Poetja Kosovare: Zë i spikatur që shkruan me Gjakun e Kujtesës dhe me Dritën e Shpirtit, emër ka kaperxyer kufijtë.

Poetja  Kosovare: Zë i spikatur që Shkruan me Gjakun e Kujtesës dhe me Dritën e Shpirtit,emër ka kaperxyer kufijtë.

Drita Ademi-Beqiri është një nga poetet më të shquara të letrave shqipe, një zë që ka arritur të ndërthurë thellësinë emocionale me lirizmin e fuqishëm.

Krijimtaria e saj nuk njihet vetëm në Kosovë dhe Shqipëri, por edhe në botën gjermane dhe më gjerë, ku vargjet e saj janë përfshirë në revista dhe antologji 

Drita lindi në Prishtinë, qytet që ka lënë gjurmë të thella në poezinë e saj, duke reflektuar kujtimet e fëmijërisë dhe nostalgjinë për atdheun. Aktualisht jeton me familjen në Zvicër, ku ka gjetur një ekuilibër mes jetës së përditshme dhe krijimtarisë letrare.

 Drita ka ndjekur studime të larta në fushën e letërsisë dhe gjuhës, duke u specializuar në poezi dhe krijimtari letrare. 

Arsimi i saj i ka dhënë aftësi të thella analitike dhe një njohuri të gjerë mbi traditat letrare evropiane, gjë që reflektohet në stilin e saj, i cili ndërthur ndikime klasike me zëra modernë. Studimet kanë qenë gjithashtu një shtysë për të botuar në gjuhë të huaja dhe për t’u përfshirë në antologji ndërkombëtare.

Përveç jetës dhe studimeve, Drita ruan lidhje të ngushta me rrënjët dhe kulturën shqiptare, një dimension që duket qartë në temat dhe figurat poetike që përdor.

Drita Ademi-Beqiri ka sjellë në letrat shqipe disa vëllime që janë shndërruar në referenca të rëndësishme të poezisë bashkëkohore:

Placebo (2011, Londër)

Ky vëllim eksploron ndjeshmërinë dhe tensionet e brendshme të individit. Vargjet e saj janë të mbushura me metafora të hollësishme, ku dhimbja dhe shpresa bashkëjetojnë në mënyrë të natyrshme. 

Poezia në këtë libër flet për eksperiencat personale dhe perceptimin e botës nga një prizëm të ndjeshëm, shpesh të përqendruar në dimensionin psikologjik dhe emocional.

“Placebo”

TRANDAFILI I FUNDIT

Mbramë ra shi

Mbi trandafilin e fundit t'verës

M'u dhimbs,

Ishte si nuse me dashuni t'fjetun.

Fryu era e t'gjitha petalet i ranë n'tokë

E kuqe u ba toka

Nji plagë u çel` n'mue.

______

Andrra e Gjethe (2018, Tiranë, TOENA)

Një vepër ku kujtesa dhe ëndrrat ndërthuren me mallin për vendlindjen. Libri shquhet për lirizmin e pasur dhe ndjeshmërinë e thellë, ku metaforat natyrore — si gjethet, lumenjtë dhe drita — shërbejnë si mjete për të përçuar emocionet e brendshme. Ky vëllim tregon aftësinë e autorës për të krijuar imazhe poetike që lëvizin lexuesin mes realitetit dhe ëndrrës.

Vesë mbi dhimbje

Ky libër më i ri vazhdon të eksplorojë temat ekzistenciale dhe emocionet intime. 

Poezia këtu merr një dimension më introspektiv, duke reflektuar mbi vetminë, humbjen dhe kërkimin për kuptim. 

Titulli vetë sugjeron se autorja e sheh dhimbjen jo si pengesë, por si frymëzim për krijimtarinë e saj.

Jeta shkruan në Braille:

Në vitin 2024, me vëllimin poetik Me kënd fola (2023), Drita Ademi-Beqiri u vlerësua me çmimin “Azem Shkreli” në Mërgatë. Ky çmim nuk është thjesht një kurorëzim letrar, por një dëshmi se fjala e saj, e lindur në një shpirt të brishtë dhe të fuqishëm njëkohësisht, ka kapërcyer kufijtë gjeografikë për t’u bërë pjesë e një universi shpirtëror më të gjerë.

