Studim i Prof. Vasil Tole:"Ajdin Asllan Leskoviku, promovuesi i parë në nivel ndërkombëtar i mjeshtrit Petro Luka Halkias (1934-2025)
- 5 hours ago
- 7 min read
"Ajdin Asllan Leskoviku, promovuesi i parë në nivel ndërkombëtar i mjeshtrit Petro Luka Halkias (1934-2025)
Ndarja nga jeta e mjeshtrit të gërnetës epirote Petro Luka Lalkias, na shtyri që të paraqesim një detaj shumë domethënës të marrëdhënieve shqiptaro-greke nisur nga jeta e mjeshtrit Petro. Në autobiografinë e tij, ndër të tjera ai thotë: … pas dasmës, në fillim të viteve ’50, u ktheva përsëri në Athinë. Nxora këngë të tjera dhe pati shume bujë. Pastaj mora një letër nga Amerika me ftesë të shkoja atje për të incizuar një long play. Dymbëdhjetë këngë, gjashtë nga njëra anë e gjashtë nga tjetra. Më ofronin biletat dhe 1000 dollarë – shumë para. Kështu shkova në Amerikë pak para vitit 1960 – pata kohë të takoj edhe Kennedyn!
Lind pyetja, se kush e ftoi në Amerikë mjeshtrin e ri Petro, djalin e klarinetistit të madh Pericles “Klis” Halkias, nip i këngëtarit, lautarit dhe daullxhiut me dajre Lazaros Harisiades dhe vëllain e violinistit Achilleas Halkias, pra cila qe shtëpia diskografike që do të promovonte mjeshtrin dhe regjistrimet e tij?
Familja e muziktarëve Halkias erdhi në Nju Jork rreth vitit 1960 ku babai dhe xhaxhai i tij u vendosën përgjithmonë aty, ndërsa Petroloukas dhe i vëllai Achilleas qëndruan për afro 20 vjet. Pikërisht në Amerikë ai dhe familja regjistruan muzikë pranë shtëpisë diskografike BALKAN MUSIC RECORDS e themeluar dhe e drejtuar nga muziktari dhe patrioti i madh shqiptar, Ajdin Asllan Leskoviku. Disku LP I prodhuar në vitet 1960, nga Balkan Record Company shënon edhe promovimin e parë ndërkombëtar të Petro Lukës si mjeshtër dhe të muzikës popullore epirote të interpretuar prej tij dhe familjes.
Po cili qe Ajdin Asllan Leskoviku?
Ai kishte lindur në Leskovik me 12 mars 1895 në familjen e madhe muzikore të Asllan Leskovikut, themeluesit të sazeve të Shqipërisë së Jugut dhe vëlla i Selim Leskovikut, mjeshtrit unik të sazeve të Leskovikut për të cilët kam botuar librin “Sazet e Selim, Hafize dhe Ajdin Leskovikut”-2017. Studimet i pati kryer në shkollën turke dhe greke të vendlindjes, pasi nuk kishte shkollë shqipe. Mësimet shqip dhe ndjenjat atdhetare, siç shprehet në shënimet e veta biografike, Ajdini i mori prej prindërve, të cilët i përcollën ndjenjat kombëtare dhe dashurinë për gjuhën shqipe. Ndërkohë që mësimet e gjuhës shqipe ai i mori prej patriotit Stefan K. Postenani.
