REVISTA PRESTIGE
Search Results
Results found for empty search
- Ringjallja mahnitĂ«se e katedrales âNotre Dame"
E gjithĂ« bota dukej se ishte ndalur dhe mbante frymĂ«n atĂ« mbrĂ«mje. PĂ«rafĂ«rsisht 900 vjet, qĂ« nga fillimi i ndĂ«rtimit nĂ« vitin 1163, katedralja e madhe gotike kishte qenĂ« njĂ« qendĂ«r e vazhdueshme dhe e rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r Parisin. MegjithatĂ«, ja ku jemi. âNotre Dameâ rihapet pĂ«r publikun sot (e diel) Michael Kimmelman Benoist de Sinety, ish-famullitari i pĂ«rgjithshĂ«m i Parisit, ishte nĂ« skuterin e tij atĂ« mbrĂ«mje prilli tĂ« vitit 2019, duke vozitur nĂ«pĂ«r urĂ«n âPont Neufâ kur nĂ« retrovizor vuri re flakĂ« qĂ« dilnin nga strehĂ«t e çatisĂ« sĂ« âNotre Dameâ. Mallkoi me zĂ«, bĂ«ri njĂ« kthesĂ« dhe nxitoi drejt katedrales. MbretĂ«resha e SkocisĂ«, Mary, u martua nĂ« âNotre Dameâ, Joana e Arcut u bekua aty, ndĂ«rsa Napoleoni u kurorĂ«zua. Katedralja ka qenĂ« aq qendrore nĂ« FrancĂ« saqĂ« pjesa e saj e pĂ«rparme konsiderohet pika zero, nga e cila maten tĂ« gjitha distancat nĂ« vend. Tani kjo ndĂ«rtesĂ« historike po digjej. E gjithĂ« bota dukej se ishte ndalur dhe mbante frymĂ«n atĂ« mbrĂ«mje. PĂ«rafĂ«rsisht 900 vjet, qĂ« nga fillimi i ndĂ«rtimit nĂ« vitin 1163, katedralja e madhe gotike kishte qenĂ« njĂ« qendĂ«r e vazhdueshme dhe e rĂ«ndĂ«sishme pĂ«r Parisin. Para se tĂ« pĂ«rfshihej nga zjarri, ajo tĂ«rhiqte rreth 13 milionĂ« turistĂ« nga e gjithĂ« bota çdo vit, mĂ« shumĂ« se Kulla Eiffel, Muzeu i Lourvet apo Bazilika e ShĂ«n Pjetrit nĂ« RomĂ«. Dhe kur tymi e hiri po fluturonin mbi lumin Sena, shumĂ« parisienĂ« dhe numĂ«r i panumĂ«rt i udhĂ«tarĂ«ve, tĂ« cilĂ«t kishin ardhur pĂ«r ta trajtuar ndĂ«rtesĂ«n si pjesĂ« e orendive qytetare, papritmas kuptuan se sa e rĂ«ndĂ«sishme ishte âNotre Dameâ. Ajo ishte njĂ« lidhje e pĂ«rbashkĂ«t jo vetĂ«m me qytetin dhe tĂ« kaluarĂ«n, por gjithashtu me tĂ« bukurĂ«n dhe llojin mĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« arritjeve njerĂ«zore. ĂfarĂ« thoshte kjo pĂ«r ne dhe momentin tonĂ«, nĂ« harkun e gjatĂ« tĂ« historisĂ«, nĂ«se kjo ishte ditĂ« e fundit e ekzistencĂ«s sĂ« âNotre Dameâ? DĂ«shmitarĂ« tĂ« njĂ« mrekullie NdĂ«rtesa ende digjej kur presidenti i FrancĂ«s, Emmanuel Macron, premtoi ta rihapĂ« atĂ« pas pesĂ« vjetĂ«sh. Ky afat kohor dukej si shpresĂ« pĂ«r njĂ« mrekulli. Ăatia e katedrales, e mbĂ«shtetur nga dĂ«rrasa lisi tĂ« kohĂ«s mesjetare, tashmĂ« ishte shembur. Maja e saj e shekullit tĂ« 19-tĂ« u ndez si shkrepĂ«se kundĂ«r qiellit tĂ« errĂ«t. Restaurimet nĂ« kĂ«tĂ« shkallĂ« mund tĂ« zgjasin me dekada. Vendi tashmĂ« ishte tronditur nga kryengritjet pĂ«r çmimet e naftĂ«s dhe sigurimet e dobĂ«ta sociale qĂ«, sikur âNotre Dameâ, kishin qenĂ« njĂ« burim krenarie dhe identiteti kombĂ«tar pĂ«r shumĂ« kohĂ«. Simbolika e zjarrvĂ«nies sĂ« katedrales ishte e paqartĂ«. Pastaj erdhi COVIDI. MegjithatĂ«, ja ku jemi. âNotre Dameâ rihapet pĂ«r publikun tĂ« dielĂ«n e 8 dhjetori. Restaurimi do tĂ« vazhdojĂ« nĂ« disa pjesĂ« tĂ« katedrales dhe pĂ«r disa vjet, por si njĂ« vepĂ«r e organizimit tĂ« nivelit ushtarak, ekspertizĂ«s dhe mjeshtĂ«risĂ«, arritja e deritanishme Ă«shtĂ« mahnitĂ«se dhe historike. PĂ«r Macronin dhe kĂ«tĂ« komb ende thellĂ«sisht tĂ« ndarĂ«, rindĂ«rtimi i katedrales tani bart njĂ« lloj tjetĂ«r peshe simbolike. PĂ«r botĂ«n e gjerĂ«, kjo thekson se katastrofat mund tĂ« kapĂ«rcehen, se disa gjĂ«ra tĂ« mira dhe tĂ« vĂ«rteta mbijetojnĂ« â dhe qĂ« njerĂ«zimi ndoshta nuk ka humbur ende lidhjen me anĂ«n mĂ« tĂ« mirĂ« tĂ« vetvetes. HerĂ«n e fundit qĂ« pata mundĂ«sinĂ« tĂ« futem brenda katedrales ishte kur ajo ishte nĂ« proces restaurimi kĂ«tĂ« verĂ«. Pjesa mĂ« e madhe ishte ende e mbuluar me qese plastike dhe nga skelat. Por dola nga aty me ndjenjĂ«n se isha dĂ«shmitar i njĂ« lloji mrekullie. Arrita deri nĂ« çati, ku punĂ«torĂ«t po siguronin majĂ«n e rinovuar dhe dĂ«rrasat e reja. Jean-Louis Bidet, drejtori teknik i âAteliers Perraultâ, njĂ« nga kompanitĂ« franceze pĂ«rgjegjĂ«se pĂ«r punĂ«torĂ«t e drurit, mĂ« tha se çdo pemĂ« dushku ishte zgjedhur pĂ«r tâu pĂ«rshtatur me nivelet e trarĂ«ve tĂ« lashtĂ« qĂ« do tĂ« zĂ«vendĂ«soheshin. Druri pastaj ishte skalitur pĂ«r tĂ« pĂ«rsĂ«ritur veçoritĂ« e siluetĂ«s sĂ« origjinalit tĂ« punuar me dorĂ«, madje me shenjĂ«n e marangozit mesjetar tĂ« vizatuar sĂ«rish mbi tĂ«. Publiku nuk do tĂ« mund tĂ« shohĂ« trarĂ«t qĂ« tani janĂ« pas arkave tĂ« çatisĂ« sĂ« restauruar. Fola me punĂ«torĂ« qĂ« vinin dhe largoheshin nga vendpunishtja, e cila ishte bĂ«rĂ« selia e restaurimit dhe ku disa nga dy mijĂ« punĂ«torĂ«t, shumica francezĂ«, por disa edhe nga vende tĂ« tjera, pushonin nĂ«n pemĂ« dhe ushqeheshin gjatĂ« drekĂ«s. Puna nĂ« ndĂ«rtesĂ«n qĂ« ka shpirt âĂdo ditĂ« na dalin nga 20 vĂ«shtirĂ«siâ, mĂ« tha Philippe Jost, i cili drejtonte grupin e restaurimit. âPor Ă«shtĂ« ndryshe kur punon nĂ« njĂ« ndĂ«rtesĂ« qĂ« ka shpirt. Bukuria e saj e bĂ«n gjithçka mĂ« tĂ« lehtĂ«â. Nuk mund tĂ« kujtoj tĂ« kem vizituar ndonjĂ«herĂ« njĂ« vend pune qĂ« dukej mĂ« i qetĂ«, pĂ«rkundĂ«r presionit pĂ«r tĂ« pĂ«rfunduar nĂ« kohĂ«, ose njĂ« qĂ« mbante njĂ« atmosferĂ« aq tĂ« qetĂ«, plot gĂ«zim dhe bindje nĂ« misionin e tyre. Kur e pyeta njĂ« punĂ«tore rreth asaj se çfarĂ« domethĂ«nie kishte kjo punĂ« pĂ«r tĂ«, ajo nuk i gjente dot fjalĂ«t pĂ«r tâu shprehur dhe pastaj nisi tĂ« qajĂ«. âNotre Dameâ u rrĂ«nua gjithashtu gjatĂ« shekullit tĂ« 19-tĂ« kur njĂ« arkitekt i ri francez me emrin EugĂšne Emmanuel Viollet-le-Duc, u punĂ«sua pĂ«r ta shpĂ«tuar atĂ« nga shkatĂ«rrimi. GjatĂ« Revolucionit, kryengritĂ«sit kishin prerĂ« kokat e statujave tĂ« figurave tĂ« DhiatĂ«s sĂ« VjetĂ«r nĂ« fasadĂ«, tĂ« cilat i kishin ngatĂ«rruar me portretet e mbretĂ«rve francezĂ«. Ata i kishin dedikuar katedralen religjionit ateist âCult of Reasonâ (Kulti i Arsyes), duke i shkrirĂ« kambanat pĂ«r tâi shndĂ«rruar nĂ« monedha dhe topa lufte. Ai dhe njĂ« arkitekt tjetĂ«r i ri, Jean-Baptiste Lassus, kishin fituar njĂ« garĂ« gjatĂ« viteve 1840, qĂ« ishte organizuar si pjesĂ« e njĂ« lĂ«vizjeje nacionaliste qĂ« po lindte, pĂ«r tĂ« shpĂ«tuar trashĂ«giminĂ« franceze pas publikimit tĂ« romanit tĂ« Victor Hugos, âThe Hunchback of Notre-Dameâ. Romani shkaktoi zemĂ«rim publik pĂ«r gjendjen e degraduar tĂ« katedrales. Hugo shkroi nĂ« formĂ« tĂ« prozĂ«s sĂ« Ă«mbĂ«l dhe tĂ« drejtĂ« pĂ«r shkatĂ«rrimin e âNotre Dameâ. Si kritik i hierarkisĂ« kishtare, ai e lartĂ«soi âNotre Damenâ si njĂ« pallat tĂ« madh tĂ« popullit, duke mishĂ«ruar tĂ« gjitha llojet e ideve tĂ« epokĂ«s romantike pĂ«r barazinĂ«, komunitetin dhe historinĂ«. Kisha e ShĂ«n Denisit disa milje mĂ« larg, kohĂ«t e fundit ishte caktuar pĂ«r tĂ« strehuar varret e mbretĂ«rve francezĂ«. Harqet e saj me majĂ« dhe kolonat qĂ« shtriheshin si rrjeta merimange, ndihmuan nĂ« futjen e epokĂ«s gotike. Peshkopi donte tĂ« ndihmonte nĂ« ndĂ«rtimin e njĂ« monumenti edhe mĂ« tĂ« madh gotik. Dy shekuj pĂ«r ta pĂ«rfunduar âNotre Dameâ do tĂ« merrte pothuajse 200 vjet pĂ«r tâu pĂ«rfunduar. Imagjinoni prerjen e shiritit sot pĂ«r njĂ« ndĂ«rtesĂ«, bazamentet e sĂ« cilĂ«s ishin vendosur para se tĂ« zbulohej elektrifikimi. Nga e gjithĂ« Franca, punĂ«torĂ« xhami, muratorĂ« dhe marangozĂ«, gdhendĂ«s qĂ« i sheshojnĂ« drunjtĂ«, bashkues qĂ« i lidhin trarĂ«t, u mblodhĂ«t tĂ« gjithĂ« nĂ« Paris. Ata hartuan planet nĂ« dysheme tĂ« mbuluara me gĂ«lqere tĂ« ngurtĂ«suar, sepse letra ende ishte njĂ« produkt i rrallĂ«. Besoj se janĂ« mbjellĂ« fara tĂ« reja aty ku ishin prerĂ« pemĂ«t e dushkut pĂ«r tĂ« rindĂ«rtuar