Search Results

Këto dy letra të Lasgush Poradecit janë një pasqyrë e thellë e shpirtit të tij të lirë dhe të patjetërsueshëm. Ato dëshmojnë për përballjen e një poeti me pushtetin dhe për filozofinë e tij mbi artin dhe lirinë krijuese. Në letrën e parë (1945), ai përballet drejtpërdrejt me Sejfulla Malëshovën, duke mbrojtur karakterin e tij të ndershëm dhe pavarësinë e tij artistike. Lasgushi refuzon të jetë një "dallkauk", një poet në shërbim të pushtetit, dhe e shpreh hapur se poezia për të është "liria absolute e shpirtit". Kjo letër pasqyron guximin e tij për t’u përballur me autoritetet, duke mos pranuar asnjë formë manipulimi ose nënshtrimi. Në letrën e dytë (1972), Lasgushi trajton temën e origjinalitetit në poezi, duke diskutuar me një poet kosovar. Ai e thekson se poezia e vërtetë nuk është thjesht imitacion, por një krijim i ri dhe origjinal, që nuk duhet të ndikohet nga të tjerët në mënyrë sipërfaqësore. Për të, krijimtaria artistike duhet të jetë një kontribut i veçantë dhe i pavarur në botën e artit. Këto dy letra dëshmojnë për personalitetin e tij të papërkulur dhe përkushtimin e tij ndaj artit dhe lirisë. Ai ishte një njeri që nuk e shiti kurrë veten dhe qëndroi besnik ndaj parimeve të tij deri në fund. Pikërisht për këtë arsye, ai mbetet një figurë madhështore e letërsisë shqipe. *** Tiranë, e Mërkurë 24 Tetor 1945: Ora 11 isha ne Ministri i Kulturës Sejfulla Malëshova, i shpura materialin e vëzhgimeve të mija mi Naim Frashërin për botim kritik të lirikës së Naimit. “Botim kritik” i thashë “s’mund të bëhet, dyke mos patur dorëshkrime të mjaftuarshme. Do të bëj vetëm një botim kriteri” i thashë, siç e kisha parashtruar dhe në raportin t’im përpara se të vete në Poradec. Pastaj në lidhje me vjershën që kish botuar jashtë më 1928 dhe e botoj dhe tashi mora fjalën dhe i thashë: “Do të ishte një çnderim për mua sikur t’ju nderonja se jeni ministër, po unë ju nderoj dhe ju pyes në cilësinë t’uaj si vjershëtor. Juve kini bërë një gabim në poezinë t’uaj që rishtyptë tashi kundër meje, sepse gjërat që thoni atje kundër meje nuk i përgjigjen të vërtetës po përkundër. Kur është jashtë njeriu, mund të gabohet dhe ju ishit atëhere jashtë. Po tashi që gjindeni në Shqipëri dhe që jeni në gjëndje të kontrolloni jetën t’ime me shumë lehtësi, të afirmohet një mos-e vërtetë për mua, s’është liri po robëri. Sejfullaj: “aty (në poezi) unë nuk them si ishit, si jini, po si do bëheshit”, Unë: “Po juve në atë poezi thoni: “të blenë me para”, “të futnë në kuvli”, dhe në shënimin që i kini bërë vjershës simjet më 1945 thoni: “hyri në pellgun oportunist”, dhe “u bë poet dallkauk”, dhe shënoni vetë që vjersha është shkruar më 1928”. “Juve thoni ashtu, po mua s’më ka blerë kurrë njeri as me para as pa para, as jam futur në kuvli, as kam qënë as do jem oportunist, as jam bërë as do bëhem dallkauk, po kam rrojtur dhe rroj si njeri i thjeshtë dhe i ndershëm vetëm me rrogën t’ime, si profesor që jam emëruar në bazë të dipllomës s’ime. Unë as e njihja Zogun as s’e njoha kurrë ndonjë herë, as shkela ndonjë herë në Parlament, po rrojta gjithnjë i tërhequr, si kurdoherë sipas naturës s’ime; nuk shkrojta kurrë as për Zogun as për ndonjë tjetër siç bënin të tjerët si p.sh. A. A. që ish ministër dhe i bënte poezi Zogut, si F V. që ish deputet dhe i bënte edhe ay Zogut poezi. Ato poezi quhen dallkaukllëk, oportunizmë, kuvli, jo poezia ime që fluturon e pastër dhe e lirë përmbi dobitë dhe vogëlsirat njerëzore. Poezia për mua është lirija absolute e shpirtit dhe një poezi që futet në relativitetet e shoqërisë dhe të kohës, në dallkaukllëk që d.m.th. politikë humbet karakterin e lirisë suverante të shpirtit – konditë sine qua non e artit të vërtetë. Unë nuk e lejoj veten që ta ve poezinë t’ime në shërbim të kontigjencave shoqërore, sepse unë jam një tip i çuditshëm, jam i lirë. Mua njeriu mund të më vjedhë 100, 200, 300 napolona, sikur t’i kisha , po karakterin t’im si njeri, si artist independent, s’m’a vjedh dot, s’m’a merr dot kurrë! S’m’a ble dot njeri kurrë!” Sejfullaj tha: “do flasim një herë tjetër më nge” dhe unë ika dhe hyri Gjeneral Kolonel Koçi Xoxe. Lasgush *** Tiranë, e Djelë 9 Janar 1972: U takova me 4 kosovarë 30-35 vjeçarë, intelektualë të ardhur prej Kosove për qëllime kulturale, pas 2 javë, më tha njëri, do shkojmë për në Kosovë. Nuk më njihnin personalisht, u entuziazmuan që më njohë, njëri poet më tha: “jeni i adhuruar në tërë Kosovën, rinija entuziazmohet me juve, ju-a kemi botuar në Kosovë të 2 volumet e poezive”. Njëri prej tyre më tha: “Ky është poet, ka qënë nënë influencën tuaj, ju ka imituar etj”. Ay më tha: “e kam për nder të jem influencuar prej Lasgushit”. Unë: “s’ka influencë, nuk lot rol influenca në poezi, në krijimin artistik. Influencë, imitacion, plagjiat, reminiscencë, çdo referencë ose lidhje ose relacion etjerash si këto terma, nuk ekzistojnë në poezinë e vërtetë. Poezi e vërtetë quhet një poezi, e cila është origjinale. Poezi origjinale është ajo poezi, e cila, gjith dyke qënë tangjente me poezinë e tjetrit, e ka përdorur atë tangjente vetëm si material brut, si lëndë e parë, por prej kësaj materjeje prima ka krijuar një origjinalitet fondi dhe forme dhe stili t’atillë, sa ajo del me atë origjinalitet të krijuar prej poetit, si një poezi më vete, si një krijim i ri, krijim që s’mund t’i-a gjesh shëmbëllën në tjetër poezi, sepse ajo tashi është një gjë më vete, një kontribut i ri në gjithë poezinë ekzistente. Me këtë origjinalitet, ajo e justifikon veten të ekzistojë midis similareve të saj, si krejt indipendente. Similar s’do me thënë identik, po kategori e veçantë dhe veçantinë e saj i-a kërkon origjinaliteti i saj, origjinalitet fondi, forme, shprehjeje, stili, dhe sipër së gjithash koncepsioni – të gjitha këto të pakraharsueshme aspak me poezi tjetër. Krijimi i ri nuk tutet prej krijimeve anàs, d.m.th. prej similareve, prej similiaritetit. Këto dhe shumë të tjera shpjegime i thashë poetit kosovar rreth imitacionit, influencës që siç tha ay tjetri koleg i tij ishte prej Lasgushit. Ay (më vjen keq që s’ja mora emrin) mbeti i kënaqur, dhe fitoj kurajë prej shpjegimeve të mija, u duk nga fjalët që më tha pastaj – dhe unë i thashë duke e kurajësuar zemërbardhësisht: “bëni poezi, krijoni poezi, mos kini frikë prej poezisë së Lasgushit, sepse duke qënë i zoti të krijojë njeriu poezinë e tij, origjinale, siç thamë s’trembet prej tjetrit. Ay që krijon një krijim të ri, nuk trembet prej tjetrit, sepse krijon një gjë të re. Si të trembet krijonjësi prej krijesës së tij, prej krijesës së tij të re, origjinale? Poeti, kur është i zoti të krijojë një poezi të re sipas këtij principi që është i vetmi princip poetik nuk ka frikë, s’trembet prej krijimit të tij, por përkundër, gëzohet dhe gëzohet me gëzim të madh, me gëzim të madh sepse i fal botës një gëzim të ri, një gëzim tjetër midis gëzimeve të tjera, dhe ay që i fal tjetrit një gëzim të ri s’trembet prej kësaj të falure prej kësaj dhurate po gëzohet me gëzim absolut për gëzimin absolut d.m.th. gëzimin origjinal që ay i fal të tjerëve nga zotësija e tij. Tashi ne mund të themi në këtë akord të tjera, po njësoj janë tërë të tjerat, esencial, ecenca e poezisë është poezia origjinale, d.m.th. origjinaliteti poetik.

