Letër e hapur: Rrjeti i monitorimit kundër dhunës me bazë gjinore. Te bëjme efektive vendimet e Gjyqësorit për detyrimin e ushqimor për femijët !
- Apr 22, 2024
- 5 min read
Updated: Jul 3, 2024
LETËR E HAPUR
DREJTUAR:
-Z. Ulsi Manja ,
Ministër i Drejtësisë
-Znj.Albana Koçiu,
Ministre e Shëndetësisë dhe e Mbrojtjes Sociale
PËR DIJENI:
Znj. Erinda Ballanca, Avokate e Popullit,
Z.Robert Gajda, Komisioner për Mbrojtjen nga Diskriminimi
Znj.Fiona McCluney, Koordinatore e Përhershme, Zyra e Koordinatorit të Përhershëm të OKB-
së në Shqipëri;
Z. Michele Ribotta, Përfaqësues i UN Women në Shqipëri.
Znj. Petra Burcher, Këshilltare, Shefe e Bashkëpunimit për Zhvillim,
Ambasada e Mbretërisë së Suedisë
I nderuar Z. Ministër i Drejtësisë!
RRJETI I MONITORIMIT KUNDËR DHUNËS ME BAZË GJINORE
Aurela Anastasi
E nderuara Znj. Ministre e Shëndetësisë dhe e Mbrojtjes Sociale!
Në vijim të bashkëpunimit tonë, na lejoni të sjellim edhe njëherë në vëmendjen tuaj thirrjen që
organizatat e “Rrjetit të monitorimit kundër dhunës me bazë gjinore” kanë paraqitur vazhdimisht,
për marrjen e masave efektive për ekzekutimin e vendimeve gjyqësore mbi detyrimin ushqimor
për fëmijët.
Duke u ndodhur përpara rritjes së dukshme nga viti në vit, të rasteve ku vjelja e detyrimit
ushqimor për fëmijët ka dështuar veçanërisht, për shtresat në nevojë dhe viktimat e dhunës në
familje, kemi parashtruar se është e nevojshme të merren masa për të bërë të zbatueshme
vendimet gjyqësore për përmbushjen e detyrimit ushqimor, nga prindërit.
Thirrjet dhe sugjerimet tona janë bazuar në gjetjet e monitorimeve të organizatave të shoqërisë
civile, nga të cilat ka rezultuar në masë, pafuqia e institucioneve për ekzekutimin e vendimeve
gjyqësore për detyrimin ushqimor për fëmijët. Për përkeqësimin e situatës, të dyja ministritë janë
vënë në dijeni disa herë, duke filluar që nga viti 2017. 1
Kjo çështje evidentohet si shqetësuese edhe nga raporti i auditimit të performancës “Shërbimi
përmbarimor shtetëror në ekzekutimin e vendimeve gjyqësore” i Kontrollit të Lartë të Shtetit,
2023. Referuar të dhënave progresive për vitin 2022, nga ky Raport rezulton një total prej 9,455
çështjesh të paekzekutuara, nga të cilat 8,176, ose 86 % e tyre kanë objekt “pension ushqimor”.
Nga këto, 8,117 çështje janë në ekzekutim të vazhdueshëm, nga të cilat në 2,740 raste nuk
shlyhet detyrimi, për pamundësi paguese nga ana e debitorit. Ndërsa, për 1,345 çështje, detyrimi
shlyhet pjesërisht dhe jo i plotë, gjithashtu për paaftësi paguese. 2 Sjellim në vëmendje se këtu
është fjala për të drejtat ekonomike të fëmijëve, të lidhura ngushtë me parimin e “Interesit më të
lartë të fëmijës”, që kërkojnë angazhimin e institucioneve për zbatimin e ligjit dhe marrjen e
masave pozitive.