-------

“Që në fëmijëri, kur mbante librat e vëllait Ademit në duar, Drita Ademi-Beqiri nuk e dinte se një ditë poezia dhe proza e saj do të flisnin përtej kufijve të Kosovës.” – një fjali që duket si profeci e përmbushur.

Drita është sot një nga zërat më të spikatur të poezisë bashkëkohore shqipe, një autore që ndërthur lirizmin e hollë me reflektimin filozofik, e cila di ta kthejë përvojën njerëzore në fjalë të ngjashme me gurë të çmuar të nxjerrë nga thellësitë e shpirtit. 

Poezia e saj ka kaluar kufijtë e Kosovës e Shqipërisë, është përkthyer, është përfshirë në revista, përmbledhje dhe antologji në gjuhë të ndryshme, duke dëshmuar se arti i saj i përket njerëzimit.

Drita është fëmija i pestë i familjes së babë Asllanit dhe nënë Vahidës. E rritur në dashurinë e prindërve dhe ngrohtësinë e vëllezërve e motrës, ajo e gjeti botën e parë të saj në librat që i siguronte vëllai Ademi. 

Një fëmijë që i afrohej librave si një pelegrin faltoreve, me sytë e një shpirti që tashmë priste një thirrje.

Në moshën 10–11 vjeçare, nisi të shkruante vargjet e para, të cilat u botuan në revistën Pionieri në Prishtinë.

Që nga ajo kohë, fjala poetike u bë si frymëmarrja e saj. Në vitet e shkollës së mesme të mjekësisë, vargjet herë pas here i dilnin nga zemra si zëra të fshehtë që kërkonin shteg. 

 Studimet për Letërsi dhe Gjuhë Shqipe,  e bëne artin e fjalës rrugëtimin e saj të dytë pas jetës, i dhane shkelqim  e profesionalizem.

Pas martesës, emigroi në Zvicër, ku jeton edhe sot me familjen. Fëmijëria e saj e lumtur – lojërat e thjeshta, mbledhja e lajthive, peshkimi dhe librat – është kthyer në një fije të artë që ende lidh çdo krijim të saj, si kujtesë që nuk vdes.

Në poezinë “Ulqin” ajo shkruan:

N’pasqyrën e pasme

Zhdukej atdheu

U tremba..

----'

Ky varg i thjeshtë, i prerë, është si një lot i kthyer në fjalë. Poezia është gjithnjë rikthim, kujtesë, e ndonjëherë dhe plagë.

Gjarpijtë e kujtimeve

Në një poezi tjetër, ajo ecën në pyllin ku “gjethet flenë si dheu”, dhe aty takon gjarpijtë e maleve të saj – kujtime të heshtura, sy të ftohtë, të ngjashëm me shikimet e brendshme të shpirtit.

Në pyllin ku gjethet flenë si dheu,
unë ec, unë kërcej, unë ndjej frymën e gjarpijve.
Ata rrëshqasin mbi gurë t’lagun,

si kujtime t’ ftohta që s’e di nga vijnë.

O, gjarpij t’maleve t’mia,
ju shikoni me sy që s’flasin,
dhe unë rri,
e ngrime si hini n’ qiellin e natës.

Çdo gjarpën që kalon, çdo lëvizje e fshehtë,
asht nji varg i shëmtuem, i bukur, i vetmuem,

nji fjalë e harrueme që m’ thotë:


“Shiko, ti nuk je vetëm në errësinë.”

Dhe kur era i merr gjethet,
ata zhduken, por zani i tyne mbetet,
si tingull i zemrës teme që dridhet
n’ gjuhën e maleve,
n’ gjuhën e  Martin Camajt.

 “Zëri i tyre mbetet si tingull i zemrës që dridhet në gjuhën e maleve dhe në gjuhën e Martin Camajt.” Kështu, ajo e bën natyrën jo vetëm dëshmitare, por edhe bashkëbiseduese.

------

Jeta në Zvicër i hapi rrugë ngritjes profesionale në mjekësi.

 Punoi deri vonë në këtë fushë, duke u përballur me dhimbjen dhe shpresën njerëzore.