Pra, shqip "vjen një ditë që" është një shprehje që mund të nënkuptojë një moment të caktuar në të cilin pasojat e veprimeve të kaluara bëhen të dukshme, ose një moment kur individët ose shoqëria përballen me realitetin e vendimeve që kanë marrë. Në kontekstin e filmit "Dhe vjen një ditë", kjo shprehje mund të lidhet me përballjen e personazheve me pasojat e zgjedhjeve të tyre, si një moment reflektimi ku nuk mund të kthehen mbrapsht, dhe ku ato duhet të përballen me të vërtetën. Kjo ide mbështet idenë e filmit që përshkruan përpjekjet dhe dilemën e individëve në një shoqëri me vlera të ndryshueshme. "Dhe vjen një ditë" është një film shqiptar i vitit 1986, i cili sjell në pah tensionet dhe sfidat që përjeton një individ që përpiqet të përballojë kontradiktat e jetës në një shoqëri që ka kaluar periudha të ndryshme politike dhe sociale. Në qendër të filmit është Llano Bleka (i luajtur nga Viktor Zhusti), një ekonomist që është pjesë e një shoqërie ku morali dhe etika shpesh bien ndesh me interesat personale dhe sistemin. Ai është një njeri që është përpjekur të bëjë kompromis me vlerat dhe parimet e tij për të arritur suksesin dhe stabilitetin, por kjo sjell pasiguri dhe humbje të të tjerëve që i duhen atij. Një nga temat kyçe të filmit është konflikti midis individit dhe shoqërisë, ku Llano përballet me vendime të vështira që ndikojnë si në jetën e tij personale, ashtu edhe në atë profesionale. Ky film paraqet pasojat e zgjedhjeve të gabuara dhe se si ambiciet dhe dëshira për sukses mund të shpien në një humbje të rëndësishme të vlerave njerëzore dhe dashurisë. Klara, personazhi i luajtur nga Rajmonda Bulku, është një grua që paraqet kontrastin me Llano-n. Ajo është një figurë që përpiqet të ruajë dinjitetin dhe vlerat njerëzore në një kohë kur këto janë shpesh të lëna pas dore. Ajo është një përkrahëse e idealeve, një ndihmëse për Llano-n, por gjithashtu një kujtesë për të se ai nuk duhet të harrojë njerëzit që e rrethojnë dhe që e mbështesin. Historia ka një mesazh të fortë moral dhe kritikë sociale. Ajo trajton se si ambiciet mund të të udhëheqin përmes vendimeve të gabuara, por edhe si dashuria dhe ndihma e të tjerëve janë të nevojshme për të gjetur një ekuilibër të vërtetë në jetën e një individi. Filmi është një reflektim mbi shoqërinë shqiptare të asaj periudhe, dhe mënyrën se si individët përballen me sistemin dhe sfidat e tij. "Dhe vjen një ditë" është një film shqiptar i vitit 1986, i cili sjell në pah tensionet dhe sfidat që përjeton një individ që përpiqet të përballojë kontradiktat e jetës në një shoqëri që ka kaluar periudha të ndryshme politike dhe sociale. Në qendër të filmit është Llano Bleka (i luajtur nga Viktor Zhusti), një ekonomist që është pjesë e një shoqërie ku morali dhe etika shpesh bien ndesh me interesat personale dhe sistemin. Ai është një njeri që është përpjekur të bëjë kompromis me vlerat dhe parimet e tij për të arritur suksesin dhe stabilitetin, por kjo sjell pasiguri dhe humbje të të tjerëve që i duhen atij. Një nga temat kyçe të filmit është konflikti midis individit dhe shoqërisë, ku Llano përballet me vendime të vështira që ndikojnë si në jetën e tij personale, ashtu edhe në atë profesionale. Ky film paraqet pasojat e zgjedhjeve të gabuara dhe se si ambiciet dhe dëshira për sukses mund të shpien në një humbje të rëndësishme të vlerave njerëzore dhe dashurisë. Klara, personazhi i luajtur nga Rajmonda Bulku, është një grua që paraqet kontrastin me Llano-n. Ajo është një figurë që përpiqet të ruajë dinjitetin dhe vlerat njerëzore në një kohë kur këto janë shpesh të lëna pas dore. Ajo është një përkrahëse e idealeve, një ndihmëse për Llano-n, por gjithashtu një kujtesë për të se ai nuk duhet të harrojë njerëzit që e rrethojnë dhe që e mbështesin. Historia ka një mesazh të fortë moral dhe kritikë sociale. Ajo trajton se si ambiciet mund të të udhëheqin përmes vendimeve të gabuara, por edhe si dashuria dhe ndihma e të tjerëve janë të nevojshme për të gjetur një ekuilibër të vërtetë në jetën e një individi. Filmi është një reflektim mbi shoqërinë shqiptare të asaj periudhe, dhe mënyrën se si individët përballen me sistemin dhe sfidat e tij. Në përgjithësi, filmi "Dhe vjen një ditë" është një analizë e thellë e shpirtit njerëzor, ndërkohë që eksploron pasojat e zgjedhjeve personale dhe shoqërore. Në përgjithësi, filmi "Dhe vjen një ditë" është një analizë e thellë e shpirtit njerëzor, ndërkohë që eksploron pasojat e zgjedhjeve personale dhe shoqërore. Në filmin "Dhe vjen një ditë" (1986), regjisori është Vladimir Prifti, një regjisori i njohur shqiptar, ndërsa skenaristi është Teodor Laço, një nga autorët më të njohur të kinematografisë shqiptare. Vladimir Prifti ka kontribuar në shumë filma të rëndësishëm shqiptarë dhe është njohur për trajtimin e temave sociale dhe psikologjike në kinematografinë shqiptare. Teodor Laço është një skenarist dhe shkrimtar që ka punuar në disa nga filmat më të njohur të periudhës, duke sjellë histori që pasqyrojnë realitetin dhe ndërlikimet e shoqërisë shqiptare. Ky bashkëpunim i dy profesionistëve të njohur ka rezultuar në një film të fuqishëm dhe emocional, që e bën të veçantë "Dhe vjen një ditë". Jam i lumtur që të pëlqen filmi! Ja lista e aktorëve kryesorë të filmit "Dhe vjen një ditë": 1. Viktor Zhusti – Luajti rolin e Llano Blekës 2. Rajmonda Bulku – Luajti rolin e Klarës 3. Xhevdet Ferri – Luajti një nga rolet kryesore 4. Pëllumb Tërstena – Një nga aktorët e filmit 5. Luiza Xhuvani – Një nga aktorët 6. Sabit Kelmendi – Një nga aktorët e tjerë të filmit Ky film ka një kast aktorësh shumë të talentuar, dhe interpretimi i tyre është një nga faktorët që e bën të veçantë.

Viktor Hygo Viktor Hygo (1802-1885) ishte një nga shkrimtarët më të shquar të romantizmit francez dhe një nga figura më të rëndësishme në letërsinë botërore. Lindi në një familje ushtaraku dhe zhvilloi një karrierë të pasur si poet, romanist dhe dramaturg. Po ashtu, ai ishte aktiv në jetën politike dhe shoqërore, duke mbështetur ide progressive dhe përpjekjet për të drejtat e njeriut. Vepra më e njohur dhe më e rëndësishme e Viktor Hygo-s është Les Misérables (Të Mizerueshmit), një romani monumental që trajton temat e drejtësisë sociale, varfërisë, dashurisë dhe shpëtimit. Ky roman ka pasur një ndikim të jashtëzakonshëm në letërsi dhe ka inspiruar shumë versione teatrale, muzikale dhe kinematografike. Historia e tij përqendrohet rreth disa personazheve, duke përfshirë Jean Valjean, një njeri i padënuar që tenton të ndryshojë jetën e tij pas një dënimi të padrejtë. Ky roman analizon thellë shoqërinë dhe sistemin e drejtësisë, duke treguar se sa e vështirë mund të jetë për një individ të shpëtojë nga varfëria dhe krimi. Veprat e tjera të shquara të tij përfshijnë: Notre-Dame de Paris (Katedralja e Notre-Dames) – Ky roman është një histori e dashurisë dhe tragjedisë që zhvillohet rreth Katedrales së Notre-Dame në Paris dhe personazheve të saj si Quasimodo dhe Esmeralda. Les Chansons des Rues et des Bois (Këngët e Rrugëve dhe të Pyjeve) – Një koleksion i poezive që pasqyrojnë shqetësimet sociale dhe politike të kohës. Viktor Hygo ka pasur një ndikim të jashtëzakonshëm në letërsinë botërore dhe është i njohur për stilin e tij të thellë, emocional dhe shpesh herë kritik ndaj shoqërisë. "Notre-Dame de Paris" (Katedralja e Parisit) është një nga veprat më të njohura dhe më të rëndësishme të Viktor Hygo-s, botuar për herë të parë në 1831. Romani zhvillohet në vitin 1482 dhe përshkruan ngjarjet që ndodhin rreth katër personazheve kryesore në Paris, të lidhura ngushtë me Katedralen e famshme Notre-Dame. Pjesa më e madhe e veprës trajton temat e dashurisë, pasionit, shoqërisë dhe drejtësisë. Përmbledhje e historisë: Personazhet kryesore: 1. Quasimodo: Ai është kambanxhi shurdhër dhe i shëmtuar i Katedrales së Notre-Dame, i cili është rritur dhe edukuar në këtë katedrale nga prifti Claude Frollo. Quasimodo është një personazh tragjik, i cili jeton në vetmi për shkak të pamjes së tij dhe trajtimit të ashpër nga shoqëria. 2. Esmeralda: Ajo është një valltare rome, e bukur dhe e ndershme. Ajo është simbol i pafajësisë dhe e dashur për shumë burra, përfshirë Quasimodon dhe priftin Frollo. Esmeralda është e dashuruar me Phoebus, një oficer i ri i bukur, por pasioni i saj i pafajshëm e vendos atë në një situatë të pasigurt. 3. Claude Frollo: Ai është prifti i Katedrales së Notre-Dame, një njeri i thellë intelektual dhe i fuqishëm, por gjithashtu një person i ndikuar nga pasionet e tij të errëta. Frollo zhvillon një dashuri të ndaluar dhe obsesive për Esmeraldën, që do të bëhet shkaku i shumë konflikteve dhe tragjedive. 4. Phoebus: Një oficer i ri i bukur dhe i dashuruar me Esmeraldën, por ai është egoist dhe përfshihet në marrëdhënie të pastra fizike pa e kuptuar thellësinë e ndjenjave të Esmeraldës. Përmbajtja e romanit: Në Parisin e vitit 1482, Esmeralda, një vajzë rome, bie në dashuri me Phoebus, një oficer tërheqës dhe joshës. Ajo e shpëton atë nga një sulm i një grupi banditësh, por pas një ngjarje të pasionuar dhe të pakontrolluar, Phoebus është plagosur dhe i fshihet Esmeraldës, duke e lënë atë të vuajë. Frollo, i cili është prift dhe një njeri i mençur, është thellësisht i fiksuar pas Esmeraldës dhe ai do të bëjë gjithçka për ta pasur atë për vete. Quasimodo, kambanxhi i shurdhër i Katedrales së Notre-Dame, i cili e ka ndihmuar Esmeraldën në një moment, bëhet mbrojtësi i saj. Ai është i bindur se Esmeralda është e vetmja që e ka trajtuar me mirësjellje dhe ka ndjenja të thella për të, edhe pse ajo nuk e do atë ashtu si ai dëshiron. Quasimodo, i cili është trajtuar keq nga shoqëria për shkak të pamjes së tij, e di se dashuria e tij është e pashprehur. Frollo, pasi e sheh se Esmeralda nuk i ktheu dashurinë, e ndjek atë me obsesion, duke bërë përpjekje për ta shkatërruar jetën e saj. Ai arrin të bëjë që ajo të akuzohet për vrasjen e Phoebus dhe të dënohet me vdekje. Kur Esmeralda është në prag të ekzekutimit, Quasimodo e shpëton atë dhe e çon në Katedralen e Notre-Dame, duke e shpallur atë të paprekshme në këtë vend të shenjtë. Përfundimi tragjik: Në fund, ngjarjet marrin një kthesë tragjike. Esmeralda është kapur sërish dhe do të ekzekutohet. Quasimodo, në një përpjekje për ta shpëtuar, bie në një betejë të mundimshme me forcat e shtetit. Frollo, në një përpjekje për të mbajtur kontrollin mbi Esmeraldën dhe pasionet e tij, i shkakton një fund të dhimbshëm edhe vetes. Quasimodo, i cili ka bërë gjithçka për të shpëtuar Esmeraldën, vdes i vetëm pas vdekjes së saj, duke treguar se ai ishte dashuruar pa kushte dhe pa shpresa. Tema kryesore: "Notre-Dame de Paris" trajton tema të rëndësishme si: Dashuria e pamundur dhe pasionet tragjike: Dashuria e Esmeraldës për Phoebusin, obsesioni i Frollos dhe dashuria e pakthyer e Quasimodos për Esmeraldën janë në thelb të romanit. Drejtësia shoqërore: Fati i personazheve është shumë i lidhur me statusin shoqëror dhe padrejtësitë që ata përjetojnë për shkak të pamjes, origjinës apo pozicionit të tyre. Vetmia dhe shoqëria: Quasimodo dhe Esmeralda janë të dy figura të përjashtuara nga shoqëria, që vuajnë për shkak të pamjes së jashtme ose origjinës së tyre. Simbolizmi i Katedrales së Notre-Dame: Katedralja është një simbol i përjetshëm i qytetit të Parisit, i besimit dhe i shenjës që mbështet historinë e veprës. Ky roman është një përshkrim i fuqishëm i pasioneve njerëzore, ndjeshmërisë dhe të drejtësisë shoqërore, dhe vazhdon të jetë një nga veprat më të dashura dhe të rëndësishme të letërsisë botërore.