trarĂ«t. Mund tâju kujtohet njĂ« larmi propozimesh tĂ« çuditshme, alternativa pĂ«r rindĂ«rtimin, qĂ« qarkulluan online pas zjarrit, pĂ«rfshirĂ« njĂ« qĂ« propozonte tĂ« vendosej njĂ« pishinĂ« nĂ« çati dhe njĂ« tjetĂ«r qĂ« propozonte zĂ«vendĂ«simin e majĂ«s sĂ« arkitektit Viollet-le-Duc, me njĂ« skulpturĂ« tĂ« trashĂ«, tĂ« mbĂ«shtjellĂ« me flori, me fibra karboni nĂ« formĂ« tĂ« flakĂ«s, qĂ« dukej pak a shumĂ« si logo e ndonjĂ« restoranti nĂ« Kolorado qĂ« shĂ«rben krahĂ« tĂ« pulĂ«s. AsnjĂ« nga kĂ«to propozime, me sa kujtoj unĂ«, nuk e vlerĂ«sonte ndĂ«rtesĂ«n si njĂ« vend tĂ« shenjtĂ« fetar. Ato dolĂ«n nĂ« pah sepse kryeministri i FrancĂ«s u nxitua me propozimin e njĂ« gare ndĂ«rkombĂ«tare pĂ«r tĂ« riimagjinuar pjesĂ«n e dĂ«mtuar tĂ« katedrales. Kjo u hapi rrugĂ« mediave sociale pĂ«r çmenduri tĂ« parashikueshme. MegjithĂ«se nuk do tĂ« ishte hera e parĂ« qĂ« Notre Dame pĂ«soi ndryshime tĂ« padĂ«shiruara. Katedralja u plaçkit nga hugenotĂ«t (protestantĂ«t nĂ« FrancĂ«) dhe u riparua nga Luigji XIV, tĂ« cilit stili i saj gotik i dukej i vjetruar. Ajo lloj arkitekture qĂ« vazhdon tĂ« ketĂ« vlerĂ« dhe kuptim, Ă«shtĂ« njĂ« organizĂ«m i gjallĂ«. PĂ«rshtatet me kushte tĂ« reja dhe merr identitete tĂ« freskĂ«ta. GjatĂ« viteve 1920, katedralja e madhe gotike nĂ« Reims u rindĂ«rtua me beton dhe çelik, pasi qĂ« çatia e saj u dogj gjatĂ« LuftĂ«s sĂ« ParĂ« BotĂ«rore. BritanikĂ«t vendosĂ«n ta linin katedralen e shekullit tĂ« 14-tĂ« nĂ« Coventry tĂ« shkatĂ«rruar, pasi forcat ajrore gjermane e bombarduan atĂ«, pĂ«r tâu pĂ«rdorur si memorial lufte, me njĂ« katedrale tĂ« re tĂ« ndĂ«rtuar pĂ«r krah. RrugĂ« drejt dinjitetit dhe ekselencĂ«s Por âNotre Dameâ nĂ« vitin 2019 nuk u shkatĂ«rrua nga ndonjĂ« ngjarje qĂ« mund tĂ« ndryshonte botĂ«n, e qĂ« duhej kujtuar. Zjarri mund tĂ« jetĂ« shkaktuar nga njĂ« qark i shkurtĂ«r elektrik ose njĂ« cigare e ndezur. I nxitur nga mbrojtĂ«sit e trashĂ«gimisĂ« dhe arkitektĂ«t e lartĂ« francezĂ« si, Jean Nouvel, presidenti Macron vendosi tĂ« bĂ«jĂ« gjĂ«nĂ« e duhur duke restauruar dhe pastruar brendĂ«sinĂ« dhe duke rindĂ«rtuar çatinĂ«, e cila pĂ«rbĂ«hej nga materiale tĂ« drurit dhe plumbit. PavarĂ«sisht disa brengave tĂ« hershme, duket se deri tani nuk ka efekte tĂ« dĂ«mshme shĂ«ndetĂ«sore qĂ« mund tĂ« lidhen me pasojat e plumbit tĂ« djegur mbi çatinĂ« e âNotre Dameâ. Dhe trarĂ«t prej druri, tĂ« mbrojtura nga sistemet moderne tĂ« shuarjes sĂ« zjarrit, mund tĂ« rezistojnĂ« pothuajse pĂ«rgjithmonĂ«. TrarĂ«t origjinalĂ« kishin qĂ«ndruar pĂ«r pjesĂ«n mĂ« tĂ« madhe tĂ« njĂ« mijĂ«vjeçari, pĂ«rkufizimi i saktĂ« i arkitekturĂ«s sĂ« qĂ«ndrueshme. PĂ«r rindĂ«rtimin e çatisĂ« gjithashtu nevojiteshin marangozĂ« tĂ« aftĂ«, gurgdhendĂ«s dhe artizanĂ« tĂ« trajnuar nĂ« teknikat e pasura me rrĂ«njĂ« nĂ« historinĂ« franceze dhe evropiane. âNotre Dameâ mund tĂ« ndihmojĂ« nĂ« ringjalljen e kĂ«tyre zanateve tĂ« brishta por tĂ« çmuara. Pas njoftimit tĂ« Macronit, njĂ« organizatĂ« franceze e artizanĂ«ve e quajtur âCompagnons du Devoirâ, qĂ« daton nga shekulli i 12-tĂ«, filloi tĂ« pranonte mijĂ«ra aplikime. âNĂ« FrancĂ«, ashtu si nĂ« AmerikĂ«â, mĂ« tha nĂ« atĂ« kohĂ« njĂ« nga udhĂ«heqĂ«sit e saj tĂ« mĂ«parshĂ«m, Jean-Claude Bellanger. âAta qĂ« sot futen nĂ« zanate, priren tĂ« konsiderohen dĂ«shtues nga shoqĂ«ria elitare. âNotre Dameâ ua ka kujtuar tĂ« gjithĂ«ve se kjo lloj pune Ă«shtĂ« rrugĂ« drejt dinjitetit dhe ekselencĂ«sâ. Ky Ă«shtĂ« njĂ« nga rezultatet mĂ« tĂ« shpejta dhe mĂ« tĂ« ngazĂ«llyera tĂ« restaurimit. Restauruesve u ka ndihmuar fakti qĂ«, RĂ©mi Fromont dhe CĂ©dric Trentesaux, dy arkitektĂ« francezĂ«, kishin marrĂ« matje tĂ« sakta tĂ« strukturĂ«s sĂ« çatisĂ« nĂ« vitin 2014 dhe qĂ« Andrew Tallon, njĂ« profesor i lindur nĂ« BelgjikĂ«, i cili vdiq nĂ« vitin 2018, kishte skanuar nĂ« formĂ« digjitale âNotre Damenâ para zjarrit, duke vendosur skanerĂ« laseri nĂ« dhjetĂ«ra lokacione tĂ« ndryshme rreth katedrales si dhe duke mbledhur mĂ« shumĂ« se njĂ« miliard pikĂ« tĂ« dhĂ«nash. Kjo pĂ«rpjekje u dha punĂ«torĂ«ve njĂ« hartĂ« tĂ« saktĂ« tĂ« ndĂ«rtesĂ«s. Zjarri, me gjithĂ« dĂ«met qĂ« shkaktoi, kishte ndodhur nĂ« njĂ« kohĂ« mrekullish. Disi, muret e âNotre Dameâ nuk u shembĂ«n si njĂ« shtĂ«pi prej letrash, siç frikĂ«soheshin zjarrfikĂ«sit. As skelat metalike, qĂ« restauruesit kishin ndĂ«rtuar para rĂ«nies sĂ« zjarrit, nuk u rrĂ«zuan dhe nuk i rrĂ«nuan muret. Dritaret me vitrazh tĂ« katedrales mbijetuan gjithashtu, sĂ« bashku me organon. ShkatĂ«rrimit i shpĂ«tuan edhe statujat prej bakri tĂ« apostujve nĂ« çati, duke pĂ«rfshirĂ« atĂ« qĂ« Ă«shtĂ« njĂ« portret i Viollet-le-Duc, ku shihet me fytyrĂ« tĂ« kthyer drejt majĂ«s qĂ« ai projektoi. PĂ«r fat tĂ« mirĂ«, ato ishin larguar tĂ« gjitha nga konservatorĂ«t, vetĂ«m disa ditĂ« para zjarrit. IkonĂ« qetĂ«sie dhe baraspeshe E pĂ«rshkrova historinĂ« e katedrales mĂ« parĂ« sepse, âNotre Dameâ, qĂ« prej shekullit tĂ« 12-tĂ« ka qenĂ« gjithmonĂ« njĂ« ndĂ«rmarrje e pĂ«rbashkĂ«t. Restaurimi i saj qĂ« arrin shumĂ«n prej gati 900 milionĂ« dollarĂ«sh, kryesisht i paguar nga donacionet e disa miliarderĂ«ve parisienĂ« dhe rreth 340 mijĂ« donatorĂ«ve tĂ« tjerĂ«, shumica prej tyre amerikanĂ«, Ă«shtĂ« vetĂ«m shembulli mĂ« i fundit. Nuk Ă«shtĂ« njĂ« shumĂ« parash e padĂ«gjuar sipas standardeve tĂ« çmendura amerikane, por kjo kosto ngriti disa pyetje nĂ« FrancĂ« pĂ«r burimet e çmuara qĂ« po derdhen nĂ« njĂ« ndĂ«rtesĂ« turistike, e qĂ« mund tĂ« kishte ndihmuar shumĂ« monumente tĂ« tjera tĂ« panjohura qĂ« kanĂ« nevojĂ« pĂ«r rinovim. Ministri i KulturĂ«s sĂ« fundmi u bĂ« cak i shumĂ« kritikave, sidomos nga udhĂ«heqĂ«s tĂ« kishave, duke sugjeruar qĂ« turistĂ«t tĂ« paguajnĂ« njĂ« taksĂ« hyrjeje nĂ« katedrale, qĂ« do tĂ« pĂ«rdorej pĂ«r tĂ« riparuar ndĂ«rtesa tĂ« tjera fetare. âNotre Dameâ mund tĂ« duket si dĂ«shmi tjetĂ«r qĂ« ne jetojmĂ« nĂ« njĂ« kohĂ« kur tĂ« pasurit bĂ«hen edhe mĂ« tĂ« pasur. MegjithatĂ«, vĂ«shtirĂ« tĂ« tĂ« kujtohen shumĂ« ndĂ«rtesa tĂ« tjera qĂ« kanĂ« vazhduar tĂ« kenĂ« kaq shumĂ« domethĂ«nie, pĂ«r aq kohĂ« tĂ« gjatĂ« dhe pĂ«r kaq shumĂ« njerĂ«z tĂ« ndryshĂ«m, pavarĂ«sisht nĂ«se janĂ« tĂ« pasur apo tĂ« varfĂ«r, besimtarĂ« apo jo. GrafikĂ« e realizuar nga Mika Gröndahl Ata artizanĂ« dhe konservatorĂ« qĂ« takova, folĂ«n nĂ« mĂ«nyrĂ« aq prekĂ«se pĂ«r punĂ«n e pĂ«rbashkĂ«t pĂ«r diçka mĂ« tĂ« madhe dhe mĂ« tĂ« qĂ«ndrueshme se vetvetja. PĂ«r miliona njerĂ«z nĂ« mbarĂ« botĂ«n, âNotre Dameâ mbetet selia e KishĂ«s Katolike Romake nĂ« Paris, njĂ« lokacion pĂ«r tâu vizituar nĂ« listĂ«n e tyre tĂ« dĂ«shirave, dhe material burimor pĂ«r njĂ« film tĂ« Disneyt. Por sigurisht se Ă«shtĂ« mĂ« shumĂ« se kĂ«to gjĂ«ra. NĂ«se jo katedralja gotike mĂ« e hijshme, ajo Ă«shtĂ« gjithsesi njĂ« kullĂ« e lavdishme, fasada e saj njĂ« mrekulli qetĂ«sie dhe baraspeshe. Ajo ka frymĂ«zuar Proustin dhe Sigmund Freudin, si dhe arkitektin modernist, Le Corbusier, i cili Ă«ndĂ«rronte ta shkatĂ«rronte Parisin qendror dhe ta zĂ«vendĂ«sonte atĂ« me rrokaqiejt prej betoni, por donin ta ruanin âNotre Dameâ. Ndjesia e parĂ« brenda katedrales Pse e gjithĂ« bota ndaloi atĂ« natĂ« prilli? Ndjesia e parĂ« kur hyn nĂ« katedrale mund tĂ« jetĂ« dĂ«rrmuese, pasi turmat janĂ« kaq tĂ« mĂ«dha dhe arkitektura duket kaq shpellore dhe komplekse. Por shpesh tĂ« pushton njĂ« ndjenjĂ« tjetĂ«r. PjesĂ«risht vjen si reagim ndaj cilĂ«sisĂ« sĂ« zĂ«rit, ndryshimit tĂ« dĂ«gjimit kur nga jashtĂ« futesh brenda dhe mĂ«nyrĂ«s se si katedralja ka rezonancĂ«n e vet. NjĂ« nga organistĂ«t e âNotre Dameâ, Olivier Latry e krahason atĂ« me njĂ« tub organoje. âNdĂ«rtesa Ă«shtĂ« njĂ« vĂ«llim me disa veçori. D-dur tingĂ«llon mrekullueshĂ«m nĂ« âNotre Dameââ, mĂ« tha ai. Shkrimtari bestseller, Ken Follett, i cili shkroi njĂ« libĂ«r tĂ« vogĂ«l pĂ«r âNotre Dameâ pas zjarrit, e identifikon kĂ«tĂ« ndjenjĂ« tĂ« dytĂ« si qetĂ«si, tĂ« cilĂ«n do tĂ« shtoja se Ă«shtĂ« njĂ« formĂ« ngushĂ«llimi. Kjo Ă«shtĂ« ajo qĂ« restaurimi ofron pĂ«rfundimisht. Forcon lidhjen tonĂ« me tĂ« kaluarĂ«n. Dhe na siguron qĂ« mund ta gjejmĂ« ende njĂ«ri-tjetrin, ashtu siç kanĂ« bĂ«rĂ« miliona njerĂ«z gjatĂ« kaq shumĂ« viteve, nĂ«n trarĂ«t e dushkut, mes gurĂ«ve tĂ« vjetĂ«r. Autori Ă«shtĂ« kritik i arkitekturĂ«s pĂ«r âThe New York Timesâ. Raportoi pĂ«r katedralen âNotre Dameâ pas zjarrit si dhe e vizitoi atĂ« gjatĂ« kĂ«saj vere. MarrĂ« nga âThe New York Timesâ. Mestitujt janĂ« tĂ« RedaksisĂ«. koha.net /
