngushtë me komunitetin e tyre. Ata luftojnë për mbrojtjen e fshatit, të nderit dhe të natyrës, duke u ndihmuar shpesh nga forca si zanat. Heroizmi shqiptar ka një karakter tokësor dhe praktik: është një detyrë që kryhet për të mirën e të tjerëve. Ndërsa heronjtë grekë, si Herakliu, Perseu, Odiseu apo Akili, janë figura të mëdha individuale që kërkojnë lavdi dhe famë. Sfida e tyre është personale, udhëtimi i tyre shpesh i gjatë dhe i mbushur me prova për të dëshmuar forcën, mendjen apo guximin e tyre. Krijesat mitologjike shqiptare janë më të lidhura me peizazhin dhe natyrën e vendit. Kulshedra, një përbindësh që sjell thatësira dhe shkatërrime, është shpesh kundërshtari i dragojve. Shtojzovalat janë shpirtra të vegjël që sjellin bekim ose mallkim, ndërsa lugatët pasqyrë frikën e njeriut nga vdekja pa qetësi. Në mitologjinë greke, krijesa si Meduza, Minotauri, Hidra e Lerna apo Sirenat personifikojnë rrezik, tundim ose prova për heronjtë dhe shpesh kanë histori të detajuara që lidhen me perënditë dhe botën hyjnore. Edhe motivet janë të ngjashme, por përpunohen ndryshe. Të dyja mitologjitë merren me fatin, me përballjet e njeriut me sfida të mëdha dhe me lidhjen e tij me natyrën. Por në mitologjinë shqiptare, fati shpesh varet nga Orët dhe është më i thjeshtë, më i ndjerë në jetën e përditshme. Në atë greke, Moirat dhe perënditë e tjerë ndikojnë në mënyrë më dramatike, duke krijuar histori të gjata me konflikte të thella morale. Në fund, funksioni i dy mitologjive është i ngjashëm: ato synojnë të shpjegojnë botën dhe t’i japin kuptim jetës. Dallimi qëndron në mënyrën se si janë ruajtur dhe sa të zhvilluara janë bërë. Mitologjia greke u bë pjesë e kulturës botërore, e shkruar dhe e sistemuar. Mitologjia shqiptare, edhe pse më modeste dhe e ruajtur gojarisht, mbart një trashëgimi të pasur shpirtërore dhe një lidhje të jashtëzakonshme me natyrën dhe identitetin e popullit.

Rrevista Prestige #inspirationdaily #albanianartist 🎬 Rita Ora në Kinema & Shkëlqimi i Saj në Red Sea Film Festival — Editorial Rita Ora, e njohur globalisht si një nga zërat më të spikatur të pop-muzikës, prej vitesh ka ndërtuar edhe një prani të qëndrueshme në botën e kinemasë. Edhe pse muzika mbetet bërthama e karrierës së saj, angazhimet në film, televizion dhe projekte vizive e kanë kthyer atë në një artiste multifunksionale, që lëviz me lehtësi mes skenës muzikore dhe tapetit të kuq. 🌟 Rita Ora në Kinema — Roli dhe Kontributi i Saj Rita Ora mund të mos ketë një filmografi të gjatë si aktore kryesore, por rolet e saj kanë qenë të rëndësishme dhe me ekspozim ndërkombëtar. 🎞 Roli më i spikatur: Mia Grey në Fifty Shades of Grey Në trilogjinë e famshme, Rita interpreton Mia Grey, motrën e Christian Grey, duke u shfaqur në të tre filmat dhe duke siguruar një vend të dukshëm në Hollywood. 🎞 Pokémon Detective Pikachu — roli i Dr. Ann Laurent Një tjetër paraqitje e rëndësishme, ku ajo luan një shkencëtare të përfshirë në eksperimente misterioze. 🎞 Projekte të tjera filmike: Fast & Furious 6 – prezantuese e garës; një cameo e shkurtër, por e mbetur në mendje Twist (2021) – roli i Sikes, një interpretim modern i një personazhi klasik Angazhime në seriale dhe projekte televizive 🎵 Kontributi muzikor në filma Rita ka dhënë zërin edhe për soundtrack-e filmash, veçanërisht për Fifty Shades of Grey, duke bashkuar dy botët ku ajo shkëlqen më së shumti: muzikën dhe kinemanë. 📺 Rita Ora në TV — Një Figurë e Dashur Ndërkombëtarisht Përveç kinemasë, Rita është një prani e fortë në ekranet televizive si: Jurie në The Voice UK Jurie në The X Factor UK Jurie në The Masked Singer UK Jurie kryesore në The Masked Singer Australia Ajo shihet si simbol i energjisë, krijimtarisë dhe diversitetit në televizionin ndërkombëtar. ✨ Rita Ora në Red Sea International Film Festival (RSIFF) Për këtë javë, vëmendja u përqendrua në paraqitjen e saj në Jeddah, në natën e dytë të Red Sea Film Festival. Gjatë eventit “Women In Cinema”, Rita Ora shkëlqeu me një fustan gri të çelët, me prerje “fishtail”, material gjysmë transparent dhe detaje dantelle — një pamje që tërhoqi menjëherë vëmendjen e mediave botërore. Por prania e saj nuk ishte vetëm estetike. Rita mbajti fjalim dhe performoi Ajo foli në skenë për: rolin e grave në industri vlerën e të qenit multidimensional rëndësinë e mësimit të vazhdueshëm Deklarata e saj: “Unë e shoh veten si një amatore çdo ditë, sepse jam gjithmonë duke mësuar.” u citua gjerësisht si shembull i përulësisë dhe ambicies kreative. Rita Ora ftohet në festivale si RSIFF Sepse ajo përfaqëson: një artiste globale me ndikim të gjerë një grua të suksesshme në disa fusha njëkohësisht një zë të fortë për fuqizimin e grave një identitet kreativ pa kufij një prani të fuqishme në film, muzikë, modë dhe TV Për eventin Women In Cinema, Rita ishte mishërimi i mesazhit kryesor: forca, diversiteti dhe vitaliteti i gruas në art. Pjesëmarrja e Rita Orës në Red Sea International Film Festival nuk ishte thjesht një moment glamuri, por një dëshmi e profilit të saj si artiste moderne — një figurë që nuk kufizohet në një kategori të vetme, por që exploron me guxim të gjitha dimensionet e skapimit. Në Jeddah, Rita nuk ishte thjesht një e ftuar, por një ambasadore globale e fuqizimit, kreativitetit dhe elegancës bashkëkohore. Author:Liliana Pere

Lahuta – Thesari Shqiptar që Hyri në UNESCO Lahuta, simboli më i lashtë i epikës shqiptare, tashmë mban vulën ndërkombëtare të UNESCO-s. Më 9 dhjetor 2025, ky instrument unik i veriut shqiptar u shpall zyrtarisht pjesë e Trashëgimisë Kulturore Jomateriale të Njerëzimit. Është një moment që shkon përtej muzikës: është mirënjohje për kujtesën tonë kolektive, për artin autokton dhe për gjithë ata që e kanë mbrojtur këtë traditë brez pas brezi. Ky sukses u bë i mundur falë një pune të gjatë dhe të përkushtuar nga një ekip studiuesish të njohur. Vaso Tole, Shaban Sinani, Rigers Halili, Armanda Hysa dhe Susane Ogge përgatitën dosjen zyrtare të Shqipërisë pranë UNESCO-s, e dorëzuar në mars të vitit 2024. Procesi u mbështet institucionalisht nga Ministria e Kulturës, si dhe nga Fondacioni Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF), që kontribuoi në dokumentimin dhe promovimin e traditës. Ministri i Kulturës, Blendi Gonxhja, e quajti këtë moment “një nga arritjet më të çmuara të identitetit tonë kulturor.” Lahuta u konsiderua nga UNESCO si element me “nevojë urgjente për mbrojtje”, një vlerësim që na kujton se kjo traditë e pasur nuk duhet të humbasë në kohë. E luajtur në Malësinë e Madhe, Pukë, Rugovë, Tropojë, Plavë e Guci, Lahuta ka qenë gjithmonë më shumë se instrument. Ajo është zëri i Eposit të Kreshnikëve, i legjendave, i historive të burrërisë dhe besës. Në çdo tingull, ajo mbart kulturën e fiseve, kujtesën e brezave dhe rrëfimet që i kanë dhënë formë identitetit tonë. Sot, me këtë njohje ndërkombëtare, Lahuta bëhet një ambasadore e re e Shqipërisë në botë. Ajo sjell në qendër të vëmendjes artin tonë autokton dhe e vendos kulturën shqiptare përkrah vlerave më të mëdha të trashëgimisë botërore. -------------------- Çfarë ka tjeteŕ Shqipëria në UNESCO – Trashëgimia Jomateriale 1. Iso-polifonia shqiptare E futur në UNESCO në vitin 2008. Është një nga format më të rralla të polifonisë në botë dhe vjen kryesisht nga Myzeqeja, Labëria, Himara e Tepelena. Vlerësohet si “kryevepër e njerëzimit”. 2. Transhumanca – lëvizja sezoni le e bagëtive Shqipëria u përfshi në këtë element shumëkombësh në vitin 2023. Është tradita e lëvizjes së barinjve me tufat nga kullotat alpine në fusha dhe anasjelltas. 3. Vallja e Tropojës (K’cimi i Tropojës) U pranua në UNESCO në vitin 2024. Është një nga vallet më karakteristike të Veriut, me lëvizje të fuqishme, ritmikë të lartë dhe kostum unik. 4. Xhubleta – mjeshtëria, veshja dhe përdorimi tradicional Në UNESCO që prej vitit 2022, në listën e mbrojtjes urgjente. Xhubleta njihet si një nga veshjet më të lashta të Ballkanit, me origjinë të paktën 4 mijë vjet më parë, e përdorur nga gratë e Malësisë së Madhe. 5. Lahuta – eposi, këndimi dhe arti i ndërtimit të saj U përfshi në UNESCO në dhjetor 2025, gjithashtu në Listën e Mbrojtjes Urgjente. Lahuta është simboli i epikës shqiptare, i Eposit të Kreshnikëve dhe i traditës malësore. ------------------ Trashëgimia Botërore (pasuri materiale) e Shqipërisë në UNESCO 1. Butrinti U shpall pasuri botërore në vitin 1992. Është një nga qytetet antike më të rëndësishme të Mesdheut, me shtresa arkeologjike nga ilirët, grekët, romakët, bizantinët dhe venedikasit. Njihet si “muze i hapur” i civilizimeve. 2. Qendrat Historike të Gjirokastrës dhe Beratit Berati u përfshi në UNESCO në vitin 2005, ndërsa Gjirokastra iu shtua listës më pas. Sot ato trajtohen së bashku si një pasuri e vetme. Janë qytete-muze unike për arkitekturën osmano-ballkanike, shtëpitë-kala dhe historinë e tyre mijëravjeçare. 3. Harku i Ohrit – zona natyrore dhe kulturore e Liqenit të Ohrit Pjesa shqiptare e Liqenit të Ohrit u përfshi në UNESCO në vitin 2019. Zona njihet për biodiversitetin e jashtëzakonshëm, speciet endemike dhe trashëgiminë kulturore që i lidh shqiptarët dhe maqedonasit për shekuj. 4. Pyjet e lashta të ahut në Alpet Dinarike Shqipëria është pjesë e këtij siti shumëkombësh europian që përfshin pyje ahu me mijëra vjet jetë, një nga ekosistemet më të vjetër dhe më të ruajtur të Europës. Zonat shqiptare janë në Parkun Kombëtar “Luginat e Sheut të Gashit dhe Rrajcës”.