Ky shqetësim u ngrit edhe në Vërejtjet Përmbyllëse të Komitetit CEDAW për Shqipërinë, më
2023. Një nga rekomandimet e Komitetit CEDAW ishte: “Të ndërmarrë masa ligjore civile për
të siguruar pagesat për ushqim dhe mbështetje të fëmijëve në rastet kur babai nuk zbaton
vendimin e gjykatës, përfshirë përmes sigurimit të mbështetjes ekonomike nga shteti për nënat e
vetme dhe fëmijët e tyre dhe krijimit të një mekanizmi shtetëror për marrjen e pagesave nga
babai” 3 .
Një sfidë të vështirë përbëjnë rastet kur prindi debitor ndodhet jashtë vendit. Në bashkëpunim me
Ministrinë e Drejtësisë, kemi ndjekur procedurat ndërkombëtare për zbatimin e Konventës së
1 Shih: “Ekzekutimi i vendimeve gjyqësore - kusht për mbrojtjen dhe respektimin e të drejtave ekonomike në
familje”, Raport i Qendrës për Nisma Ligjore Qytetare, i gjindshëm në: http://www.qag-
2Kontrolli i Lartë i Shtetit, RAPORT AUDITIMI PERFORMANCE “Shërbimi përmbarimor shtetëror në
ekzekutimin e vendimeve gjyqësore, https://panel.klsh.org.al/storage/phpWpdUor.pdf, footnote 33, “Analiza vjetore
2022 e DPP”.
3 Komiteti për Eliminimin e Diskriminimit ndaj Grave, Vërejtje përmbyllëse mbi raportin e pestë periodik të
Shqipërisë, 2023.
RRJETI I MONITORIMIT KUNDËR DHUNËS ME BAZË GJINORE
Hagës dhe vjeljen e pensionit ushqimor për fëmijën, kur prindi debitor ndodhet jashtë vendit.
Por, deri më sot, Ministria e Drejtësisë, si autoritet përgjegjës për zbatimin e Konventës
respektive të Hagës, nuk ka arritur të ekzekutojë asnjë vendim gjyqësor për detyrimin ushqimor
ndaj fëmijëve, kur njeri prej prindërve ndodhet jashtë vendit.
Për sa më sipër, shqetësimi ynë drejtohet në mënyrë të veçantë në përmirësimin e kuadrit ligjor e
nënligjor si dhe në përmirësimin e praktikave të autoriteteve shtetërore për realizimin efektiv të
vjeljes së detyrimit ushqimor për personat në nevojë e viktimat e dhunës në familje.
Përpos të tjerave, sugjerojmë si vijon:
I. Rishikimi i Kodit të Familjes.
Të amendohet Kodi i Familjes, për të garantuar lëshimin dhe zbatimin automatik të urdhrit të
gjykatës si masë paraprake për pensionin ushqimor të fëmijës, gjatë gjithë kohëzgjatjes së
procesit gjyqësor deri në ekzekutimin e vendimit të formës së prerë të gjykatës. Ky parashikim
duhet të shtrihet edhe në rastet e kujdestarisë.
Të rishikohet Kodi i Familjes dhe legjislacioni përkatës, me qëllim përqasjen e tij me Konventën
e Hagës nr. 38: Për rivendosjen ndërkombëtare të detyrimit ushqimor ndaj fëmijëve dhe formave
të tjera të mbështetjes për anëtarët e tjerë të familjes. Në këtë kuadër, mund të parashikohen
mekanizma dhe sanksione efikase ndaj prindërve/kujdestarëve ligjorë, për sigurimin e mjeteve të
nevojshme, së paku për një standard minimal të jetesës së fëmijëve të tyre.
Të bëhet efektive vjelja e detyrimit ndaj personave familjarë në radhë, për të paguar në vend të
personit debitor, sipas parashikimeve nga Kodi i Familjes dhe vendimit të Gjykatës. 4
II. Të rishikohet Kodi Penal, me qëllim që të ketë dispozita më efektive që
parandalojnë dhe dënojnë mosdhënien e mjeteve për jetesë për fëmijët.
