Tana është filmi i parë artistik shqiptar me metrazh të gjatë, prodhuar krejtësisht në Shqipëri në vitin 1958 nga Kinostudio “Shqipëria e Re” .

🎬 Filmi dhe Subjekti

Tana është filmi i parë artistik shqiptar me metrazh të gjatë, prodhuar krejtësisht në Shqipëri në vitin 1958 nga Kinostudio “Shqipëria e Re”  .

Ngjarjet e filmit zhvillohen në vitet 1950 dhe përqendrohen tek Tana, një vajzë e re me mendime përparuese që sfidon mentalitetin tradicional të një fshati malor për të ndjekur dashurinë e saj për Stefanin, duke u përballur me xhelozinë e Lefterit dhe rëndesën e konservatorizmit të gjyshit të saj  .

Filmi është adaptim i një novele me të njëjtin titull nga Fatmir Gjata, dhe skenari u shkrua nga Fatmir Gjata së bashku me Nasho Jorgaqin, ndërsa Kristaq Dhamo e zhvilloi në regji  .

Një moment historik i realizuar në këtë film është pthja e parë romantike në kinematografinë shqiptare  .

🎥 Regjia, Skenari & Ekipi Artistik

Regjisori: Kristaq Dhamo, i diplomuar në Institutin e Lartë Kinematografik në Budapest, e kishte në këtë film debutin e tij regjisorial në moshën 25‑vjeçare. Ai do të mbetej një figurë kyç në zhvillimin e kinemasë shqiptare për dekada  .

Skenar: nga Fatmir Gjata dhe Nasho Jorgaqi, me bazë në novelën origjinale të Gjatës  .

Muzika: kompozuar nga Çesk Zadeja, e cila kontribuon thelbësisht në intensifikimin emocional dhe dramatik të ngjarjes  .

Operatori: Mandi Koçi (dhe Sokrat Musha më pas, mbi credit), që u njihet për mjeshtërinë e xhirimit  .

Montazheria: Irena Harito, me ndihmën e Margarita Lalës që kujton përkushtimin e madh në kushte të vështira  .

🎭 Aktorët Kryesorë

Tinka Kurti si Tana — debuton në film me një paraqitje natyrale, larg teatralitetit të deklaruar të asaj kohe, duke sjellë freski dhe jetë në ekran  .

Naim Frashëri si Stefani — malësori romantik që përfaqëson idealin dhe ëndrrën për përparim social  .

Kadri Roshi si Lefteri — antagonisti që përzgjedh forcën dhe xhelozinë për të parandaluar dashurinë  .

Petra e aktorëve të tjerë përfshin: Pjetër Gjoka, Andon Pano, Thimi Filipi, Marie Logoreci, Violeta Manushi, Nikolla Panajoti, Melpomeni Çobani, Mihal Stefa, Vani Trako, Lazër Filipi, Pandi Raidhi, Lazër Vlashi, Esma Agolli, dhe të tjerë të shumtë që kontribuan si aktorë apo figurantë  .

🧠 Analizë e Thelluar

🔹 Konteksti shoqëror dhe ideologjik

Filmi është produkt i realisë socialiste, që përshkruar brez pas brezi një realitet transformues të fshatarëve shqiptarë ndaj ideve të përparimit, kolektivizimit dhe emancipimit të gruas  .

Konflikti kryesor: tradita dhe mentaliteti i vjetër kundrejt mendimit modern dhe kërkesave për liri të individit dhe lidhje të ndershme dashurie përmes personazhit të Tanës.

🔹 E struktura dramatike dhe temat

Një triangull dashurie mes Tanës, Stefanit dhe Lefterit krijon tension të vazhdueshëm dhe reflektim mbi rolin e rollet e grave, xhelozinë, dhe shtypjen sociale.

Preferenca e përparimit mbi konservatorizmin shfaqet aty ku Tana vendos të ndërmarrë rrugën e dashurisë dhe edukimit kundrejt presionit familjar dhe shoqëror.

🔹 Suksesi historik

“Tana” konsiderohet një film themelor – është metrazhi i parë shqiptar i realizuar me ekip dhe produkte vendase të vetëm; shënon lindjen e industrisë filmike kombëtare  .

Filmi u restaurua në vitet e fundit dhe u shfaq në Festivalin Lumière në Francë në 2022, duke ritheksuar vlerën historike dhe kulturore të kësaj krijimi  .

 Përmbledhje e thjeshtë

Element Përmbajtje

Viti i prodhimit 1958

Regjisor Kristaq Dhamo

Skenaristë Fatmir Gjata, Nasho Jorgaqi (sipas novelës së Gjatës)

Muzika Çesk Zadeja

Aktorët kryesorë Tinka Kurti (Tana), Naim Frashëri (Stefani), Kadri Roshi (Lefteri) + shumë të tjerë

Subjekti Konfrontim i dashurisë dhe emancipimit në natyrë tradicionale fshati shqiptar të viteve ’50

Rëndësia historike Filmi i parë me metrazh, realizim krejt shqiptar; puthja e parë në kinema shqiptare

Restaurimi & shpërndarja Restauruar dhe prezantuar në festivalin Lumière në 2022

“Tana” është më shumë sesa një film dashurie – është një dokument social dhe artistik që reflekton lindjen e një kulture kinematografike dhe transformimin shoqëror të Shqipërisë. Është një vepër që edhe sot gjen rezonancë tek temat e emancipimit, konfliktit midis traditës dhe përparimit, si dhe forcohet nga një interpretim autentik dhe teknikë solide filmi.

Pergatiti:Liliana Pere..