Rrevista Prestige #albanianartist #inspirationdaily ZOICA HAXHO – YLLI QË LINDI NGA HESHTJA DHE U NGJIT NË MAJAT E SKENËS, DUKE NDRIÇUAR HISTORINË E BALETIT SHQIPTAR Zoica Haxho është një nga figurat më të mëdha të artit skenik shqiptar — balerina e parë profesioniste, Artiste e Merituar, Heroinë e Punës, themeltare e baletit klasik në Shqipëri, ikonë e skenës dhe e ekranit, pedagoge, ndërtuese dhe frymëzim i përhershëm. Ajo është shembulli i njeriut që lindi në mungesë, por u rrit si dritë; e jetimës që fati e sprovoi, por arti e ringriti si një agim i ri. Si një Edith Piaf shqiptare që del nga humbja dhe derdh art të pavdekshëm, Zoica u ngrit me madhështinë që vetëm shpirtrat e përzgjedhur mbartin. Zoica lindi në Tiranë dhe u rrit si fëmijë bonjake në Shtëpinë e Fëmijës "8 Nëntori". Fëmijëria e saj nuk pati prehrin e nënës, por pati qëndrueshmërinë e shpirtit — një shpirt që kalitej si hekur në zjarr dhe që, ashtu si një lule e egër në shkëmbinjtë e Alpeve, mësoi të rritet pa u ankuar. Në heshtje ajo gjeti një ritëm të brendshëm që i fliste; një ritëm që më vonë do të bëhej zemra e baletit shqiptar. Në moshë tepër të re u dërgua për studime në Shkollën e Baletit të Teatrit Bolshoi, ku spikati për natyrshmëri, plasticitet dhe talent të lindur. Në korridoret e ftohta të Moskës dallohej si një fije drite që nuk shtyhej, por rritej e lartësohej çdo ditë. Aty, si një Anna Pavlova e vogël nga Shqipëria, ajo u ngjit mes emrave të mëdhenj të baletit botëror. Skena Ndërkombëtare – Fillimi i Fenomenit Në vitin 1956, së bashku me partnerin Agron Aliaj, fitoi Çmimin e Dytë në Konkursin Ndërkombëtar të Baletit në Moskë me “Flakët e Parisit”. Një arritje e jashtëzakonshme për një vend pa traditë të baletit — si një zog i vogël që fluturon më larg se shpendët e rritur në qiell të gjerë. Kritika e huaj e përshkroi si “fenomen”, “pastërti skenike”, “energi të rrallë”. Në ato çaste, emri i Zoicës u rreshtua pranë talenteve botërore që lindin vetëm një herë në shumë dekada. Punoi dhe deputoi në Teatrin e Operës dhe Baletit – 30 Vjet Majestet Pas kthimit në Shqipëri, Zoica u bë fytyra e baletit klasik shqiptar. Për tri dekada ajo mbajti mbi supe gjithë repertorin e Teatrit të Operës dhe Baletit, duke e shndërruar baletin nga një fragment ëndrre në një institucion të qëndrueshëm. Ajo interpretoi role kryesore në: “Kujdesi i Kotë” “Fadeta” “Françeska da Rimini” “Delina” “Muza e Paganinit” “Cuca e Maleve” (ballet) “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur” – ku figura e Nicës u ngrit nga roli dytësor në qendër falë fuqisë së saj skenike. Çdo rol i saj dukej si një statujë që merr frymë, si një poezi që shkruhet me trup e shpirt, si një akullnajë ndriçuese që lëviz mbi skenë. “Cuca e Maleve” – Ikonë e Kinemasë Shqiptare Në filmin artistik “Cuca e Maleve”, me skenar të Loni Papës dhe Agron Aliajt e me regji të Dhimitër Anagnostit, Zoica krijoi një nga figurat më të paharrueshme femërore. Ajo jo vetëm e luajti rolin — por e ngjiti, e transformoi dhe e shndërroi në simbol. Energjia e saj në film është si një erë malore: e ashpër, e pastër dhe e lirë. Ashtu si Sophia Loren që i jep jetë rolit deri në subkoshiencë, Zoica në “Cuca e Maleve” u bë zëri i forcës dhe i identitetit shqiptar. Ndërtuese e Shkollës Koreografike Shqiptare Zoica ishte artiste; ajo ishte ndërtuese. Ajo ishte pjesë e themelimit të Shkollës Koreografike në Tiranë, duke hartuar programe mësimore, struktura profesionale dhe rregulla të para pedagogjike të baletit shqiptar. Ishte një punë e heshtur, shpesh e vështirë; ajo dukej si një arkitekte që ndërton themele të padukshme mbi të cilat do të ecin brezat. Si Marta Graham që krijoi një epokë, Zoica krijoi gjuhën shqiptare të lëvizjes. Pedagoge – Ura Mes Brezave Si mësuese, Zoica nuk dha vetëm teknikë; dha karakter. U mësoi nxënësve se skena kërkon jo vetëm këmbë të forta, por edhe shpirt të fortë; se arti nuk është luks, por sakrificë. Ajo ishte si një pishtar që ndizet për t’i ndihmuar të tjerët të gjejnë dritën e tyre. Me qetësinë e saj fisnike, ajo i bënte brezat të kuptonin se arti është një betejë që fiton vetëm ai që nuk dorëzohet. Çmimet dhe Titujt Artiste e Merituar e Shqipërisë Heroinë e Punës Socialiste Çmimi i Dytë në Konkursin Ndërkombëtar të Baletit, Moskë (1956) Dhjetëra vlerësime kombëtare dhe ndërkombëtare për skenën, filmin dhe pedagogjinë Këto çmime janë si gurë të çmuar në një kurorë që ajo e mori jo për dekor, por për mund dhe mision. Ajo i mbante si kujtim i sakrificave, jo si zbukurim. Zoica Haxho ndërroi jetë në moshën 91-vjeçare, në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Larg vendit të lindjes, por me Shqipërinë në zemër si flakë që nuk shuhet. Por figura e saj nuk është kujtim; është frymëzim. Ajo jeton në çdo balerinë që fillon hapin e parë, në çdo skenë ku kërcehet sot, në çdo film ku shfaqen gratë e forta të historisë sonë. Zoica është e gjallë në kujtesën kulturore si një lule që rritet në dimër, e cila nuk vyshket, por forcohet nga stuhitë. Disa Episode dhe Detaje Ishte koha e marrëdhënieve me Bashkimin Sovjetik, kur disa të rinj shqiptarë — përfshirë Zoicën, bashkë me emra si Agron Aliaj dhe Ganimet Vendresha — u nisën për studime baleti në Moskë. Zoica ishte vetëm 17 vjeç kur u nis për në Moskë — rreth vitit 1950. Ajo studioi në institutet koreografike pranë Bolshoi Ballet Academy, një nga shkollat më të famshme të baletit në botë. Studimet zgjatën rreth 6 vjet. Gjatë kësaj kohe, ajo pati mundësinë të interpretonte edhe në skenën e Bolshoit — një privilegj që shumë artistë e ëndërrojnë, por pak e prekin. Kur Zoica u kthye në atdhe, ajo solli jo vetëm teknikë, por metodikë, disiplinë dhe shpirt. Ajo u bë themel i baletit shqiptar, një themel që nuk lëkundet. Episodi I – Fëmijëria Zoica erdhi në jetë pa pasur dikë që t’i mbante dorën, por me një shpirt që e mbante veten. U rrit në Shtëpinë e Fëmijës “8 Nëntori”, mes mureve të ftohtë dhe dritareve të heshtura, ku fëmijët zakonisht mësojnë të durojnë, por ajo mësoi të fluturojë. Aty, karakteri u bë streha e saj. Ajo ishte si një filiz që rritet nën gur, që nuk merr dritë, por e krijon vetë. Dhe në atë terr të butë të fëmijërisë, ajo dëgjoi ritmin që i ndryshoi jetën: ritmin e baletit. Episodi II – Moskë, Tempulli i Artit Në moshë shumë të re, Zoica u gjet në Moskë, në shkollën monumentale të Balshoit. Rrugëtimi i saj aty ishte i jashtëzakonshëm: një vajzë shqiptare pa traditë pas vetes, që hynte në tempullin e koreografisë botërore. Aty spikati me një plasticitet që nuk mësohej, por lindte natyrshëm. Mësuesit e panë menjëherë talentin, ndërsa publiku rus e përqafoi me admirim. Shkëlqimi i saj dukej sikur ngrohte edhe muret e akullta të akademisë. Episodi III – Kthimi dhe Ndërtimi i Baletit Shqiptar Pas kthimit në Shqipëri, Zoica gjeti një vend ku baleti ende nuk ekzistonte si traditë, por vetëm si dëshirë. Ajo e ktheu këtë dëshirë në realitet. Për mbi 30 vjet, ajo mbajti repertorin e Teatrit të Operës dhe Baletit, duke u bërë shtylla e artit skenik shqiptar. Roli i saj në “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur” dhe madhështia në “Cuca e Maleve” janë gurë të përjetshëm në historinë tonë. AGRON ALIAJ – Partneri që Nisi Fenomenin Agron Aliaj, një nga balerinët më të talentuar të brezit të tij, ishte partneri i parë artistik i Zoicës dhe mbështetje jetike në udhëtimin e saj të hershëm. Performanca e tyre në “Flakët e Parisit”, ku në vitin 1956 fituan Çmimin e Dytë, ishte historike për Shqipërinë. Ata ishin si dy krahë të së njëjtës frymë: të sinkronizuar, të pastër, të përkushtuar. Emri i tij shkëlqen në faqet ku Zoica filloi ngjitjen drejt majave.