- Sergej Esenin: Ti ke mbetur, moj zemër, e vetme/ Përkthyer nga Dritëro Agolli
Poezi nga Sergej Esenin Nuk bĂ«rtas, nuk vajtoj e sâmĂ«rzitem,Do largohet si tymi çdo gjĂ«.Nga shkĂ«lqimi i jashtĂ«m venitemDhe djaloshi i dikurshĂ«m sâjam mĂ«.Ti ke mbetur, moj zemĂ«r, e vetmeDhe si dje kraharorit sâgjĂ«mon,Vendi im me mĂ«ndafsh prej mĂ«shtekneKĂ«mbĂ«zbathur tĂ« shkosh nuk tĂ« fton.FrymĂ« e fushave rrallĂ« e mĂ« rrallĂ«NĂ«pĂ«r buzĂ«t e tua sa feksâŠO freskia e djeshme e gjallĂ«,O tallazi i syve pse hesht!NĂ« dĂ«shira-kurnac hera-herĂ«s,Jeta ime e ndezur ku je?I plagosur nga bujĂ« e pranverĂ«s,Kalin rozĂ« e kam hipur pa fre.Jemi gjithĂ« tĂ« kalbshĂ«m si fletĂ«,Mjalti i blirit pikon nĂ«pĂ«r sheshâŠO njeri, qofsh bekuar nĂ« jetĂ«:LulĂ«zon e venitesh, e vdes⊠PĂ«rktheu: DritĂ«ro Agolli
- Si Traditat Shqiptare, rijetesohen, përmes fuqisë Transformuese të Artit e Trashëgimisë
Pergatiti: Liliana Pere Arti dhe trashĂ«gimia kulturore janĂ« shtylla tĂ« ndĂ«rvarura. Arti shĂ«rben si mjet pĂ«r tĂ« ruajtur, ripĂ«rtĂ«rirĂ« dhe pĂ«rhapur trashĂ«giminĂ« kulturore, ndĂ«rsa trashĂ«gimia kulturore i jep artit kuptim dhe rrĂ«njĂ« historike. Kombinimi i tyre forcon identitetin e popujve dhe krijon ura ndĂ«rmjet tĂ« shkuarĂ«s, sĂ« tashmes dhe sĂ« ardhmes. Zbulimi i lidhjes enigmatike ndĂ«rmjet trashĂ«gimisĂ« kulturore dhe artit: Eksplorimi i ndikimit tĂ« tyre paralel kudo qĂ« ekziston Arti! TrashĂ«gimia kulturore dhe arti ndajnĂ« njĂ« lidhje tĂ« pandashme qĂ« lidh tĂ« kaluarĂ«n tonĂ« me tĂ« tashmen, duke lidhur kulturat me individĂ«t dhe traditĂ«n me inovacionin. Arti vjen nĂ« forma tĂ« ndryshme - pikturĂ«, skulpturĂ«, muzikĂ« dhe vallĂ«zim - por Ă«shtĂ« thelbĂ«sore tĂ« njihet se si trashĂ«gimia kulturore shĂ«rben si themel dhe si frymĂ«zim pĂ«r shprehjen artistike. NĂ« kĂ«tĂ« postim ne do tĂ« eksplorojmĂ« marrĂ«dhĂ«nien e thellĂ« midis trashĂ«gimisĂ« kulturore dhe artit, duke ilustruar se si ato funksionojnĂ« paralelisht nĂ« tĂ« gjithĂ« globin. Le tĂ« explorojme nĂ« kĂ«tĂ« oaz tĂ« pasur dhe tĂ« kuptojmĂ« pse ruajtja e trashĂ«gimisĂ« kulturore Ă«shtĂ« jetike pĂ«r krijimin artistik kudo. Thelbi i TrashĂ«gimisĂ« Kulturore TrashĂ«gimia kulturore pĂ«rfshin traditat, zakonet, gjuhĂ«t dhe artefaktet e transmetuara nĂ«pĂ«r breza. KĂ«ta elementĂ« tregojnĂ« histori dhe pĂ«rcjellin vlerat e komuniteteve, duke nxitur njĂ« ndjenjĂ« identiteti. Ato formojnĂ« kuptimin tonĂ« pĂ«r botĂ«n dhe ofrojnĂ« njĂ« medium pĂ«r shprehje artistike. E rĂ«ndĂ«sishmja, trashĂ«gimia kulturore nuk Ă«shtĂ« statike; ajo evoluon me kalimin e kohĂ«s. Arti shĂ«rben si njĂ« pasqyrĂ« dhe njĂ« riimagjinim i kĂ«saj trashĂ«gimie, duke i lejuar artistĂ«t tĂ« riinterpretojnĂ« kontekstet e tyre kulturore. PĂ«r shembull, arti tradicional japonez i ceremonisĂ« sĂ« çajit ka ndikuar tek artistĂ«t bashkĂ«kohorĂ«, duke i shtyrĂ« ata tĂ« eksplorojnĂ« temat e ndĂ«rgjegjes dhe estetikĂ«s. Respektimi i trashĂ«gimisĂ« kulturore promovon diversitetin dhe krijon lidhje mes njerĂ«zve. NĂ«pĂ«rmjet artit, kulturat ndajnĂ« tregimet e tyre unike, duke i ftuar tĂ« tjerĂ«t tĂ« kuptojnĂ« dhe vlerĂ«sojnĂ« ato histori. PĂ«r shembull, ngritja e Festivalit tĂ« Kulturave BotĂ«rore tregon ndryshimet e gjalla midis kulturave pĂ«rmes muzikĂ«s, kĂ«rcimit dhe artit, duke tĂ«rhequr mbi 10,000 vizitorĂ« çdo vit. Arti si pasqyrim i identitetit kulturor Arti pĂ«rmbledh identitetin kulturor, duke reflektuar vlerat, pĂ«rvojat dhe besimet e njĂ« komuniteti. PĂ«rgjatĂ« historisĂ«, format e artit kanĂ« dhĂ«nĂ« njohuri pĂ«r jetĂ«n e njerĂ«zve, duke vepruar si njĂ« mjet narrativ pĂ«r tregimin. NjĂ« shembull i mrekullueshĂ«m Ă«shtĂ« puna e Frida Kahlo, autoportretet e sĂ« cilĂ«s nxjerrin nĂ« pah trashĂ«giminĂ« e saj meksikane dhe betejat personale, duke i dhĂ«nĂ« zĂ« identitetit kulturor pĂ«rmes artit pamor. Arti indigjen, si piktura me pika aborigjene ose punimet me rruaza tĂ« vendasve amerikanĂ«, zbulojnĂ« lidhje tĂ« thella shpirtĂ«rore me tokĂ«n dhe traditat. KĂ«to vepra arti, shpesh tĂ« karakterizuara nga ngjyra tĂ« gjalla dhe modele tĂ« ndĂ«rlikuara, pĂ«rmbajnĂ« pĂ«rralla qĂ« pasqyrojnĂ« trashĂ«giminĂ«, duke pĂ«rfshirĂ« simbole dhe motive tĂ« rrĂ«njosura thellĂ« nĂ« kulturĂ«. Kur arti pasuron tĂ« kuptuarit tonĂ« pĂ«r identitetin kulturor, ai rrit pĂ«rvojat si tĂ« artistit ashtu edhe tĂ« audiencĂ«s. Ne angazhohemi me ngjyrat dhe format qĂ« nĂ«nkuptojnĂ« kontekste historike pĂ«rtej tonave, duke krijuar njĂ« kuptim mĂ« gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«s tĂ« botĂ«s. Ndikimi i teknikave tradicionale Teknikat tradicionale luajnĂ« njĂ« rol vendimtar nĂ« krijimin e artit. Metodat e transmetuara ndĂ«r breza pĂ«rmirĂ«sojnĂ« praktikat bashkĂ«kohore, duke ofruar autenticitet dhe thellĂ«si. PĂ«r shembull, qeramika meksikane, e formuar nga teknikat e lashta, vazhdon tĂ« influencojĂ« prodhuesit modernĂ« tĂ« qeramikĂ«s, duke i lejuar ata tĂ« mbajnĂ« njĂ« lidhje me paraardhĂ«sit e tyre. Kur artistĂ«t pĂ«rdorin qasjet tradicionale, ata kultivojnĂ« njĂ« bisedĂ« mes tĂ« shkuarĂ«s dhe tĂ« tashmes. Kjo nderon trashĂ«giminĂ« kulturore duke e rinovuar atĂ«, duke siguruar mbijetesĂ«n e saj pĂ«r brezat e ardhshĂ«m. Ădo goditje ose nyjĂ« shĂ«rben si njĂ« lidhje me historinĂ« qĂ« informon shprehjen aktuale artistike. Krijimi i artit bĂ«het njĂ« mjet pĂ«r ruajtjen e trashĂ«gimisĂ« kulturore - njĂ« kryqĂ«zim dinamik i ekspertizĂ«s historike dhe vizionit bashkĂ«kohor. RĂ«ndĂ«sia e ruajtjes NĂ« skenĂ«n tonĂ« tĂ« artit tĂ« globalizuar, Ă«shtĂ« thelbĂ«sore t'i jepet pĂ«rparĂ«si ruajtjes sĂ« trashĂ«gimisĂ« kulturore. Praktikat tradicionale mund tĂ« zbehen ndĂ«rsa kulturat pĂ«rzihen dhe popullatat diversifikohen. Ruajtja e kĂ«saj trashĂ«gimie nuk Ă«shtĂ« thjesht njĂ« kĂ«rkim nostalgjik; Ă«shtĂ« thelbĂ«sore qĂ« brezat e ardhshĂ«m t'i qasen rrĂ«njĂ«ve tĂ« tyre. MuzetĂ« dhe institucionet kulturore janĂ« kritike nĂ« kĂ«to pĂ«rpjekje pĂ«r ruajtjen. Ato ofrojnĂ« hapĂ«sira ku arti dhe trashĂ«gimia kulturore bashkĂ«jetojnĂ«, duke u mundĂ«suar komuniteteve tĂ« ndajnĂ« historitĂ« e tyre dhe tĂ« edukojnĂ« tĂ« tjerĂ«t. Ngjarjet si Dita NdĂ«rkombĂ«tare e Muzeut, e cila tĂ«rheq miliona nĂ« mbarĂ« botĂ«n pĂ«r t'u angazhuar me kulturat lokale, nxjerrin nĂ« pah rĂ«ndĂ«sinĂ« e kĂ«tyre institucioneve. TrashĂ«gimia kulturore si njĂ« burim inovacioni TrashĂ«gimia kulturore shpesh shihet si njĂ« lente nĂ« tĂ« kaluarĂ«n, por ajo gjithashtu ndez inovacionin. ArtistĂ«t tĂ«rhiqen nga kontekstet e tyre historike dhe kulturore pĂ«r tĂ« krijuar vepra novatore. PĂ«r shembull, dizajnerĂ«t bashkĂ«kohorĂ« tĂ« modĂ«s pĂ«rfshijnĂ« modele tradicionale ndĂ«rsa eksperimentojnĂ« me pĂ«lhura moderne, duke çuar nĂ« dizajne