David Selenicasi – Një nga figurat me te medha te artit mesjetar te Ikonografisë Shqiptare.

David Selenicasi – Një Portret i Shkëlqyer i Ikonografisë Shqiptare

David Selenicasi, i njohur edhe si Davidi i Selenicës, është një nga figurat më të shquara të artit mesjetar shqiptar.  I lindur në fund të shekullit XVII në Selenicë, Kolonjë, ai zhvilloi një karrierë të jashtëzakonshme si piktor ikonash dhe afreskesh gjatë periudhës post-bizantine.  Vepra e tij ka lënë një ndikim të thellë në zhvillimin e ikonografisë shqiptare, duke e vendosur atë në radhët e mjeshtrave të mëdhenj si Onufri dhe Kostandin Shpataraku. 

David Selenicasi lindi në Selenicë, një fshat në Kolonjë, dhe vdiq në mesin e shekullit XVIII pranë Korçës.  Ai mori formimin e tij profesional në manastiret e Malit të Athosit, ku u mbrujtën mjeshtrit e ikonografisë.  Studimet e tij e vendosën atë aktiv në Lavra e Madhe në vitin 1715 dhe, sipas burimeve shkencore, edhe në hapësira të tjera athonite si Koukouzelisa dhe Doheiariu gjatë viteve 1720-a.  Si një violinist që “shkollohet” në orkestrën më të mirë, Davidi “u shkollua” në manastiret ku arti dhe lutja bashkohen. 

David Selenicasi ka lënë një trashëgimi të pasur me veprat e tij, të cilat janë të pranishme në disa vende të Shqipërisë dhe jashtë saj.  Një nga veprat më të njohura të tij është cikli monumental i freskëve në Kishën e Shën Kollit në Voskopojë, të realizuar gjatë periudhës 1721–1726, në bashkëpunim me nxënësit e tij, Kostandin dhe Kristo.  Ky cikël përfshin skena biblike dhe portrete të shenjtorëve, të cilat janë të njohura për realizmin dhe ndjeshmërinë e tyre.  Ikonostasi i gdhendur nga Davidi gjatë viteve 1722–1726 është një tjetër shembull i mjeshtërive të tij. 

Në vitin 1727, Davidi realizoi murale dhe freske në Kishën e Shën Gjon Pagëzorit në Kostur, Greqi, si dhe në Kishën e Shën Mërisë (Nea Panagia) në Selanik.  Këto vepra dëshmojnë për shtrirjen e ndikimit të tij në rajon dhe për njohuritë e tij të thella në artin e ikonografisë. 

Davidi kombinon elemente të artit bizantin të periudhës Paleologe me ndikime nga shkolla veneciane, duke krijuar një stil unik dhe të dallueshëm.  Një nga karakteristikat më të spikatura të veprës së tij është portretizimi i fuqishëm i fytyrave, ku ai arrin të shprehë thellësinë emocionale dhe shpirtërore të personazheve.  National Geographic e ka quajtur atë “mjeshtër i portretit” në Voskopojë, duke theksuar aftësinë e tij për të dhënë jetë dhe shprehje të thellë në fytyrat e shenjtorëve dhe figurave të tjera. 

Në kohën e tij, Davidi kishte një reputacion të lartë mes porositësve kishtarë dhe komunitetit.  Vepra e tij ishte e kërkuar dhe e vlerësuar, dhe ai ishte një nga piktorët më të njohur të periudhës.  Sot, veprat e tij ruhen në muze të ndryshëm, si Muzeu Historik Kombëtar në Tiranë dhe Muzeu Kombëtar i Artit Mesjetar në Korçë.  Konservimet e fundit në Kishën e Shën Kollit dhe restaurimi i ikonës “Vajtimi mbi varrin” (2021) e riafirmojnë rëndësinë e tij në kanonin e artit mesjetar shqiptar. 

Cikli i freskëve në Kishën e Shën Kollit në Voskopojë është një nga veprat më të bukura dhe më të rëndësishme të Davidit.  Ky cikël përfshin një gamë të gjerë skenash biblike dhe portretesh të shenjtorëve, të cilat janë të njohura për realizmin dhe ndjeshmërinë e tyre.  Ikona “Vajtimi mbi varrin” është një tjetër vepër e jashtëzakonshme, e cila shquhet për thellësinë emocionale dhe shpirtërore që transmeton. 

David Selenicasi është një nga mjeshtrit më të mëdhenj të artit mesjetar shqiptar, dhe veprat e tij vazhdojnë të jenë një burim frymëzimi dhe krenarie për shqiptarët.  Stili i tij unik, përdorimi i ngjyrave të ndritshme dhe portretizimi i fuqishëm i fytyrave e vendosin atë në majat e artit ikonografik, duke e bërë një figurë të paharrueshme në historinë e kulturës shqiptare. 

David Selenicasi – Një Portret i Dritës dhe Muzikës së Murit

Arti si Monument i Pashuar

Në një kohë kur arti ishte një akt i shenjtë dhe i përjetshëm, David Selenicasi e bëri atë të flasë me ngjyrat e qiellit dhe dritën e shenjtorëve.  Në oborret e Voskopojës, ku muret flasin me ngjyra, ai pikturoi shenjtorë si të ishin fqinjë, skena biblike si kujtime të gjalla, dhe dritën e qiellit si një muzikë të padukshme.  Siç Bach i dha tingull formës, David i dha frymë gurit: një piktor që e bëri ikonografinë të këndojë. 