Rrevista Prestige #Personality. #inspirationdaily Rubrika: Personalitet që na frymëzon. Portret - Analizë Henry Kissinger: Arkitekti i Diplomacisë Moderne Henry Kissinger Diplomat Henry Kissinger ishte sekretar i Shtetit i SHBA-së nën Presidentin Richard Nixon, duke fituar Çmimin Nobel për Paqen në vitin 1973 për marrëveshjet e Luftës së Vietnamit. Henry Kissinger : Diplomati Fitues i Çmimit Nobel vdiq në moshën 100 vjeç. Diplomati i ndikshëm Henry Kissinger ndërroi jetë më 29 nëntor në shtëpinë e tij në Connecticut, sipas një deklarate të firmës së tij konsulente. Ai shërbeu si sekretar i 56-të i Shtetit nga viti 1973 deri në 1977, nën presidentët Richard Nixon dhe Gerald Kush ishte Henry Kissinger? Henry Kissinger ishte një nga diplomatët më me ndikim amerikanë të shekullit të 20-të dhe shërbeu si sekretar i Shtetit nga 1973 deri 1977. Me familjen e tij, ky adoleshent gjerman emigroi në Shtetet e Bashkuara dhe më pas u bë profesor në Harvard, para se të merrte drejtimin e politikës së jashtme të vendit të tij të adoptuar. Ai këshilloi gjashtë presidentë të SHBA-së, nga John F. Kennedy deri te George H.W. Bush, dhe Richard Nixon e emëroi sekretar të Shtetit në 1973. Ai fitoi Çmimin Nobel për Paqen të atij viti për marrëveshjet e Paqes në Paris për Luftën e Vietnamit. Megjithatë, më vonë ai u kritikua për disa veprime të fshehta brenda dhe jashtë vendit. Si autor i mbi 20 librave, Kissinger ndërroi jetë në nëntor 2023 në moshën 100 vjeç. Ai ishte i martuar me Ann Fleischer (rreth 1949–1964) dhe Nancy Maginnes Kissinger (1974–2023) dhe kushte 2 femijë Fëmijët: David dhe Elizabeth Detaje Henry Kissinger lindi Heinz Alfred Kissinger në Fürth, Bavari, Gjermani. Në fëmijërinë e tij, ai studionte rregullisht Bibël dhe Talmudin në një familje ortodokse hebreje. Ai përjetoi antisemitizëm të përditshëm dhe, duke kuptuar tragjedinë që po vinte me Holokaustin, familja e tij emigroi në Shtetet e Bashkuara në vitin 1938, kur ai ishte 15 vjeç. Në Amerikë, ai filloi të punonte për të ndihmuar familjen dhe më pas u regjistrua në George Washington High School në New York, ku mësimi i gjuhës angleze i shkoi shpejt dhe shkëlqeu në të gjitha lëndët. Në 1943, ai u bë qytetar amerikan dhe u thirr në ushtri për Luftën e Dytë Botërore, duke luftuar në Gjermaninë naziste. Pas lufte, Kissinger vendosi të ndjekë karrierën akademike, duke studiuar histori politike. Ai u pranua në Harvard në 1947, ku përfundoi tezën e tij të madhësisë 383-faqëshe mbi kuptimin e historisë. Më pas vazhdoi doktoraturën, duke u bërë profesor në Harvard, ku shkroi librin e famshëm Nuclear Weapons and Foreign Policy (1957). Karriera Politike Nga 1961 deri 1968, ai shërbeu si këshilltar i posaçëm për presidentët Kennedy dhe Johnson mbi politikën e jashtme. Në 1969, Nixon e emëroi si këshilltar kombëtar i sigurisë dhe më pas si sekretar i Shtetit. Ai ishte një nga figurat më ndikues dhe kontraverse të historisë amerikane. Lufta e Vietnamit dhe Çmimi Nobel Kishinger udhëhoqi negociatat për paqen në Vietnam dhe kombinonte diplomacinë me tërheqjen e trupave dhe bombardime strategjike për të përmirësuar pozicionin amerikan. Ai dhe partneri i tij nga Vietnami i Veriut, Le Duc Tho, nënshkruan Marrëveshjet e Paqes në Paris më 27 janar 1973. Për këtë ai mori Çmimin Nobel për Paqen, pasi Tho refuzoi çmimin. Megjithatë, politika e tij ishte kontraverse, duke përfshirë bombardime të fshehta në Kamboxhia. Marrëdhëniet SHBA-Kinë dhe Lufta e Ftohtë Në 1971, ai bëri udhëtime të fshehta në Kinë, duke përgatitur vizitën historike të Nixon në 1972 dhe normalizimin e marrëdhënieve më 1979. Ai kontribuoi gjithashtu në traktatet e SALT I dhe Anti-Ballistic Missile për të ulur tensionet me Bashkimin Sovjetik dhe luajti rol kyç gjatë Luftës së Yom Kippur. Këshillimi i Presidentëve Pas largimit nga posti i sekretarit të Shtetit në 1977, Kissinger vazhdoi të këshillojë presidentët Reagan dhe George H.W. Bush për politikën e jashtme dhe inteligjencën. Kissinger është një nga politikanët dhe diplomatët më ndikues të shekullit të 20-të. Ai përfundoi Luftën e Vietnamit, përmirësoi marrëdhëniet me Kinën dhe Bashkimin Sovjetik, dhe la pas një trashëgimi komplekse, shpesh kritikuar për taktikat e tij pragmatike dhe herë-herë “makiaveliste”. Librat dhe Vitet e Mëvonshme Kissinger themeloi firmën konsulente Kissinger Associates në 1982 dhe shkroi mbi 20 libra mbi politikën e jashtme dhe historinë diplomatike. Gruaja dhe Fëmijët Ai u martua me Nancy Maginnes në 1974 dhe qëndruan së bashku deri në vdekjen e tij. Ai kishte dy fëmijë me gruan e mëparshme, Ann Fleischer. Henry Kissinger, i njohur më parë si Heinz Alfred Kissinger, antisemitizmi në rritje dhe rreziqet e regjimit nazist e detyruan familjen e tij të emigronte në Shtetet e Bashkuara në vitin 1938. Ky arratisje formoi bazën e një mendjeje të kthjellët dhe të llogaritshme, duke e bërë Kissinger të vetëdijshëm për rëndësinë e sigurisë, strategjisë dhe marrëdhënieve ndërkombëtare që herët në jetën e tij. Në Shtetet e Bashkuara, Heinz Alfred ndërroi emrin në Henry dhe studioi shkenca politike në Harvard, ku tregoi një talent të jashtëzakonshëm për analiza komplekse dhe diplomaci strategjike. Në universitet ai krijoi lidhje me figura kyçe, përfshirë Nelson Rockefeller, që më vonë do të luanin një rol të rëndësishëm në karrierën e tij politike. Mësimet e Harvardit dhe kontaktet e hershme i dhanë një kuptim të thellë të mekanizmave të pushtetit dhe diplomacisë. Kissinger filloi si këshilltar i jashtëm për presidentin Lyndon B. Johnson, por emri i tij u bë vërtet i njohur pas zgjedhjes së Richard Nixon në vitin 1968. Nga viti 1969, ai u emërua Këshilltar i Sigurisë Kombëtare dhe më pas Sekretar i Shtetit, duke e vendosur vetveten në qendër të politikës së jashtme amerikane. Me aftësinë për të kontrolluar rrjedhën e informacionit dhe për të negociuar çështjet më të ndjeshme, Kissinger u shndërrua në një figurë vendimtare për vendimet globale të asaj periudhe. Roli në Politikën Ndërkombëtare Vietnami Kissinger është i njohur për negociatat e tij me Le Duc Tho në Paris, që çuan në Marrëveshjen e Paqes për Vietnamin, një proces që i solli Çmimin Nobel për Paqen në vitin 1973. Megjithatë, dokumentet e mëvonshme zbuluan edhe negociata të fshehta dhe vendime kontroverse, duke treguar kompleksitetin dhe kontradiktat e politikës së tij. Amerika Latine Një kapitull tjetër i diskutueshëm është roli i tij në grushtet e shtetit në Amerikën e Jugut, veçanërisht në Kilin e vitit 1973 kundër presidentit Salvador Allende. Zgjedhjet e tij dhe bashkëpunimi me forcat që ndërhynin në vendet e tjera nënvizojnë se për Kissinger stabiliteti global shpesh tejkalonte konsideratat morale. Kina dhe Diplomacia Ping-Pong Një nga arritjet më të mëdha të tij ishte iniciativa për të hapur marrëdhënie më të ngushta me Kinën. Diplomacia “ping-pong” i krijoi SHBA-së një lidhje strategjike me një fuqi në ngritje, duke ndryshuar peizazhin e politikës globale dhe duke treguar mjeshtërinë e tij në përdorimin e taktikave jokonvencionale. Trashëgimia dhe Kompleksiteti Edhe pas daljes nga rolet zyrtare, influenca e Kissinggerit mbeti e pranishme për dekada, duke këshilluar presidentë si Bush Jr. dhe Trump. Ai mbetet një figurë kontradiktore: fitues i Çmimit Nobel për Paqen, por gjithashtu një strateg që mori vendime shumë të diskutueshme për të mbrojtur interesat amerikane. Kissinger është një shembull i qartë i kompleksitetit të pushtetit: një njeri i formuar nga historia dhe tragjeditë e saj, i aftë të lëvizë në hije dhe dritë, duke lënë një gjurmë që do të analizohen për breza. Ai përfaqëson filozofinë e realpolitikës, ku morali dhe pragmatizmi shpesh përplasen, duke na kujtuar se historia nuk është kurrë thjesht e bardhë ose e zezë. Henry Kissinger: Libri, Diplomacia dhe Trashëgimia e Një Strategu Global Henry Kissinger ishte jo vetëm një diplomat i fuqishëm, por edhe një intelektual i thellë. Ai shkroi mbi 20 libra dhe dhjetëra artikuj akademikë, duke lënë pas një korpus të pasur mendimesh mbi historinë, diplomacinë dhe strategjinë globale. Disa prej veprave të tij më të njohura përfshijnë: Diplomacy (1994) – një analizë e historisë së diplomacisë dhe politikës ndërkombëtare nga shekulli XVII deri në fund të shekullit XX. Ky libër është një tekst bazë për studentët e marrëdhënieve ndërkombëtare dhe diplomatët e rinj. World Order (2014) – një reflektim mbi sfidat bashkëkohore të rendit botëror, ku Kissinger analizon krizën e sistemit ndërkombëtar dhe rëndësinë e ekuilibrave të fuqisë. The White House Years (1979) dhe Years of Upheaval (1982) – kujtime që përshkruajnë rolin e tij në administratën Nixon dhe Ford, duke ofruar një pasqyrë të brendshme të vendimmarrjes së niveleve më të larta të pushtetit. Përmes librave të tij, Kissinger shfaq një vizion të qartë të realpolitikës: politika e jashtme nuk është një lojë morale, por një art i menaxhimit të fuqisë dhe stabilitetit. Ai i sheh marrëdhëniet ndërkombëtare si një rrjet të ndërlikuar ekuilibrash dhe interesa, ku vendimet mund të jenë të diskutueshme, por shpesh të nevojshme për të ruajtur rendin global. - Histori reale dhe Përvoja e Praktikës Përvojat praktike të Kissinger-it janë të shumta dhe shpesh kontradiktore: Vietnami – Marrëveshjet e tij me Le Duc Tho sollën fundin e luftës, por strategjitë sekrete dhe bombardimet ndaj Kampuçisë ngjallën debate të gjera. Chile 1973 – Përfshirja e tij në përkrahjen e grushtit të shtetit kundër Allende-s tregon dimensionin pragmatik dhe herë-herë cinik të politikës së tij. Diplomacia me Kinën dhe Sovjetikët – Ai ndërtoi ura strategjike duke përdorur taktikë të kujdesshme dhe dialog të fshehtë, duke transformuar peizazhin global. Marrëdhëniet me Lindjen e Mesme – Ai ishte pjesë e negociatave për paqen midis Izraelit dhe Egjiptit (1973), duke treguar aftësi të jashtëzakonshme diplomatike në situata shumë