Buna – Zemra ujore, bukuri dhe kulturë e Shkodrës.

Buna – Zemra ujore, kujtim dhe kulturë e Shkodrës

Buna është një nga lumenjtë më të bukur dhe më të veçantë të Shqipërisë. Ajo lind nga vetë zemra e Liqenit të Shkodrës dhe përshkon një rrugë të qetë prej 44 kilometrash, derisa derdhet në Adriatik. Në një pikë të rrjedhës së saj, bashkohet me Drinin, duke krijuar një rrjet ujor që ka ushqyer jetën dhe historinë e kësaj treve për shekuj me radhë.

Klima e zonës është mesdhetare dhe e butë. Dimrat janë të lagësht, pa acar, ndërsa verat të ngrohta, por të lehtësuara nga freskia e lumit dhe erërat që fryjnë nga liqeni. Kjo klimë, së bashku me ujin e bollshëm, ka formuar një mjedis të begatë, ku natyra është në harmoni të plotë me njeriun.

Brigjet e Bunës janë të gjelbëruara, të gjalla. Kallamishtet, shelgjet, platanat, zambakët e ujit dhe bimët aromatike i japin lumit një pamje të qetë, por magjepsëse. Kjo pasuri natyrore ka ushqyer jo vetëm jetën e egër – me qindra shpendë e peshq – por edhe kulturën dhe historinë e vendit.

Historikisht, Buna ka qenë një arterie e rëndësishme tregtare. Gjatë periudhës osmane dhe më herët, nga Shkodra mallrat lundronin përmes Bunës drejt detit, e më pas drejt tregjeve të Mesdheut. Qyteti përparonte ekonomikisht falë këtij lumi. Në brigjet e saj ngriheshin magazina, ura prej druri dhe porta tregtare që përbënin pjesë të gjallë të jetës urbane.

Buna ka qenë edhe një vijë natyrore kufitare. Në kohën e regjimit, ushtarët patrullonin përgjatë saj. Ishte jo vetëm pikë vrojtimi, por edhe vend me histori njerëzore, me rrëfime të heshtura për ndarje, për shpresa, për sytë që shihnin përtej kufirit.

Një nga vendet më të veçanta të kësaj rruge ujore ishte "Ishulli i Vezëve" – një ishull i vogël në mes të Bunës, ku mbizotëronte qetësia dhe natyra. Ishte strehë për pulat e bardha të egra që bënin me qindra vezë. Ushtarët e kufirit shkonin atje me varka për t’i mbledhur. Edhe unë kam qenë në atë ishull – kujtoj ende se si barin e njomë e shkelja me kujdes, ndërsa grumbullonim vezët që fshiheshin mes gjethesh si margaritarë.

Buna nuk është vetëm ujë që rrjedh – është histori, frymëzim dhe kulturë. Është këngë e Shkodrës, është kujtim i fëmijërisë, është dëshmi e një bashkëjetese të rrallë midis natyrës dhe njeriut. Brenda saj rrjedhin rrëfime të lashta, për të cilat ia vlen të flitet e të shkruhet.

Legjenda e Lumit Buna

Thuhet se shumë kohë më parë, në brigjet e Liqenit të Shkodrës jetonte një vajzë e bukur si agimi, me sy të thellë si uji dhe zemër të butë si bari i pranverës. Ajo ishte bija e një familjeje fisnike, ndërsa zemra e saj rrihte për një djalë të varfër nga përtej liqenit, me të cilin fati e kishte bashkuar rastësisht, por zemra përgjithmonë.

Dashuria e tyre ishte e ndaluar. Familjet nuk e pranonin lidhjen dhe kërcënimi i ndarjes rëndonte si re mbi lumturinë e tyre. Kur e kuptuan se nuk mund të jetonin pa njëri-tjetrin, vendosën të iknin së bashku, duke kaluar liqenin natën me një varkë të vogël.

Por qielli nuk ishte më i butë me ta. Një stuhi e papritur shpërtheu. Valët e egra përmbysën varkën dhe dashuria e tyre u zhyt në thellësi, pa lënë asnjë gjurmë tjetër përveç dhimbjes.

Zoti, i prekur nga kjo dashuri e pafajshme, e ktheu vajzën në një lumë të bukur – Bunën – që të rridhte gjithmonë drejt detit, atje ku prehej shpirti i djaloshit të saj, tashmë i shndërruar në valë të përjetshme. E që prej asaj kohe, çdo ditë, Buna udhëton me mall dhe dashuri për t’u përqafuar me detin, në një takim të përjetshëm mes dy zemrave që nuk mundi t’i ndajë as jeta, as vdekja.

Pergatiti:Liliana Pere.