David Selenicasi lindi në fund të shekullit XVII në Selenicë, një fshat në Kolonjë.  Ai u formua si piktor në manastiret e Malit të Athosit, ku u mbrujtën mjeshtrit e ikonografisë.  Studimet e tij e vendosën Davidin aktiv në Lavra e Madhe (1715) dhe, sipas burimeve shkencore, edhe në hapësira të tjera athonite si Koukouzelisa dhe Doheiariu (ekzonarteksi, vitet 1720-a).  Si një violinist që “shkollohet” në orkestrën më të mirë, David “u shkollua” në manastiret ku arti dhe lutja bashkohen. 

David Selenicasi ka lënë pas një trashëgimi të pasur me veprat e tij, të cilat përfshijnë: 

1715 – Lavra e Madhe, Athos (Greqi): Freskë në një kapelë të Lavra e Madhe / Koukouzelisa. 

1721–1726 – Voskopoja, Kisha e Shën Kollit (Shqipëri): Cikli monumental me nxënësit Kostandin & Kristo; ikonostasi i gdhendur 1722–1726; portiku u pikturua më 1750 nga vëllezërit Zografi. 

1727 – Kostur (Greqi): Kisha e Shën Gjon Pagëzorit, murale & freskë. 

1727 – Selanik (Greqi): Kisha e Shën Mërisë (Nea Panagia), murale & freskë. 

David Selenicasi është i njohur për përdorimin e ngjyrave të çelura dhe të gjalla, në kontrast me shumë piktorë bashkëkohës.  Ai kombinon elemente të artit bizantin të periudhës Paleologe me ndikime veneciane.  Portretizimi i tij është i fuqishëm: National Geographic e quan “mjeshtër i portretit” në Voskopojë, dhe sjell edhe anekdotën se u jepte fytyrat e bashkëfshatarëve shenjtorëve. 

Me Onufrin: Ndajnë madhështinë e ikonës kombëtare, por Davidi preferon një paletë më të hapur dhe narrativë murale me ritëm të gjerë. 

Me vëllezërit Zografi: Ndajnë vendin e kohën, por Zografët priren drejt dekorativitetit barok; Davidi është më klasik në renditje dhe më psikologjik në fytyra. 

---

VI. Bashkëpunëtorë dhe Rrjeti

Kostandin & Kristo: Nxënës dhe bashkëpunëtorë në Shën Koll, 1726. 

Donatorë: P.sh. Hadji Gjergji (portret në murin jugor) në Shën Koll. 

Zografët: Kostandin & Athanas pikturojnë portikun e të njëjtës kishë vite më vonë, duke dëshmuar vazhdimësinë e “shkollës” lokale. 

Vlerësimi “Atëherë” dhe “Tani”

Në kohën e tij: Shtrirja Athos–Voskopoja–Kostur–Selanik dhe mbishkrimet ktitorike ku ai shfaqet me krenari mjeshtërie tregojnë reputacion të lartë mes porositësve kishtarë dhe komunitetit. 

Sot: Vend i sigurt në panteonin e artit mesjetar shqiptar, përmendet krah Onufrit e Kostandin Shpatarakut; vlerësohet nga studimet (Popa, Puzanova), nga muzetë kombëtarë dhe nga mediat prestigjioze.  

“Më të Bukurat” e Davidit

Bukuria është gjykim, por cikli i Shën Kollit në Voskopoje është vepra sintezë: ikonografi e gjerë, psikologji fytyrash, kompozime me thellësi dhe paletë e dritshme — një “simfoni murale” ku çdo skenë hyn si një lëvizje e re.  Për nga intenziteti emocional, ikona “Vajtimi mbi varrin” (Tiranë) është kulm i ndjeshmërisë. 

---

Lista Orientuese e Veprave

Lavra e Madhe, Athos – Koukouzelisa (kapelë), 1715: Freskë. 

Kisha e Shën Kollit, Voskopoja, 1721–1726: Dekorimi i brendshëm nga David + Kostandin & Kristo; ikonostasi 1722–26; portiku (1750) nga Zografët. 

Shën Gjon Pagëzori, Kostur, 1727: Murale & freskë. 

Shën Mëria (Nea Panagia), Selanik, 1727: Murale & freskë. 

Koleksione muzeale: MHK Tiranë, MKAM Korçë (ikona & fragmente). 

---

Nëse Onufri është “organi” solemn i katedrales, David Selenicasi është orkestra: ai shkruan partitura në mur — Voskopoja si simfoni me kor, ku violinat janë engjëjt, fagotët janë profetët, timpani janë martirët; dhe dirigjenti? Drita. 

---

Theofan Popa: E vendos në vijën e parë të ikonografisë sonë. 

Viktori Puzanova: Ka analizuar posaçërisht Shën Kollin dhe e veçon si mjeshtër me studime të imta. 

National Geographic: E përshkruan si “mjeshtër i portreturës” në Voskopoje. 

---

David Selenicasi (fund shek. XVII – mes shek. XVIII), piktor ikonash & afreskesh, formuar në Athos, kulmuar në Voskopoje (1721–26), i pranishëm në Kostur e Selanik (1727). Stili i tij i ndritshëm dhe klasik me hija veneciane e vendos në triadën e artit tonë mesjetar bashkë me Onufrin dhe Shpatarakun. Sot veprat e tij ruhen në Tiranë, Korçë, Voskopoje dhe në manastire të Athosit; restaurohen, studiohen dhe—siç kërkon koha—ngrihen në panteonin që u takon. 

---

XIII. Burime dhe Referenca

Wikipedia: David Selenicasi  

Telegrafi: Shqiptarësia e Voskopojës dhe David Selenica  

Shqipëria.com: Afresk David Selenica Shën Teodori, Kisha e Shën Nikollës Voskopoje  

Shqiptarja.com: David Selenica, gjeniu i ikonograf