Marigo Pizio . Nena e flamurit Foto origjinale. Marigo Pozio, e njohur si "Nëna e Flamurit", ishte një figurë e shquar e Rilindjes Kombëtare Shqiptare dhe një aktiviste e palodhur për të drejtat e grave dhe pavarësinë e Shqipërisë. E lindur më 2 shkurt 1882 në Korçë, në një familje me tradita patriotike, ajo u arsimua në shkollën e parë shqipe të vajzave në qytetin e saj të lindjes. Në moshë të re, u martua me Jovan Pozion dhe u vendos në Vlorë, ku shtëpia e tyre u bë një qendër e rëndësishme për veprimtaritë patriotike të kohës. Kontributi më i njohur i Marigosë është qëndisja e flamurit kombëtar që u ngrit nga Ismail Qemali gjatë shpalljes së pavarësisë më 28 nëntor 1912 në Vlorë. Përveç kësaj, ajo ishte një nga udhëheqëset e organizatës së parë të grave shqiptare, e cila synonte të ndihmonte ushtarët e plagosur nga lufta. Marigoja gjithashtu themeloi dhe drejtoi gazetën "Shpresa shqiptare" më 1921, duke u bërë një zë i fuqishëm për të drejtat e grave dhe çështjet kombëtare. Pavarësisht kontributeve të saj të mëdha, Marigo Pozio u përball me vështirësi të shumta në jetën personale dhe ndërroi jetë më 23 shkurt 1932, duke lënë pas një trashëgimi të pasur patriotike dhe një shembull frymëzues për brezat e ardhshëm. Marigo Pozio lindi ne në Korçë, në një familje me tradita patriotike. Babai i saj ishte prifti Kosta Poçi, ndërsa nëna Lenka Ballauri, me origjinë nga Voskopoja. Ajo kishte dy motra: Uraninë, e cila u martua me politikanin dhe dramaturgun Kristo Floqi, dhe Angjeliqin, e martuar me politikanin dhe kryeministrin e ardhshëm Kostaq Kota. Marigoja ndoqi mësimet në shkollën e parë shqipe të vajzave në Korçë, ku ishte nxënësja e 27-të e regjistruar. Në moshë të re, Marigoja u martua me Jovan Pozion nga Hoçishti, dhe rreth vitit 1904, çifti u vendos në lagjen Muradie të Vlorës. Shtëpia e tyre u bë qendër e rëndësishme për veprimtaritë patriotike të kohës. Marigoja ishte anëtare e Klubit Patriotik "Labëria", themeluar në Vlorë më 1908, dhe një nga iniciatoret e hapjes së shkollës shqipe në Vlorë më 1909, ku ajo mësonte gjuhën shqipe nën maskën e mësimit të qëndisjes. Kontributi më i njohur i Marigosë është qëndisja e flamurit kombëtar që u ngrit nga Ismail Qemali gjatë shpalljes së pavarësisë më 28 nëntor 1912 në Vlorë. Sipas burimeve, ajo qëndisi shqiponjën e zezë prej sateni mbi një sfond të kuq. Pas shpalljes së pavarësisë, Marigoja përgatiti disa kopje të flamurit për zyrat e qeverisë së re. Përveç veprimtarisë patriotike, Marigoja ishte aktive edhe në çështjet e grave. Më 13 maj 1914, ajo ishte ndër udhëheqëset e organizatës së parë të grave shqiptare, e cila synonte të ndihmonte ushtarët e plagosur nga lufta me Greqinë. Më 6 shkurt 1921, ajo filloi botimin e gazetës "Shpresa shqiptare", e cila pati gjashtë numra. Familja Pozio përjetoi vështirësi të shumta, duke humbur disa nga fëmijët dhe duke u përballur me probleme financiare. Në vitet 1920, Marigoja u prek nga tuberkulozi dhe, pavarësisht kontributeve të saj të mëdha, nuk mori njohjen e merituar nga autoritetet e kohës. Ajo ndërroi jetë më 23 shkurt 1932 dhe u varros në varrezat e Manastirit të Zvërnecit pranë Vlorës. Sot, Marigo Pozio njihet si një nga gratë më të shquara të historisë shqiptare, simbol i patriotizmit dhe përkushtimit ndaj çështjes kombëtare. Marigo Posio, qëndistarja e flamurit (23 gusht 1932) qëndisi shqiponjën dhe flamurin që ngriti Ismail Qemali në Vlorë më 28 nëntor 1912. Ajo kishte dhe dy motra: Urani Poçin (e martuar me Kristo Floqin) dhe Angjeliqi Poçin (e martuar me Koço Kottën, kryeministër në kohën e mbretit Zog). Sipas Zhaneta Poçit, mbesë e Marigo Pozios, Marigoja e qëndisi flamurin kombëtar sipas një modeli të Dom Mark Vasës, për pajën e saj, qëkurse ishte çupë. Këtë flamur ajo ia dha Ismail Qemalit. Marigoja 18-vjeçare e qëndisi flamurin në një copë që e kishte blerë nga një tregtar me mbiemrin Diamanti. Më pas në gjithë dritaret e asaj godine janë valëvitur flamujt e stamposur nga Marigoja me përmasa 70 - 40 cm, me shkabë në mes dhe anash me shkrimin: “Rroftë Shqipëria”. Marigoja u martua me Jovan Pozion nga Hoçishti i Devollit. Familja u vendos më vonë me banim në Vlorë. Marigo do të lindte tri vajza, Evridhiqin, Fereniqin dhe Lirinë. Evridhiqi u martua me një ushtar italian dhe emigroi. Marigoja shkruante dhe botonte në shtypin e kohës dhe mjaft poezi. Familja vuajti nga një sërë fatkeqësish, së pari me fëmijët e tyre, dhe më vonë me shëndetin e Marigosë për shkak të tuberkulozit. Kristo Floqi ngriti zërin më 9 dhjetor 1928 duke akuzuar autoritetet shqiptare se kishin harruar kontributin e Marigosë. Ajo nuk e mori "statusin e veteranit", ashtu si shumë të tjerë. Gjatë viteve të fundit të jetës madje kishte humbur shikimin. Fati i Marigose më pas. Marigo Pozio, e njohur për qëndisjen e flamurit të pavarësisë shqiptare, përjetoi një jetë të mbushur me përkushtim ndaj çështjes kombëtare dhe përpjekjeve për emancipimin e grave shqiptare. Megjithatë, jeta e saj personale u shënua nga sfida dhe tragjedi të shumta. Së bashku me bashkëshortin e saj, Jovan Pozio, Marigoja pati tri vajza: Evridhiqin, Fereniqin dhe Lirinë. Fatkeqësisht, familja përjetoi humbjen e disa prej fëmijëve të tyre në moshë të re, një goditje e rëndë për prindërit. Për më tepër, vajza e tyre Evridhiqi u martua me një ushtar italian dhe emigroi, duke sjellë një tjetër ndarje në familje. Në vitet 1920, Marigoja u përball me probleme serioze shëndetësore, duke u prekur nga tuberkulozi. Pavarësisht kontributeve të saj të mëdha në lëvizjen kombëtare dhe përpjekjet për të drejtat e grave, ajo nuk mori mbështetjen e duhur nga autoritetet e kohës. Në vitin 1928, Kristo Floqi ngriti zërin, duke kritikuar harresën e kontributit të Marigosë nga institucionet shtetërore. Megjithatë, përpjekjet e tij nuk sollën ndryshimin e dëshiruar. Marigo Pozio ndërroi jetë më 23 gusht 1932, e lënë pas dore dhe e harruar nga shumë prej bashkëkohësve të saj. Ajo u varros në varrezat e Manastirit të Zvërnecit pranë Vlorës. Pavarësisht vështirësive dhe mungesës së njohjes gjatë jetës së saj, sot Marigoja nderohet si një nga figurat më të rëndësishme të historisë shqiptare, simbol i përkushtimit dhe sakrificës për atdheun.

Në një kohë kur drita e dijes për gratë shqiptare ishte ende e mbuluar nga errësira e padijes dhe kufizimeve shoqërore, lindi një grua që me përkushtimin dhe guximin e saj ndezi një flakë të pashuar në historinë e arsimit shqiptar. Ajo ishte Sevasti Qiriazi-Dako, një emër që tingëllon si këmbanë zgjimi për breza të tërë. Si një fener në errësirë, ajo nuk u mjaftua me dijen për veten, por e shpërndau si një dritë e shenjtë për të gjitha vajzat shqiptare. Me libra në njërën dorë dhe një zemër plot ideal në tjetrën, ajo theu prangat e paragjykimeve dhe vendosi themelet e një të ardhmeje ku gruaja shqiptare nuk ishte më një hije e heshtur, por një zë i fuqishëm i kombit. Sevasti nuk ishte thjesht një mësuese, por një arkitekte e shpirtit të lirë, një dorë që shkroi alfabetin e shpresës në faqet e historisë sonë. Ajo e pa dijen si një kopsht që duhej ujitur me sakrificë, dhe me çdo hap të saj, e bëri këtë kopsht të lulëzojë për të gjithë ne. Historia e saj nuk është vetëm një kujtim, por një thirrje për të mos lejuar që ndonjëherë errësira të mbulojë dritën e arsimit dhe lirisë. Për të gjitha gratë dhe vajzat e sotme, Sevasti Qiriazi është dhe do të mbetet një ftesë për guxim, për dije dhe për një të ardhme ku ëndrrat nuk kanë kufij. Ja disa nga veprat dhe kontributet kryesore të Sevasti Qiriazi-Dakos: Themelimi i Shkollës së Vashave në Korçë (1891)  – Shkolla e parë shqipe për vajza, e cila hapi rrugën për arsimimin dhe emancipimin e grave shqiptare. Gazeta "Yll’ i Mëngjesit" (1917–1920)  – Një periodik në SHBA që promovonte edukimin dhe të drejtat e grave shqiptare. Themelimi i Institutit Kyrias (1920)  – Një shkollë elitare në Tiranë dhe Kamëz, që u bë qendër e arsimit dhe kulturës shqiptare. Sevasti Qiriazi-Dako (1871–1949) – Pioniere e arsimit dhe emancipimit të grave shqiptare Lindja dhe Arsimi Sevasti Qiriazi lindi më 24 shkurt 1871 në Manastir (sot në Maqedoninë e Veriut), në një familje të njohur patriotike shqiptare. Ajo ishte e gjashta nga dhjetë fëmijët e familjes Qiriazi. Vëllai i saj, Gjerasimi, ishte një figurë kyçe në përhapjen e gjuhës shqipe dhe arsimit kombëtar. Sevasti filloi arsimin fillor në një shkollë greke, por më pas vazhdoi studimet në shkollën amerikane të misionarëve protestantë në Manastir. Më vonë, me ndihmën e Gjerasimit dhe të Naim Frashërit, ajo u pranua në "Robert College" në Stamboll, një nga institucionet më të njohura të kohës në Perandorinë Osmane. Ajo u diplomua atje në qershor të vitit 1891, duke u bërë gruaja e parë shqiptare me arsim të lartë. Kthimi në Shqipëri dhe Themelimi i Shkollës së Vashave Pas diplomimit, Sevasti Qiriazi u kthye në Shqipëri dhe së bashku me vëllain e saj Gjerasimin dhe motrën Parashqevi themeloi më 1891 "Shkollën e Vashave" në Korçë, shkollën e parë shqipe për vajza. Kjo shkollë u bë një nga institucionet më të rëndësishme të kohës për arsimimin e grave dhe promovimin e gjuhës shqipe. Në një kohë kur gratë shqiptare kishin shumë pak mundësi arsimimi, shkolla e drejtuar nga Sevasti u bë një qendër e rëndësishme e edukimit dhe emancipimit. Ajo dhe motra e saj mësuan jo vetëm shkrim dhe lexim, por edhe histori, matematikë dhe edukatë qytetare. Ky kontribut ishte i rëndësishëm, pasi arsimi në gjuhën shqipe ishte i ndaluar nga autoritetet osmane. Emigrimi dhe Aktiviteti në Shtetet e Bashkuara Në vitin 1910, Sevasti u martua me Kristo Dakon, një patriot dhe aktivist i çështjes shqiptare. Për shkak të situatës së trazuar në Shqipëri gjatë Luftës së Parë Botërore, familja u detyrua të emigronte në Shtetet e Bashkuara. Gjatë qëndrimit në SHBA, Sevasti dhe Parashqevi u përfshinë në botimin e gazetës "Yll’ i Mëngjesit" (Morning Star), e cila botohej nga viti 1917 deri në 1920. Ky periodik kishte si synim edukimin e grave shqiptare dhe mbështetjen e çështjes kombëtare. Kthimi në Shqipëri dhe Themelimi i Institutit Kyrias Pas vitit 1920, Sevasti dhe familja e saj u kthyen në Shqipëri, ku themeluan "Institutin Kyrias" në Tiranë dhe më vonë në Kamëz. Ky institut ishte një nga institucionet më të rëndësishme arsimore për vajzat shqiptare dhe u bë një qendër e përparimit kulturor dhe edukativ. Në këtë periudhë, Sevasti dhe motra e saj Parashqevi u përfshinë edhe në lëvizjen "Gruaja Shqiptare", e cila promovonte të drejtat e grave dhe edukimin e tyre. Gjatë viteve 1929-1931, kjo lëvizje botoi gazetën "Shqiptarja", një tjetër organ shtypi që promovonte idetë e përparimit dhe emancipimit të gruas shqiptare. Persekutimi dhe Vitet e Fundit Pas pushtimit italian të Shqipërisë në vitin 1939 dhe më vonë gjatë pushtimit gjerman, familja Dako-Qiriazi u përball me persekutime të shumta. Në vitin 1943, Sevasti dhe Parashqevi u arrestuan nga forcat gjermane dhe u internuan në kampin e përqendrimit Banjica pranë Beogradit. Pas lirimit dhe kthimit në Shqipëri, ato gjetën shkollën dhe shtëpinë e tyre të shkatërruar. Në vitin 1946, regjimi komunist arrestoi dy djemtë e Sevastisë, Aleksandrin dhe Gjergjin, duke i akuzuar për veprimtari kundër shtetit. Djali i saj, Gjergji, vdiq në burg në vitin 1949 pas torturave të rënda. Sevasti Qiriazi-Dako vdiq e varfër dhe e persekutuar më 30 gusht 1949. Trashëgimia dhe Vlerësimet Pavarësisht vuajtjeve dhe persekutimeve, Sevasti Qiriazi mbetet një nga figurat më të rëndësishme të arsimit dhe të drejtave të grave në Shqipëri. Titujt dhe vlerësimet që i janë dhënë pas vdekjes përfshijnë: "Mësuese e Popullit" – për kontributin e saj në arsimin shqiptar "Nderi i Kombit" – për përkushtimin ndaj çështjes kombëtare dhe arsimit Institucione arsimore dhe rrugë në Shqipëri mbajnë emrin e saj në nder të veprës së saj Sevasti Qiriazi mbetet një simbol i arsimit, përparimit dhe luftës për të drejtat e grave në Shqipëri.