Pas Luftës Ballkanike, Ajdin Asllani dhe familja e tij u vendos në Stamboll të Turqisë. Prindërit, pasi u sistemuan në Stamboll, vendosën që ta shkollonin të birin. Dëshira e tij ishte muzika, prandaj prindërit e regjistruan në shkollën e muzikës, e cila i jepte përveç njohurive teorike edhe mundësi praktikimi. Djali kishte talent dhe prindërit e mbështetën. Më 1915 Ajdini, që tashmë ishte 20-vjeçar e la Turqinë dhe shkoi në Bukuresht të Rumanisë, ku emigracioni shqiptar ishte më i madh në numër, tepër i organizuar dhe vendimtar për formësimin e çështjes kombëtare së bashku me komunitetin shqiptar në Turqi dhe Egjipt. Ajdini edhe në Bukuresht vijoi studimet për muzikë. Në shënimet e veta ai shkruan se: ... në Bukuresht punoja në variete për të nxjerrë harxhet dhe për të plotësuar praktikën për të cilën kisha aq shumë nevojë. Në Bukuresht Ajdinit i dhanë kurajë dhe e ndihmuan shumë shqiptarët, por ai veçon ndihmën që i dhanë “Vëllazëria korçare”, Peço Korça dhe Themistokli Bozhani. Ajdini dëgjon se Banda Kombëtare që kishte krijuar "Vatra" në SHBA, së bashku me vullnetarët e stërvitur në Amerikë, po shkonin në Shqipëri. Mori rrugën dhe shkoi në Shqipëri dhe iu bashkëngjit bandës. Këtë moment, vetë Ajdini e përshkruan kështu: "... më 1920, kur banda 'Vatra' shkoi në Shqipëri bashkë me vullnetarët, me zjarrësinë që kisha për kombësinë t’onë dhe për vendlindjen time vajta në Shqipëri, ku pa humbur kohë mora pjesë në bandën 'Vatra', që në atë kohë u emrua Banda Presidenciale." Ajdin Asllani qëndroi në radhët e bandës "Vatra" deri në vitin 1926, moment kur merr rrugën e gjatë për t’u kthyer në Amerikë ku qëndroi për gjithë jetën. Aty kompozoi edhe himnin e federatës "Vatra" me poezi të Refo Caparit (1844–1944).
Për më shumë se 25 vjet në Nju-Jork, pas hapjes së një kafe-restoranti, ai arriti që të krijonte dhe të aktivizonte sazet dhe kompaninë e vet tregtare me të cilën prodhonte dhe tregtonte pllaka muzikore në gjuhën shqipe dhe në gjuhët e tjera të Ballkanit. Kompaninë e tij e kishte pagëzuar me emrin “Balkan Phonograph Record Co”. Është e vërtetuar se ai ishte mjeshtër në shumë instrumente, si: Klarinetë, Oud, llautë, lauto, ishte njëkohësisht instruktor dhe pronar i pavarur. Me mjaft vlerë janë edhe transkriptimet që ai u ka bërë këngëve dhe valleve popullore, një pjesë të të cilave e popullarizoi përmes botimeve që bënte për publikun. Dikur, ai ka pasur edhe një dyqan të njohur, që tregtonte pllaka me muzikë ballkanike. Dyqani ishte në 42 Rivington në anën e ulët dhe me pas, përfundimisht u vendos në "27 street", mes avenusë së 7-të dhe të 8-të. Prodhimet e tij shënoheshin me iniciale dhe etiketat: “Mi-Re-Rekord Shqiptare” dhe “Balkan Phonograph Record Co”. Fatkeqësisht Ajdini nuk la pasardhës. Ai ishte një shuminterpretues që kishte lënë gjurmë në jetën muzikore të emigrantëve nga shumë vende të Ballkanit, ndër ta edhe të familjes muzikore Halkias, nga Janina, Greqi për të cilët publikoi një disk me 12 numura muzikore popullore në vitin 1960.
Në fotot shoqëruese gjejmë Ajdin Asllan Leskovikun me Llautë së bashku me mjeshtrin Petro Lluka dhe familjarët e tij si dhe Asllan Leskovikun në materialet promovuese të Balkan Phonograph Records.
-------------------
Ajdin Asllan Leskoviku, the First International Promoter of the Master Petro Luka Halkias (1934–2025)
The passing of the Epirote clarinet master Petro Luka Halkias has prompted us to highlight a very meaningful detail of Albanian-Greek relations, as seen through the life of master Petro. In his autobiography, he writes, among other things:
“…After my wedding, in the early 1950s, I returned once again to Athens. I released other songs, and there was a lot of buzz. Then I received a letter from America, inviting me to go there and record a long-play record. Twelve songs, six on each side. They offered me tickets and $1,000 – a lot of money. So I went to America just before 1960 – I even had time to meet Kennedy!”