komplekse. Nga këto eksperienca, lind një figurë që nuk mund të kategorizohet thjesht si hero ose antihero, por si një “arkitekt i realpolitikës”, që mat çdo hap me llogari strategjike. --- Si Shikohet Sot nga Diplomatët dhe Analistët Figura e Henry Kissinger sot shihet ndryshe nga perspektiva diplomatike dhe akademike: Simbol i Diplomacisë Strategjike – Shumë diplomatët e rinj e konsiderojnë model për aftësitë e tij të negocimit, kontrollin e informacionit dhe vizionin afatgjatë. Kontroversë dhe Kritikë Morale – Aktivitetet në Amerikën Latine, Bombardimet në Vietnamin e Veriut dhe politika ndaj Pakistanit dhe Bangladesh-ut kanë nxjerrë në pah një dimension etik problematik. Trashëgimia Akademike – Librat dhe analizat e tij mbeten burim i pasur për ata që studiojnë marrëdhëniet ndërkombëtare, duke ofruar një pikëpamje të qartë mbi balancimin e interesave dhe fuqisë. Figura Kompleksesh – Sot, Kissinger përfaqëson dualitetin e diplomacisë: nevojën për pragmatizëm dhe efektivitet, por edhe rrezikun e shkeljes së normave morale për qëllime strategjike. --- Analizë Thelbësore Kissinger është një shembull i qartë i filozofisë së realpolitikës: politika ndërkombëtare nuk është një histori e thjeshtë e së drejtës dhe së gabuarës, por një lojë e vazhdueshme e fuqisë, perceptimeve dhe balancës së interesave. Ai mëson diplomatët që stabiliteti shpesh kërkon vendime të vështira, ndërsa historitë e tij tregojnë se arritjet dhe kritikat janë dy anët e së njëjtës monedhë. Trashëgimia e tij është një mësim i dyfishtë: për një pjesë të botës, ai është strategu brilant që transformoi marrëdhëniet ndërkombëtare; për pjesen tjeter ka diskutime,sepse Henry Kissinger shpesh mori vendime strategjike që shërbenin interesave të SHBA-së. Disa prej këtyre vendimeve shkaktuan vuajtje njerëzore, si në Vietnam dhe Kili. Ai i arsyetonte këto veprime si të nevojshme për stabilitetin global. Prandaj, moraliteti i tij shihet si “i komprometuar” – etikisht i diskutueshëm, por strategjikisht efektiv. Ai simbolizon tensionin midis pragmatizmit politik dhe normave morale universale. Analiza e tij sot është një ftesë për të kuptuar se diplomacia është një art kompleks dhe shpesh kontradiktor, ku histori, etikë dhe pushtet ndërthuren pa pushim. © 2024–2025 Liliana Pere – Founder. Publisher. Researcher. Author Prestige Magazine

Rrevista Prestige #ArtistPianistPersonality #inspiration Rubrika:Personalitet i Artit që na frymëzon. Clara Schumann . Një jetë midis dritës së pianos dhe hijes së përjetësisë. Clara Schumann ishte një pianiste, kompozitore dhe mësuese gjermane. Lindur në Leipzig, në një familje muzikore; babai i saj ishte pianist dhe mësues, ndërsa nëna soprano. Që në fëmijëri shfaqi talent të jashtëzakonshëm në piano dhe filloi të performonte publikisht që në moshë të vogël. Në 1835, në moshën 16 vjeç, interpretoi Koncertin për Piano në A minor, Op. 7, duke tërhequr vëmendjen e Evropës. U martua me kompozitorin Robert Schumann dhe luajti një rol të madh në promovimin e veprave të tij. Vlerësohej si një nga pianistet më të mëdha të shekullit XIX dhe interpretonte shpesh veprat e Brahmsit, Chopinit dhe Lisztit. Pas vdekjes së Robertit, ajo u rikthye fuqishëm në skenë dhe u bë mësuese e respektuar në Dr. Hoch’s Conservatory. Performancat e saj ishin të njohura për virtuozitetin teknik dhe thellësinë emocionale. Jetoi 76 vjet dhe vdiq më 1896, duke lënë një trashëgimi të madhe muzikore. Clara Schumann mbetet simbol i fuqisë krijuese femërore dhe ndikimit të saj në muzikën romantike. Clara Schumann lindi më 13 shtator 1819 në Leipzig, një qytet ku muzika tingëllon si ajër. Familja e saj, e rrënjosur në muzikë – një baba pianist i kërkuar dhe një nënë soprano me shpirt lirik – u bë kopshti i parë ku lulezoi talenti i saj. Që në moshën katër vjeç, duart e vogla të Clarës preknin tastierën si një urë mes lojës dhe fatit, duke nisur një dialog të heshtur me përjetësinë. Muzika si trashëgimi e një familjeje nuk është vetëm teknikë, por një mënyrë për të prekur kuptimin e ekzistencës që formohet mes gjeneratave. Në 1828, vetëm nëntë vjeç, ajo interpretoi në Gewandhaus – tempulli muzikor i Leipzig-ut – dhe Evropa nisi të flasë për vajzën që luante me shpirt të pjekur. Mendelssohn, Liszt, Schubert dhe Paganini e panë si një mrekulli të re të kohës. Ky moment nuk ishte thjesht një performancë; ai ishte një fillim i dritës që do të shoqëronte jetën e saj. Në interpretimin e parë publik, muzika e Clarës u shndërrua në pasqyrë të një kohe që pranon pak njerëz të zgjedhur për të dëgjuar melodinë e shpirtit. Në 1835, në moshën 16 vjeç, ajo prezantoi Koncertin për Piano në A minor, Op. 7, nën dirigjimin e Felix Mendelssohn. Ishte një shpërthim i parë i krijimtarisë së saj të pavdekshme. Në një koncert të tillë, Robert Schumann – një djalosh nëntë vjet më i madh – e dëgjoi dhe e njohu një shpirt të ngjashëm. Dashuria e tyre u përplas me kundërshtimin e ashpër të babait të saj, por, ashtu si muzika, ajo nuk njeh kufij. Dashuria dhe muzika kanë të përbashkët fuqinë e rebelimit kundër rregullave të botës, duke kërkuar një realitet ku emocionet janë ligj dhe harmonia është liri. Më 12 shtator 1840, një ditë para ditëlindjes së 21-të, Clara u bë Zonja Schumann. Martesa e tyre ishte një simfoni e brishtë dashurie dhe trishtimi, ndërsa Robert luftonte me mjegullën e çrregullimit mendor dhe përfundimisht u tërhoq nga jeta më 1856. Clara mbeti me shtatë fëmijë dhe një dhimbje që nuk shuhej. Dhimbja dhe përgjegjësia u shndërruan në tinguj që vetëm ajo mund t’i interpretonte, duke bërë nga çdo notë një meditacion mbi jetën dhe humbjen. Në një faqe të ditarit të saj, ajo shkroi me dhimbje dhe reflektim: > “Dikur besoja se mund të krijoja. Por një grua nuk duhet të dëshirojë të kompozojë. Nuk ka pasur ndonjë që ta ketë bërë. A duhet të jem unë e para?” Këtu përshkruhet jo vetëm melankolia e saj, por filozofia e një kohe që vendoste gruan mes frymëzimit dhe ndalimit. Megjithatë, ajo krijoi deri në fund: Romancat për Piano, Op. 21 (1855) dhe Romancat për Violinë dhe Piano, Op. 22 (1853), duke hapur dritare drejt botëve të fshehta të shpirtit. Krijimi artistik është shpesh akt i vetëpërmbajtjes dhe rebelimit, një rrugë ku heshtja dhe zëri bashkohen për të sjellë të vërtetën e brendshme. Në moshën 36 vjeç, e vetme me shtatë fëmijë, Clara u rikthye në skenë si një priftëreshë e tingullit. Turnetë e saj shpesh e lidhnin me violinistin Joseph Joachim dhe më vonë me Johannes Brahms, i cili bëri pjesë të përhershme të jetës së saj artistike. Ajo gjithashtu redaktoi veprat e Robert-it dhe u bë mësuese e parë grua në Dr. Hoch’s Conservatory, duke transmetuar jo vetëm teknikën, por shpirtin e interpretimit. Mësimi i muzikes nuk është thjesht dhënia e njohurive, por pasqyrimi i një botëkuptimi ku çdo tingull ka rëndësi dhe çdo heshtje është e folur. Në 1891, pas më shumë se gjashtë dekadash në skenë, Clara luajti për herë të fundit. Vdiq në 1896, por muzika e saj u shndërrua në frymë që endet në çdo tingull romantik. Në veprat e saj të pakta, por të thella, dëgjohet një filozofi e nënkuptuar: muzika është një mënyrë për të jetuar përtej kohës, një urë mes dashurisë dhe vdekjes, mes heshtjes dhe zërit. Tingulli i përjetshëm i një piano është si një kujtesë që ekzistenca jonë nuk është vetëm një rrjedhë kohe, por një dialog i vazhdueshëm me shpirtin. Në çdo notë të Clarës, ndien një pyetje që nuk kërkon përgjigje, por vetëm dëgjim: "A është muzika, në fund, një mënyrë për të dashuruar pa fjalë."? Muzika bëhet një reflektim i jetës së saj, një filozofi që thotë se dashuria dhe arti janë të pandashëm, duke lënë gjurmë të përhershme në kohë dhe ndjenja. Clara Schumann ishte padyshim një nga pianistet më të njohura dhe më të respektuara të shekullit të 19-të, dhe repertori që luante shpesh përmbante veprime të njohura të kohës, por edhe kompozime të saj dhe të bashkëshortit të saj, Robert Schumann. Ja disa detaje të qarta: 1. Veprat që luante shpesh në piano: Koncerti për Piano në A minor, Op. 7 – kompozimi i saj i hershëm që e bëri të famshme si adoleshente. Vepra të Robert Schumann – shumë nga veprat e tij për piano solo dhe muzikë kamare, si Kinderszenen, Kreisleriana, dhe Fantasiestücke. Vepra të Johannes Brahms – ajo luante shpesh për publikun pjesë të kompozimeve të reja të Brahmsit, pasi ishte mik dhe mentore për të. Kompozitorë të tjerë romantikë – Felix Mendelssohn, Frédéric Chopin, Franz Liszt, dhe Beethoven, të cilët ishin pjesë e repertorit klasik-romantik të kohës. Vepra të saj të tjera – Romancat për Piano, Op. 21 dhe pjesë të ndryshme të muzikës së kamareve. 2. Fama dhe ndikimi i saj: Clara ishte një superyazi në Evropën e shekullit XIX, duke interpretuar në qytete si Leipzig, Frankfurt, Vjenë, Londër dhe Paris. Ajo konsiderohej pianiste virtuozë me një interpretim emocional të thellë, dhe shpesh admiruesit dhe kritikët e kohës e vlerësonin si një nga më të mirat. Përveç interpretimit, ajo ishte edhe një kompozitore e njohur dhe mësuese prestigjioze, duke hapur rrugën për gratë në muzikë. Në thelb, Clara Schumann ishte e famshme, por edhe një referencë standardi për interpretim të muzikës romantike dhe një influencë e madhe për gjeneratat pas saj. Referenca. Libër: Youens, S. (1991). Clara Schumann: The artist and the woman. Cambridge University Press. Artikull enciklopedik online: Grove Music Online. (n.d.). Clara Schumann. Oxford University Press. https://www.oxfordmusiconline.com Nëse përdor informacionin nga teksti yt i paraprirë ose një burim tjetër në internet, duhet të shtosh edhe URL-në dhe datën e aksesit: Shembull: Smith, J. (2020). Clara Schumann: Pianistja dhe kompozitorja e shekullit XIX. Retrieved November 1, 2025, from https://www.musichistorywebsite.com/clara-schumann © 2024–2025 Liliana Pere – Founder. Publisher. Researcher. Author Prestige Magazine All rights reserved.