Naim Frashëri – Poeti i Dritës dhe Atdhedashurisë Në panteonin e kulturës shqiptare, emri i Naim Frashërit shkëlqen ne panteonin ndriçues, që me vargjet e tij ndezi flakën e dashurisë për gjuhën, lirinë dhe atdheun. Poet, filozof dhe atdhetar i madh, ai ishte një ndër shtyllat kryesore të Rilindjes Kombëtare, duke u bërë zëri i një kombi që kërkonte dritën e diturisë dhe lirinë e mohuar. Me penën e tij të artë, Naimi na fali vargje që burojnë si burime të pastra nga zemra e një atdhetari të përkushtuar, duke e kthyer poezinë në një flamur shprese e frymëzimi për breza të tërë. Në çdo fjalë të tij, në çdo varg të thurur me aq ndjenjë dhe finesë, ndihet zëri i një shpirti të madh që e deshi me gjithë qenien e tij Shqipërinë dhe popullin e saj. Figura qëndrore e letërsisë shqiptare të Rilindjes, ai që u bë shprehës i aspiratave të popullit për liri e përparim, si poet i madh i kombit, është Naim Frashëri, bilbili i gjuhës shqipe. Naimi lindi më 25 maj 1846 në Frashër, që ishte edhe një qendër bejtexhinjsh. Mësimet e para i mori tek hoxha i fshatit në arabisht e turqisht. Që i vogël nisi të vjershëronte. Studimet e mesme i kreu në Janinë, në gjimnazin e njohur "Zosimea". Aty horizonti i tij kulturor u zgjerua së tepërmi, njohu letërsinë, kulturën dhe filozofinë klasike greke e romake, ra në kontakt me idetë e Revolucionit Borgjez Francez dhe me iluminizmin francez. Duke përvetësuar disa gjuhë, si: greqishten e vjtër e të renë, latinishten, frëngjishten, italishten e persishten, Naimi, jo vetëm që mori bazat e botëkuptimit të vet, por njohu edhe poezinë e Evropës e të Lindjes. Të gjitha këto tradita poetike ndikuan në formimin e tij si poet. Më 1870, pas mbarimit të shkollës, shkoi për të punuar në Stamboll, por u prek nga turbekulozi dhe u kthye në Shqipëri në klimë më të shëndetshme. Gjatë viteve 1872-1877 Naimi punoi në Berat e në Sarandë si nëpunës. Kjo periudhë pati rëndësi të veçantë në formimin e tij. Atdhetar e si poet. Ai njohu më mirë jetën e popullit, zakonet, virtytet dhe aspiratat e tij, gjuhën e bukur e shpirtin poetik të njerëzve të thjeshtë, krijimtarinë popullore, bukurinë e natyrës shqiptare. Ndërkohë vendi ishte përfshirë në ngjarjet e mëdha të lëvizjes çlirimtare, që do të sillnin formimin e Lidhjes Shqiptare të Prizerenit më 1878, udhëheqës i së cilës ishte Abdyli, vëllai më i madh i Naimit. Naimi dha ndihmesën e vet për krijimin e degëve të lidhjes në Jugun e Shqipërisë, përkrahu dhe përhapi programin e saj. Më 1880, kur veprimtaria e Lidhjes ishte në kulm, ai shkroi vjershën e gjatë "Shqipëria", në të cilën shpalli idetë kryesore të Rilindjes. Me këtë krijim Naimi niste rrugën e poetit kombëtar. Më 1881 Naimi u vendos përfundimisht në Stamboll, ku u bë shpirti i Shoqërisë së Shkronjave dhe i lëvizjes së atdhetarëve shqiptarë. Gjithë forcat dhe talentin ia kushtoi çështjes kombëtare, punoi për ngritjen e shkollës shqipe dhe hartoi libra për të, shkroi vjersha, përktheu e botoi vazhdimisht, duke ndihmuar për zhvillimin e letërsisë sonë, për botim edhe të shumë veprave të autorëve të tjerë. Lëvizja kombëtare, idealet e çlirimit të Shqipërisë, të përparimit e të qytetërimit të saj, u bënë faktori themelor që ndikoi në formimin e Naimit si poet e atdhetar. Krijimtaria e gjerë letrare e Naimit, me veprat poetike e didaktike, kap një periudhë të shkurtër prej 13 vjetësh (1886-1899). Vetëm në vitin 1886 ai botoi veprat "Bagëti e Bujqësia", "Vjersha për mësonjtoret e para", "Histori e përgjithshme" dhe poemën greqisht "Dëshira e vërtetë e shqiptarëve", "E këndimit çunavet këndonjëtoreja". Më 1885 botoi përmbledhjen me vjersha persisht "Tehajylat" (Ëndërrimet) më 1888 botoi "Dituritë", më 1890 "Lulet e verës", më 1894 "Parajsa dhe fjala fluturake", më 1898 "Historia e Skënderbeut" dhe "Qerbelanë" dhe më 1889 "Historia e Shqipërisë". Sëmundja dhe lodhja e madhe ia keqësuan shëndetin poetit, zemra e të cilit pushoi së rrahuri më 20 tetor 1900, në moshën 54-vjeçare, i zhuritur nga malli për atdheun dhe me brengën që s'e pa dot të lirë. Vdekja e poetit qe një zi e vërtetë kombëtare. Shqiptarët kishin humbur atdhetarin e kulluar, apostulin e shqiptarizmës, poetin e madh. Dhembjen dhe vlerësimin për Naimin e shprehu bukur elegjia e Çajupit, që niste kështu: Vdiq Naimi, vdiq Naimi, moj e mjera Shqipëri, mendjelarti, zemërtrimi, vjershëtori si ai. **************************** Naim Frashëri vuri themelet e letërsisë kombëtare shqiptare. Vepra e tij shënoi lindjen e një letërsie të re me vlera të vërteta artistike. Ajo shprehte aspiratat e shoqërisë shqiptare të kohës dhe ndikoi fuqishëm në luftën e saj për liri e progres. Naimi krijoi traditën e letërsisë patriotike, qytetare, ai solli në letërsi botën shqiptare, aspiratat jetike të popullit. Dashuria për Atdheun, popullin dhe njeriun, krenaria kombëtare dhe besimi në të ardhmen, ideja e madhe e çlirimit, formojnë thelbin romantik të veprës së tij. Naimi e afroi letërsinë me popullin, duke trajtuar tema të reja, të ndryshme nga ato të letërsisë së vjetër, temat e problemet e kohës. Në formimin e Naimit si poet ndikuan disa faktorë, por faktori kryesor ishte jeta e popullit të vet dhe lëvizja e tij për çlirim kombëtar. Naimi njohu disa tradita poetike të huaja, prej të cilave mori elemente që u tretën mjaft natyrshëm në veprën e vet. Por krijimtarisë së tij vulën e origjinalitetit ia vuri jeta dhe tradita historike e artistike e populli të vet. Traditat poetike popullore, që përbën një nga burimet e formimit të tij si poet, i dha shumë më tepër nga çdo traditë tjetër. Lidhja me të u shpreh jo vetëm në gjuhën e poezisë së Naimit dhe në figuracionin e pasur, por, në radhë të parë, në përmbatje dhe në frymën e saj. Naimi është bilbili i gjuhës shqipe, mjeshtër i fjalës. Vepra e tij vuri bazat e gjuhës letrare kombëtare shqipe, e cila do të njihte më vonë një zhvillim të mëtejshëm, për të arritur gjer në shqipen e sotme letrare kombëtare të njësuar e të zhvilluar. Tradita që krijoi Naimi, është e gjallë dhe frymëzuese edhe në jetën e shoqërisë sonë të sotme. Naimi më tepër se shkrimtar, është poeti më i madh i Rilindjes sonë Kombëtare, është atdhetar, mendimtar dhe veprimtar i shquar i arsimit dhe i kulturës shqiptare. 1846 - 1900 Jeta dhe Vepra Bagëti e Bujqësia Lulet e Verës Historia e Skënderbeut Poezi Fjalët e Qiririt Gjuha Jonë Korça Tradhëtorëtë Emri i Zotit Dëshira Falja Zonj' e Fatit Mejtimi Perëndija Në dashtë Zoti Ujku dhe Qengji Pellazgët - Shqipëtarët Shkëndijë e Diellit ndaj Manushaqes Zogu dhe Djali Bagëti e Bujqësia Pjesa e Parë Pjesa e Dytë Pjesa e Tretë Parajsa