tĂ« reja qĂ« nderojnĂ« rrĂ«njĂ«t e tyre. TrashĂ«gimia e mrekullueshme kulturore e vendeve tĂ« listuara nĂ« UNESCO tĂ« ShqipĂ«risĂ« ShqipĂ«ria, njĂ« perlĂ« mahnitĂ«se e vendosur nĂ« Ballkan, krenohet me njĂ« trashĂ«gimi kulturore magjepsĂ«se qĂ« magjeps udhĂ«tarĂ«t, historianĂ«t dhe entuziastĂ«t. Me peizazhe tĂ« ndryshme, tradita tĂ« lashta dhe komunitete tĂ« gjalla, ShqipĂ«ria ka siguruar me krenari disa listime tĂ« UNESCO-s qĂ« nxjerrin nĂ« pah bukurinĂ« dhe rĂ«ndĂ«sinĂ« e aseteve tĂ« saj kulturore. Ky blog eksploron rĂ«ndĂ«sinĂ« e trashĂ«gimisĂ« kulturore tĂ« ShqipĂ«risĂ« dhe shfaq aspektet e jashtĂ«zakonshme qĂ« kanĂ« fituar njĂ« vend tĂ« spikatur nĂ« listĂ«n e TrashĂ«gimisĂ« BotĂ«rore tĂ« UNESCO-s. RĂ«ndĂ«sia kulturore e listimeve tĂ« UNESCO-s UNESCO (Organizata e Kombeve tĂ« Bashkuara pĂ«r Arsimin, ShkencĂ«n dhe KulturĂ«n) identifikon vende nĂ« mbarĂ« botĂ«n qĂ« kanĂ« vlera tĂ« jashtĂ«zakonshme universale. KĂ«to listime jo vetĂ«m qĂ« njohin trashĂ«giminĂ« kulturore tĂ« njĂ« rajoni, por gjithashtu inkurajojnĂ« ruajtjen dhe vlerĂ«simin e saj pĂ«r brezat e ardhshĂ«m. Kur njĂ« vend shtohet nĂ« listĂ«n e TrashĂ«gimisĂ« BotĂ«rore, statusi i tij rritet, duke ndihmuar nĂ« mbrojtjen e karakterit tĂ« tij unik. Ky proces ofron njĂ« mundĂ«si pĂ«r vendasit dhe vizitorĂ«t qĂ« tĂ« pĂ«rfshihen me traditat dhe historitĂ« e tij. Ădo mbishkrim rrĂ«fen njĂ« histori pĂ«r lidhjen e ndĂ«rlikuar midis natyrĂ«s dhe kulturĂ«s. NĂ« ShqipĂ«ri, vendet e listuara nĂ« UNESCO mishĂ«rojnĂ« historinĂ« e pasur tĂ« vendit, stilet mbresĂ«lĂ«nĂ«se arkitekturore dhe peizazhet mahnitĂ«se natyrore. Sipas UNESCO-s, mbi 1,150 vende janĂ« tĂ« gdhendura nĂ« mbarĂ« botĂ«n, me vetĂ«m 10 tĂ« vendosura nĂ« ShqipĂ«ri, duke shfaqur thesaret e veçanta kulturore tĂ« vendit. Tropoja: TrashĂ«gimia e TraditĂ«s sĂ« UNESCO-s Tropoja, njĂ« parajsĂ« e fshehur nĂ« ShqipĂ«rinĂ« e Veriut, festohet pĂ«r bukurinĂ« e saj natyrore qĂ« tĂ« lĂ« pa frymĂ« dhe trashĂ«giminĂ« e pasur kulturore. E njohur nĂ« vitin 2017, trashĂ«gimia kulturore jomateriale e âKcimit tĂ« TropojĂ«sâ nxjerr nĂ« pah tingujt e veçantĂ« tĂ« muzikĂ«s dhe kĂ«ngĂ«s tradicionale vendase tĂ« interpretuara nga anĂ«tarĂ«t e komunitetit. Kjo praktikĂ« shtrihet pĂ«rtej argĂ«timit tĂ« thjeshtĂ«; pasqyron identitetin historik dhe vlerat e popullit tropojan. Kcimi i TropojĂ«s luan njĂ« rol vendimtar nĂ« tubimet dhe festimet e komunitetit, duke nxitur lidhje tĂ« forta mes banorĂ«ve vendas. ĂuditĂ«risht, studimet tregojnĂ« se 85% e tropojanĂ«ve marrin pjesĂ« nĂ« kĂ«to tradita muzikore, duke demonstruar rĂ«ndĂ«sinĂ« e tyre nĂ« jetĂ«n e pĂ«rditshme. MeloditĂ« bezdisĂ«se dhe ritmet ritmike i zhytin dĂ«gjuesit nĂ« zakonet dhe vlerat e kĂ«tij rajoni magjepsĂ«s. Polifonia e LabĂ«risĂ«: NjĂ« trashĂ«gimi harmonike E mbishkruar nĂ« vitin 2005, "Polifonia e LabĂ«risĂ«" qĂ«ndron si njĂ« pĂ«rfaqĂ«sim i gjallĂ« i traditave unike muzikore tĂ« ShqipĂ«risĂ«. Kjo formĂ« e veçantĂ« e tĂ« kĂ«nduarit ndĂ«rthur zĂ«ra tĂ« shumtĂ« sĂ« bashku nĂ« harmoni tĂ« pĂ«rsosur, duke krijuar melodi magjepsĂ«se qĂ« rezonojnĂ« thellĂ«. Polifonia e LabĂ«risĂ« shkon pĂ«rtej muzikĂ«s; ai mishĂ«ron bashkĂ«punimin dhe tregimin e komunitetit. Shpesh, kĂ«to kĂ«ngĂ« pasqyrojnĂ« rrĂ«fimet e dashurisĂ«, trimĂ«risĂ« dhe pĂ«rvojave tĂ« pĂ«rditshme, duke ofruar njohuri pĂ«r tapiceri tĂ« pasur kulturore tĂ« rajonit. ĂuditĂ«risht, studimet tregojnĂ« se shfaqjet polifonike mund tĂ« tĂ«rheqin turma deri nĂ« 1000 pjesĂ«marrĂ«s, duke zbuluar popullaritetin dhe rĂ«ndĂ«sinĂ« e traditĂ«s. QĂ«ndrueshmĂ«ria e kĂ«saj praktike, e pĂ«rcjellĂ« brez pas brezi, nxjerr nĂ« pah rolin e saj nĂ« ruajtjen e identitetit kulturor tĂ« ShqipĂ«risĂ« dhe nxitjen e unitetit mes njerĂ«zve. Xhubleta magjepsĂ«se: NjĂ« ikonĂ« kulturore Xhubleta, njĂ« veshje tradicionale shqiptare, zĂ« njĂ« vend tĂ« rĂ«ndĂ«sishĂ«m nĂ« trashĂ«giminĂ« kulturore tĂ« vendit. E njohur nga UNESCO pĂ«r rĂ«ndĂ«sinĂ« e saj artistike, xhubleta shĂ«rben si njĂ« simbol i shquar i identitetit dhe bukurisĂ«. E punuar me modele tĂ« ndĂ«rlikuara dhe ngjyra tĂ« ndezura, kjo veshje tregon mjeshtĂ«rinĂ« e jashtĂ«zakonshme tĂ« artizanĂ«ve shqiptarĂ«. GratĂ« bĂ«jnĂ« xhubletĂ«n gjatĂ« festimeve, dasmave dhe festave, duke lidhur tĂ« kaluarĂ«n dhe tĂ« tashmen pĂ«rmes kĂ«saj veshjeje tĂ« pĂ«rjetshme. Ădo xhubletĂ« tregon historinĂ« e saj, duke pĂ«rfaqĂ«suar stilet unike rajonale dhe traditat e mbĂ«shtetura nga komunitete tĂ« ndryshme. ShqipĂ«ria ka mbi 20 variacione tĂ« dallueshme tĂ« xhubletĂ«s, ku secila pasqyron ndikime unike kulturore. Duke nderuar kĂ«tĂ« formĂ« arti, UNESCO nxjerr nĂ« pah vlerĂ«n e diversitetit kulturor dhe nevojĂ«n pĂ«r tĂ« ruajtur traditat unike. Kryeveprat e natyrĂ«s: Vendet e TrashĂ«gimisĂ« BotĂ«rore tĂ« UNESCO-s PĂ«rveç praktikave tĂ« saj tĂ« jashtĂ«zakonshme kulturore, trashĂ«gimia shqiptare e UNESCO-s pĂ«rmban disa nga peizazhet mĂ« befasuese nĂ« botĂ«. Berati dhe Gjirokastra, tĂ« dyja tĂ« mbishkruara nĂ« vitin 2005, janĂ« shembulli i pĂ«rzierjes harmonike tĂ« vendit tĂ« arkitekturĂ«s dhe bukurisĂ« natyrore. Berati, i quajtur shpesh "qyteti i njĂ« mijĂ« dritareve", shfaq njĂ« koleksion tĂ« shkĂ«lqyer tĂ« shtĂ«pive tĂ« epokĂ«s osmane tĂ« vendosura pĂ«rballĂ« malit tĂ« mrekullueshĂ«m tĂ« Tomorrit. Fortifikimet e qytetit dhe peizazhet e pacenuara tregojnĂ« histori qĂ«ndrueshmĂ«rie, qĂ« datojnĂ« nĂ« shekullin e 4-tĂ« para Krishtit. Gjirokastra, e njohur pĂ«r arkitekturĂ«n e saj tĂ« veçantĂ« prej guri, pĂ«rmban njĂ« kĂ«shtjellĂ« qĂ« dominon horizontin. Kjo kĂ«shtjellĂ« historike strehon artefakte dhe ekspozita qĂ« udhĂ«zojnĂ« vizitorĂ«t nĂ« tĂ« kaluarĂ«n e saj tĂ« historisĂ«, duke zbuluar tregime tĂ« pushtimit dhe evolucionit kulturor gjatĂ« shekujve Arti Ă«shtĂ« i lidhur pazgjidhshmĂ«risht me trashĂ«giminĂ« ka aftĂ«sinĂ« e jashtĂ«zakonshme pĂ«r tĂ« lidhur njerĂ«zit. NĂ« njĂ« botĂ« qĂ« shpesh ndihet e shkĂ«putur, kreativiteti shĂ«rben si njĂ« mjet i fuqishĂ«m pĂ«r tĂ« kapĂ«rcyer boshllĂ«qet dhe pĂ«r tĂ« nxitur lidhjen. Kjo Ă«shtĂ« veçanĂ«risht e vĂ«rtetĂ« nĂ« kulturĂ«n shqiptare, ku traditat artistike jo vetĂ«m qĂ« pasurojnĂ« jetĂ«n e pĂ«rbashkĂ«t, por edhe promovojnĂ« ndĂ«rgjegjĂ«simin dhe harmoninĂ«. Thelbi i formĂ«simit mendĂ«sisĂ« nĂ« kulturĂ«n shqiptare MindplotĂ« pĂ«rfshin tĂ« qenit i pranishĂ«m me interes dhe i angazhuar nĂ« kĂ«tĂ« moment. Na inkurajon tĂ« eksplorojmĂ« mendimet dhe emocionet tona pa bĂ«rĂ« gjykime. NĂ« ShqipĂ«ri, kjo praktikĂ« Ă«shtĂ« e endur thellĂ« nĂ« forma tĂ« ndryshme arti, duke pĂ«rfshirĂ« muzikĂ«n, kĂ«rcimin dhe artet pamore. ShqipĂ«ria pĂ«rmban njĂ« sixhade tĂ« pasur kulturore, qĂ« pasqyron ndikime tĂ« ndryshme nga malet e saj tĂ« thyer deri nĂ« rajonet shumĂ«ngjyrĂ«she bregdetare. Muzika popullore tradicionale, me meloditĂ« e saj magjepsĂ«se, i tĂ«rheq dĂ«gjuesit nĂ« momentin e tanishĂ«m. PĂ«r shembull, gjatĂ« njĂ« mbledhjeje, njerĂ«zit shpesh e gjejnĂ« veten tĂ« prekur nga kĂ«ngĂ«t qĂ« ngjallin emocione tĂ« lidhura me trashĂ«giminĂ« e tyre, duke nxitur introspeksion dhe lidhje. Sipas njĂ« studimi, 78% e pjesĂ«marrĂ«sve ndiheshin mĂ« tĂ« rrĂ«njosur nĂ« kulturĂ«n e tyre pĂ«rmes pĂ«rvojave tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta muzikore. Roli i muzikĂ«s dhe vallĂ«zimit popullor Muzika popullore qĂ«ndron nĂ« qendĂ«r tĂ« traditĂ«s shqiptare. Ritmet e saj i bĂ«jnĂ« jehonĂ« jetĂ«s sĂ« pĂ«rditshme tĂ« njerĂ«zve. KĂ«ndimi dhe kĂ«rcimi krijojnĂ« njĂ« hapĂ«sirĂ« ââftuese ku individĂ«t mund tĂ« pushojnĂ« nga shqetĂ«simet dhe tĂ« festojnĂ« tĂ« tashmen. Merrni