Rrevista Prestige #artist #Personality #inspirationdaily Rubrika Personalitet grua i disa talenteve e profesioneve që na frymëzon. Portret - Analizë Gina Lollobrigida – “La Lollo”, e bukura që sfidoi kohën Lindur më 4 korrik 1927, në Subiaco të Lazios, Itali – një qytet i vogël i mbështjellë nga male dhe heshtje, ku tingujt e pasluftës ende përziheshin me shpresën. Në këtë truall të përvuajtur, lindi një vajzë që do ta kthente imazhin e Italisë në një simbol universal të bukurisë, krenarisë dhe gruas që guxon të jetë më shumë se thjesht një figurë në ekran. Në rininë e saj, Gina rritej mes varfërisë së pasluftës dhe ëndrrave që s’kishin kufi. Familja e saj, njerëz punëtorë dhe të thjeshtë, i dhanë një themel të fortë: besimin se arti dhe bukuria mund të jenë forma të dinjitetit njerëzor. Në fytyrën e saj, Italia gjeti jo vetëm një imazh, por një shpirt. Në fund të viteve 1940, ajo nisi si modele dhe mori role të vogla në filma. Në një kohë kur kinemaja italiane po ringrihej nga rrënojat e luftës, Gina Lollobrigida përfaqësonte një grua që nuk kishte frikë të shihej, të dëgjohej, të jetonte ndryshe. Në sytë e saj kishte diçka më shumë se bukuri – kishte inteligjencë, një lloj sfide e heshtur ndaj botës mashkullore që e donte të bukur, por jo të mençur. Në vitin 1952, me filmin “Fanfan la Tulipe”, ajo shpërtheu si një meteor që ndriçon qiellin e kinemasë evropiane. Ishte një swashbuckler francezo-italian që i solli famë ndërkombëtare – dhe me të, një ndjesi të re për femrën në ekran: dinamike, e gjallë, me sens humori dhe joshje natyrale. Viti 1953 i solli rolin në “Beat the Devil” të John Huston, përkrah Humphrey Bogart – një takim i dy botëve: sensualiteti mesdhetar dhe ironia amerikane. Aty, Gina tregoi se mund të sfidonte edhe gjigantët e Hollywood-it pa humbur thelbin e saj italian. Shtypi e quajti “The Most Beautiful Woman in the World”, ndërsa Italia, me përkëdheli, “La Lollo” – një emër që do të mbetej sinonim i vetë magjisë. Në 1953, me “Pane, amore e fantasia”, ajo preku zemrën e publikut italian. Një vajzë e fshatit, e guximshme dhe plot jetë, që bënte për vete çdo shikues. Ky film dhe vazhdimi i tij e bënë një figurë të dashur në shtëpitë italiane – një simbol të thjeshtësisë dhe pasionit që sfidonte moralet e ashpra të kohës. Më pas erdhi “La donna più bella del mondo” (1955), ku ajo luajti Lina Cavalieri-n, një tjetër grua e famshme, një zë soprano, një shpirt rebel. Ishte sikur Gina të luante veten – bukurinë që kërkon kuptim përtej pasqyrës. Në 1961, ajo shkëlqeu në “Come September”, përkrah Rock Hudson, në një film që i dha çmimin Golden Globe. Ishte periudha e artë e saj – kur çdo buzëqeshje e saj bëhej imazh, çdo rol – legjendë. Në vitet 1970 e 1980, Gina filloi të largohej gradualisht nga filmi, por jo nga arti. Ajo mori në dorë aparatin fotografik dhe gjeti një mënyrë të re për të parë botën: përmes dritës, momenteve, fytyrave. U bë fotografe e suksesshme, duke portretizuar figura si Paul Newman, Salvador Dalí, Henry Kissinger dhe Fidel Castro. Në skulpturë, ajo shprehu atë që fjala nuk mundte: format e trupit dhe shpirtit që kërkonin liri. Puna e saj u ekspozua në galeri prestigjioze, dhe ajo u bë dëshmi se arti nuk ka moshë – vetëm frymë. Trashëgimia – Gruaja që nuk u dorëzua para kohës Vdiq më 16 janar 2023, në Romë, në moshën 95 vjeçare, duke lënë pas jo vetëm filma, por një epokë. Gina Lollobrigida ishte më shumë se një aktore; ajo ishte simboli i një Italie që rilindi nga rrënojat, e cila mësoi ta përkthente dhimbjen në art dhe bukurinë në qëndresë. Në thelb të saj qëndronte një filozofi e thjeshtë: > “Bukuria kalon, por arti mbetet – dhe arti është mënyra më e butë për t’i bërë kohës të harrojë se ne jemi të përkohshëm.” Në çdo epokë, Gina mishëroi një grua që nuk pranoi të mbetej figurë në murin e historisë. Ajo ishte vajza e Subiacos që sfidoi botën, u bë yll, më pas artiste, dhe në fund – frymë. Një testament i asaj që do të thotë të jetosh bukur, me pasion, me besim në dritën që s’shuhet. Çmimet dhe njohjet – Një jetësim i bukurisë dhe talentit Gina Lollobrigida nuk u vlerësua vetëm për bukurinë e saj ikonike, por edhe për aftësinë, talentin dhe ndikimin e saj ndërkombëtar. Disa nga njohjet më të rëndësishme të karrierës së saj përfshijnë: Golden Globe (1961) – për rolin e saj në “Come September”, një çmim që shënon kulmin e pranimit të saj nga audienca dhe industria amerikane e filmit. Nderime ndërkombëtare – Gina ka marrë çmime në festivale të ndryshme, duke përfshirë njohje për fotografi dhe skulpturë, duke dëshmuar se talenti i saj ishte multidimensional. Medaljet dhe titujt nderues italianë – për kontributin në kulturën dhe artin italian, duke e bërë atë një figurë që shtrihet përtej ekranit. Çdo çmim dhe njohje është reflektim i pasqyrës së saj të thellë artistike, ku bukuria e jashtme shndërrohet në art të qëndrueshëm dhe frymëzuese. Për Gina-n, çmimet nuk ishin thjesht medalje; ato ishin vlerësimi i një jetese të jetuar me pasion, disiplinë dhe kurajo. Analizë. Për të kuptuar pse Gina Lollobrigida ende sot mbahet mend dhe adhurohet, duhet të shohim më thellë sesa thjesht bukurinë e saj, në ndikimin kulturor, historik dhe filozofik që la pas. Ndikimi i saj sot – Pse Gina nuk harrohet 1. Bukuria si simbol, jo si kufi Gina nuk ishte vetëm fytyra e bukur e kinemasë italiane; ajo ishte një manifestim i elegancës dhe fuqisë femërore. Në vitet 1950 dhe 1960, gratë shpesh shiheshin si objekte në ekran. Gina, me prezencën e saj magnetike, sfidoi këtë stereotip: ajo ishte lidhje e bukurisë me inteligjencën, talentin dhe personalitetin e fortë. Sot, kur diskutohet për ikona të modës dhe filmit, ajo shërben si një shembull i bukurisë që nuk është thjesht fizike, por edhe shpirtërore. 2. Një urë ndërkulturore Gina u bë një lidhje mes Italisë dhe Hollywood-it, duke prezantuar kulturën italiane në arenën ndërkombëtare. Filmat e saj si Fanfan la Tulipe, Beat the Devil dhe Come September e bënë emër të njohur globalisht, duke sjellë respekt dhe admirim për kinemanë europiane. Ajo tregoi se kultura mund të udhëtojë përtej kufijve, dhe sot kjo frymë ndërkombëtare vazhdon të frymëzojë artistët dhe audiencat e reja. 3. Multitalenti dhe kurajo artistike Përveç aktrimit, Gina u përqendrua në fotografi dhe skulpturë – dhe jo si hobi i zakonshëm, por si një punë serioze artistike që u ekspozua në galeri ndërkombëtare. Ajo tregoi se një yll nuk kufizohet nga një formë arti, por mund të shndërrohet dhe zhvillohet vazhdimisht. Kjo është një mesazh që rezonon fuqishëm me njerëzit sot, në një epokë ku përveç specializimit, shumëllojshmëria e talentit vlerësohet. 4. Ikonë e stilit dhe elegancës Edhe sot, veshjet, makijazhi dhe praninë e saj në fotografi e shikojmë si model për stilin klasik, që nuk lodhet kurrë me kohën. Për breza të rinj dhe historianë të modës, Gina përfaqëson harmoninë mes elegancës, personalitetit dhe besimit në vetvete. 5. Figura humane dhe inspiruese Pas dritës së reflektorëve, Gina mbeti gjithmonë tërheqëse për publikun për mënyrën si trajtoi jetën: respekt për familjen, angazhim në art, dhe një sens të thellë të historisë. Ajo nuk humbi kurrë konturin njerëzor, duke u bërë një figurë që njerëzit ndiejnë si të prekshme, reale. Gina Lollobrigida nuk harrohet sepse nuk ishte thjesht një ikonë e kohës së saj – ajo ishte manifestimi i një epoke dhe fryma që tejkalon epokat. Ajo na tregon se bukuria, arti dhe karakteri mund të bashkëjetojnë dhe të krijojnë një trashëgimi të përjetshme. Sot, kur shohim fotot ose filmat e saj, nuk shohim vetëm një fytyrë të bukur, por një shprehje të kurajos, talentit dhe elegancës që nuk vdes kurrë. © 2024–2025 Liliana Pere – Founder. Publisher. Researcher. Author Prestige Magazine

Rrevista Prestige #PoliticLider #personality #inspirationdaily #NobelPeacePrize Rubrika: Personalitete Politik - Diolomaci Sot duhet ta kujtojmë Nelson Mandelën (dita e largimit nga jeta) sepse ai përfaqëson shembullin më madhështor të guximit dhe qëndresës njerëzore. Ai na mëson se liria fitohet me vendosmëri të hekurt dhe me besim të palëkundur te drejtësia. Nëpërmjet urtësisë së tij të jashtëzakonshme, Mandela tregoi se falja është forca më e fuqishme për të shëruar plagët e një kombi. Trashëgimia e tij mbetet drita më frymëzuese që na shtyn të bëhemi më të drejtë e më njerëzorë çdo ditë. Prandaj, në këtë ditë përkujtimore, e nderojmë me mirënjohjen më të thellë për gjithçka i dha botës. Personalitet që frymezon për guximin kurajon, fitues i cmimit Nobel për Paqen. Nelson Mandela – Drita që sfidoi errësirën Simbol i ndërgjegjes njerëzore. Hyrje. Në historinë e njerëzimit, herë pas here lindin figura që nuk jetojnë vetëm për kohën e tyre, por për të gjitha kohët. Nelson Rolihlahla Mandela ishte njëri prej tyre. Nelson Mandela ishte një lider politik Afrikano jugor, dhe aktivist i njohur kundër apartheidit në Afrikën e Jugut. Mori arsimin e tij në Universitetin e Fort Hare dhe Universitetin e Witwatersrand, ku studioi drejtësi. Punoi si avokat dhe më pas u angazhua plotësisht në politikë dhe në Luftën kundër segregacionit racor. U bë presidenti i parë i zi i Afrikës