Cindy Crawford: Një Ikonë e Përjetshme e Modës dhe Biznesit Cindy Crawford, e lindur më 20 shkurt 1966, është një nga supermodelet më ikonike të të gjitha kohërave. Karriera e saj e jashtëzakonshme përfshin më shumë se katër dekada, duke e bërë atë një emër të njohur jo vetëm në botën e modës, por edhe në sipërmarrje dhe filantropi. Fillimet dhe Rruga Drejt Suksesit Cindy u rrit në DeKalb, Illinois, dhe ishte valediktore e shkollës së mesme. Ajo fitoi një bursë për të studiuar inxhinieri kimike në Universitetin Northwestern, por shumë shpejt e la atë për të ndjekur një karrierë në modelim. Pasi fitoi një konkurs lokal modelingu, ajo u bë një nga fytyrat më të njohura të agjencisë Elite Model Management. Kulmi i Karrierës në Modelim Në vitet ’80 dhe ’90, Cindy Crawford u bë një nga modelet më të kërkuara dhe më të paguara në botë. Ajo ka qenë në kopertinat e më shumë se 500 revistave, përfshirë Vogue, Elle, Harper’s Bazaar, Cosmopolitan dhe Playboy. Shfaqjet e saj në pasarela për Versace, Chanel, Dolce & Gabbana, Christian Dior dhe Ralph Lauren e bënë atë një ikonë të modës. Ajo ishte gjithashtu një nga supermodelet më të njohura të epokës së artë të modelimit, përkrah emrave si Naomi Campbell, Claudia Schiffer dhe Linda Evangelista. Suksesi në Televizion dhe Sipërmarrje Cindy Crawford e zgjeroi ndikimin e saj përtej modelimit duke u bërë prezantuese televizive dhe sipërmarrëse. Ajo drejtoi emisionin e famshëm "House of Style" në MTV, ku trajtoi temat e modës dhe kulturës së pop-it. Ajo krijoi një linjë të suksesshme të produkteve të bukurisë, të quajtur Meaningful Beauty, si dhe një linjë mobiljesh Cindy Crawford Home. Këto marka e kanë bërë atë një sipërmarrëse të fuqishme dhe një emër të qëndrueshëm në industrinë e modës dhe bukurisë. Filmat, Videoklipet dhe Ndikimi Kulturor Përveç modelimit, Cindy Crawford ka pasur edhe përvoja në Hollywood. Ajo ka luajtur në filmin "Fair Game" (1995) dhe ka bërë një paraqitje të paharrueshme në videoklipin "Freedom! '90" të George Michael, së bashku me supermodele të tjera të famshme. Në vitin 2015, ajo u shfaq në videoklipin e Taylor Swift, "Bad Blood", duke rikthyer edhe një herë statusin e saj si një ikonë pop-kulturore. Çmimet dhe Arritjet Nr. 1 në listën e "100 Femrave më të Nxehta të të Gjitha Kohërave" nga Men's Health Nr. 3 në "40 Modelet më të Bukura të viteve '90" nga VH1 Një nga modelet më të paguara të të gjitha kohërave sipas Forbes Ikonë e Modës e vlerësuar nga organizata të ndryshme të industrisë Kaia Gerber: Trashëgimia e Një Supermodeleje Vajza e Cindy Crawford, Kaia Gerber, ka ndjekur me sukses hapat e së ëmës në botën e modës. E lindur në vitin 2001 nga martesa e Cindy-t me sipërmarrësin Rande Gerber, Kaia ka fituar vlerësime të mëdha për stilin dhe hijeshinë e saj të ngjashme me nënën. Disa nga arritjet e Kaia Gerber: Fituese e çmimit "Modelja e Vitit" në Fashion Awards 2018 Ka qenë fytyra e Chanel, Versace, Prada, YSL dhe shumë markave të tjera të mëdha Ka pozuar për Vogue, i-D, Love Magazine dhe revista të tjera prestigjioze Ka debutuar si aktore në serinë "American Horror Story: Double Feature" (2021) Duke ndjekur shembullin e nënës së saj, Kaia Gerber është bërë një nga modelet më të suksesshme të brezit të saj. Përfundim Cindy Crawford ka qenë dhe mbetet një nga emrat më të rëndësishëm në industrinë e modës dhe bukurisë. Nga pasarelat e viteve '90 deri te sipërmarrja dhe ndikimi i saj sot, ajo ka dëshmuar se bukuria dhe inteligjenca mund të shkojnë dorë për dore. Për më tepër, vajza e saj, Kaia Gerber, po e çon trashëgiminë e saj edhe më tej, duke dëshmuar se familja Crawford-Gerber do të mbetet pjesë e botës së modës për një kohë të gjatë.

Emily Blunt – Nga skena teatrale londineze në Hollywoodin e madh Emily Blunt lindi më 23 shkurt 1983  në Londër, Mbretëria e Bashkuar , në një familje intelektuale. Babai i saj, Oliver Simon Peter Blunt, ishte avokat, ndërsa nëna e saj, Joanna Mackie, një mësuese. Ajo është fëmija më i madh dhe vajza e vetme mes katër fëmijëve të familjes. Që në moshë të vogël, Emily kishte një pasion të madh për artin, por vuante nga belbëzimi, një sfidë që e kapërceu përmes aktrimit. Kjo e çoi drejt teatrit, ku spikati në vepra klasike të Shekspirit si "Romeo dhe Zhulieta"  dhe "The Royal Family" , duke fituar çmimin "Standard Theatre Award"  për interpretimin e saj. Nga skena teatrale në kinemanë botërore Hapat e saj të parë në botën e filmit i hodhi me rolin e saj në "My Summer of Love" (2004) , por ishte viti 2006 që do ta shndërronte në një yll ndërkombëtar. Interpretimi i saj në "The Devil Wears Prada" , si asistentja e ftohtë, por plot stil Emily Charlton, e bëri një nga aktoret më të kërkuara të Hollywood-it. Ky rol i siguroi asaj një Golden Globe për Aktoren më të Mirë Dytësore  dhe një nominim për çmimin BAFTA . Pas suksesit të madh, Blunt vazhdoi të ndërtonte një karrierë të larmishme, duke luajtur në filma të ndryshëm, nga dramë në thriller, aksion dhe fantastikë: "The Young Victoria" (2009)  – ku portretizoi Mbretëreshën Viktoria me një ndjeshmëri dhe hijeshi të rrallë, duke marrë një nominim për Golden Globe . "Looper" (2012)  – një film sci-fi i mbushur me adrenalinë, ku luajti krah Bruce Willis dhe Joseph Gordon-Levitt. "Edge of Tomorrow" (2014)  – një rol sfidues përballë Tom Cruise, ku u shfaq si një luftëtare e fuqishme në një film post-apokaliptik. "Sicario" (2015)  – një thriller i vlerësuar nga kritika, ku interpretoi një agjente të FBI-së në një luftë të errët kundër drogës. Një nga rolet më të njohura të saj mbetet "A Quiet Place" (2018) , një horror-thriller i drejtuar nga bashkëshorti i saj, John Krasinski, ku interpretimi i saj i fuqishëm i një nëne që lufton për mbijetesë e bëri një nga filmat më të suksesshëm të vitit. Në të njëjtin vit, Blunt mori një tjetër rol ikonë, atë të Mary Poppins në "Mary Poppins Returns" , ku demonstroi edhe talentin e saj në këndim dhe muzikë. Ky rol i solli një nominim për Golden Globe . Çmimet dhe Vlerësimet Emily Blunt është një nga aktoret më të vlerësuara të kohës sonë. Ajo ka fituar dhe është nominuar për shumë çmime prestigjioze, duke përfshirë: Golden Globe për Aktoren më të Mirë Dytësore  në "The Devil Wears Prada" (2006) . BAFTA dhe Golden Globe nominations  për "The Young Victoria" (2009) . Screen Actors Guild Award  për interpretimin e saj në "A Quiet Place" (2018) . Nominime të shumta për Golden Globe  dhe çmime të tjera për performancat e saj të jashtëzakonshme. Jeta personale dhe dashuria për familjen Në vitin 2009 , Emily u fejua me aktorin dhe regjisorin John Krasinski , të njohur për rolin e tij në "The Office". Dyshja u martua në 2010  në një ceremoni romantike në liqenin Como, Itali. Ata kanë dy vajza: Hazel (2014)  dhe Violet (2016) . Në 2015 , ajo mori nënshtetësinë amerikane, por vazhdon të jetë krenare për origjinën e saj britanike. Trashëgimia e saj në kinematografi Emily Blunt është një aktore që ka provuar se mund të shkëlqejë në çdo zhanër, nga drama te aksioni, nga komedia te thrilleri. Me talentin, elegancën dhe përkushtimin e saj, ajo ka ndërtuar një karrierë që e vendos atë në mesin e aktoreve më të vlerësuara të kohës sonë. Nëse mendon për një aktore që kombinon sharm, inteligjencë dhe talent të jashtëzakonshëm , atëherë Emily Blunt është padyshim një nga më të mirat e Hollywood-it.