Nga përvoja e organizatave tona rezulton që zbatimi i deritanishëm i nenit 125 të këtij Kodi, ka
qenë tërësisht jo efektiv dhe në asnjë rast nuk i ka shërbyer pagimit të pensionit ushqimor për
fëmijët. Prandaj, organizatat sugjerojnë që të gjenden formula më të përshtatshme që
legjislacioni penal të shndërrohet në mjet efektiv për sigurimin e mjeteve për jetesë të fëmijëve.
III. Rishikimi i legjislacionit administrativ.
Të parashikohen në akte ligjore/nënligjore masa pozitive që e bëjnë efektiv ekzekutimin e
detyrueshëm të vendimeve gjyqësore.
Citojmë disa prej masave të mundshme:
a) Të ngrihet sistemi elektronik i menaxhimit të të dhënave të çështjeve përmbarimore
për detyrimin ushqimor, i lidhur me sistemin e gjykatave, me qëllim monitorimin
efektiv të zbatimit të këtyre vendimeve;
b) Të evidentohen prindërit debitorë të cilët nuk paguajnë detyrimin ushqimor në një
listë (data base) që përditësohet nga zyra e Përmbarimit, me qëllim marrjen e masave
efektive, përfshirë edhe rastet kur prindi debitor ndodhet jashtë territorit të vendit.
4 Vendim i Kolegjit Civil të Gjykatës së Lartë, nr. 00-2023-3457(507), datë 20.09.2023.
RRJETI I MONITORIMIT KUNDËR DHUNËS ME BAZË GJINORE
c) Të nxitet dhe monitorohet vendosja e barrës mbi pronën ose shitja e detyruar e pronës
me qëllim garantimin e pagimit të detyrimit ushqimor;
d) të kryhen për sa është e mundur, ndalesa në rimbursimin e taksave;
e) Të përfshihen detyrimet ushqimore në vërtetimet e lëshuara nga organet tatimore mbi
detyrimet tatimore të papaguara.
f) të vendoset refuzimi, pezullimi ose anulimi i licencave të ndryshme (për shembull,
lejet e drejtimit të mjetit, ushtrimit të aktiviteteve private, etj.).
g) të kushtëzohen lëvizjet jashtë shtetit të personit debitor për detyrimin ushqimor, duke
vendosur ndalesa në kalimin e kufirit shqiptar.
h) Të ndërmerren masa më efektive për deklarimin e punës dhe të të ardhurave nga
prindërit debitorë, për evidentimin e tyre, si dhe për ndëshkimin e rasteve të
mospagimit të detyrimit ndaj fëmijëve nëpërmjet fshehjes së punës dhe të të
ardhurave.
IV. Ngritja e një sistemi efikas për monitorimin e shërbimit përmbarimor, privat dhe
shtetëror për çështjet e pensionit ushqimor, si dhe për trajnimet në këtë fushë.
V. Forcimi i mekanizmave të monitorimit nga ana e autoriteteve përgjegjëse tatimore
dhe atyre me kompetenca te drejtpërdrejta ne sektorin e punësimit, me synim
garantimin e punësimit legjitim.
VI. Marrja e masave pozitive të përkohshme në legjislacion, për kompensimin e
detyrimit ushqimor nga Shteti dhe vendosjen e marrëdhënies debi-kredi,
përkohësisht, midis prindit që detyrohet dhe Shtetit deri në shlyerjen e detyrimit
nga personi debitor.
Për sa më sipër, e çmojmë vëmendjen tuaj si organe kompetente që, në bashkëpunim me
institucionet e tjera, të ndërmerrni masat efektive për të realizuar detyrimin ushqimor për fëmijët.
Duke ju falënderuar paraprakisht, shprehim dëshirën për të dhënë ndihmesën tonë, me qëllim
realizimin e sugjerimeve të sipërshënuara.
Rrjeti i Monitorimit Kundër Dhunës me Bazë Gjinore