së Jugut (1994–1999) dhe simbol global i drejtësisë dhe barazisë. Një njeri që u ngrit nga dheu i thjeshtë i Mvezo-s më 18 korrik 1918, për t’u bërë zëri i një kombi dhe ndërgjegjja e botës. Historia e tij nuk është vetëm një kronikë politike – është një udhëtim shpirtëror, një testament mbi forcën e qëndresës, dinjitetit dhe faljes. Ai nuk kërkoi pushtet, por drejtësi; nuk kërkoi lavdi, por barazi. Dhe, si çdo shpirt i madh, ai e gjeti lirinë përmes sakrificës. Nelson Mandela ishte biri i kryetarit Henry Mandela, nga fisi Madiba i popullit Tembu, një trashëgimi që do ta shoqëronte gjithë jetën. Qysh fëmijë, ai dëgjonte tregimet e pleqve për dinjitetin dhe guximin e paraardhësve të tij — fara e parë e ndjenjës së drejtësisë u mboll aty. Pas vdekjes së të atit, ai u rrit nën kujdesin e regjenti Jongintaba, por rruga e tij nuk do të ishte ajo e një princi tradicional. Ai e braktisi trashëgiminë për t’u bërë avokat, sepse besonte se ligji mund të bëhej mjeti i lirisë, jo zinxhiri i saj. Faktet historike qe bashkohen me ngjarje të jetuara, momente të vërteta nga jeta e Mandelës. ✨️Nelson Rolihlahla Mandela lindi më 18 korrik 1918, në Mvezo, një fshat i vogël në provincën e Cape. Emri i tij në gjuhën Xhosa do të thotë “ai që tërheq degën e pemës”, metaforë për atë që lëkund sistemet e vjetra. Nëna e tij ishte metodiste, babai – këshilltar fisnor, i përjashtuar nga puna për refuzim të bindjes ndaj kolonizatorit britanik. Që atëherë, Mandela e kuptoi se njeriu mund të humbasë gjithçka, por jo dinjitetin. Ai thoshte më vonë: > “Nëna ime më mësoi të mos urrej kurrë. Edhe kur nuk ke asgjë, mund të zgjedhësh të jesh i ndershëm.” Kur ishte 9 vjeç, Mandela pa për herë të parë një burrë të zi të arrestohej pa arsye. Ai e mbajti atë imazh gjithë jetën, si simbol të padrejtësisë që më vonë do ta sfidonte me jetën e tij. Universiteti i Fort Hare – lindja e rebelit të brendshëm ✨️Në 1939, Mandela hyri në Universitetin e Fort Hare, një nga pak institucionet për afrikanët me ngjyrë. Aty ai njohu figura që më vonë do të bëheshin udhëheqës të lëvizjes për pavarësi në Afrikë. Kur studentët organizuan një protestë për të drejta më të drejta, Mandela u përjashtua. Ai tha më vonë: > “Isha i ri dhe i frikësuar. Por më shumë më frikësonte ideja e të mos vepruarit.” Ky ishte hapi i parë drejt jetës së tij si njeri i angazhuar ndaj drejtësisë. I përballur me martesë të imponuar nga tradita, Mandela u arratis në Johannesburg më 1941, me shokun e tij Justice. Punoi si roje dhe më vonë si zyrtar ligjor. Këtu ai njohu Walter Sisulu, një figurë kyçe e ANC-së, që do ta udhëzonte në politikë. Në këtë qytet, Mandela njohu Evelyn Mase, infermiere, me të cilën u martua dhe pati katër fëmijë. Por më vonë, idealet politike dhe përndjekjet e pandërprera e larguan nga jeta familjare. Në vitin 1958, ai u martua me Winnie Madikizela, gruaja që do të bëhej simbol i rezistencës femërore gjatë viteve të burgut Në Sharpeville, më 21 mars 1960, policia vrau 69 protestues që mbanin tabela kundër ligjeve të “pasaportave të brendshme”. Kjo ishte pika e kthesës. Mandela, që deri atëherë kishte predikuar rezistencë paqësore, kuptoi se sistemi nuk mund të rrëzohej me fjalë. Në 1961, themeloi Umkhonto we Sizwe (Shtiza e Kombit), krahun e armatosur të ANC-së. Në 5 gusht 1962, u arrestua. U dënua me 5 vjet, pastaj, gjatë Gjyqit të Rivonias (1963–1964), me burgim të përjetshëm për sabotazh dhe konspiracion. ✨️✨️ Në fjalimin e tij në gjyq tha: > “E kam ëndërruar këtë shoqëri demokratike dhe të lirë... Është një ideal për të cilin jam i përgatitur të vdes.” Ai u dërgua në Robben Island – një ishull që ishte më shumë simbol sesa burg. Robben Island – shpirti që nuk u thye kurrë Në burgun e Robben Island, Mandela zgjoi shpirtin e të burgosurve si një mësues i heshtur. Çdo natë lexonte fshehurazi, mësonte të tjerët për ligjet, filozofinë dhe politikën. Ai u bë “profesori i burgut”. Një roje, vite më vonë, tregoi: > “Ne shkuam për ta thyer. Ai na mësoi të jemi njerëzorë.” Në një moment, Mandela u sëmur rëndë me tuberkuloz. Refuzoi trajtim të veçantë derisa të gjithë të burgosurit e tjerë të kishin kujdes mjekësor të barabartë. Ky gjest e ktheu edhe në sytë e rojeve në një figurë që nuk mund të poshtërohej. Më 11 shkurt 1990, pas 27 vjetësh burg, Mandela doli nga burgu me një buzëqeshje të qetë dhe një grusht të ngritur – simbol i forcës, jo i urrejtjes. Ai refuzoi të shndërrohej në hakmarrës. Në 1994, fitoi zgjedhjet e para demokratike dhe u bë presidenti i parë me ngjyrë i Afrikës së Jugut. Në fjalimin e inaugurimit tha: ✨️✨️✨️ > “Të gjithë duhet të ecim përpara, duke i dhënë fund ndarjes. Të ndërtojmë një botë ku fëmijët e bardhë e të zinj të ecin dorë për dore.” Në University College Fort Hare dhe më pas në Universitetin e Witwatersrand, Mandela mësoi se arsimi është arma më e fuqishme për të ndryshuar botën, një frazë që më vonë do të kthehej në moto të brezave të rinj. Në vitin 1944, Mandela iu bashkua Kongresit Kombëtar Afrikan (ANC), duke qenë ndër themeluesit e Rinisë së ANC-së. Ishte koha kur zemra e tij digjej nga ideali i barazisë dhe lirisë. Në të njëjtin vit u martua me Evelyn Ntoko Mase, duke filluar një jetë që do të ndahej ndërmjet dashurisë dhe detyrës. Në 1952, së bashku me Oliver Tambo, ai hapi zyrën e parë ligjore të zezë në Afrikën e Jugut – një akt guximi në një shoqëri ku drejtësia kishte ngjyrë. Ata mbrojtën të shtypurit, të padëgjuarit, ata që sistemi i kishte lënë pa zë. Ai organizoi fushata mosbindjeje civile, duke besuar se nënshtrimi ndaj padrejtësisë është bashkëfajësi. Në 1955, ndihmoi në hartimin e Kartës së Lirisë, që shpallte një të vërtetë të thjeshtë por të përjetshme: > “Afrika e Jugut i përket të gjithë atyre që jetojnë në të, qofshin të zinj apo të bardhë.” Rezistenca. Pas masakrës së Sharpeville (1960), ku gjaku i pafajshëm mbuloi rrugët e vendit, Mandela kuptoi se disa sisteme nuk bien me lutje, por me veprim. Kështu u bë një nga themeluesit e Umkhonto we Sizwe – “Shtiza e Kombit” – krahu ushtarak i ANC-së, që zgjodhi sabotazhin si mjet kundër tiranisë. Pas kthimit nga Algjeria, ku mori trajnim ushtarak, ai u arrestua më 1962 dhe u dënua me pesë vjet burg. Por fati kishte përgatitur për të një provë shumë më të gjatë. Në Gjyqin e Rivonias (1963–1964), Mandela dhe shokët e tij u akuzuan për tradhti të armatosur. Në fjalimin e tij legjendar, ai tha: > “Kam luftuar kundër sundimit të të bardhëve dhe kundër sundimit të të zinjve. Kam ëndërruar për një shoqëri demokratike dhe të lirë, ku të gjithë jetojnë në harmoni. Është një ideal për të cilin kam jetuar, dhe nëse do të jetë e nevojshme, është një ideal për të cilin jam i përgatitur të vdes.” Kështu Mandela nuk u bë thjesht një i burgosur – u bë simboli i ndërgjegjes njerëzore. Burgosja dhe triumfi shpirtëror Nga viti 1964 deri në 1982, ai u mbajt në Robben Island, një ishull i ftohtë ku deti përplasej si kujtesë e pafund e vetmisë. Por aty, në qeli, shpirti i tij u bë më i madh se trupin. Ai lexonte, studionte, mësonte. Në Pollsmoor dhe më pas në Victor Verster Prison, ai u bë udhëheqësi moral i një kombi nga prapa hekurave. Kur iu ofrua liria me kusht, ai refuzoi, duke thënë: > “Vetëm njerëzit e lirë mund të negociojnë. Një i burgosur nuk është i lirë.” Këto fjalë e ngritën në një ikonë të qëndresës pa urrejtje. Në botë filloi një lëvizje globale për lirimin e tij, dhe më 11 shkurt 1990, pas 27 vjetësh burg, dera e qelisë u hap. Por Mandela nuk doli për hakmarrje – doli për pajtim. Presidenca dhe ndriçimi i epokës së re Në 1994, ANC fitoi zgjedhjet e para demokratike në historinë e Afrikës së Jugut. Mandela, i zgjedhur president i parë me ngjyrë, tha: > “Asnjë nuk lind duke urryer tjetrin për shkak të ngjyrës së lëkurës. Njerëzit duhet të mësojnë të urrejnë, dhe nëse mund të mësojnë të urrejnë, mund të mësojnë edhe të duan.” Kjo ishte filozofia e tij – forca e dashurisë si armë politike. Ai krijoi Komisionin për të Vërtetën dhe Pajtimin (1995), që nuk kërkonte hakmarrje, por rrëfim dhe falje. Ai besonte se pa të vërtetën nuk ka shërim, por pa falje nuk ka paqe. Në vitin 1999, pasi kishte përmbushur misionin e tij, ai u tërhoq nga politika aktive, por mbeti një udhërrëfyes moral për botën. Themeloi Fondacionin Nelson Mandela dhe u bë pjesë e The Elders, një këshill global paqeje. Në 2009, OKB shpalli Ditën Ndërkombëtare të Nelson Mandelës – 18 korrik, si kujtesë se çdo njeri mund të ndryshojë botën me një akt të vogël humaniteti. Sistemi i apartheidit (1948–1994) ishte më shumë se politikë – ishte institucionalizimi i frikës dhe ndarjes. Ligjet ndanin njerëzit sipas ngjyrës së lëkurës, dashurisë dhe shpresës. Por edhe në errësirën më të dendur, Mandela dëshmoi se nuk mund të ndalosh lindjen e dritës. Në 1990, me vizionin e F.W. de Klerk, ligjet e urrejtjes u shfuqizuan. Në 1994, me zgjedhjen e Mandelës, apartheid mori fund ligjërisht, edhe pse plagët e tij shoqërore do të kërkonin gjenerata për t’u shëruar. Nelson Mandela vdiq më 5 dhjetor 2013, në Johanesburg, por nuk u shua. Ai mbeti si një metaforë e lirisë njerëzore, një kujtesë se edhe nën shtypje, njeriu mund të zgjedhë të