Profili nga: Liliana Pere Eqerem Çabej ka lindur më 7 gusht 1908 në Gjirokastër, Shqipëri. Arsimi dhe Formimi Akademik Shkollën fillore dhe të mesme e kreu në Shkollën Normale të Elbasanit, një nga institucionet më të rëndësishme të arsimit shqiptar të asaj kohe. Në vitin 1926, fitoi një bursë për të vazhduar studimet jashtë vendit dhe shkoi në Austri. Studioi në Universitetin e Gracit, ku ndoqi studimet për filologji romane dhe gjuhësi indo-evropiane. Më pas, vazhdoi studimet në Universitetin e Vjenës, ku nën drejtimin e gjuhëtarëve të shquar si Norbert Jokl, doktoroi në vitin 1933 me një temë mbi historinë dhe strukturën e gjuhës shqipe. Pas përfundimit të studimeve, Eqerem Çabej u kthye në Shqipëri dhe dha një kontribut të jashtëzakonshëm në studimet albanologjike, duke punuar si pedagog, studiues dhe akademik. Eqerem Çabej la pas një trashëgimi të pasur shkencore në fushën e gjuhësisë dhe albanologjisë. Disa nga veprat dhe studimet e tij më të rëndësishme përfshijnë: 1. Vepra Kryesore "Studime etimologjike në fushë të shqipes" (botuar në disa vëllime) – një nga punët më të rëndësishme mbi etimologjinë e gjuhës shqipe. "Hyrje në historinë e gjuhës shqipe" – një studim i thelluar mbi origjinën dhe zhvillimin e shqipes. "Gjuha shqipe dhe historia e saj" – një tjetër punim i rëndësishëm mbi evoluimin e shqipes. "Meshari i Gjon Buzukut" – analiza gjuhësore dhe historike e këtij teksti të hershëm shqip. "Rreth Alfabetit të Shqipes" – një studim mbi historinë e alfabetit të gjuhës shqipe. 2. Studime dhe Artikuj "Lashtësia e elementeve ilire në gjuhën shqipe" "Probleme të formimit të popullit shqiptar dhe të gjuhës së tij" "Mbi vendin e shqipes në mesin e gjuhëve indoevropiane" "Disa mendime mbi formimin e gjuhës shqipe" "Rruga e zhvillimit fonetik të shqipes" 3. Fjalorë dhe Punime të Botuara Pas Vdekjes "Fjalori Etimologjik i Gjuhës Shqipe" – u botua pas vdekjes së tij nga Akademia e Shkencave të Shqipërisë. "Vepra të zgjedhura" – një përmbledhje e punimeve të tij të rëndësishme. Eqerem Çabej është një nga gjuhëtarët më të mëdhenj shqiptarë dhe puna e tij vazhdon të jetë një burim i rëndësishëm për studiuesit e gjuhës shqipe dhe albanologjisë. Eqerem Çabej (1908-1980) ishte një nga figurat më të shquara të studimeve për gjuhën dhe kulturën shqiptare. Ai ishte një gjuhëtar, filolog dhe intelektual i njohur, i cili dha një kontribut të jashtëzakonshëm në zhvillimin dhe pasurimin e gjuhës shqipe. Çabej ishte i njohur për studimet e tij mbi historinë dhe evolucionin e gjuhës shqipe, si dhe për analizën e dialekteve të ndryshme. Ai gjithashtu ka shkruar shumë vepra të rëndësishme, që kanë pasuruar njohuritë mbi burimet e gjuhës shqipe dhe lidhjet e saj me gjuhët e tjera indoevropiane. Gjatë jetës së tij, Eqerem Çabej pati një ndikim të madh në fushën e albanologjisë dhe mbetet një autoritet i respektuar për studimet lingvistike shqiptare. Nga Eqerem Cabej lexoni: Eqrem Çabej, për pastërtinë e gjuhës shqipe; Për pastërtinë e gjuhës Janë pra të gjitha mundësitë për një zëvendësim të fjalëve të huaja me fjalë vendi, dhe kjo pa bjerrje aspak të vlerës kuptimore të fjalëve Gjuha pasqyron një kombësi, ajo është pasqyra më e qartë e një kombësie dhe e kulturës së saj. Shkalla e pasurisë dhe e pastërtisë së gjuhës është një tregues i nivelit të kësaj kulture. Prandaj ringjalljet nacionale kudo e në çdo kohë kanë shkuar hap më hap me pasurimin e pastrimin e gjuhës. Për të dhënë vetëm dy shembuj, po përmendim Irlandën dhe Turqinë. Në Irlandë, menjëherë pas shkëputjes prej Britanisë së Madhe dhe fitimit të pavarësisë, po edhe më parë, gjuhëtarët hapën shkrimet e vjetra, që i kishte mbuluar pluhuri i kohës, dhe qitën në dritë leksema të moçme të gjuhës që s’i njihte më kurrkush, që kishin qenë përdorur disa shekuj, mbase edhe njëmijë vjet më parë, dhe i shtinë në shkollë e në qarkullim, edhe sot janë në përdorim të përgjithshëm. Në Turqinë qemaliste, në vazhdim të punës që pat nisur më parë, sidomos Sami Frashëri, për pastrimin e gjuhës nga fjalët, shprehjet dhe ndërtimet sintaktike arabe e perse që e kishin mbuluar, me reformën gjuhësore që nisi në vitin 1928, u hulumtuan një varg fjalësh të turqishtes (osmanishtes) së vjetër dhe të disa të tjerave gjuhë turke të Azisë, dhe këto të gjitha dhanë një ndihmesë të madhe në pastrimin e gjuhës dhe pasurimin e saj me lëndë vendi. Një ndër detyrat kryesore të gjuhësisë shqiptare, krahas kërkimeve teorike, është edhe mbetet pasurimi i gjuhës me elemente të gurrave vetjake dhe spastrimi i saj prej masës së fjalëve të huaja, që kanë vërshuar së jashtmi dhe që po vazhdojnë edhe në ditët tona. Kanë depërtuar e depërtojnë në shkrimet shkencore edhe letrare, në shtyp, në radio, në televizion, në bisedën e përditshme. Është e vërtetë se me punën e kryer gjer më sot, një pjesë e tyre janë spastruar, po ndërkaq kanë hyrë e po hyjnë të tjera në vend të tyre. Pastrimi i gjuhës nga ky mish i huaj është një detyrë shkencore, njëkohësisht dhe kombëtare. Nuk është aspak një shenjë shovinizmi, shqiptari nuk e ka traditë shovinizmin. Në këtë fushë është punuar me shekuj te ne dhe vazhdon të punohet në këtë drejtim. Po të kundrohet kjo veprimtari më nga afër, shihet se ka këtu një vazhdimësi, një vijë të pandërprerë. Ne e çmojmë dhe e vlerësojmë veprimtarinë e paraardhësve tanë, njëkohësisht synojmë ndërkaq ta çojmë përpara veprën e tyre dhe ta thellojmë. Në këtë punë nuk do të kufizohemi të zbulojmë fjalë të moçme nëpër shkrime të vjetra, si kanë vepruar për shembull në vendet e përmendura më sipër. Nuk është kjo e vetmja rrugë për ne, sepse plot fjalë janë edhe sot të gjalla në gojë të popullit dhe presin të shtihen në përdorim. Kjo punë ka filluar që me përmendoret e para të shkrimit të gjuhës shqipe. Autorët e vjetër si Gjon Buzuku, Pjetër Bogdani e të tjerë kanë vepruar me vetëdije në këtë rrugë. Pjetër Budi në një vepër të tij të vitit 1618 ankon se gjuha po prishej më fort prej pakujdesisë së “diesvet dhe letërorëvet” të kohës së tij. Frano Bardhi në parathënien e fjalorit të tij të vitit 1635, flet për dëshirën e tij “me ndimuem mbë nja anë gjuhënë tanë”. Gjysmë shekulli më vonë, Bogdani rrëfen se “m’anshtë dashunë me djersë të mëdha shumë fjalë me ndërequnë ndë dhe të Shkodërsë” dhe shton se “giuha jonë qi me dijet dvuer edhe fjalëtë”. Qysh te këta autorë të vjetër gjejmë fjalë si derëtar, dëftues, grykësi, gjetës, gjuhëtar, kangëtar, këshilltar, kopështar, krye “kapitull”, lutës, madhështi, mbarim, mjeshtëri, ndjekës “ithtar, imitues”, i përbrendshëm, përndjek “persekutoj” (prej nga mund të formohet përndjekje për “persekutim”), polem “popull, vegjëli”, pushim, rrëfim, shkollar, urta, vetëmi, vjershëtar e plot të tjera, pa mundur ne sot të dimë se cilat janë fjalë të marra prej gojës së popullit dhe cilat janë formime të këtyre autorëve. Në lidhje me këtë, dihet se në pasurim të gjuhëve letrare e të shkrimit, dy janë kryesisht rrugët që ndiqen përgjithësisht. E para është marrja e fjalëve të gjalla në ligjërimin popullor e nëpër dialekte dhe të shtënët e tyre në përdorim të përgjithshëm, shpeshherë duke i ngritur më lart në punë të nivelit kuptimor. Kështu, për shembull, lëndë landë si kuptim konkret ka “dru; dru si material ndërtimi”, po qysh prej shkrimtarëve të Rilindjes së shekullit të kaluar përdoret me rrugë abstrakte edhe për “materie”, “subjekt”, “temë” etj. Ashtu dhe fjala rrymë, prej kuptimesh të tilla si “rrjedhë e vrullshme e ujit”, “lëvizje e ajrit”, “remë e mullirit” (rrymë e ujit, rrymë ajri, rrymë e mullirit), ka zgjeruar sferën e përdorimit me rrymë elektrike, rrymat letrare, rrymat politike etj., duke përfshirë kështu dhe sferat abstrakte të leksikut. Rruga e dytë është formimi i fjalëve të reja, i të ashtuquajturave neologjizma. Këto mund të jenë formime të mëtejme të fjalëve popullore, si anëtar nga anë. Shpeshherë ndërkaq janë të tilla, porse të farkuara si përkthim fjalësh të huaja, si kalke, si për shembull i pamasë e autorëve të vjetër, pas lat. immensus, it. immenso; ose në kohët e reja pararojë pas it. avanguardia, frgj. avantgarde etj. Janë pra formime pozitive, me gjedhe (model) të huaj, po me brumë vendi, një mënyrë veprimi me të cilën janë pasuruar me kohë gjithë gjuhët e Europës edhe të botës, rrugë pasurimi e ndjekur që në kohët e lashta (latinishtja prej greqishtes), por sidomos në kohët moderne. Eqerem Çabej lindi më 6 gusht të vitit 1908 në Eskişehir, Turkey dhe vdiq më 13 gusht të vitit 1980 në Romë. Ishte një nga figurat më të shquara të shkencës arsimit dhe kulturës shqiptare. Eqerem Çabej, shkollimin fillor e kreu në vitin 1921 në Gjirokastër. Studimet e larta i mbaroi për filologji në Klagenfurt (1923-1926), Grac (1927) dhe Vjenë të Austrisë (1930-), ku ndoqi mësimet e Paul Kretschmer, Karl Patsch, Nikolai Trubetzkoy dhe Norbert Jokl. Nën drejtimin e Jokl, Çabeji filloi të kishte interes të madh në zhvillimin historik të Gjuhës Shqipe. Në 1933, ai dorëzoi dizertacionin e doktoraturës mbi Italoalbanische Studien (Studime Italo-Shqipëtare) në Vjenë. Çabej u kthye në Shqipëri ku edhe punoi si mësues gjimnazi në Shkodër (1934), Elbasan, Tiranë dhe Gjirokastër. Pas fillimit të Luftës së Dytë Botërore, ai vajti në Romë, ku qëndroi deri më Korrik të 1944-ës. Në 1942, ai refuzoi të bashkohej me Institutin e Studimeve Shqipëtare për arsye politike. Atij iu ofrua posti i Ministrit të Kulturës në qeverinë kukull të Rexhep Mitrovicës në 1943, por ai e refuzoi. Ai u kthye në Shqipëri në 1944. Në 1947, ai u caktua anëtar i Institutit të Shkencave, instituti paraardhës i Universitetit të Tiranës. Nga 1952 deri më 1957, ai shërbeu si profesor i historisë së Shqipërisë dhe fonetikës historike. Në 1972, ai u bë anëtar themelues i Akademisë së Shkencave. Çabej u specializua në gjuhësinë krahasuese indo-evropiane. Veprimtarinë shkencore e shtjelloi në gjuhësi, por edhe jashtë saj, në folklor, etnografi dhe histori të letërsisë. Vend zënë studimet etimologjike dhe leksikologjike historike, dialektologjia e onomastikës si edhe kodifikimi i gjuhës letrare. Eqerem Çabej ka dhënë një ndihmë të çmuar me një varg sqarimesh etimologjike gjatë hartimit të Fjalorit të gjuhës shqipe të botuar në Tiranë më 1980. Puna e autorëve tanë të vjetër në këtë fushë veprimtarie po të hetohet më imtë, shihet se vazhdon më tej dhe gjatë kohës para shekullit të kaluar. Edhe