LIBRI “DITËIKJA E KADARESË” – Kujtesë e gjallë, Akt kulture dhe ndjeshmërie kombëtare!

LIBRI “DITËIKJA E KADARESË” – KUJTESË E GJALLË, AKT KULTURE DHE NDJESHMËRIE KOMBËTARE

Më 1 korrik 2024, kumti i rëndë i ndarjes nga jeta të Ismail Kadaresë përshkoi të gjithë universin shqiptar, me dhimbje, por edhe me një lloj krenarie të heshtur. U shua një gjeni që nuk i përkiste vetëm Shqipërisë, por njerëzimit. Një zë i madh letrar që e nxori letërsinë shqipe nga izolimi dhe ia dha asaj përmasat e një letërsie universale.

Ishte një ndarje që nuk përmbyllej dot me një njoftim zyrtar, as me një minutë heshtjeje. Sepse jeta dhe vepra e Kadaresë nuk qenë të zakonshme. Ai ishte, për shumëkënd, shkrimtari që na mësoi të lexojmë ndryshe, të kuptojmë më thellë, të ndjejmë më fort.

Pikërisht për këtë, botohet libri “Ditëikja e Kadaresë”, një përmbledhje e jehonës së madhe kombëtare e ndërkombëtare që la pas kjo ikje e dhimbshme. Libri, që vjen në bashkëpunim të dy autorëve – Njazi Ejupi, gazetar me përvojë disa dekadëshe, dhe Zyrafete Shala, studiuese letrare dhe botuese me vizion të qartë – nuk është thjesht një arkivim i reagimeve dhe homazheve, por një akt vetëdijeje kolektive, një vepër që ndalon kohën për të ruajtur kujtimin dhe vlerën.

Ky botim është fryt i një reflektimi të thellë: si ta mbajmë gjallë ndjenjën dhe respektin për Kadarenë përtej ritmit të lajmeve të shpejta, përtej emocioneve të çastit. Në një kohë kur kujtesa zbehet shpejt, libri qëndron si një monument i heshtur, por i qëndrueshëm, i asaj që duhet të ruajmë me ngulm: kultura, identiteti, vlera.

“Ditëikja e Kadaresë” ndahet në gjashtë kapituj që përmbledhin: jehonën publike pas lajmit të ndarjes nga jeta, shkrimet dhe mendimet e personaliteteve shqiptare, vlerësimet ndërkombëtare, zërin e vetë Kadaresë përmes intervistave e fjalimeve, kujtimet njerëzore për figurën e tij dhe në fund, lamtumirën madhështore që iu bë.

Kjo iniciativë botohet pikërisht në njëvjetorin e ndarjes së Kadaresë nga jeta – 1 korrik 2025 – si një dëshmi se ky përvjetor nuk është vetëm kujtim, por rifillim i një komunikimi të ri me veprën e tij.

Nga raftet e librarive, Kadareja do të vazhdojë të flasë. Do të udhëheqë brezat që vijnë me të njëjtën forcë që na frymëzoi për dekada me radhë.

Shtëpia botuese “Drini”, me botuese Zyrafete Shalën, ka ndjekur një parim të thjeshtë por të rrallë në mjedisin letrar të sotëm: të botojë kur libri ka diçka të rëndësishme për të thënë, jo thjesht kur ka potencial tregtar. Kjo e bën botimin edhe më të çmuar – sepse vjen si një akt dashurie për librin dhe respekti për lexuesin.

“Lavdia e Kadaresë nuk ka nevojë për kurrgjë. Por e jona ka nevojë për të” – mund të thuhet, ashtu siç është thënë për Molierin.

Kadare na bëri më të dukshëm në hartën e kulturës botërore. Me këtë libër, ne përpiqemi të jemi të denjë për kujtimin dhe trashëgiminë që na la.

“Libri është një akt kujtese” të Revistës Prestige, për të plotësuar reflektimin për jetën dhe veprën e Ismail Kadaresë si themel i kulturës kombëtare shqiptare:

Jeta dhe Vepra: Thelbi i një Kombi

Jeta e Ismail Kadaresë ishte një përbashkim i rrallë i talentit të lindur me misionin historik. Ai lindi në një vend të vogël, në një kohë të vështirë, por me një dhunti që e bënte të pamundur të mbetej i panjohur. Ai ishte një shkrimtar që jetoi në një regjim të hekurt, por nuk u thye kurrë në thelbin krijues. Në vend të heshtjes, ai zgjodhi të shkruajë me gjuhën e metaforës, të simbolit, të aludimit. Dhe në këtë mënyrë e mbrojti shpirtin e kombit kur shumëkush nuk guxonte të fliste.

Kadareja e deshi atdheun me një dashuri të thellë, të dhimbshme, të vërtetë.

 Ai nuk shkroi për Shqipërinë si koncept politik, por si trung i një qytetërimi të lashtë, që mbartte në ADN historinë e mbijetesës, të rezistencës, të krenarisë. Me veprën e tij, ai ngriti urat që na lidhën me Europën, jo nëpërmjet politikës, por nëpërmjet kulturës – nëpërmjet letërsisë që sfidoi kufijtë gjeografikë, ideologjikë dhe shpirtërorë.

Në një nga thëniet e tij më të njohura, Kadare shkruante:

 "Atdheu nuk është një koncept gjeografik. Atdheu është gjuha. Dhe kur flet e shkruan në gjuhën tënde, ti i ke dhënë përjetësi atdheut tënd."

Për dekada të tëra, ai nuk qe vetëm ambasador i kulturës shqiptare në botë – ai ishte vetë kultura shqiptare, në formën e saj më të përpunuar dhe më përfaqësuese. Nga Berlini në Paris, nga Moska në Buenos Aires, veprat e tij përktheheshin, studionin, admiroheshin – jo si kuriozitete nga një vend i panjohur, por si letërsi e madhe që fliste për qenien njerëzore në përballje me fuqinë, frikën, dashurinë, historinë.

Shqiptarët nuk do ta harrojnë kurrë se në kohën më të zymtë, kur vendi jetonte në një izolim hermetik, zëri i Kadaresë ishte një dritare nga e cila bota na shihte dhe ne e shihnim botën. Ai nuk i tha askujt se ishte hero, por shumëkush e pa si të tillë – sepse ishte i paepur në bindjen se letërsia është një formë e lirisë.

Ikja e tij nga kjo botë më 1 korrik 2024 ishte një plagë në vetëdijen tonë kombëtare. Por edhe një thirrje e brendshme që ta lexojmë sërish, ta kuptojmë më thellë, ta trashëgojmë më me dashuri. Sepse Kadareja nuk kërkoi kurrë përmendore, por la një bibliotekë të tërë për të jetuar në mendjen dhe zemrën e brezave që do të vijnë.

Në emër të lexuesve, kritikëve, studiuesve dhe të gjithë atyre që janë prekur nga vepra e Kadaresë  kjo përmbledhje nuk është fund, por fillimi i një kujtese që duhet të zgjasë sa vetë kultura jonë.

Thenje e Kadaresë:

 “Unë jam i bindur se letërsia është mënyra më e thellë e të qenit i gjallë.” Kadare

Përgatiti:Liliana Pere.