 Pacientët e saj, të shtrirë mes jetës dhe vdekjes, ishin libra të gjallë që ia ushqyen shpirtin e ndjeshëm. “Çdo sëmundje e pashërueshme ishte një poezi e thyer”, duket sikur thotë përmes heshtjes së saj.

E megjithatë, pas një kohe, iu rikthye me vendosmëri fjalës poetike. Poezia u bë shtegu i saj i dytë i shërimit – jo vetëm për veten, por edhe për lexuesin.

 Dhe më pas, erdhi proza: romani i fundit Dritë e Burgosur (2025), një vepër që ndriçon plagët e brendshme të njeriut, duke shpalosur tabu, trauma, dhe kufizime shoqërore. 

Ky roman  është  histori, dhe një pasqyrë ku secili prej nesh mund ta shohë veten.

Veprat e Botuara

Placebo (2011, Londër) – një titull që flet për iluzionet e shpresës. Poezia këtu shfaqet si një ilaç që nuk shëron trupin, por shpirtin.

Andrra e Gjethe (2018, Tiranë, Toena) – këtu poezia është ëndërr dhe natyrë, gjethe që bien, por që mbartin frymë të përhershme.

Vesë mbi Dhimbje (2020) – një metaforë e kristaltë: mbi plagën, vesë; mbi dhimbjen, dritë.

Licht mit Regen (2023, Anthea Berlin) – dritë me shi, një bashkim i kundërtash, si vetë jeta njerëzore.

------'

Me kënd fola (2023, Prishtinë) – libri i kurorëzuar me çmimin “Azem Shkreli” në Mërgatë, një rrëfim poetik i dialogut me botën e brendshme dhe atë të jashtme.

“Me kend fola”

In memoriam

Dora jote

dritë e ngrime

n’gjeth dashnie...

----

În Lumina Dorului / Në Dritë të Mallit (2023, Bukuresht) – një urë poetike midis shqipes dhe rumanishtes, midis dy dritave, ku malli është themel.

Life Writes in Braille (2024) – një metaforë universale: jeta është një libër i shkruar në Braille, të cilin duhet ta prekësh me shpirt për ta kuptuar.

Dritë e Burgosur (2025, Faik Konica) – një roman që nxjerr dritën nga errësira, që e burgos lirinë vetëm për ta çliruar më fuqishëm.

Proza e Shkurtër

Tregimi Kush m’vrau? / Wer hat mich getötet? është një britmë ekzistenciale, një pyetje që mbetet pezull mbi njerëzimin.

 Botuar në Signatur Magazin në Gjermani dhe më pas në revista shqip,

Ky tregim u vlerësua për guximin artistik. Në të, lexuesi nuk gjen vetëm autoren, por edhe vetveten, të vrarë e të ringjallur në mendim.

Pjesëmarrja në Antologji

Poezitë e saj janë përfshirë në shumë antologji, duke dëshmuar se zëri i saj nuk është i vetëm, por i përbashkët, një zë që flet për dhe me të gjithë.

Stili dhe Tematika

Në poezinë e Dritës, gjejmë tri shtylla:

Kujtesë dhe nostalgji

Dashuri dhe humbje

Vetmi dhe reflektim

Kjo është një poezi e thjeshtë në dukje, por në thelb është një psalm i dashurisë së humbur, i ëndrrës së jetuar mes hijeve.

Në Vetmi ajo rrëfen:

Vetmia ime

Nuk është boshësi

Por dhomë e ndriçuar

Ku bisedoj me heshtjen.

Poezia është këtu një filozofi: vetmia nuk është mallkim, por një hapësirë ku fryma flet me veten.

Drita Ademi-Beqiri mbetet një autore që shndërron jetën profesionale në poezi dhe poezinë në jetë. 

Në çdo varg të saj ndihet pulsi i një shpirti që e prek jetën si fëmija librin e parë. 

Poezia dhe proza e saj nuk janë vetëm art, por edhe udhërrëfyes shpirtëror.

“Përmes poezisë dhe prozës, Drita fton lexuesin të hyjë në universin e ndjeshmërisë dhe reflektimit të thellë njerëzor.”

Dhe ky univers nuk është asgjë tjetër veçse vetë jeta, e shkruar në Braille.