This raises the question: Who invited the young master Petro to America – the son of the great clarinetist Pericles “Klis” Halkias, grandson of the singer, lautar, and tambourine drummer Lazaros Harisiades, and brother of violinist Achilleas Halkias? In other words, which record label was ready to promote the master and his recordings?
The Halkias musical family arrived in New York around 1960, where Petro’s father and uncle settled permanently, while Petroloukas and his brother Achilleas remained for nearly 20 years. It was in America that they and their family recorded music with BALKAN MUSIC RECORDS, a label founded and directed by the great Albanian musician and patriot Ajdin Asllan Leskoviku. The LP record produced in the 1960s by the Balkan Record Company marks Petro Luka’s first international promotion as a master musician and showcases the Epirote folk music interpreted by him and his family.
But who was Ajdin Asllan Leskoviku?
He was born in Leskovik on March 12, 1895, into the prominent musical family of Asllan Leskoviku, founder of southern Albania’s saze ensembles and brother of Selim Leskoviku, the unique master of Leskovik’s saze, about whom I published the book "The Saze of Selim, Hafize and Ajdin Leskoviku" (2017). He studied at the Turkish and Greek schools in his hometown, as there was no Albanian school. Albanian language and patriotic sentiments, he noted in his own biographical notes, were passed on to him by his parents, who instilled in him a love for the Albanian language. He also learned Albanian from the patriot Stefan K. Postenani.
After the Balkan Wars, Ajdin and his family moved to Istanbul. Once settled there, his parents enrolled him in a music school, where he could gain both theoretical knowledge and practical experience – something he deeply desired due to his musical talent. In 1915, at the age of 20, Ajdin left Turkey and went to Bucharest, Romania, which had a large and highly organized Albanian emigrant community that played a crucial role in shaping the national cause alongside the Albanian communities in Turkey and Egypt. In Bucharest, he continued his music studies. In his notes, he wrote:
“…In Bucharest I worked in a variety theater to cover my expenses and to complete the practical training I needed so badly.”
Albanians in Bucharest gave him much support, especially the Vëllazëria Korçare (Brotherhood of Korça), Peço Korça, and Themistokli Bozhani. Ajdin heard that the National Band created by "Vatra" in the U.S., along with volunteers trained in America, was heading to Albania. He left for Albania and joined the band. He described that moment as follows:
“…In 1920, when the ‘Vatra’ band went to Albania with the volunteers, with the burning desire I had for our nationality and my homeland, I went to Albania where I immediately joined the ‘Vatra’ band, which at that time was named the Presidential Band.”
Ajdin Asllani remained in the "Vatra" band until 1926, after which he returned to America, where he remained for the rest of his life. There, he also composed the anthem of the "Vatra" Federation, using lyrics by Refo Çapari (1844–1944).
For over 25 years in New York, after opening a café-restaurant, he succeeded in forming and activating saze ensembles and established his own music production company, through which he produced and sold records in Albanian and other Balkan languages. He named his company "Balkan Phonograph Record Co."
He was a master of many instruments – clarinet, oud, llautë, lauto – and simultaneously worked as an instructor and independent producer. His transcriptions of folk songs and dances were also of great value, some of which he popularized through his published editions. At one point, he owned a well-known shop selling Balkan music records. The store was initially located at 42 Rivington Street in the Lower East Side and later moved permanently to 27th Street, between 7th and 8th Avenues.
His products were marked with initials and labels such as: "Mi-Re-Rekord Shqiptare" and "Balkan Phonograph Record Co."
Unfortunately, Ajdin left no descendants. He was a multi-instrumentalist who left a lasting mark on the musical life of emigrants from many Balkan countries – including the Halkias musical family from Ioannina, Greece – for whom he published a 12-track LP of folk music in 1960.
The accompanying photos show Ajdin Asllan Leskoviku with a llautë, alongside master Petro Luka and his family, as well as Asllan Leskoviku featured in promotional materials for Balkan Phonograph Records.
🔗 Link to source and book on the Leskoviku saze