valle "Vallja e DajĂ«s",Vallja e ''Tropojes, njĂ« valle tradicionale qĂ« jo vetĂ«m thekson unitetin shoqĂ«ror, por shĂ«rben edhe si njĂ« kujtesĂ« pĂ«r tĂ« vlerĂ«suar jetĂ«n nĂ« moment. Ădo hap i kĂ«rcimit Ă«shtĂ« krijuar pĂ«r tĂ« sinkronizuar pjesĂ«marrĂ«sit, duke krijuar njĂ« atmosferĂ« medituese. Hulumtimet sugjerojnĂ« se kĂ«rcimi mund tĂ« zvogĂ«lojĂ« nivelet e stresit deri nĂ« 40%, duke dĂ«shmuar efektivitetin e tij si njĂ« mjet pĂ«r ndĂ«rgjegjĂ«simin. Tregimi i tregimeve si njĂ« mjet i vetĂ«dijes Tregimi zĂ« njĂ« vend tĂ« veçantĂ« nĂ« kulturĂ«n shqiptare, duke vepruar si njĂ« mjet pĂ«r ndĂ«rgjegjĂ«simin. Te rriturit pĂ«rcjellin tregime tĂ« mbushura me mençuri, tema tĂ« qĂ«ndrueshmĂ«risĂ«, dashurisĂ« dhe komunitetit. KĂ«to tregime inkurajojnĂ« dĂ«gjuesit tĂ« reflektojnĂ« mbi jetĂ«n e tyre, duke rritur ndjeshmĂ«rinĂ« dhe duke nxitur mirĂ«kuptimin. PĂ«r shembull, njĂ« histori e zakonshme apo me mbresa pĂ«r njĂ« personazh qĂ« kapĂ«rcenkufijte e e te mundures me pune jo vetĂ«m qĂ« argĂ«ton, por e fton audiencĂ«n tĂ« mendojĂ« pĂ«r sfidat e veta. Angazhimi me histori tĂ« tilla i lejon individĂ«t tĂ« ndalojnĂ« nga jeta e tyre e zĂ«nĂ« dhe tĂ« reflektojnĂ« mbi atĂ« qĂ« ka vĂ«rtet rĂ«ndĂ«si, duke thelluar lidhjen e tyre si me trashĂ«giminĂ« e tyre ashtu edhe me njĂ«ri-tjetrin. Artet Vizuale: NjĂ« kanavacĂ« pĂ«r Mindfulness Artet pamore tĂ« ShqipĂ«risĂ« â nga qĂ«ndisjet e ndĂ«rlikuara deri te pikturat e gjalla â ofrojnĂ« njĂ« mĂ«nyrĂ« tjetĂ«r pĂ«r tĂ« ushqyer vĂ«mendjen. Kur krijojnĂ« art, individĂ«t shpesh pĂ«rjetojnĂ« njĂ« gjendje rrjedhĂ«se, duke humbur gjurmĂ«t e kohĂ«s ndĂ«rsa fokusohen thellĂ« nĂ« punĂ«n e tyre, duke arritur te bejne mrekullira. PavarĂ«sisht nĂ«se Ă«shtĂ« thurja e qilimave tradicionale apo pikturimi i skenave tĂ« peizazheve mahnitĂ«se tĂ« ShqipĂ«risĂ«, vetĂ« procesi krijues inkurajon praninĂ«. PĂ«r shembull, njĂ« studim zbuloi se 67% e artistĂ«ve raportuan se ndjenin njĂ« ndjenjĂ« tĂ« rritur paqeje ndĂ«rsa ishin tĂ« zhytur nĂ« zanatin e tyre. Ădo vepĂ«r artistike tregon njĂ« histori, duke ftuar vlerĂ«simin dhe vĂ«mendjen nga shikuesit qĂ« mund tĂ« lidhen me emocionet e injektuara brenda. Mindplote i formĂ«simit mendĂ«sisĂ« PĂ«rmes Angazhimit nĂ« Komunitet Shprehja artistike nĂ« ShqipĂ«ri nuk Ă«shtĂ« vetĂ«m njĂ« pĂ«rpjekje individuale; ai lulĂ«zon nĂ« mjediset e komunitetit. Festivalet, koncertet dhe panairet krijojnĂ« hapĂ«sira ku njerĂ«zit mblidhen sĂ« bashku pĂ«r tĂ« festuar dhe ndarĂ« trashĂ«giminĂ« e tyre. KĂ«to grumbullime u japin individĂ«ve njĂ« ndjenjĂ« pĂ«rkatĂ«sie dhe ngrenĂ« ndĂ«rgjegjen kolektive. Ndarja e vakteve, pĂ«rfshirja nĂ« muzikĂ« ose pjesĂ«marrja nĂ« vallĂ«zime tradicionale nxit njĂ« atmosferĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t, duke rritur lidhjet personale. TĂ« qenit pjesĂ« e ngjarjeve tĂ« tilla mund tĂ« rrisĂ« ndjenjĂ«n e kĂ«naqĂ«sisĂ« me 50%, pasi pjesĂ«marrĂ«sit shijojnĂ« momentin e rrethuar nga familja dhe miqtĂ«, duke shijuar tĂ« qeshurĂ«n dhe kreativitetin. Duke reflektuar mbi traditat shqiptare Traditat shqiptare shfaqin njĂ« kulturĂ« tĂ« pasur arti qĂ« promovon ndĂ«rgjegjĂ«simin pĂ«rmes pĂ«rvojave tĂ« pĂ«rbashkĂ«ta. Nga nxitja e muzikĂ«s popullore te vepra artizanale tĂ«rheqĂ«se vizualisht, çdo aspekt na inkurajon tĂ« qĂ«ndrojmĂ« tĂ« pranishĂ«m dhe tĂ« lidhur. NdĂ«rsa lundrojmĂ« nĂ« sfidat e jetĂ«s moderne, fuqia e artit shĂ«rben si njĂ« dritĂ« udhĂ«zuese, duke na lidhur me rrĂ«njĂ«t tona dhe me njĂ«ri-tjetrin. Thelbi i ndĂ«rgjegjes shtrihet pĂ«rtej praktikĂ«s individuale. Na fton tĂ« ndajmĂ« pĂ«rvojat tona dhe tĂ« pĂ«rqafojmĂ« kreativitetin. Duke respektuar traditat artistike tĂ« ShqipĂ«risĂ«, ne jo vetĂ«m thellojmĂ« vlerĂ«simin tonĂ« pĂ«r kulturĂ«n e saj, por gjithashtu marrim pjesĂ« nĂ« njĂ« udhĂ«tim ndĂ«rgjegjĂ«simi qĂ« ushqen mendjen dhe shpirtin tonĂ«. Kjo rrugĂ« rrit energjinĂ« tonĂ« kolektive dhe na bashkon pĂ«rmes bukurisĂ« sĂ« artit, duke na nxitur tĂ« gjithĂ«ve tĂ« pĂ«rqafojmĂ« momentin dhe tĂ« festojmĂ« humanizmin tonĂ« tĂ« pĂ«rbashkĂ«t.
- As fytyra, as gishtat: smartphonët e së ardhmes do të zhbllokohen me frymën tuaj
MĂ« shumĂ« se shenjat e gishtĂ«rinjve apo njohja e fytyrĂ«s nĂ« tĂ« ardhmen, telefonat inteligjentĂ« tanĂ« do tĂ« zhbllokohen me frymĂ«n tone, shkruan Ădo individ, nĂ« fakt, Ă«shtĂ« i pajisur me njĂ« mĂ«nyrĂ« unike pĂ«r tĂ« lejuar ajrin tĂ« rrjedhĂ« nga goja, pĂ«r shkak tĂ« konformimit tĂ« ndryshĂ«m tĂ« rrugĂ«ve tĂ« frymĂ«marrjes, faringut, laringut dhe zgavrave paranazale, si dhe ndryshimeve nĂ« shpejtĂ«sinĂ« e emetimit tĂ« frymĂ«marrjes. Kjo veçori mund tĂ« ndihmojĂ« nĂ« zhvillimin e njĂ« lloji tĂ« ri testi identifikimi pĂ«r tâi bĂ«rĂ« telefonat tanĂ« celularĂ« edhe mĂ« tĂ« sigurt, duke kapĂ«rcyer njĂ« dobĂ«si qĂ« ekziston me metodologjitĂ« aktualisht nĂ« pĂ«rdorim. Por le tĂ« shkojmĂ« me radhĂ«. I pari qĂ« kuptoi potencialin e llojit tĂ« ri tĂ« lĂ«shimit ishte njĂ« ekip shkencĂ«tarĂ«sh indianĂ« nga Instituti i TeknologjisĂ« Madras nĂ« Chennai, tĂ« cilĂ«t filluan pothuajse rastĂ«sisht tĂ« eksperimentojnĂ« me tĂ« dhĂ«nat e frymĂ«marrjes tĂ« regjistruara nga njĂ« sensor i shpejtĂ«sisĂ« sĂ« ajrit pĂ«r tĂ« kuptuar nĂ«se mund tĂ« lexoheshin nga Inteligjenca Artificiale. Testet u kryen mbi 94 vullnetarĂ« tĂ« tĂ« dy gjinive, nga tĂ« cilĂ«t u regjistruan 10 frymĂ«marrje tĂ« njĂ«pasnjĂ«shme, duke pĂ«rdorur njĂ« sensor tĂ« shpejtĂ«sisĂ« sĂ« ajrit tĂ« aftĂ« pĂ«r tĂ« marrĂ« mbi 10 000 lexime nĂ« sekondĂ«. TĂ« dhĂ«nat e mbledhura u analizuan nga softueri i AI, duke hartuar njĂ« profil tĂ« frymĂ«marrjes pĂ«r secilin prej individĂ«ve. FalĂ« kĂ«saj, studiuesit ishin nĂ« gjendje tĂ« verifikonin me saktĂ«si 97% nĂ«se njĂ« frymĂ« e re vinte apo jo nga subjekti nĂ« shqyrtim, thjesht bazuar nĂ« shpejtĂ«sinĂ« e emetimit. Telefonat inteligjentĂ« aktualĂ«, nĂ« fakt, mund tĂ« zhbllokohen edhe duke pĂ«rdorur gishtin ose fytyrĂ«n e njĂ« personi tĂ« vdekur, por nĂ« asnjĂ« rast nuk do tĂ« ishte e mundur tĂ« pĂ«rsĂ«ritej frymĂ«marrja e tyre. focus.it .
- Taylor Swift bën histori në Grammy Award
Taylor Swift bĂ«n histori nĂ« Grammy Award Taylor Swift Ă«shtĂ« gruaja e parĂ« nĂ« histori qĂ« Ă«shtĂ« nominuar shtatĂ« herĂ« pĂ«r albumin e vitit nĂ« Grammy. KĂ«ngĂ«tarja e âFortnightâ ka fituar katĂ«r herĂ« kategorinĂ« mĂ« tĂ« mirĂ«, duke bĂ«rĂ« histori nĂ« shfaqjen e çmimeve 2024. Tani, Swift do tĂ« pĂ«rpiqet tĂ« marrĂ« çmimin pĂ«rsĂ«ri nĂ« shkurt tĂ« vitit 2025. TĂ« premten, artistja shĂ«noi pesĂ« nominime pĂ«r albumin e saj tĂ« fundit, âThe Tortured Poets Departmentâ, i cili doli nĂ« prill. PĂ«rveç albumit tĂ« vitit, ajo u nominua pĂ«r rekordin e vitit (âFortnightâ), kĂ«ngĂ«n e vitit (âFortnightâ), albumin mĂ« tĂ« mirĂ« vokal pop (âThe Tortured Poets Departmentâ) dhe videoklipin mĂ« tĂ« mirĂ« (â Fortnightâ). SidoqoftĂ«, Swift nuk ishte i vetmi person qĂ« bĂ«ri histori tĂ« premten kur doli lista. BeyoncĂ© udhĂ«hoqi paketĂ«n me 11 nominime tĂ« jashtĂ«zakonshme, duke e bĂ«rĂ« atĂ« artisten mĂ« tĂ« nominuar nĂ« historinĂ« e shfaqjes. KĂ«ngĂ«tarja e âHaloâ tashmĂ« ka gjithsej 99 nominime gjatĂ« gjithĂ« karrierĂ«s sĂ« saj. âCowboy Carterâ Ă«shtĂ« nĂ« listĂ«n e albumit dhe kantri-albumit tĂ« vitit, dhe âTexas HoldâEmâ Ă«shtĂ« nominuar pĂ«r albumin, kĂ«ngĂ«n dhe kĂ«ngĂ«n e vitit. BeyoncĂ© mori gjithashtu njĂ« mori nominimesh nĂ« zhanre tĂ« tjera, si pop, country .Ajo dhe Swift do tĂ« luftojnĂ« kundĂ«r AndrĂ© 3000, Sabrina Carpenter, Charli XCX, Jacob Collier, Billie Eilish dhe Chappell Roan pĂ«r çmimin e shquar kĂ«tĂ« vit.