Përveç vëllimeve të saj, poezia e Dritës është përfshirë në antologji gjermane dhe është botuar në revista si: Frankfurter Bibliothek, myStoryes, Deutsche Gedichte

Përfshirja në Antologjinë “Magma”

Në vitin 2022, Drita Ademi-Beqiri u përfshi në Antologjinë e poeteve shqiptare “Magma”, përpiluar dhe përkthyer nga Vlora Konushevci dhe botuar nga Shtëpia Botuese Littera, Prishtinë. 

Kjo përfshirje e vendos atë ndër zërat më përfaqësues të poezisë bashkëkohore shqipe dhe dëshmon vlerësimin e gjerë të krijimtarisë së saj nga kritika dhe lexuesit.

Antologjia Magma nuk është vetëm një përmbledhje poezish; ajo është një dritare ku zërat e grave poete shqipe shpalosin universin emocional, reflektimet mbi shoqërinë dhe ëndrrat personale.

 Pjesëmarrja e Dritës në këtë antologji tregon se krijimtaria e saj i përket një konteksti letrar ku estetika dhe ndjeshmëria bashkohen.

Stili dhe Tematika e Poezisë Se dritës eshtë ndjesore emocionale.

Poezia e Drita Ademi-Beqirit dallon për një ndjeshmëri të jashtëzakonshme dhe një lirizëm të pasur, duke kapur emocione të thella dhe tensione të brendshme. 

Tema kryesore të krijimtarisë së saj përfshijnë:

Kujtesa dhe Nostalgjia: Një rrugëtim mes fëmijërisë dhe përjetimeve të hershme, ku kujtimet shndërrohen në simbol dhe metaforë poetike.

Dashuria dhe Humbja:

Poezia shpesh përzien mallin me përjetimet e paplotësuara, duke i dhënë lexuesit ndjesinë e një dialogu të brendshëm të vazhdueshëm.

Vetmia dhe Reflektimi i Brendshëm:

Një analizë poetike e boshllëkut dhe kërkimit për kuptim, ku qyteti dhe natyra bëhen pasqyrë e shpirtit.

Shembuj të veprave të saj:

“Dialog me Azem Shkrelin” – Një poezi që lidhet me kujtesën e fëmijërisë dhe simbolin e zogut të vrarë, që përfaqëson dhimbjen dhe mallin.

“Vetmi” – Një udhëtim poetik në zbrazëtinë e qytetit dhe shpirtit, ku metafora e luleve plastike dhe qytetit të verbuar pasqyron boshllëkun emocional.

Krijimtaria e saj ështe e bukur estetikisht; ajo është  një udhëtim emocional, ku lexuesi ndjen çdo frymë, çdo dhimbje dhe çdo ëndërr të përshkruar me mjeshtëri.

Për Azem Shkrelin dhe Ali Podrimen.

Poezi pa strehë

N’andërr m’erdh Ali Podrimja 

Si nji hije prej fryme,

shpërndau letra t’bardha,

pa asnji germë, pa asnji za.

N’t’parën fletë vuna dashuninë,

t’pastër si pëllumbi.

N’t’dytën, Atdheun tem t’amblin e t’bukurin.

Faqe mbas faqeje vazhdova,

me shkrue gjanat e shejta, t’butat e Kosovës.

Po aty m’erdh Azem Shkreli,

i mjegulluemi, i bekuemi, poeti.

U bâ bashkë me Ali Podrimjen,

e vend kurrkund s’më lanë —

as te poezia,

as n’Atdhe,

as te Lumi.

M’bekoi veç dhimbja e humbjes.

E qava gjatë...

se nana m’ka dekë!

Në fund, mbetet vetëm fjala, e cila nuk digjet as në zjarr, as nuk mbytet në ujë.

Poezia është plagë e hapur që s’pret shërim, një pasqyrë ku dhimbja shndërrohet në dritë, ku vuajtja bëhet kuptim dhe heshtja flet më shumë se zëri. 

Pa poezi, bota do të ishte një hapësirë e shurdhët, një hije pa trup, ku as zemra nuk do të dinte të rrahë, dhe ku shpirti do të mbetej i verbër për bukurinë e jetës.

© 2024–2025 Liliana Pere – 

Themeluese, Botuese, Autore