mos urrejë. Në kete botë që ndan, Mandela bashkoi. Në një epokë që ndëshkonte, ai fali. Në një kohë që ngrinte mure, ai ndërtoi ura. Siç tha njëherë: > “Unë nuk jam shenjt, përveç nëse e konsideroni shenjtin si një mëkatar që përpiqet të sjelle paqe. ✨️✨️✨️ Analizë Filozofike dhe Historike: Udhëtimi i një Shpirti të Lirë Afrika e Jugut e viteve pas 1948-ës nuk ishte vetëm një shtet – ishte një laborator i ndarjes racore, ku njerëzimi provohej në kufijtë e absurdit. Partia Nacionale, e udhëhequr nga Daniel François Malan, shpalli politikën e apartheidit – fjalë që në afrikans do të thotë “ndarje”. Këto ligje e bënë racizmin politikë shtetërore, dhe i dhanë padrejtësisë formën e një kodi juridik. Ligjet e Apartheidit – Arkitektura e Ndarjes Ligji i Regjistrimit të Popullsisë (1950): çdo qytetar u klasifikua si “i bardhë”, “me ngjyrë”, “aziatik” ose “i zi (Bantu)”. Identiteti nuk ishte më zgjedhje – ishte vulë në dokument. Ligji i Zonave të Grupit (1950): ndau hapësirat e jetesës; miliona zezakë u dëbuan me forcë nga shtëpitë e tyre për t’u zhvendosur në “zona për racën e tyre”. Ligji i Ndalesës së Martesave të Përziera (1949) dhe Ligji i Amoralitetit (1950): ndaluan martesat dhe marrëdhëniet mes racave, duke ndarë jo vetëm trupat, por edhe dashuritë. Ligji i Arsimit Bantu (1953): ndau dijen. Fëmijët e zinj mësonin për të qenë shërbëtorë, jo qytetarë. Ligji i Shtypjes së Komunizmit (1950): përdorej për të mbyllur çdo gojë që fliste për barazi – sepse barazia shihej si kërcënim. Këto ligje nuk ishin vetëm rregulla; ishin zinxhirë të ngritur mbi frikën. Ishte një sistem që e detyronte njeriun të mos shihte tjetrin si njeri, por si “kategori”. Në këtë mjedis lindi qëndresa, dhe në zemrën e saj qëndronte Nelson Mandela. Mandela fillimisht besonte në luftën paqësore, në frymën e Gandhi-t dhe rezistencës civile. Ai organizoi mosbindje civile, bojkotime dhe marshime me Kongresin Kombëtar Afrikan (ANC). Por masakra e Sharpeville (21 mars 1960) – ku policia vrau mbi 69 protestues të paarmatosur – i tregoi se regjimi nuk njihte as mëshirë, as arsyetim. Në 1961, ai themeloi Umkhonto we Sizwe (“Shtiza e Kombit”), krahun e armatosur të ANC-së, i cili përdori sabotazhin si formë rezistence ndaj institucioneve të shtetit të apartheidit. Ai nuk sulmoi njerëz, por simbolet e sistemit. Megjithatë, qeveria e etiketoi si terrorist. Në 1962, Mandela u arrestua për udhëtim të paligjshëm jashtë vendit dhe nxitje për grevë – dënim me pesë vjet burg. Ndërsa ishte në qeli, autoritetet zbuluan dokumente që lidheshin me veprimtarinë e tij në Umkhonto we Sizwe. Kështu nisi Gjyqi i Rivonias (1963–1964), një nga proceset më të famshme politike të shekullit XX. Në atë gjyq, Mandela tha fjalët që tronditën botën: > “Kam ëndërruar për një shoqëri demokratike e të lirë. Është një ideal për të cilin jam i përgatitur të vdes.” Në 12 qershor 1964, ai u dënua me burgim të përjetshëm. Në vitet e heshtjes – kur koha bëhet mësuese: Mandela kaloi 18 vjet në Robben Island, në një qeli të vogël 2x2 metra. Ushqimi ishte i pakët, puna e detyruar, librat e ndaluar. Por aty ai nuk u thye. Ai lexonte fshehurazi, mësonte, udhëhiqte të burgosurit si mësues i heshtur. Në 1982, u transferua në Pollsmoor Prison, pastaj në Victor Verster Prison, ku kushtet ishin më të buta, por vuajtja mbeti. Në këto vite, ai refuzoi disa herë lirimin me kusht. Kur iu tha të hiqte dorë nga lufta e armatosur në këmbim të lirisë, ai u përgjigj me fjalët që sot kanë peshën e përjetësisë: > “Vetëm njerëzit e lirë mund të negociojnë. Një i burgosur nuk është i lirë.” Kështu Mandela fitoi atë që asnjë burg nuk mund ta mbante: lirinë e shpirtit. Në 11 shkurt 1990, pas 27 vjetësh burg, u lirua. Por doli me buzëqeshje dhe pa urrejtje. Nga i burgosur në president – dialektika e faljes Në 1994, pas zgjedhjeve të para demokratike, Mandela u bë presidenti i parë i Afrikës së Jugut me ngjyrë. Aty ku të tjerët do të kishin kërkuar hakmarrje, ai zgjodhi pajtimin. Themeloi Komisionin për të Vërtetën dhe Pajtimin (1995), që synonte të shëronte plagët e historisë jo me ndëshkim, por me rrëfim dhe falje. Ai kuptoi diçka që pak udhëheqës arrijnë ta shohin: > “Falja çliron shpirtin. Heq frikën. Prandaj është një armë kaq e fuqishme.” Mandela qëndroi në pushtet vetëm një mandat (1994–1999), duke dhënë një mësim të rrallë: udhëheqja nuk është pushtet, por shërbim. Sot, historia nuk e sheh Nelson Mandelën thjesht si një politikan apo një figurë të lëvizjes anti-apartheid. E sheh si shpirtin që provoi se e mira nuk ka ngjyrë, si dëshminë se liria fillon brenda njeriut, jo jashtë tij. Në 2009, Asambleja e Përgjithshme e OKB-së** shpalli 18 korrikun si “Dita Ndërkombëtare e Nelson Mandelës”. Ai mori mbi 250 çmime ndërkombëtare, përfshirë Çmimin Nobel për Paqe (1993), së bashku me F.W. de Klerk. Emri i tij është i skalitur në Universitete, Fondacione, dhe Bulevarde anembanë botës. Në çdo kontinent, në çdo gjuhë, Mandela është metaforë e qëndresës pa urrejtje. Historia e sheh si shenjtërimin e njeriut të zakonshëm që zgjodhi të mos urrejë, si mësimin e përjetshëm se liria nuk është dhuratë, por akt i ndërgjegjes. Mandela nuk është një – është një udhëzim moral. Ai i mësoi njerëzimit se fuqia e njeriut qëndron në aftësinë për të qëndruar i drejtë edhe kur bota është përkulur. Se burgjet më të forta janë ato që ne ndërtojmë brenda vetes, dhe liria fillon kur i shembim ato. Në një botë që shpesh zgjedh frikën, Mandela na mëson të zgjedhim kurajon. Në një botë që shpesh kërkon hakmarrje, ai na mëson të zgjedhim faljen. Në një botë që ndan, ai na kujton të ndërtojmë ura. > “Liria nuk është mungesa e zinxhirëve, por aftësia për të jetuar me dinjitet, për të respektuar tjetrin, për të dashur pa kushte. Episode nga jeta dhe vleresinet Fëmijëria dhe zjarri i parë i drejtësisë Nelson Rolihlahla Mandela lindi më 18 korrik 1918, në Mvezo, një fshat i vogël në provincën e Cape. Emri i tij në gjuhën Xhosa do të thotë “ai që tërheq degën e pemës”, metaforë për atë që lëkund sistemet e vjetra. Nëna e tij ishte metodiste, babai – këshilltar fisnor, i përjashtuar nga puna për refuzim të bindjes ndaj kolonizatorit britanik. Që atëherë, Mandela e kuptoi se njeriu mund të humbasë gjithçka, por jo dinjitetin. Ai thoshte më vonë: > “Nëna ime më mësoi të mos urrej kurrë. Edhe kur nuk ke asgjë, mund të zgjedhësh të jesh i ndershëm.” Kur ishte 9 vjeç, Mandela pa për herë të parë një burrë të zi të arrestohej pa arsye. Ai e mbajti atë imazh gjithë jetën, si simbol të padrejtësisë që më vonë do ta sfidonte me jetën e tij. Universiteti i Fort Hare – lindja e rebelit të brendshëm Në 1939, Mandela hyri në Universitetin e Fort Hare, një nga pak institucionet për afrikanët me ngjyrë. Aty ai njohu figura që më vonë do të bëheshin udhëheqës të lëvizjes për pavarësi në Afrikë. Kur studentët organizuan një protestë për të drejta më të drejta, Mandela u përjashtua. Ai tha më vonë: > “Isha i ri dhe i frikësuar. Por më shumë më frikësonte ideja e të mos vepruarit.” Ky ishte hapi i parë drejt jetës së tij si njeri i angazhuar ndaj drejtësisë. Dashuria dhe arratisja – rruga drejt Johannesburgut I përballur me martesë të imponuar nga tradita, Mandela u arratis në Johannesburg më 1941, me shokun e tij Justice. Punoi si roje dhe më vonë si zyrtar ligjor. Këtu ai njohu Walter Sisulu, një figurë kyçe e ANC-së, që do ta udhëzonte në politikë. Në këtë qytet, Mandela njohu Evelyn Mase, infermiere, me të cilën u martua dhe pati katër fëmijë. Por më vonë, idealet politike dhe përndjekjet e pandërprera e larguan nga jeta familjare. Në vitin 1958, ai u martua me Winnie Madikizela, gruaja që do të bëhej simbol i rezistencës femërore gjatë viteve të burgut të tij. Lufta e hijeve – arrestimi dhe dënimi Në Sharpeville, më 21 mars 1960, policia vrau 69 protestues që mbanin tabela kundër ligjeve të “pasaportave të brendshme”. Kjo ishte pika e kthesës. Mandela, që deri atëherë kishte predikuar rezistencë paqësore, kuptoi se sistemi nuk mund të rrëzohej me fjalë. Në 1961, themeloi Umkhonto we Sizwe (Shtiza e Kombit), krahun e armatosur të ANC-së. Në 5 gusht 1962, u arrestua. U dënua me 5 vjet, pastaj, gjatë Gjyqit të Rivonias (1963–1964), me burgim të përjetshëm për sabotazh dhe konspiracion. Në fjalimin e tij në gjyq tha: > “E kam ëndërruar këtë shoqëri demokratike dhe të lirë... Është një ideal për të cilin jam i përgatitur të vdes.” Ai u dërgua në Robben Island – një ishull që ishte më shumë simbol sesa burg. Robben Island – shpirti që nuk u thye kurrë Në burgun e Robben Island, Mandela zgjoi shpirtin e të burgosurve si një mësues i heshtur. Çdo natë lexonte fshehurazi, mësonte të tjerët për ligjet, filozofinë dhe politikën. Ai u bë “profesori i burgut”. Një roje, vite më vonë, tregoi: > “Ne shkuam për ta thyer. Ai na mësoi të jemi njerëzorë.” Në një moment, Mandela u sëmur rëndë me tuberkuloz. Refuzoi trajtim të veçantë derisa të gjithë të burgosurit e tjerë të kishin kujdes mjekësor të barabartë. Ky gjest e ktheu edhe në sytë e rojeve në një figurë që nuk mund të poshtërohej. Më 11 shkurt 1990, pas 27 vjetësh burg, Mandela doli nga burgu me një buzëqeshje të qetë dhe një grusht të ngritur – simbol i forcës, jo i urrejtjes. Ai refuzoi të shndërrohej në hakmarrës. Në 1994, fitoi zgjedhjet e para demokratike dhe u bë presidenti i parë me ngjyrë i Afrikës së Jugut. Në fjalimin e inaugurimit tha: > “Të gjithë duhet të ecim përpara, duke i dhënë fund ndarjes. Të ndërtojmë një botë ku fëmijët e bardhë e të zinj të ecin dorë për dore.” Ai krijoi Komisionin për të Vërtetën dhe Pajtimin, për të ndalur hakmarrjet dhe për të shëruar plagët me të vërtetën. Në vend që të ndëshkonte, Mandela ftoi faljen si mjet paqeje. Pas presidencës, Mandela themeloi Nelson Mandela Foundation, për të mbrojtur të drejtat e njeriut dhe edukimin. Ai mbështeti luftën kundër HIV/AIDS, pas vdekjes së djalit të tij nga kjo sëmundje. Në 2004, u tërhoq nga jeta publike duke thënë: > “Mos më shikoni më si një shenjtor. Jam një mëkatar që përpiqet çdo ditë të bëhet më i mirë.” Ndërroi jetë më 5 dhjetor 2013, në moshën 95-vjeçare, i rrethuar nga familja, kombi dhe bota që e quajti Baba i Lirisë. Çmimet dhe nderimet ndërkombëtare Nelson Mandela mori mbi 250 çmime dhe nderime gjatë jetës së tij. Disa nga më të rëndësishmet: 🕊️ Çmimi Nobel për Paqe (1993) – për kontributin në fundin paqësor të apartheidit. 