- Thyen rekord libri i Taylor Swift
Thyen rekord libri i Taylor Swift Taylor Swift po thyen rekorde jashtĂ« muzikĂ«s. Libri Eras Tour i 14-herĂ« fitueses tĂ« Grammy-sĂ« shiti 814,000 kopje nĂ« fundjavĂ«n e tij tĂ« parĂ«, raportoi Associated Press tĂ« mĂ«rkurĂ«n, 4 dhjetor. Tani Ă«shtĂ« libri mĂ« i shitur i javĂ«s dhe publikimi mĂ« i suksesshĂ«m i vitit, sipas medias. Taylor Swift | Eras Tour Book pĂ«rmban mbi 500 foto nga turneu i saj rekord 20-mujor qĂ« pĂ«rfshiu pesĂ« kontinente. Libri me 256 faqe shitet vetĂ«m nĂ« Target pĂ«r 39,99 dollarĂ« dhe u publikua mĂ« 29 nĂ«ntor. Taylor  njoftoi librin e turneut tĂ« saj historik gjatĂ« njĂ« segmenti Good Morning America mĂ« 15 tetor. âKĂ«tu Ă«shtĂ« retrospektiva zyrtare e turneut mĂ« tĂ« mrekullueshĂ«m tĂ« jetĂ«s sime, e dashura ime Eras Tour,â tha kĂ«ngĂ«tarja e âFortnightâ nĂ« atĂ« kohĂ«, pĂ«r njĂ« publikim. â Faleminderit fansave qĂ« erdhĂ«n nĂ« kĂ«tĂ« shfaqje. Ju ishit ajo qĂ« e bĂ«ri The Eras Tour tĂ« suksesshĂ«m.â Brenda ballinĂ«s sĂ« librit, Swift shkroi njĂ« shĂ«nim tĂ« veçantĂ« pĂ«r fansat e saj, ku pasqyroi udhĂ«timin e saj. âNuk do ta harroj kurrĂ« momentin kur ia shpjegova ekipit tim idenĂ« time pĂ«r konceptin e The Eras Tour, â shkroi ajo, duke shtuar se kjo e bĂ«ri atĂ« tĂ« â ishte mĂ« e disiplinuar dhe e pĂ«rkushtuar ndaj shĂ«ndetit tim, fitnesit dhe qĂ«ndrueshmĂ«risĂ«â .
- Dua Lipa flet shqip për revistën Vogue
Dua Lipa flet shqip pĂ«r revistĂ«n Vogue Edhe pse Ă«shtĂ« rritur nĂ« MbretĂ«rinĂ« e Bashkuar, Dua Lipa e flet nĂ« mĂ«nyrĂ« perfekte gjuhĂ«n shqipe dhe madje kĂ«tĂ« e tregon me krenari. KĂ«shtu ka bĂ«rĂ« edhe gjatĂ« njĂ« interviste pĂ«r revistĂ«n prestigjioze Vogue, nĂ« rubrikĂ«n âWhatâs in my Bagâ. NdĂ«rsa tregonte se çfarĂ« kishte nĂ« çantĂ«n e saj, Dua nxori librat e Spanjishtes dhe FrĂ«ngjishtes, duke zbuluar se Ă«shtĂ« fokusuar te mĂ«simi i kĂ«tyre dy gjuhĂ«ve dhe mĂ« pas do tĂ« donte tĂ« mĂ«sonte italishten. MegjithatĂ«, ajo theksoi se e flet gjuhĂ«n shqipe rrjedhshĂ«m, duke folur njĂ« fjali edhe nĂ« shqip. âHej Vogue, unĂ« jam Dua Lipa, edhe ja çfarĂ« kam nĂ« çantĂ« sotâ, tha Dua. https://www.instagram.com/reel/DDPEUp7tMfF/?igsh=Yjd3NDh3em5hYzd0
- A i parandjejmë vërtet gjërat? Shkenca e ka një shpjegim
A i parandjejmĂ« vĂ«rtet gjĂ«rat? Shkenca e ka njĂ« shpjegim Neurobiologjia e intuitĂ«s dhe shkenca qĂ« e studion atĂ« na tregojnĂ« se zbatimi i saj Ă«shtĂ« mĂ« i rĂ«ndĂ«sishĂ«m sot se kurrĂ«. NĂ« njĂ« botĂ« qĂ« ndonjĂ«herĂ« Ă«shtĂ« kaotike dhe komplekse, tĂ« dish se si ta dĂ«gjosh zĂ«rin e brendshĂ«m mund tĂ« ndihmojĂ« nĂ« marrjen e vendimeve tĂ« duhura. Neurobiologjia e intuitĂ«s ekziston dhe na zbulon njĂ« aspekt vĂ«rtet interesant: ne i marrim shumicĂ«n e vendimeve bazuar nĂ« tĂ« ashtuquajturat paragjykime. NĂ« fund tĂ« fundit, Ă«shtĂ« ai zĂ« i brendshĂ«m qĂ« Ă«shtĂ« nĂ« kontakt me identitetin tonĂ« dhe me thelbin e gjithçkaje tĂ« pĂ«rjetuar, dhe ndjerĂ«. Duke i dhĂ«nĂ« hapĂ«sirĂ« ââpjesĂ«s sonĂ« intuitive, ne lehtĂ«sojmĂ« njĂ« mjet me vlerĂ« tĂ« madhe. Le ta pranojmĂ«, intuita shpesh na hap botĂ«n e padukshme, duke na vĂ«nĂ« nĂ« kontakt me njĂ« anĂ« tĂ« vetes sonĂ« qĂ« vepron nĂ« skutat mĂ« tĂ« thella tĂ« tĂ« pandr4rgjegjshmes. NdonjĂ«herĂ« na duket aq e huaj sa nuk Ă«shtĂ« e pazakontĂ« ta mendojmĂ« kĂ«tĂ« dimension si diçka jo shumĂ« shkencore, jo shumĂ« logjike dhe pĂ«r rrjedhojĂ« mĂ« shumĂ« qĂ« i pĂ«rket sferĂ«s mistike. MegjithatĂ«, Ă«shtĂ« gabim ta mendosh kĂ«shtu. Intuita Ă«shtĂ« shqisa jonĂ« e gjashtĂ« dhe, si e tillĂ«, ky dimension pĂ«rdor literaturĂ« tĂ« gjerĂ« shkencore. Ne gjejmĂ« libra vĂ«rtet interesantĂ«, si Edukimi i IntuitĂ«s, nga Robin M. Hogarth ose Inteligjenca Intuitive, nga Malcolm Gladwell. NĂ« kĂ«to punime, si nĂ« tĂ« tjerat, na kujtohet rĂ«ndĂ«sia e kĂ«tij burimi, i cili na ndihmon tĂ« integrojmĂ« tĂ« menduarit analitik. Disa studiues mjekĂ«sorĂ« si Jonas Salk, i njohur pĂ«r zhvillimin e vaksinĂ«s sĂ« poliomielitit, shkroi njĂ« vepĂ«r interesante nĂ« vitin 1983, tĂ« titulluar Bashkimi i intuitĂ«s dhe arsyes, nĂ« tĂ« cilĂ«n ai diskutoi nevojĂ«n pĂ«r tĂ« mbajtur nĂ« mendje shqisĂ«n tonĂ« tĂ« gjashtĂ« nĂ« jetĂ«n tonĂ« tĂ« pĂ«rditshme. Ne tĂ« gjithĂ« kemi nevojĂ« pĂ«r atĂ« zĂ« tĂ« brendshĂ«m pĂ«r tĂ« marrĂ« vendimet e duhura. ĂfarĂ« na thotĂ« neurobiologjia e intuitĂ«s? Neurobiologjia e intuitĂ«s na thotĂ« se kĂ«to procese mendore nuk vijnĂ« nga imagjinata njerĂ«zore. Ata nĂ« fakt kanĂ« njĂ« rrĂ«njĂ« neurologjike. Ishte Dr. Keiji Tanaka nga Instituti i Shkencave tĂ« Trurit RIKEN, i cili pĂ«rfundoi njĂ« studim interesant nĂ« kĂ«rkim tĂ« pĂ«rgjigjeve se si artikulohet shqisa e gjashtĂ« nĂ« nivelin e trurit. PĂ«r ta arritur kĂ«tĂ«, ai pĂ«rdori lojtarĂ« tĂ« aftĂ« shogi qĂ« vepruan si subjekte testimi. ĂshtĂ« njĂ« lojĂ« strategjike shumĂ« e ngjashme me lojĂ«n e shahut, nĂ« tĂ« cilĂ«n njerĂ«zit mĂ« tĂ« aftĂ« pĂ«rdorin shkĂ«lqyeshĂ«m intuitĂ«n e tyre pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« lĂ«vizje tĂ« jashtĂ«zakonshme. Dr. Tanaka kreu gjithashtu njĂ« seri rezonancash magnetike nĂ« kĂ«tĂ« grup njerĂ«zish pĂ«r tĂ« verifikuar se cilat zona tĂ« trurit ishin aktivizuar nĂ« njĂ« masĂ« mĂ« tĂ« madhe. NĂ« kontekstin e neurobiologjisĂ« sĂ« intuitĂ«s, u vu re se zona qĂ« ndriçoi mĂ« shumĂ« ishte e quajtura precuneus. Kjo Ă«shtĂ« njĂ« pjesĂ« e vogĂ«l e lobit parietal sipĂ«ror e cila, pĂ«r mĂ« tepĂ«r, ndodhet pikĂ«risht midis dy hemisferave cerebrale. PĂ«r mĂ« tepĂ«r, precuneus Ă«shtĂ« e lidhur me kujtesĂ«n episodike, pĂ«rpunimin pamor-hapĂ«sinor dhe, shumĂ« interesante, me vetĂ«dijen tonĂ«. Korteksi ventromedial paraballor dhe roli i tij nĂ« neurobiologjinĂ« e intuitĂ«s NjĂ« zonĂ« tjetĂ«r interesante qĂ« aktivizohet kur pĂ«rdorim kĂ«to pĂ«rgjigje mĂ« intuitive Ă«shtĂ« korteksi ventromedial paraballor. Kjo e fundit Ă«shtĂ« njĂ« strukturĂ« vĂ«rtet relevante. Arsyeja? PĂ«rmban informacion nĂ« lidhje me shpĂ«rblimet e kaluara, si dhe peshĂ«n e gabimeve tĂ« pĂ«suar ose tĂ« kryera qĂ« duhet tĂ« shmangim pĂ«r tĂ« mos pĂ«suar pasoja tĂ« pakĂ«ndshme. Ishte neuroshkencĂ«tari i famshĂ«m Antonio Damasio ai qĂ« pĂ«rcaktoi rĂ«ndĂ«sinĂ« e kĂ«saj fushe nĂ« vendimet tona. Aspekti mĂ« interesant Ă«shtĂ« se na shtyn tĂ« kemi reagime tĂ« bazuara nĂ« emocione. Le tĂ« marrim njĂ« shembull: takojmĂ« njĂ« person nĂ« njĂ« festĂ« dhe mĂ« pas ai na fton tĂ« shkojmĂ« nĂ« shtĂ«pinĂ« e tij. Korteksi prefrontal ventromedial mund tĂ« bĂ«jĂ« analiza tĂ« shpejta bazuar nĂ« pĂ«rvojat e kaluara. Mund tĂ« ndodhĂ« qĂ« karakteri, pamja, mĂ«nyra e tĂ« shprehurit tĂ« kĂ«tij personi tĂ« nxisin mungesĂ«n e besimit tek ne, sepse na kujton njĂ« person tjetĂ«r me tĂ« cilin gjĂ«rat nuk pĂ«rfunduan mirĂ«. Kjo strukturĂ« do tĂ« shkaktojĂ« njĂ« reagim vigjilent. Kjo do tĂ« jetĂ« mĂ«nyra nĂ« tĂ« cilĂ«n zĂ«ri i intuitĂ«s do tĂ« shfaqet nĂ« pjesĂ«n tonĂ« tĂ« ndĂ«rgjegjshme. Tani, sapo tĂ« dĂ«gjojmĂ« atĂ« zĂ« tĂ« brendshĂ«m, kemi dy mundĂ«si: ta dĂ«gjojmĂ« ose tâia nĂ«nshtrojmĂ« atĂ« ndjesi filtrit tĂ« mendimit mĂ« analitik, pĂ«r tĂ« bĂ«rĂ« njĂ« vlerĂ«sim mĂ« skrupuloz. BĂ«rthama kaudate Studimet shkencore mbi neurobiologjinĂ« e intuitĂ«s na tregojnĂ« gjithashtu pĂ«r bĂ«rthamĂ«n kaudate. Kjo strukturĂ« Ă«shtĂ« pjesĂ« e ganglioneve bazale, zona qĂ« lidhen me proceset e tĂ« mĂ«suarit, zakonet tona dhe sjelljet mĂ« automatike. Prandaj, bĂ«rthama kaudate stimulon atĂ« impuls tĂ« shqisĂ«s sĂ« gjashtĂ« pĂ«r tĂ« na ndihmuar tĂ« marrim vendime tĂ« shpejta dhe pothuajse automatike bazuar nĂ« pĂ«rvojĂ«n dhe mĂ«simet e mĂ«parshme. NĂ« kĂ«tĂ« mĂ«nyrĂ« â dhe siç mund tĂ« konkludohet nga tĂ« gjitha kĂ«to tĂ« dhĂ«na â ka pak vend pĂ«r tĂ« dyshuar se proceset e lartpĂ«rmendura janĂ« rezultat i imagjinatĂ«s sĂ« pastĂ«r ose rastĂ«sisĂ«. Intuita nuk pĂ«rbĂ«het vetĂ«m nga lidhjet neuronale; nis nga pĂ«rvoja jonĂ«, ushqehet me thelbin e personalitetit tonĂ« dhe me atĂ« arkĂ« qĂ« Ă«shtĂ« e pandĂ«rgjegjshmja, mbi tĂ« cilĂ«n qĂ«ndron thelbi i qenies sonĂ«. TĂ« flasĂ«sh pĂ«r parandjenja nuk do tĂ« thotĂ« tĂ« flasĂ«sh pĂ«r pseudoshkencĂ«: nĂ« realitet je duke pĂ«rdorur atĂ« mekanizĂ«m qĂ« gjithmonĂ« ka pĂ«rcaktuar qenien njerĂ«zore, pavarĂ«sisht gjinisĂ« apo kulturĂ«s. Le ta dĂ«gjojmĂ« gjithmonĂ« atĂ« zĂ« tĂ« brendshĂ«m duke e integruar me tĂ« menduarit analitik.
- Letër e Friedrich Schiller-it për konteshën Marti Von Auhausen e shkruar më 7 dhjetor 1784
LetĂ«r dashurie e Friedrich Schiller-it pĂ«r konteshĂ«n Marti Von Auhausen e shkruar mĂ« 7 dhjetor 1784 Kam qenĂ« i sigurt qĂ« nuk do tĂ« mĂ« detyronit ta shkruajĂ« njĂ« letĂ«r tĂ« kĂ«tillĂ«. Aq shumĂ« kam dĂ«shiruar qĂ« kurrĂ« mos ta shkruajĂ« letĂ«r tĂ« kĂ«tillĂ«. Dhe, çka bĂ«jĂ« tani, derisa ju âdragojtĂ«â brenda vetes po i zbusni. Tani po ngrihem nga dyshemeja, e mĂ« kujtohet kur ti mĂ« thoje se mĂ« doje. Dhe mĂ« tutje nuk dua ta shkruajĂ« kĂ«tĂ« letĂ«r. Dhe nuk e shkrova, por ti e ke shkruar pĂ«r mua. Ka mundur e tĂ«ra tĂ« pĂ«rfundonte qĂ« mĂ«ngjesin e parĂ«, qĂ« mos tĂ« mĂ« lejonit qĂ« tâju pĂ«lqeja, qĂ« mos tâju dua aq shumĂ« e qĂ« netĂ«ve mos tâi lusja yjet ta parandalonin ndarjen nga ti. MĂ« kanĂ« mbetur si ngushĂ«llim vetĂ«m ditĂ«t kur mbizotĂ«ronte buzĂ«qeshja, kur e kam ndjerĂ« qĂ« jam me ty, qĂ« me ty mund tĂ« arrijĂ« çdo gjĂ«, dhe kur mendoja se edhe ti poashtu dĂ«shiroje tĂ« jesh me mua, e dashura ime. Tani ik kur tĂ« vijĂ« unĂ«, e kthen kokĂ«n kur them diçka. NĂ« çka kam gabuar? VetĂ«m pse tĂ« dua? MĂ« ka mbetur njĂ« boshllĂ«k nĂ« zemĂ«r. MĂ« nuk pyes âpseâ, pasi qĂ« kjo nuk Ă«shtĂ« pyetja e duhur⊠I mbĂ«shtjellur me heshtjen tonĂ« dhe edhe mĂ« tutje nuk e di si ta humb shpresĂ«n, mĂ« ndihmo sĂ« paku nĂ« kĂ«tĂ«âŠ/ObserverKult
- đŠđ± | GĂ«zuar DitĂ«n e Ălirimit, ShqipĂ«ri! GĂ«zuar DitĂ«n e Ălirimit, ShqipĂ«ri!
đŠđ± | GĂ«zuar DitĂ«n e Ălirimit, ShqipĂ«ri! GĂ«zuar DitĂ«n e Ălirimit, ShqipĂ«ri! Sot Ă«shtĂ« njĂ« ditĂ« ku historia flet me gjuhĂ«n e zemrĂ«s dhe çdo kujtim i luftĂ«s per liri, mbart nĂ« vete njĂ« akt heroik tĂ« thellĂ« dashurie pĂ«r atdheun. LuftĂ«tarĂ«t tanĂ«, nĂ« çdo hap qĂ« hodhĂ«n, nĂ« çdo betejĂ« qĂ« pĂ«rballuan, nuk luftuan vetĂ«m pĂ«r lirinĂ«, por pĂ«r Ă«ndrrĂ«n e njĂ« ShqipĂ«rie tĂ« denjĂ« pĂ«r tâu dashur, pĂ«r tâu jetuar, pĂ«r tâu ruajtur per tu ndertuar si njĂ« thesar i pĂ«rbashkĂ«t. GĂ«zuar DitĂ«n e Ălirimit, ShqipĂ«ri! Sot Ă«shtĂ« njĂ« ditĂ« ku historia flet me gjuhĂ«n e zemrĂ«s dhe çdo kujtim i luftĂ«s per liri, mbart nĂ« vete njĂ« akt heroik tĂ« thellĂ« dashurie pĂ«r atdheun. LuftĂ«tarĂ«t tanĂ«, nĂ« çdo hap qĂ« hodhĂ«n, nĂ« çdo betejĂ« qĂ« pĂ«rballuan, nuk luftuan vetĂ«m pĂ«r lirinĂ«, por pĂ«r Ă«ndrrĂ«n e njĂ« ShqipĂ«rie tĂ« denjĂ« pĂ«r tâu dashur, pĂ«r tâu jetuar, pĂ«r tâu ruajtur per tu ndertuar si njĂ« thesar i pĂ«rbashkĂ«t. Ădo shqiptar qĂ« u ngrit nĂ« atĂ« kohĂ« nuk mendoi vetĂ«m pĂ«r veten e tij, por pĂ«r tĂ« ardhmen, pĂ«r dashurinĂ« qĂ« ndiente pĂ«r ata qĂ« do tĂ« vinin pas, pĂ«r ne qĂ« sot e kujtojmĂ« me krenari. Liria Ă«shtĂ« akti mĂ« sublim i historisĂ« sonĂ«, njĂ« ndjenje qĂ« rezonon e rreh me çdo zemĂ«r, njĂ« flakĂ« qĂ« ndriçon çdo brez. TĂ« jesh i lirĂ« Ă«shtĂ« tĂ« duash dhe tĂ« besosh nĂ« tĂ« ardhmen. Ădo shqiptar qĂ« u ngrit nĂ« atĂ« kohĂ« nuk mendoi vetĂ«m pĂ«r veten e tij, por pĂ«r tĂ« ardhmen, pĂ«r dashurinĂ« qĂ« ndiente pĂ«r ata qĂ« do tĂ« vinin pas, pĂ«r ne qĂ« sot e kujtojmĂ« me krenari. Liria Ă«shtĂ« akti mĂ« sublim i historisĂ« sonĂ«, njĂ« ndjenje qĂ« rezonon e rreh me çdo zemĂ«r, njĂ« flakĂ« qĂ« ndriçon çdo brez. TĂ« jesh i lirĂ« Ă«shtĂ« tĂ« duash dhe tĂ« besosh nĂ« tĂ« ardhmen. NĂ« kĂ«tĂ« ditĂ« tĂ« shĂ«nuar pĂ«r historinĂ« tonĂ« kombĂ«tare, pĂ«rulemi me respekt pĂ«rpara atyre qĂ« dhanĂ« gjithçka nĂ« emĂ«r tĂ« lirisĂ« dhe pavarĂ«sisĂ«. Lufta jonĂ« kundĂ«r nazifashizmit ishte njĂ« moment i lavdishĂ«m, njĂ« pĂ«rpjekje e pĂ«rbashkĂ«t ku gjaku dhe sakrificat e mijĂ«ra shqiptarĂ«ve vunĂ« themelet e njĂ« tĂ« ardhmeje mĂ« tĂ« lirĂ« dhe mĂ« tĂ« drejtĂ«. Ishte njĂ« luftĂ« qĂ« pĂ«rfshiu njerĂ«z tĂ« thjeshtĂ«, burra dhe gra, tĂ« cilĂ«t guxuan tĂ« Ă«ndĂ«rrojnĂ« pĂ«r njĂ« ShqipĂ«ri tĂ« lirĂ«, duke vendosur atdheun mbi gjithçka. Lufta jonĂ« çlirimtare Ă«shtĂ« jo vetĂ«m njĂ« testament i sĂ« kaluarĂ«s, por edhe njĂ« thirrje pĂ«r brezat e sotĂ«m. ĂshtĂ« njĂ« sfidĂ« pĂ«r tĂ« parĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ«n ashtu siç Ă«shtĂ« â pa glorifikime tĂ« panevojshme dhe pa pĂ«rbaltje tĂ« pamerituara. VetĂ«m duke ruajtur dinjitetin njerĂ«zor dhe duke pranuar historinĂ« tonĂ« me gjithĂ« kompleksitetin e saj, mund tĂ« ndĂ«rtojmĂ« njĂ« tĂ« ardhme tĂ« denjĂ« pĂ«r idealet e atyre qĂ« luftuan pĂ«r ne. Kjo ditĂ« na kujton se ShqipĂ«ria e nesĂ«rme duhet tĂ« jetĂ« e bashkuar dhe gjithĂ«pĂ«rfshirĂ«se, njĂ« ShqipĂ«ri qĂ« nderon tĂ« kaluarĂ«n duke punuar pĂ«r njĂ« tĂ« ardhme ku liria dhe dinjiteti i çdo qytetari tĂ« jenĂ« tĂ« pacenueshme. Liria Ă«shtĂ« akti mĂ« sublim i historisĂ« sonĂ«, njĂ« ndjenje qĂ« rezonon e rreh me çdo zemĂ«r, njĂ« flakĂ« qĂ« ndriçon çdo brez. TĂ« jesh i lirĂ« Ă«shtĂ« tĂ« duash dhe tĂ« besosh nĂ« tĂ« ardhmen. Gezuar diten e clirimit te Atdheut. Pergatiti. Liliana Pere
- Aspasia, gruaja që dashuroi Sokrati!
Aspasia, gruaja qĂ« dashuroi Sokrati! Ku e mori Sokrati, figura themelore e filozofisĂ« perĂ«ndimore, frymĂ«zimin pĂ«r idetĂ« e tij origjinale pĂ«r tĂ« vĂ«rtetĂ«n? PĂ«r dashurinĂ«, drejtĂ«sinĂ«, guximin dhe dijen? A lidhet kjo me atĂ« qĂ« quanin, Aspasia e Miletit. NjĂ« libĂ«r i studiuesit britanik Armand DâAngour, profesor nĂ« Universitetin e Oksfordit, konkludon se njĂ« grua e zgjuar, e quajtur Aspasia e Miletusit, ka ndikuar idetĂ« e njĂ« prej figurave themelore tĂ« filozofisĂ« perĂ«ndimore. NĂ« studimin me titull âSokrati i dashuruar â formimi i njĂ« filozofiâ, thuhet se, si djalĂ« i ri nĂ« AthinĂ«n e shekullit tĂ« pestĂ« para Krishtit, Sokrati u njoh me AspasinĂ«, idetĂ« e tĂ« cilĂ«s mbi dashurinĂ« dhe transhendecĂ«n e ndihmuan tĂ« formulonte disa aspekte tĂ« ideve tĂ« tij. IdetĂ« e saj mbi dashurinĂ« dhe transhendencĂ«n, e frymĂ«zuan Sokratin pĂ«r tĂ« formuluar aspekte kyçe tĂ« mendimit tĂ« tij. (Siç dĂ«shmohet edhe nga Platoni). NĂ«se pranohet dĂ«shmia pĂ«r kĂ«tĂ« tezĂ«, historia e filozofisĂ« do tĂ« ketĂ« marrĂ« njĂ« kthesĂ« tĂ« rĂ«ndĂ«sishme. NjĂ« gruaje, qĂ« Ă«shtĂ« fshirĂ« padrejtĂ«sisht nga historia, duhet tâi njihet merita e hedhjes sĂ« themeleve tĂ« traditĂ«s filozofike 2500-vjeçare. NjĂ« pikturĂ« neoklasike e artistit tĂ« shekullit tĂ« 19-tĂ«, Nikolas Monsio, e tregon Sokratin tĂ« ulur nĂ« njĂ« tavolinĂ« pĂ«rballĂ« Aspasias sĂ« veshur bukur. Ushtari i ri i bukur, Alcibiades, i vĂ«zhgon qĂ« tĂ« dy nĂ« kĂ«mbĂ«. Imazhi prek perspektivĂ«n standarte tĂ« Sokratit. I varfĂ«r dhe i shĂ«mtuar. Djali i njĂ« punĂ«tori nĂ« gurore, ai ecte zbathur dhe me rroba tĂ« vjetra. Por Platoni, thotĂ« se Sokrati u frymĂ«zua nĂ« elokuenca e Aspasias, qĂ« pĂ«r mĂ« shumĂ« se njĂ« dekadĂ« ishte partnerja e burrĂ«shtetasit kryesor tĂ« AthinĂ«s, Perikliut. Me sa duket, njĂ« âkurtizanĂ«â me arsim tĂ« lartĂ«, Aspasia tregohet nĂ« pikturĂ« duke numĂ«ruar me gishta argumentet e njĂ« fjalimi qĂ« po mban para Sokratit. VĂ«shtrimi i saj drejtohet tek i riu aristokrat Alcibiades Ai ishte shĂ«rbĂ«tori i Perikliut dhe ndoshta nipi i madh i Aspasias. Pretendohet se Sokrati, u magjeps nga pamja dhe karizma e Alcibiadesit. Siç tregohet nĂ« dialogjet e âSimpoziumitâ tĂ« Platonit, ai i shpĂ«toi jetĂ«n nĂ« BetejĂ«n e Potidaeas nĂ« vitin 432 Para ErĂ«s SonĂ«. BiografĂ«t e tij kryesorĂ«, Platoni dhe Ksenofoni, e njihnin atĂ« vetĂ«m si njĂ« burrĂ« tĂ« moshuar. Por Sokrati ishte dikur i ri, dhe njĂ« bashkĂ«kohĂ«s i drejtpĂ«rdrejtĂ« i Aspasias. Nga imazhet e mbijetuara tĂ« filozofit, informatat e herĂ«pashershme tĂ« dhĂ«na nga biografĂ«t e tij, dhe nĂ« tekstet e lashta qĂ« pĂ«rgjithĂ«sisht janĂ« neglizhuar ose keqinterpretuar, shfaqet njĂ« tablo e ndryshme e Sokratit. E njĂ« tĂ« riu tĂ« arsimuar, qĂ« u rrit pa qenĂ« mĂ« pak trim sa si njĂ« ushtar si Alcibiadesi. Si njĂ« dashnor i pasionuar i tĂ« dyja gjinive. Mbi gjitha njĂ« mendimtar dhe debatues i fortĂ«. Sokrati ishte i famshĂ«m pĂ«r thĂ«nien: âE vetmja gjĂ« qĂ« unĂ« di, Ă«shtĂ« se nuk di asgjĂ«!â. Por Platoni tek âSimpoziumiâ, thotĂ« se ai e mĂ«soi âtĂ« vĂ«rtetĂ«n rreth dashurisĂ«â nga njĂ« grua e zgjuar. Kjo grua quhet aty âDiotimaâ. Tek âSimpoziumiâ, Sokrati shpjegon doktrinĂ«n e saj. Studiuesit, e kanĂ« hedhur poshtĂ« mundĂ«sinĂ« qĂ« Diotima tĂ« jetĂ« njĂ« personazh i trilluar. Ajo Ă«shtĂ« pĂ«rshkruar nĂ« dialog si njĂ« priftĂ«reshĂ«, ose parashikuese e fatit tek duart e njerĂ«zve (mantis). Mendohet tĂ« jetĂ« njĂ« figurĂ« alegorike. Vizionare qĂ« mund tĂ« kishte nxitur njĂ« mendimtar si Sokrati tĂ« eksploronte misteret e dashurisĂ«. Por Platoni na jep disa tĂ« dhĂ«na tĂ« çuditshme pĂ«r identitetin e Diotimas, tĂ« cilat deri mĂ« tani nuk janĂ« sqaruar. âDiotimaâ, Ă«shtĂ« nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« njĂ« maskĂ« e hollĂ« pĂ«r Aspasian. Ajo vinte nga njĂ« familje e vjetĂ«r athinase, e lidhur me atĂ« tĂ« Perikliut, e cila ishte vendosur nĂ« qytetin grek tĂ« Miletit nĂ« Ioni (Azia e VogĂ«l), disa dekada mĂ« parĂ«. Kur emigroi nĂ« AthinĂ« rreth vitit 450 Para ErĂ«s SonĂ«, ajo ishte rreth 20-vjeçe. Asokohe edhe Sokrati ishte rreth tĂ« 20-ave. Disa vjet mĂ« vonĂ«, Aspasia u lidh me Perikliun, njĂ« nga politikanĂ«t kryesorĂ« tĂ« AthinĂ«s. Ishte 2 herĂ« mĂ« i madh nĂ« moshĂ« se ajo. NjĂ« nxĂ«nĂ«s i Aristotelit, Klearkusi, shkruan se âpara se Aspasia tĂ« bĂ«hej partnere e Perikliut, ajo ishte e lidhur me Sokratinâ. Kjo pĂ«rputhet edhe me dĂ«shmi tĂ« tjera, se Sokrati ishte pjesĂ« e rrethit tĂ« Perikliut qĂ«kur ishte i ri. Pa dyshim, nĂ« atĂ« mjedis ai do tĂ« njihej edhe me Aspasian. Duke qenĂ« se ishte pjesĂ« e kĂ«saj elite tĂ« privilegjuar nĂ« rininĂ« e vet, çfarĂ« nxiti Sokratin tâi kthehej jetĂ«s sĂ« filozofit. TĂ« shmangte suksesin material. Apo tĂ« riorientonte tĂ« menduarit filozofik pĂ«r breza tĂ« tĂ«rĂ«. Askush nuk ka synuar ndonjĂ«herĂ« tĂ« gjurmojĂ« jetĂ«n e Sokratit nĂ« moshĂ« tĂ« hershme. Burimet biografike janĂ« tĂ« shpĂ«rndara dhe fragmentare, dhe duket se nuk kanĂ« shumĂ« interes pĂ«r mendimin e tij. Por, meqenĂ«se Sokrati ishte i njohur nĂ« AthinĂ« si njĂ« filozof qĂ« nĂ« tĂ« 30-at e tij, periudha mĂ« e hershme e jetĂ«s sĂ« tij, Ă«shtĂ« ajo ku ne duhet tĂ« kĂ«rkojmĂ« dĂ«shmi tĂ« ndryshimit tĂ« drejtimit tĂ« tij, pĂ«r tâu bĂ«rĂ« mendimtari qĂ« njohim sot tĂ« gjithĂ«. Njohja e Sokratit me Aspasian, siguron lidhjen qĂ« mungon. Aspasia ishte gruaja mĂ« e zgjuar, dhe mĂ« me ndikim e kohĂ«s. Partnere e Perikliut pĂ«r rreth 15 vjet, ajo ishte e kritikuar dhe tallur nga dramaturgĂ«t komikĂ« â gazetarĂ«t tabloidĂ« tĂ« kohĂ«s â pĂ«r ndikimin e saj tĂ« madh mbi Perikliun. Si pjesĂ« e rrethit tĂ« mendimtarĂ«ve, artistĂ«ve dhe politikanĂ«ve tĂ« Perikliut, ajo pĂ«rshkruhet nga Platoni, Ksenofoni dhe tĂ« tjerĂ«t si njĂ« mĂ«suese e admiruar e elokuencĂ«s. Po ashtu edhe si njĂ« kĂ«shilltare mbi martesat. NĂ« dialogun e Platonit, Menekseni, ajo mĂ«son Sokratin si tĂ« mbajĂ« njĂ« fjalim nĂ« njĂ« funeral, siç kishte pretenduar se dikur e kishte mĂ«suar edhe Perikliun. Ishte e njohur pĂ«r aftĂ«sitĂ« e saj nĂ« tĂ« folur, dhe nĂ« veçanti mbi dashurinĂ«. Prandaj a ka gjasa qĂ« Sokrati dhe Aspasia, tĂ« kenĂ« rĂ«nĂ« nĂ« dashuri me njĂ«ri-tjetrin? AtĂ«herĂ« kur u takuan dhe biseduan pĂ«r herĂ« tĂ« parĂ« nĂ« tĂ« njĂ«zetat? Fakti qĂ« Platoni i jep AspasisĂ« njĂ« autoritet tĂ« konsiderueshĂ«m intelektual mbi Sokratin, ka alarmuar gjeneratat e studiesve. Ata kanĂ« hedhur nĂ« masĂ« tĂ« madhe poshtĂ« skenĂ«n tek Menekseni si njĂ« parodi tĂ« teknikave oratorike. NdĂ«rkohĂ«, ato kanĂ« qenĂ« tĂ« lumtur ta konsiderojnĂ« AspasinĂ« si njĂ« âprostitutĂ«â. KĂ« e kanĂ« ilustruar me citimet e poetĂ«ve komikĂ« tĂ« kohĂ«s. NĂ« rastin mĂ« tĂ« mirĂ«, studiuesit e kanĂ« ngritur AspasinĂ« nĂ« statusin e hetaeras. NjĂ« kurtizaneje. Por kĂ«tĂ« emĂ«rtim, ajo nuk e ka pasur nĂ« asnjĂ« rast nga burimet e lashta. Ka ardhur koha tâi rijapim AspasisĂ« sĂ« bukur dhe tĂ« zgjuar statusin e saj tĂ« vĂ«rtetĂ«, si njĂ« nga themelueset e filozofisĂ« perĂ«ndimore.
- 1 nëntori, pse festohet Dita e ta Gjithë Shenjtorëve
1 nëntori, pse festohet Dita e ta Gjithë Shenjtorëve Muaji i parafundit i vitit sapo ka hyrë e në kalendarin liturgjik, data 1 nëntor shënohet si dita e kremtimit të të gjithë shenjtorëve. Kjo vlen për besimet e bazuara tek Krishti. Në disa vende të botës, Dita e të Gjithë Shenjtorëve është festive e duke qenë se fill pas saj vjen Dita e të Vdekurve, shumë njerëz i përkujtojnë që më 1 nëntor të afërmit e tyre të ndarë nga jeta. Dita e të Gjithë Shenjtorëve njihet ndryshe edhe si një ditë feste që vëzhgon jetën e shumë shenjtorëve për të cilët nuk ka ditë feste specifike gjatë vitit. Ajo është pjesë e treditëshit kushtuar kujtimit të të vdekurve, duke filluar me Halloween-in (më 31 tetor) e pasuar nga Dita e të Gjithë Shenjtorëve (1 nëntor), si dhe Dita e Gjithë Shpirtrave (më 2 nëntor). Dita pasardhëse, 2 nëntori, shënon një moment lutjeje dhe përkujtimi për të afërmit, miqtë e po ashtu të huajt që nuk jetojnë më. Fillimet e kësaj feste datojnë në shekullin IV. Në Antioki kremtohej të dielën e parë pas Rrëshajve. Në shekullin VII, data u caktua me 13 maj, dita e kushtimit të Panteonit Shën Marisë së martirëve, por Gregori IV e vendosi kremtimin në 1 nëntor, pas të korrave vjeshtore, kur dhe ishte më e lehtë të sigurohej ushqimi për shtegtarët e shumtë që pas punëve verore ktheheshin në pelegrinë, shkruan tar. Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, SHBA e në Kanada megjithëse festimet e Halloween-it kryhen më 31 tetor, përsëri lidhen me Ditën e Gjithë Shenjtorëve. Gjatë shekullit të 20-të, kjo festë u kthye pothuaj tërësisht në laike edhe pse ende mbeten grupe të caktuara të krishterësh që vazhdojnë ta kremtojnë. Gjithsesi, Halloween-i nuk është një festë zyrtare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës apo në Kanada.