pse përmasat qenë më të vogla, dhe mënyra e punës shpeshherë anonime, vlen të shënohet se nuk ka pasur aty një zbrazëti të plotë në punë të shkrimit e përpunimit të gjuhës. Kjo veprimtari ndërkaq me një gjallëri të re u rimuar tek ne sidomos me shekullin e kaluar, mbasi lëvizja mendore e “shekullit të dritës” (le siècle des lumières), i quajtur gabimisht “iluminizëm”, dhe më vonë e romantizmit, patën zgjuar sidomos ndër popujt e vegjël e të robëruar të Europës idenë nacionale dhe dashurinë për kulturën popullore, folklorin, gjuhën amtare dhe përpunimin e kultivimin e saj. Njerëzit që vepruan në këto fusha kanë qenë nganjëherë njëkohësisht burra të armës dhe të pendës, luftarë dhe dijetarë e shkrimtarë, ashtu si Pashko Vasa ndër ne. Me një ndjenjë habie shohim ne sot si një njeri jo i pendës, po i armës, dhe folës i një dialekti në skaj të trevës gjuhësore, si Marko Boçari prej Suli, përdor në fillim të shekullit të kaluar leksema të sferës kuptimore-abstrakte si kërkim, madhësi, i papunë, i pamasë, ashtu si dikur Gjon Buzuku në Veri, e të tjera si këto. Mbetet merita e elementit shqiptar të Italisë që i priu Rilindjes Kombëtare të shekullit të kaluar, me çeljen e Kolegjit të Kalabrisë (1732) dhe atij të Palermos në Siqeli (1734), dhe pastaj me vepra historike-gjuhësore, folklorike e letrare, si ato të Nikollë Ketës (1742-1803), Engjëll Mashit e sidomos të Jeronim De Radës, i cili organizoi dhe dy kongrese gjuhësore në Kalabri. Në këtë lëvizje mendore e gjuhësore-letrare në gjysmën e dytë të atij shekulli morën pjesë, si dihet, dhe shkrimtarë e dijetarë shqiptarë të Greqisë, si Panajot Kupitori e Anastas Kullurioti. Nga shkrimtarët e Shqipërisë, një brez para atyre të Rilindjes, Naum Veqilharxhi është një ndër të parët që u përpoqën të pasuronin gjuhën e shkrimit e ta spastronin nga fjalët e huaja, me fjalë si fletore, kamës, mësim, padije, shënim, shumicë, thelloj e ndonjë tjetër. Përpara tij Tahir efendiu prej Gjakove përdori më 1835, ndër të tjera, fjalë si folës, mësim, mësues, nxanës, rrëzim. Shkrimtarët e Rilindjes, si Kristoforidhi, Naim e Sami Frashëri, Pashko Vasa, Jani Vreto e të tjerë, i hynë në këtë lëmë një pune të madhe edhe me një metodë të re. Kjo metodë ishte: kërkim, përhapje e vënie në qarkullim e fjalëve që ekzistojnë në gjuhë, po që kishin mbetur mënjanë; përdorim i fjalëve të vjetra e të harruara të gjuhës; përdorim shumë i kufizuar i fjalëve të huaja; formim fjalësh të reja, neologjizmash, si kompozita si rrjedhoja (derivate), pas gjedhes së analogjisë, pra kryesisht pas shembullit të fjalëve të gjalla të ligjërimit popullor e të dialekteve të tij. Ndër këta autorë, Kristoforidhi e pasuroi gjuhën e shkrimit me fjalë si fushatë, hierore “tempull”, jetëdhënës, ligjdhënës, ndërgjegje, pikë, presë, theks, zanore. Te Naim Frashëri gjejmë dëgjim, dritare, gjithësi, hapësirë, papunësi, i përjetshëm, vetëdijë, vjershëtor e plot të tjera. I vëllai Samiu, dihet se përveç punës që kreu në lëmin e caqeve (termeve) gjeografike e administrative (lindje, perëndim, jugperëndim, veriperëndim, mesditës për “meridian”, kryeministër, qeveritar etj.), ka vënë themelet e terminologjisë gjuhësore e gramatikore, me formime si abetare, nyjë, njëjës, shumës, rrokje, i shquar, i pashquar. Para tij Jani Vreto shtiu në përdorim terme gjuhësore si rrënjë, emër, përemër, folje ndihmëse. Gjejmë tek ai edhe fjalë të gojës popullore përdorur me një mënyrë të re, pa mundur ne sot të ndajmë kurdoherë me saktësi se cili ndër këta tre shkrimtarë është autori i parë i disa fjalëve të caktuara. Puna e pasurimit dhe e pastrimit të gjuhës vijoi e pandërprerë edhe pas periodës së Rilindjes nga ana e një vargu shkrimtarësh, gjuhëtarësh e arsimtarësh të vendit. Në vitet e para të shekullit tonë Luigj Gurakuqi me veprat e veta ia kushtoi gjithë mundin e tij këtij qëllimi. Ai u caktoi lavruesve të gjuhës detyrën që “skajet (termet) e përgjithshme t’gjith degëve t’dijes, qi janë pothuej gjithnjë ndër t’tana gjuhët… kena për t’i marrë edhe na… Fjalët e skajet e tjera kena për t’i trajtue vetë tue i ba me rrjedhë prej rraje shqype”… Gjuha shqipe është e pasur jo vetëm në elemente leksikore të kulturës materiale, po edhe në fushën e fjalëve të sferës abstrakte-mendimore. Nuk është i drejtë mendimi i disa dijetarëve të huaj se shqipja qenka e pasur vetëm në fjalë të sferës baritore, as i drejtë mendimi se shqiptarët paskan qenë një popull barinjsh nomadë, shtegtarë. Një mendim i tillë nuk përligjet as me të dhënat e ekonomisë politike historike. Një profesor matematike më thoshte para disa kohe se me terme shkencore të farkuara me mjetet e gjuhës së popullit ka shpjeguar lëndën e tij në shkolla të mesme dhe është kuptuar shumë mirë nga ana e nxënësve. Një gjë e tillë vlen dhe për të tjera degë të dijes, si për fizikë, botanikë, zoologji, gjeografi, gjeologji, arkitekturë e degë të tjera. Për të dhënë vetëm disa shembuj nga lëmi i gjuhës popullore, që janë në gjendje të zëvendësojnë fjalët e huaja ose gjithsesi të pasurojnë gjuhën letrare dhe terminologjinë shkencore me elemente ose forma të reja, po përmendim ndër të tjera: Çamëria polipit të detit i thotë likurishtë, veprimit të zbutjes së një peme me anë shartimi i thotë zbutoj; Gjirokastra për “parenté” thotë afëri, rozetës së tavanit i thotë kërthizë, tuberkulozit të eshtrave i thotë rrodhje (nga rrjedhja e qelbit); Labëria atij që përziente bagëtinë me një tjetër i thotë përzitës, dhe sisës së gjirit të bagëtisë femër mjelm; Bregu i Detit për “zë rrënjë bima” thotë rrënjëzohet; Lunxhëria drurëve e shkurreve të ulëta që rriten keq në pyll në hijen e drurëve të mëdhenj u thotë hiesira; Zagoria për “qëmoti, lashtë” thotë lashtërisht, dhe ana e Këlcyrës për “tashti vonë, rishtas” thotë rishmë; anët e Beratit e të Frashërit sipas Kristoforidhit zgavrës së një druri të madh si rrapi i thonë zgërbonjë, dhe Dangëllia një ene bakri me veshë i thotë veshore; Labova e rrëzës së Tepelenës kur bie borë e imtë thotë mizon; Mallakastra një fiku vjeshtak të zi e me plasa në lëkurë i thotë fik shkronjës; Myzeqeja grykës së lumit që derdhet në det i thotë gojkë d.m.th. “gojë”; ana e Shpatit mostrës ose modelit i thotë gjedhe, dhe të mbajturit anë, anësisë anesë; Shqipëria e Mesme për një njeri të flashkët me trup e të mefshtë thotë i qullët, e për “vete mbarë” trevon, si në s’na trevon gjaja e gjallë. Në të folët e Tiranës ndiheshin edhe ndihen fjalë si kryemot për natën e ditën e vitit të ri, dhe hulli për “brazdë”. Në katundin Sharrë të Tiranës, fjalën pamenia e kemi dëgjuar me kuptimin “panoramë, pamje”, e në anët e Krujës dëgjohet ansujë për “ishull”. Me këtë nuk themi se do të zëvendësojmë patjetër ishull-in dhe do ta heqim krejt nga përdorimi, porse e japim shembullin për të treguar se edhe në fushën gjeografike gjuha e popullit ka formuar leksema si kjo, e cila mund të hyjë në përdorim në stile të veçanta të gjuhës letrare. Mjeshtrit e asaj ane kanaleve a vanave që gërryhen në çimento për kalim uji u thonë ujse. Mirdita vendosjes së një grupi etnik të shpërngulur në një vend të ri, pra kolonisë, i thotë ngulim. Shkodra tekstileve u thotë veglore, fjalë që lidhet me vegël, që përdor Korça për vegjët. Anët e Veriut fundërrisë që mbetet nga të shkrirët e një lënde i thonë bram, zgjyrës bramc farke, shtrirjes së një lugine i thonë lugajë, një fushe voglake vuth, një toke që është nën ujë tokë mbujake, një galerie a tuneli zgafelle, tumave të lashta (arkeologji) kodërvorre, një grumbullimi lulesh në trajtë të një kalliri të varur vastak, një pipthi, kalemi a fidani trishe, sëmundjes karies (të dhëmbëve etj.) briesë; veçanërisht Pulti për “mjekoj me barna” përdor barnatoj. Fjala imtoj, sot përgjithësisht “shkoqit në hollësira (një çështje)”, në të folët e Lumës përdoret në mënyrë konkrete “holloj”, imtoj drutë “i çaj i bëj të holla”. Kosova një njeriu që ka të njëjtin emër me një tjetër i thotë emnak, e për “dorëzoju” thotë “jep dorzimin”; në Kosovë për “filaturë” përdoret tjerrtore, e për “kaldajë” ngrohtore. Në Dibër një helmi të madh të shpirtit i thonë djegë. Duke kaluar në dialektet e ngulmimeve shqiptare jashtë Atdheut do të përmendim se në Arbënesh të Dalmacisë për “shpina e dorës” thonë përmidora, e për “krijoj”, me një fjalë vendi lentoj (nga lej), prej nga mund të formohet dhe lentim për “krijim”. Në Greqi për “gardh” thonë thurimë, fjalë që mund të përdoret edhe me një kuptim të figurshëm, si p.sh. në gërshetimin e veprimit të një drame. Në Kalabri ofiqit (nofkës) që i ngjitet një njeriu i thonë shënim. Në Siqeli samarit i thonë bërrore, fjalë që lidhet me barrë; për “të dhënë e të marrë, marrëdhënie” thonë përzitë, si në shprehjen me të hojin mos kesh përzitë. Atje kanë farkuar dikur dhe gurshkronjë për “litografi”. Këta janë vetëm disa pak shembuj për të dhënë një ide sado të zbehtë për pasurinë e visarit leksikor të gjuhës popullore… Edhe në lëmin e sintaksës gjuhësinë shqiptare e presin detyra të reja në pastrim të ndërtimit të fjalisë prej ndikimit të huaj. Ndërtime të tilla si gjuha greke dhe ajo latine; kategoritë emërore dhe ato foljore; në të gjitha fushat kryesisht në ato politike e ushtarake, kapitali amerikan, krahas atij holandez nuk janë të strukturës sintaktike të shqipes. Ato janë ndjekje (imitime) të gjedhes së italishtes, depërtuar ndër ne gjatë këtyre brezave të fundit. Ndërtime të tilla kanë shkuar prej romanitetit perëndimor edhe në rumanishten, porse atje edhe lejohen si një gjuhë romane që është. Tek ne mendojmë se edhe këto përdorime duhet të zëvendësohen me ndërtime të vendit. Thjesht shqip do të duhej të thuhej e të shkruhej kategoritë emërore dhe kategoritë foljore ose kategoritë emërore dhe foljoret. Një tjetër gjurmë ndër të tjera ka lënë në shqipen moderne ndikimi sintaktik i italishtes në ndërtime fjalish si hyrja në fuqi e kësaj ligje, hyrja në veprim e makinerive, hyrja në përdorim e këtyre fjalëve, për shkak të daljes në grevë të minatorëve anglezë, në vend që të shkruhej hyrja e kësaj ligje në fuqi, hyrja e makinerive në veprim etj., si ka qenë më parë në gjuhën shqipe. Veçse duhet thënë se ky lloj ndërtimi ka depërtuar tashmë aq thellë në gjuhën bisedore e të shkrimit, sa më nuk ndihet si element i huaj, dhe do të jetë vështirë të mënjanohet. *Botohet me shumë shkurtime sipas botimit në “Mësuesi”, 28 mars 1979-4 prill 1979.