🎖️ Urdhri i St. John (Mbretëria e Bashkuar, 1996). 🎓 Doktorata nderi nga më shumë se 50 universitete në të gjithë botën (përfshirë Harvard, Oxford, dhe Universitetin e Këlnit). 🌍 Medalja Presidenciale për Liri (SHBA, 2002) – nderimi më i lartë civil amerikan. 🏅 Prix Liberté (Franca, 1991) dhe Order of Mapungubwe (Afrika e Jugut, 2004). 🕯️ Dita Ndërkombëtare e Nelson Mandelës (18 korrik) – shpallur nga OKB në 2009. 🇿🇦 Monumente me emrin e tij ngrihen në Cape Town, Londër, Nju Jork, Havanë, Johanesburg, e deri në Prishtinë. Historia e sheh Mandelën jo si figurë politike, por si një urë midis dhimbjes dhe faljes, si njeriun që dëshmoi se liria e shpirtit është më e fortë se zinxhirët e trupit. Ai është simbol i ndërgjegjes universale, dhe siç shkroi Desmond Tutu: > “Ai hyri në burg si njeri, doli si mit, por jetoi gjithmonë si njeri i thjeshtë që donte botën.” Në fund, Mandela është dëshmia se bota ndryshohet nga ata që refuzojnë të urrejnë. Ai nuk kërkoi liri vetëm për veten, por për vetë njeriun. > “Asnjë njeri nuk lind duke urryer. Njerëzit mësojnë të urrejnë, dhe nëse mund të mësojnë të urrejnë, mund të mësojnë edhe të duan.” --- Referenca (MLA 9th Edition) Libra dhe burime primare: Mandela, Nelson. Long Walk to Freedom: The Autobiography of Nelson Mandela. Boston: Little, Brown and Company, 1994. Mandela, Nelson. Conversations with Myself. New York: Farrar, Straus and Giroux, 2010. Mandela, Nelson. Dare Not Linger: The Presidential Years. With Mandla Langa. New York: Farrar, Straus and Giroux, 2017. Sampson, Anthony. Mandela: The Authorized Biography. New York: Alfred A. Knopf, 1999. Meredith, Martin. Nelson Mandela: A Biography. New York: PublicAffairs, 2010. “Apartheid Legislation 1850–1970.” South African History Online, www.sahistory.org.za. The Rivonia Trial Records. National Archives of South Africa, 1963–1964. “Sharpeville Massacre.” United Nations – International Day for the Elimination of Racial Discrimination, www.un.org/en/observances/end-racism-day. “The Release of Nelson Mandela, 11 February 1990.” BBC News Archives, 1990. Truth and Reconciliation Commission of South Africa Report. Vol. 1–5, 1998. --- Burime institucionale dhe fjalime: Mandela, Nelson. “Statement from the Dock at the Opening of the Defence Case in the Rivonia Trial.” Pretoria Supreme Court, 20 April 1964. Mandela, Nelson. “Inaugural Address.” Union Buildings, Pretoria, 10 May 1994. “Nelson Mandela International Day – 18 July.” United Nations General Assembly Resolution A/RES/64/13, 2009. “Nelson Mandela Foundation – Official Archives.” Nelson Mandela Foundation, www.nelsonmandela.org. “Nobel Peace Prize 1993: Nelson Mandela and Frederik Willem de Klerk.” The Nobel Prize Organization, www.nobelprize.org. --- Burime shtesë analitike dhe filozofike: Tutu, Desmond. No Future Without Forgiveness. New York: Doubleday, 1999. Suttner, Raymond. Inside Apartheid’s Prison: Notes and Letters of Struggle. London: Ocean Press, 2001. Lodge, Tom. Mandela: A Critical Life. Oxford University Press, 2006. Habib, Adam, and Padayachee, Vishnu. “Economic Policy and Power Relations in South Africa’s Transition to Democracy.” World Development, vol. 28, no. 2, 2000, pp. 245–263. Wicomb, Zoë. “Mandela and the Imagination of Forgiveness.” Journal of Southern African Studies, vol. 23, no. 3, 1997, pp. 541–555. © 2024–2025 Liliana Pere – Founder. Publisher. Researcher. Author Prestige Magazine All rights reserved. .

#RevistaPrestige #Personality.#Sciencë #inspirationdaily Samantha Cristoforetti – Një yll që u bë komandante e yjeve Në historinë e njerëzimit, figura e Samantha lindi për të na kujtuar se qielli nuk është kufiri, por fillimi i një udhëtimi. Samantha Cristoforetti, astronautja italiane, është një nga këta emra që shkëlqejnë si yje të rrallë në një qiell të pafund. Historia e saj është një simfoni e dijes, e guximit dhe e përkushtimit, ku notat e jetës ngjiten nga Alpet italiane deri në kozmos. Samantha lindi më 26 prill 1977 në Milano, por u rrit në një fshat malor, Malé në Trentino, aty ku qielli është më i pastër dhe horizonti të tundon me misterin e së panjohurës. Një vajzë që rritej mes maleve dhe librave, duke parë lart yjet dhe duke i ndjerë si ftesë. Familja e saj nuk ishte aristokraci e shkencës, por thjeshtësi e zakonshme që mbolli tek ajo rrënjët e forta të punës dhe ëndrrave të mëdha. Në kujtesën e fëmijërisë së saj, qielli i natës nuk ishte vetëm sfond, por një libër i hapur i universit. Ashtu siç Bethoveeni dëgjoi muzikën brenda vetes përtej shurdhimit, Samantha dëgjoi thirrjen e hapësirës përtej kufijve të dukshëm. Dashuria për të ditur e çoi drejt Universitetit Teknik të Mynihut, ku studioi Inxhinieri Mekanike, duke u thelluar në aeronautikë dhe struktura të lehta. Aty, ajo nuk ndiqte vetëm një diplomë, por ndërtonte krahë të padukshëm për t’u ngritur mbi tokë. Më pas, hapat e saj e çuan në Francë dhe Rusi për studime shtesë, ndërsa në vitin 2005, në Akademinë Ajrore të Pozzuolit, mori diplomën në Shkencat Aeronautike, duke u nderuar me “Shpatën e Nderit” – një simbol që i përshtatej një kaloreshe të qiellit. Në vitin 2001, ajo iu bashkua Forcave Ajrore Italiane. U trajnua në SHBA, në programin Euro-NATO Joint Jet Pilot Training, ku pilotët më të mirë të botës kaliten në qiellin e Teksasit. Aty mori licencën e pilotes ushtarake në 2006. Fluturoi mbi avionë si Aermacchi SF-260, T-37, T-38, MB-339A/CD dhe AM-X, duke grumbulluar mbi 500 orë fluturimi. Çdo orë në ajër ishte një faqe e re e librit të saj të jetës, një poezi mekanike mes reve. Në këtë periudhë, ajo ishte si një Simone de Beauvoir e qiellit, duke thyer tabu dhe duke dëshmuar se femrat nuk kishin vetëm tokën për të ecur, por edhe qiellin për të komanduar. Misioni i pafund – Hapësira Në vitin 2009, Cristoforetti u përzgjodh nga ESA (Agjencia Hapësinore Evropiane) si astronaute – një nga më të vështirat dhe më të nderuarat zgjedhje në botë. Ishte si të fitonte një çmim Nobel i guximit. Më 2014, ajo u nis drejt kozmosit me misionin Expedition 42/43 (Futura), duke kaluar gati 200 ditë në orbitë. Ajo theu rekordin për kohën më të gjatë në hapësirë për një grua evropiane, duke u bërë Odiseja femërore e universit modern. Në vitin 2022, u rikthye me misionin SpaceX Crew-4 (Minerva). Në këtë udhëtim, historia mori një kthesë epike: ajo u bë komandantja e parë femër evropiane e Stacionit Ndërkombëtar Hapësinor. Një nder që e vuri emrin e saj në radhë me kapitenët e mëdhenj të eksplorimit njerëzor, ashtu si Shackleton në Antarktidë apo Columbus në detin e panjohur. Për meritat e saj, u nderua me titullin Kavaliere e Madh e Kryqit të Rendit të Meritës së Republikës Italiane (2015). Por përtej medaljeve, nderimi më i madh është shpresa që ajo ndezi tek mijëra vajza dhe djem, duke u treguar se ëndrrat nuk janë të paarritshme. Është Ambasadore e UNICEF-it, flet gjashtë gjuhë dhe është gjithnjë në udhëtim drejt dijes – si një Umberto Eco i hapësirës, që kërkon të lexojë bibliotekën e pafund të yjeve. Në krahasim me gjeni të artit dhe letërsisë, ajo është si Virginia Woolf që shkroi me fjalë rrjedhë të ndërgjegjes, vetëm se Samantha shkroi me fluturime rrjedhë të orbitës. Si Pavese, ajo gjeti kuptim në udhëtim; si Primo Levi, ajo shndërroi kujtesën në testament njerëzor. Nëse muzika e Mozartit ishte harmonia e shpirtit njerëzor, atëherë udhëtimi i Cristoforetti është simfonia e shpirtit të njerëzimit që guxon të ngjitet në yje. Ajo nuk është thjesht një astronaute; është një metaforë e ëndrrave tona kolektive, një fener që ndriçon rrugën për brezat që vijnë. Trashëgimia e saj? Një mesazh i qartë: qielli nuk është fundi i botës, por hyrja në të. Samantha Cristoforetti mbetet një yll që u bë komandante e yjeve, një kujtesë se edhe në epokën e teknologjisë, udhëtimet më të mëdha janë ato që lindin nga ëndrrat njerëzore. © 2025 Liliana Pere. Themeluese Botuese.Autore Revista Prestige.