Dy mesueset e para . BINJAKET E SHQIPES Sevasti dhe Parashqevi Qiriazi, mësueset e para të gjuhës shqipe Do ishin mësueset e para shqiptare në shkollën e vashave dhe vite më pas do bëheshin drejtueset e saj. Sa guxim, sa ngadhënjim, sa forcë! Karriera e motrave Qiriazi të bën përshtypje në një kohë obskurantizmi. Por ia dolën në udhëtimin e arsimit shqip. Në vitin 1891, Korça qyteti më elitar shqiptar, qyteti i dijeve dhe i mësonjëtores së parë shqipe do të shënonte dhe hapjen e një shkolle për vashat. Ishte një hap i madh për kohën. Ndoshta më moderni. Në një kohë kur prej pesëqind vjetësh sundonin osmanët, të cilët e kishin mbajtur në obskurantizëm popullin shqiptar dhe veçanërisht femrën, hapja e një shkolle për vashat do të ishte një kthesë vendimtare drejt emancipimit. Të ishe mësues në atë kohë për meshkujt ishte e vështirë sepse të rrezikohej jeta në çdo moment nga turqit, dhe qarqet shoviniste greke, të cilët dënonin çdo përpjekje për mësimin e gjuhës shqipe. Janë jo të rralla rastet kur ata që predikonin shqip dhe mësuesit e parë vdiqën në mënyrë të llahtarshme e të mistershme. Por brezi i shqiptarëve që rritej në atë kohë do ishte me të vërtetë brezi i artë i kombit shqiptar. Ata e adhuronin kombin, ata edukoheshin me një frymë të tillë, ku jeta nuk ishte asgjë para këtij ideali të çmuar. Dhe jepnin çdo gjë për idealin. Ishte një frymë mahnitëse shqiptare. Motrat Qiriazi do të ishin pjesë e kësaj fryme, pjesë e këtij ideali me emrin komb. Dhe do realizonin diçka që deri në atë kohë as nuk ishte menduar e jo më të bëhej realitet. Do ishin mësueset e para shqiptare në shkollën e vashave dhe vite më pas do bëheshin drejtueset e saj. Sa guxim, sa ngadhënjim, sa forcë! Të bën përshtypje karriera e tyre në një kohë obskurantizmi. Por ia dolën. Të dyja bashkë në udhëtimin e arsimit shqip, aq sa më të drejtë mund të cilësohen si binjaket e shqipes së çmuar. Sevasti Qiriazi “Motër, punë më të mirë dhe më të vyer nuk mund të bësh për Shqipërinë e mjerë”. Për Sevastinë kjo ishte porosia dhe “bekimi” i Naim Frashërit, kur e takoi në Stamboll dhe i firmosi diplomën e arsimit të lartë në Ministrinë e Arsimit turk. Dhe në fakt të dyja do shkëlqenin në karrierën e tyre në një vend të vështirë si Shqipëria duke dhënë kontribute të çmuara jo vetëm në arsim por dhe në emancipimin e gruas shqiptare. Ishin të pandara në veprimtarinë e tyre derisa vdekja i ndau. Së bashku do ishin mësueset e para të shkollës së vashave, më pas do shkonin në Rumani dhe në Amerikë ku do jepnin një kontribut të padiskutueshëm dhe në revistën “Ylli i mëngjesit” në Amerikë. Parashqevi Qiriazi Ajo që do ndriste pak më shumë nga këto veprimtare patriote dhe ndër më të kulturuarat në jetën shqiptare do ishte Parashqevia. Rezultatet e saj do ishin shkëlqyese. Parashqevi Qiriazi do të lindë në 2 qershor të vitit 1880 në Manastir. Shkollën e parë fillore dhe të mesme do ta kryente në vendin e saj të lindjes. Më pas do të vazhdojë studimet në kolegjin e Stambollit për vajza në degën e letërsisë dhe do të shquhej për veprimtaritë e saj studentore. Ëndrra e saj e madhe ishte të kontribuonte për atdheun. Në një kohë të artë ku veprimtaria patriotike ishte në kulmin e saj njerëzit më të ndritur të kombit shqiptar iu përkushtuan ideve kombëtare dhe veçanërisht çështjes së gjuhës shqipe. Kështu ajo u bë mësuese dhe pak muaj më vonë drejtuese në Shkollën shqipe të Vashave në Korçë. Parashqevia do të marrë pjesë në Kongresin e Manastirit ku u hartua alfabeti shqip dhe ajo do të përpilonte këngën e Famshme të alfabetit. Në 16 janar të vitit 1909 Parashqevia do të hartojë në bazë të alfabetit të ri të vendosur nga Kongresi i Manastirit abetaren shqipe që është teksti i parë i hartuar me alfabetin e ri. Në vitin 1912 ajo do regjistrohet në studimet pauniversitare për pedagogji në Kolegjin e Oberlinit në Ohaio, SHBA. Dhe aty ajo do shkëlqente me temën e saj të doktoraturës që ishte: “Zhvillimi i shkollave në Perandorinë Turke dhe një sistem ideal i arsimit në Shqipëri”. Në Amerikë ajo hartoi dhe programin mësimor të Qeverisë së Përkohshme të Ismail Qemalit. Për shkak të fillimit të Luftës së Parë Botërore në vitin 1914 do të largohet nga Shqipëria. Gjatë fundit të vitit mori pjesë në krijimin e partisë “Partia Kombëtare Shqiptare” në Sofje ku do të jetë sekretare. Gjatë viteve 1917-1920 ajo do qëndrojë në SHBA ku do të hapë një revistë shumë të njohur me emrin “Ylli i mëngjesit”. Në vitin 1913 ajo emërohet drejtoreshë e shkollës së Vashave në Korçë e cila më pas do hapet në Tiranë. Në vitet e pushtimit nazifashist do të arrestohet dhe do të internohet në kampet e përqendrimit. Pas çlirimit do t’i shtetëzohet Instituti Qiriazi.

TIRANË, 21 shkurt /ATSH/- Pallate të lashta, dete me ujëra të pastra kristal dhe plazhe të pazbuluara – ekspertët tanë të udhëtimeve ju rekomandojnë destinacionet më të mira për vitin 2025, shkruan Victoria Philpott në një artikull të botuar në revistën britanike të udhëtimit “Saga”. Nëse jeni duke kërkuar alternativa për udhëtimet tuaja të vitit 2025, ekspertët e “Saga Holidays” sugjerojnë shtatë destinacionet kryesore për të vizituar këtë vit. Turistët që dëshirojnë aventura të guximshme në një tokë të largët ose në një vend të qetë më pak të njohur, shtatë destinacionet tona të mrekullueshme do t’ju bëjnë të jetoni një përvojë të paharrueshme! Shqipëria Destinacioni më i mirë për plazhet e pazbuluara me ujëra bruz dhe çmime buxhetore. Shqipëria po shndërrohet shpejt në një nga vendet më të njohura në Evropë. Vendi i vogël evropian ofron gjithçka që ju nevojitet; plazhe mahnitëse dhe një kulturë bizantine – por me çmime të arsyeshme. Disa ekspertë të udhëtimeve e kane krahasuar atë me Kroacinë. Vendet kryesore përfshijnë; plazhet me ujëra bruz të Ksamilit, “Qytetin e një mbi një dritareve”, Beratin për arkitekturën e tij osmane – dhe kryeqytetin, Tiranën për jetën e gjallë dhe fluturimet e lira. Kompania britanike e udhëtimeve “Saga Holidays” do të përfshijë në ofertën e saj – në vitin 2025 – një hotel të ri pikërisht në plazhin e Durrësit. Ky hotel modern dhe elegant ofron një vendpushim kryesor në Rivierën Shqiptare, një destinacion që shpesh krahasohet me Maldivet e Evropës – falë ujërave të tij të pastra kristal dhe bukurisë së pacenuar. Ndërsa popullariteti i Shqipërisë vazhdon të rritet – kjo është koha perfekte për ta eksploruar – përpara se ajo të përfshihet nga turizmi masiv. Pse duhet të vizitoni Shqipërinë në 2025? Një raport i fundit zbuloi se kërkesa e turistëve britanikë për pushime në Shqipëri ka regjistruar një rritje të lartë. Në 2024, u regjistruan 182 mijë kërkime (searches) më shumë se në 2023. Shqipëria është aktualisht një nga destinacionet më të lira në Evropë. Udhëtimi në Shqipëri është i përballueshëm – duke përfshirë akomodimin, ushqimin dhe transportin. Destinacionet kryesore të udhëtimit që duhen vizituar në vitin 2025: 1. Shqipëria 2. Koreja e Jugut 3. Afrika e Jugut 4. Japonia 5. Kosta Rika

Skulpture nga luo li Rong Skulpture nga Luo li Rong Skulpturat e artistes Luo Li Rong, dallohen nga stili i saj për figurat e elegancës femërore me lëvizje dinamike, fustane të valëzuara dhe një realizëm të jashtëzakonshëm në bronz. Skulpturat e saj shpesh portretizojnë gra me flokë të gjatë që duken sikur i lëviz era, duke krijuar një ndjesi lirshmërie dhe harmonie me natyrën. Ndërsa skulptura që ke ndarë duket më shumë si një figurë e qetë, me vello të përpunuar në një stil që kujton klasikën dhe ndoshta ka ndikime nga skulptorët si Antonio Corradini, i cili njihet për skulpturat me efekte të pëlhurës së hollë mbi fytyrë. Po kush eshtë kjo artiste? Luo Li Rong është një artiste dhe skulptore kineze, e njohur për skulpturat e saj realiste të grave, kryesisht të realizuara në bronz. Ajo ka lindur në vitin 1980 në Hongqi, provinca Hunan, Kinë. Në vitin 1998, ajo u regjistrua në Akademinë e Arteve të Changsha dhe studioi me Xiao Xiaoqiu. Nga viti 2000 deri në 2005, ajo studioi skulpturë në Akademinë Qendrore të Arteve të Bukura (CAFA) në Pekin, nën udhëheqjen e Sun Jiabo. Në vitin 2005, ajo u diplomua me nderime të larta. Gjatë periudhës së saj në CAFA, Luo mori pjesë në projekte publike skulpture, përfshirë një skulpturë të instaluar në Parkun Dalian në vitin 2003 për Lojërat Olimpike të Pekinit 2008. Pas diplomimit, ajo udhëtoi në Francë dhe më pas u vendos në Belgjikë në vitin 2006, ku jetoi deri në vitin 2017. Në vitin 2018, ajo hapi fonderinë e saj, "Luo Li Rong Foundry", në Bolonjë, Itali. Stili i saj artistik karakterizohet nga skulptura të grave me drapër të lëvizshëm, që pasqyrojnë bukurinë dhe kompleksitetin e formave femërore. Ajo përdor kryesisht teknikën e bronzit dhe ka një ndikim të dukshëm nga mjeshtrit e periudhës Rilindjes dhe Barokut. Për të parë disa nga veprat e saj, mund të shikoni këtë video: