Search Results

"Si një yll që ndriçon qiellin e kulturës shqiptare, Tinka Kurti mbetet simbol i talentit, përkushtimit dhe shpirtit të pashuar artistik. Ylli shkodran që lindi për të ndriçuar skenat dhe ekranet, la pas një trashëgimi të artë që kalon kufijtë e kohës. Në çdo rol, në çdo fjalë dhe në çdo skenë ku shkelte, ajo ngjallte emocion, frymëzim dhe respekt. Në historinë e artit shqiptar, emri i saj është gdhendur përgjithmonë si një monument i gjallë i talentit të vërtetë dhe i shpirtit të palodhur artistik." Tinka Kurti, e njohur si "nëna e skenës shqiptare", përfaqëson një figurë madhore në kinematografinë dhe teatrin shqiptar. E lindur më 17 dhjetor 1932 në Sarajevë, ajo u rrit në një familje artdashëse ku nëna e saj kishte qenë aktore në Teatrin Kombëtar të Sarajevës. Pasi u shpërngul në Tiranë në moshën 13-vjeçare, Tinka e nisi rrugën e saj drejt skenës, duke kapërcyer pengesa të shumta, përfshirë edhe përjashtimin nga shkolla për "prirje liberale". Karriera dhe Çmimet e Tinka Kurtit Në teatër, ajo interpretoi mbi 260 role, ndërsa në kinematografi realizoi 95 role, duke sjellë në jetë personazhe që mbeten të paharrueshme për publikun shqiptar. Në Festivalin e parë të Teatrit Shqiptar, Tinka fitoi çmimin "Aktorja më e mirë e Republikës" me rolin e saj në dramën “Toka Jonë” me regji të Kol Jakovës. Ky ishte momenti që e ngriti në nivelin e aktorëve profesionistë. Tituj dhe vlerësime të tjera 1. Artiste e Merituar (1961) 2. Artiste e Popullit – një nga vlerësimet më të larta për artistët në Shqipëri, që nderon kontributin e saj të jashtëzakonshëm. 3. "Grand Master" – i akorduar nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë për veprimtarinë e saj të gjatë dhe të suksesshme në art. 4. Enciklopedia e Institutit Biografik Amerikan – Në vitin 1994, Tinka Kurti hyri në këtë enciklopedi si një nga 5,000 gratë më të shquara në botë. 5. Në vitin 2007, më 17 dhjetor, ajo u ftua në Uashington (SHBA) për të vendosur një pllakë mermeri me emrin e saj në këtë institut prestigjioz. Trashëgimia Rrugëtimi i saj i gjatë, që nisi në skenën e Teatrit "Migjeni" të Shkodrës, la gjurmë të thella në kulturën shqiptare. Puna e saj nuk u kufizua vetëm në Shqipëri, pasi figurat që ajo solli në ekran dhe në teatër mbartën mesazhe universale. Roli i saj i fundit në kinematografi ishte në filmin “Bota” (2014), duke përmbyllur një karrierë të ndritur dhe frymëzuese. Falë talentit dhe përkushtimit të saj, Tinka Kurti mbetet një simbol i qëndrueshmërisë dhe pasionit për artin. Vlerësimet kombëtare dhe ndërkombëtare që ka marrë dëshmojnë se ajo është një ikonë e pavdekshme e kulturës shqiptare. "Tinka Kurti nuk është thjesht një emër, por një epokë që nuk do të shuhet kurrë në artin shqiptar. Ajo është zëri që flet përmes roleve të saj, shpirti që ngjall jetë në skenë dhe kujtesa që do të mbetet përjetësisht gjallë në zemrat tona. Si një yll që nuk perëndon kurrë, trashëgimia e saj do të ndriçojë udhët e artistëve të rinj, duke dëshmuar se arti i vërtetë jeton përtej kohës."

Princesha Kate është mikpritese e përsosur pasi asaj, i është bashkuar familja mbretërore në shërbimin e këngëve të Krishtlindjeve Princi dhe Princesha e Uellsit kanë shijuar një natë festive me fëmijët dhe të ftuarit e tyre Danielle Stacey Korrespondenti Mbretëror në internet Londra Kate, 42 vjeçe, dukej bukur me një pallto të kuqe festive me një hark të madh të zi nga Sarah Burton për Alexander McQueen ndërsa mbërriti në Westminster Abbey në Londër për mbrëmjen festive. Princesha u përshëndet jashtë kishës nga Reverendi Dr David Hoyle, Dekan i Westminster. Shikoni ardhjen e Kate më poshtë... Shikoni: Princesha Kate është festive në të kuqe teksa mbërrin në shërbimin e këngës Kate mbërriti përpara familjes së saj për të përshëndetur të ftuarit dhe interpretuesit e famshëm në Chapter House of the Abbey përpara se të ecte përreth për të përshëndetur të ftuarit e tjerë. Kur këngëtarja Paloma Faith shprehu simpatinë për Princeshën, e cila këtë vit iu nënshtrua kimioterapisë, Kate u përgjigj: "Nuk e dija se këtë herë vitin e kaluar do të ishte viti që sapo e kisha kaluar". Mamaja e tre fëmijëve më pas u kthye jashtë ndërsa burri i saj krenar, Princi i Uellsit mbërriti me tre fëmijët e çiftit, Princin George, Princeshën Charlotte dhe Princin Louis. Të rinjtë mbretërorë ndaluan për të vendosur dedikimet e tyre në Pemën e Mirësisë jashtë Abbey para se të uleshin për të parë shërbimin, ku Charlotte mori një surprizë të madhe.

Poezi nga Mahatma Gandhi Merr një buzëqeshje,dhuroja atyre që nuk e kanë patur asnjëherë. Merr një rreze dielli,dhe bëje të fluturojë atje ku mbretëron nata. Zbulo një burim,bëj të lahen ata që jetojnë në baltë. Merr një lot vendose në syrin e atyre që nuk kanë qarë kurrë. Merr kurajëndhe vendose në shpirtin e kujt nuk di të luftojë Zbulo jetën,rrëfeja atyre që nuk dinë ta kuptojnë Merr shpresën,dhe jeto në dritën e saj Merr bollëkun,dhe dhuroja kujt nuk di të dhurojë Zbulo dashurinë,dhe bëja të njohur botës./  KultPlus.com

Disa preferojnë ta vizitojnë këtë liqe për të kaluar fundjavën me familjen apo shoqërinë, por disa të tjerë edhe për të peshkuar. Liqeni i Badovcit është i pasur me lloje të ndryshme peshqish. Bekim Graina çdo javë vjen nga Prishtina për të peshkuar këtu. Që nga paslufta, Graina thotë se merret me peshkim. Mirëpo, e veçanta e këtij peshkatari, është se ka vetëm një lloj peshku që e peshkon, e ai është Krapi. Graina: Jam i dashuruar në Krapin “Më së shpeshti e vizitojë liqenin e Badovcit , sepse ndihem shumë mirë këtu edhe peshk ka. Kam filluar duke shtuar nëpër reka. Këtu në Badovc e bëjë peshkimin e Krapit. Këtu vij shumë shpesh dhe kur të vijmë rrimë një deri dy natë, por mund të ndodh deri në katër ditë që qëndrojmë në liqen. Nuk është peshkim i shpejtë, por është peshkim në pritje që duhet me qëndruar ma gjatë për me peshku Krapin. Jam i dashuruar në të sepse e ka fuqinë tërheqjes më të madhe është më atraktiv për peshkim. Shumicën e rasteve vijmë me shokë por edhe me familje”, tha Graina. Liqeni i Badovcit i pasur me 20 lloje të peshqve, disa prej tyre peshojnë deri në 200 kilogramë 15:03 | 16 Korrik 2023 Liqeni i Badovcit, është padyshim njëri ndër bukuritë e shumta natyrore që ka Kosova. Ky liqen gjendet vetëm pak kilometra larg Prishtinës. Është një vend i qetë, e i rrethuar me male. Disa preferojnë ta vizitojnë këtë liqe për të kaluar fundjavën me familjen apo shoqërinë, por disa të tjerë edhe për të peshkuar. Liqeni i Badovcit është i pasur me lloje të ndryshme peshqish. Bekim Graina çdo javë vjen nga Prishtina për të peshkuar këtu. Që nga paslufta, Graina thotë se merret me peshkim. Mirëpo, e veçanta e këtij peshkatari, është se ka vetëm një lloj peshku që e peshkon, e ai është Krapi. Graina: Jam i dashuruar në Krapin “Më së shpeshti e vizitojë liqenin e Badovcit , sepse ndihem shumë mirë këtu edhe peshk ka. Kam filluar duke shtuar nëpër reka. Këtu në Badovc e bëjë peshkimin e Krapit. Këtu vij shumë shpesh dhe kur të vijmë rrimë një deri dy natë, por mund të ndodh deri në katër ditë që qëndrojmë në liqen. Nuk është peshkim i shpejtë, por është peshkim në pritje që duhet me qëndruar ma gjatë për me peshku Krapin. Jam i dashuruar në të sepse e ka fuqinë tërheqjes më të madhe është më atraktiv për peshkim. Shumicën e rasteve vijmë me shokë por edhe me familje”, tha Graina. Peshkatari tregon se këtë sport e bënë vetëm për hobi. Ai, thotë se ka leje për peshkim dhe se tash e dy dekada nuk ka peshkuar asnjëherë pa leje. “Ka raste që nuk zë asnjë, por ka raste që mund t’i kap tre e katër, varësisht se si ushqehen peshqit. I kemi shtagat e peshkimit hedhim ushqim dhe presim nëse mund të kapim diçka dhe pastaj ecim prapë në shtëpi. Në peshkim më pëlqen qetësia, boll punojmë këtu nuk na pengon askush dhe relaksohemi”, tha ai. Ai kujton momentin e veçantë të jetës së tij para tetë viteve kur kishte arritur ta kapte peshkun më të madh, që kishte peshuar 14 kilogram dhe ishte lloj Krapi. “Peshkun më të madh e kam 14 kilogram e gjysmë dhe është Krap. E kam lëshuar dhe kjo ka ndodhur para tetë viteve. Ndërsa në këtë vit kam kapur vetëm një peshk dy kilogram”, përfundoi ai. Liqeni i Badovcit ka rreth 20 lloje të peshqve Për Arbresh.info , kryetari i Federatës së Peshkatarëve në nivel të Kosovës, Milaim Vitia, tregon se ky liqen ka plotë 20 lloje të peshkut.Sipas tij, ekzistojnë disa lloje të peshqve që peshojnë deri në 200 kilogram. Por, këta peshq, sipas tij, nuk lejohen të kapen.Vitia, tregon edhe çmimin e anëtarësimit në Federatën e Peshkatarëve të Kosovës. “Liqeni i Badovcit është e mbushur me ujë në tërësi, ku ka 20 lloje të peshkut. Diku 75 kilogram e kanë zënë me grep peshkatarët, i cili quhet Silur Somi. Mirëpo, janë disa peshqi diku 7-8 peshqi të cilat janë deri në 200 kilogram. Ata janë që nuk kapen gjatësia është diku deri në katër metra e gjysmë pesë. Peshkatarët nëse duan që të anëtarësohen në shoqatë, anëtarësimi është 20 euro”, tha ai. Po ashtu, ai thotë se për të marrë lejen dhe për tu anëtarësuar në këtë shoqatë, fillimisht të interesuarit duhet të mbajnë një trajnim, të realizojnë disa provime dhe pastaj të certifikohen. “Që nga paslufta e deri më tash, federata jonë ka pasur diku 2 mijë e 200 peshkatarë, kurse tani janë diku rreth 3 mijë. Për herë të parë jemi pranuar ndërkomtarisht në Evropë që kemi drejtë të bëjmë gara për peshkim. Më herët peshkimin e kanë shkatërruar rrjetat, ku ne jemi duke punuar ditë e natë për ta rregulluar për t’i rikthyer peshqit për me pasur më shumë. I kemi shumë disa liqene të mira në Kosovë. Nuk kemi nevojë me shkuar në Shqipëri në Maqedoni për të peshkuar kur ne kemi gjitha kushtet”. Ai na tregon edhe llojet e peshqve me të cilat është i pasur ky liqe, përfshi peshkun Som, Krapi, Shtuka dhe Deverika. “Llojet vijnë e shtohen koha e shumimit të peshkut është nga janari deri në muajin e gjashtë është me faza. Por ne më së shumti jemi të përkushtuar tek lloji i peshkut Krapi, peshkimi

Kate Middleton, pjesë e listës “Personi i Vitit” nga Time 21:16 09/12/24 Kate Middleton është përzgjedhur në listën për “Personi i Vitit” nga Time. Princesha e Uellsit, 42 vjeçe, iu bashkua listës së emrave të famshëm teksa u vlerësua për fillimin e një “bisedimi të rëndësishëm për privatësinë dhe shëndetin për figurat publike”. Të tjerët në listën e ngushtë për titullin përfshijnë presidentin e sapozgjedhur Donald Trump, Elon Musk, Mark Zuckerberg, Zëvendës Presidentin Kamala Harris, Benjamin Netanyahu, Jerome Powell, Claudia Sheinbaum, Joe Rogan dhe Yulia Navalnaya, e veja e politikanit të ndjerë të opozitës rus, Alexei Navalny. Çmimi i lakmuar i jepet një personi, grupi njerëzish ose një lëvizjeje që ka një ndikim të madh në botë. Lista e shkurtër e këtij viti 2024 u shpall të hënën në emisionin “Today”, ndërsa fituesi do të shpallet të enjten. Fituesi i këtij viti do të marrë stafetën nga këngëtarja Taylor Swift, e cila u emërua “Personi i Vitit” nga Time në 2023. Princesha Catherine ka kaluar pjesën më të madhe të vitit me dyer të mbyllura . Pas njoftimit të saj për kancerin në mars, princesha qëndroi larg syrit të publikut për të prioritizuar procesin e saj të trajtimit. Tre muaj më vonë, familja mbretërore shkroi në një letër se ajo “po bënte përparim të mirë”, por kishte “ditë të mira dhe ditë të këqija” ndërsa po kalonte kimioterapinë. Që atëherë, Kate është rikthyer duke ndërmarrë një sërë detyrash përballë publikut

Historiani zviceran: Shqiptarët kanë drejtuar botën që nga Mesjeta, Evropa i la qëllimisht mënjanë ... Dr. Aleksandre Lambert, historian, drejtor akademik i “School of International Training” në Gjenevë, është autor i disa librave dhe artikujve në fushën e relacioneve ndërkombëtare të filozofisë politike, të politikës së sigurisë dhe lidhjeve civile-ushtarake. Lambert ka vizituar Shqipërinë dhe ka filluar të njoh çështjen shqiptare që në rini të tij me kërkimet e bëra në Arkivin e Lidhjes së Kombeve Gjenevë, kur njohu mirë edhe çështjen çame. Historiani zviceran Dr. Aleksandre Lambert këmbëngul se nuk është e rastit që shqiptarët në asnjë moment të historisë nuk njihen si komb që I kanë sulmuar kombet e tjerë dhe se shumë shqiptarë kanë shkëlqyer duke drejtuar qoftë perandori, qoftë shtete të tjera. Po kështu, sipas tij, të tjerë shqiptarë kanë lënë emrin e tyre në fusha të ndryshme të shkencave në shtete të ndryshme të botës. Më tej historiani ndalet në zhvillimet pas Luftës së Dytë Botërore, duke shprehur bindjen se ajo që ndodhi me Shqipërinë, me lënien e saj në Bllokun e Lindjes ishte një llogari e bërë nga aleatët që fituan luftën. Në fund edhe disa këshilla se si duhet të veprojnë shqiptarët për t’u ngjitur pranë shumicës, aty ku ata tentojnë. Në Mesjetë shqiptarët i kanë dhënë udhëheqës botës, udhëheqës laikë ose fetarë dhe personalitete kulturore që i kalojnë kufijtë e Evropës. Disa Papë kanë qenë shqiptarë, për shembull, – Klementi XI më i dalluari prej tyre. Por shqiptarët kanë qenë në krye të feve me rëndësi botërore, si në krye të fesë ortodokse, ashtu edhe të asaj myslimane. Në histori gjejmë udhëheqës të shquar shqiptarë në shumë vende të Evropës, madje edhe prej atyre që ngandonjëherë kanë përcaktuar fatin e shumë betejave historike (në vitin 1515 qe Merkur Bua me kalorësinë e lehtë të Venedikut, e përbërë e gjithë nga shqiptarë që përcaktoi fitoren e betejës së Marinjanit, që historia e emëroi beteja e gjigandëve dhe jo Françesku i I-rë i Francës, 19 vjeç, që ato dy ditë beteje mësoi se si luftohet). Shqiptarët i kanë dhënë shumë kryeministra dhe gjeneralë të shquar Perandorisë Otomane (vetëm familja Qyprili i dha 5 kryeministra Perandorisë). Shqiptarët i kanë dhënë shumë heronj të pavarësisë greke, prej të cilëve po përmend Kundurjotis, Marco Boçari, Kanaris, Kolokotroni, Karaiskaqis, Bubulina. Që ishin në udhëheqje të revolucionit grek, prej të cilëve edhe disa kryeministra të shtetit të ri të pavarur grek. Rumania gjithashtu ka pasur një familje princore me origjinë shqiptare (Aleksandër dhe Vladimir Gjika si dhe princesha Eleonora e njohur me emrin Dora Distria). Françesko Crispi, shok i Garibaldit, Kavurit e Macinit që ka qenë një kryeministër i madh Italisë, ishte me origjinë shqiptare. Piktorë si Carpaçi, Albani etj., humanisti Leonic Tome, profesori i Kopernikut dhe shumë personalitete shqiptare, janë nderuar nga historia e Italisë. Muhamet Aliu, reformatori i Egjiptit Modern, që historia franceze e ka quajtur “Napoleon i Lindjes së Afërt” qe shqiptari që themeloi dinastinë mbretërore të Egjiptit që mbretëroi gati 150 vjet. Arkitekti i “Taxhmahallit” në Agra të Indisë, kryevepra e arkitekturës islamike, ishte vepër e një shqiptari ashtu sikurse edhe “Xhamia Blu” e shumë xhami të rëndësishme të Stambollit. Dhe më në fund Heroi Kombëtar i shqiptarëve, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, një shembull gati universal i luftëtarit të lirisë, i nderuar në botën mbarë me përmendore jo vetëm në Tiranë, Prishtinë e Shkup, po gjithashtu në Romë, Bruksel, Gjenevë, Detroit, Buenos Aires. Të tjera përmendore për Skënderbeun janë projektuar të ngrihen në Londër, Varshavë, Melburn, Manila etj. Kur shqiptarët kanë kontribuar kaq shumë për qytetërimin e njerëzimit, përse pak njerëz në botë janë të ndërgjegjshëm për këtë, përkundrazi shumë as nuk kanë dashur ta pranojnë këtë realitet?

Imzot Noli për Konicën... Si e kam njohur Faik Konicën Nga Fan Noli E kam takuar Konicën për herë të parë më 1909. Ishte diçka që nuk kam për ta harruar kurrë. Më kishte shkruar nga Londra se do të vinte në Boston i veshur me kostum shqiptar. Ideja ishte që të dilte fotografia e tij në gazetë dhe të shfrytëzohej rasti për të propaganduar çështjen kombëtare shqiptare, e cila ka qenë pasioni i gjithë jetës së tij. Unë mbeta i shtangur. Si prift ortodoks i modës së vjetër, në atë kohë unë vetë mbaja nnjë mjekër të gjatë të zezë, për të cilën më duhet të pranoj se nuk u pëlqente djemve të Bostonit. E merrja me mend se sa do të dëfreheshin ata djem po të më shihnin duke ecur me një burrë të veshur me fustanellën shqiptare. Ndonëse nuk kisha parë kurrë ndonjë fustanellë greke, një lloj fundi i balerinave. Unë isha i shkurtër e i bëshëm, Konica ishte i gjatë e i thatë, kështu që të dy do të dukeshim si Don Kishoti me Sanço Pançën të arratisur nga ndonjë cirk. Sa u habita këtë herë kur pashë se djemtë e Bostonit e harruan gjithçka lidhur me mjekrën time dhe thjesht zunë të shihnin Konicën me adhurim. Atëherë e kuptova se fustanella shqiptare nuk ishte fustanellë qesharake greke, por diçka që i ngjante kiltit të skocezëve dhe se i përshtatej shumë një burri të pashëm si Konica.Meqë ra fjala, lexuesi mund ta gjejë në librin e Konicës ndryshimin ndërmjet kostumit grek dhe veshjes shqiptare: është e vërtetë se grekët e kanë përshtatur nga shqiptarët, por ata u përpoqën ta stërhollojnë sa që e bënë një veshje grash me aq sa mundën. Veshja e Konicës nuk ishte e vetmja gjë që më habiti. Thjest mbeta pa mend, kur ai nisi të më “mësonte” për çdo gjë në botë. Ishte njeri me kulturë të lartë. Gijom Apoliner, një shkrimtar dhe mik i tij, e ka quajtur “enciklopedi shëtitëse” që e fliste frëngjishten si një francez. Një shkrimtar tjetër, Zhyl lë Metrë, ka shkruar për të: “Ky i huaj që e shkruan kaq mirë gjuhën tonë”.Si studiues i pasionuar i muzikës, Konica e adhuronte shumë Vagnerin. Një nga gjërat e para që bëri ai pasi u takuam, ishte të më tregonte për Vagnerin dhe operat e tij. Me këshillën e tij e pashë përherë të parë Parisfalin, kur u dha më 1910 në Boston. Në varrimin e tij, tridhjetë vjet më vonë, duke e ditur se sa shumë e donte Vagnerin, iu luta organistit të luante muzikën e Vagnerit nga kreu deri në fund.Ka disa fakte që mungojnë në librin e papërfunduar të Konicës, fakte për Shqipërinë, që i kam mësuar prej tij. Për shembull, Konica flet për krenarinë e malësorëve shqiptarë. Zonja Durham e pranon këtë në librin e saj “Brenga e Ballkanit”. Kur përshkruan shpërndarjen e ndihmave në Maqedoni gjatë dhjetëvjeçarit të parë të shekullit të njëzetë, ajo na tregon se si gratë fshatare e rrethonin ditë e natë, duke i kërkuar ushqime dhe rroba. Ata vendoseshin rrotull shtëpisë ku banonte ajo dhe nuk largosheshin derisa të merrnin diçka. Edhe kur u shpjegoi se nuk kishte më asgjë për t’u dhënë, ato nuk shkuleshin. Kur zonja Durham vajti në Shqipëri, priste që t’i ndodhte njësoj. Për habinë e saj, askush nuk iu afrua për t’i kërkuar ndihmë.Konica përmend edhe faktin se zonja Durham ka qenë një adhuruese e madhe e amvisës shqiptare. Ajo mendonte se vetëm amvisa holandeze mund të krahasohej me të për pastërtinë. Zonja Durham kishte të drejtë. Mjafton të shkosh për vizitë në shtëpitë e shqiptarëve në Shtetet e Bashkuara dhe mund ta shohësh dallimin ndërmjet amvisës shqiptare dhe shumë prej fqinjëve të saj që nuk janë shqiptare.Një gjë që e ka lënë jashtë Konica është fakti që fqinjët ballkanas e italianë kanë shpifur se shqiptarët janë të egër e të pamëshirshëm. Zonja Durham na thotë se kjo nuk është e vërtetë. Ajo kiste parë fshatarët siçilianë se si i rrihnin pa mëshirë kuajt dhe gomerët, por kurrë nuk kishte qenë dëshmitare se si një shqiptar rrihte një kafshë. Unë e kam vënë re edhe vetë kur kam udhëtuar me kalë në Shqipëri. Sa herë vinim te ndonjë copë rrugë e vështirë, ishim të detyruar të zbrisnim dhe kafsharët gjithnjë përdornin fjalët përkdhelëse për t’u dhënë zemër kafshëve, si për shembull: “Hajde, vëlla. Ec, or bir; Nuk është dhe kaq e vështirë. Do ta kalojmë”. Një shpifje tjetër e përhapur nga fqinjët tanë, është se shqiptarët qenkan njerëz që nuk u shtrohen ligjeve. E vërteta është krejt e kundërt. Ata u shumë më tepër se gjithë fqinjët e tyre. Statistikat e rajoneve të policisë në qytetet amerikane ku ka shqiptarë, dëshmojnë qartë se ata janë nga grupet më të mira ndër të gjithë të ardhurit e huaj. Përvoja ime e gjatë më ka vërtetuar se shqiptarët u binden ligjeve në shqipëri po ashtu siç u binden në Shtetet e Bashkuara. E keqja është se, kur fqinjët e Shqipërisë përpiqen të shkelin tërësinë e saj tokësore, atëherë shqiptarët “e paligj” ngrenë krye.Kur përshkruan pamjet e bukura të Shqipërisë, Konica përmend shumë turistë të huaj që e kanë admiruar këte vend. Një emër, që megjithatë mungon, është ai i prozatorit, dramaturgut dhe kritikut muzikor francez, Roman Rolanit, i cili në njërin nga librat e vet flet për “kodrat e bukura të valëzuara të Shqipërisë”. Unë për vete i kam soditur nga maja e malit Tomor dhe nga kështjella e Krujës, kryeqyhteti i vjetër i Skënderbeut. Nuk kam parë gjithë jetën time gjë më të bukur. Mjaft shtesa mund t’i bëhen kapitullit të Konicës për vetitë luftarake të shqiptarëve. Për shembull, kalorësit shqiptarë u bënë proverbialë në gjithë Europën pas vdekjes së Skënderbeut. Gjithë mbretërit dhe sundimtarët e Italisë, Francës, Britanisë së Madhe kanë marrë kalorës të lehtë shqiptarë për ushtritë e tyre. Konica më ka thënë një herë se në shekullin e shtatëmbëdhjetë, kur francezët kërkonin të lavdëronin një kalorës, shpreheshin: “E nget kalin si një shqiptar”. Kemi disa dokumente italiane, që flasin për kalorësinë shqiptare dhe që na shpjegojnë se si Skënderbeu e shpëtoi mbretin Ferdinand të Napolit me kalorësinë e vet të lehtë. Sipas dëshmisë së historianëve bashkëkohës, Ferdinandi e kishte humbur davanë kur e braktisën banorët feudalë dhe u bashkuan me Rene Anzhuanë, që ishte rivali i tij francez dhe që pretendonte fronin e Napolit. Dihet mirë se ushtritë mercenare të Rilindjes asnjëherë nuk bënë ndonjë betejë të vërtetë. Ata kujdeseshin jo për lavdinë ushtarake, por për pagat. Zakonisht krijohej një komitet i përbashkët i të dy ushtrive rivale dhe vendoste kush do të shpërblehej me fitoren. Për shembull, kur njëra nga ushtritë kundërshtare kishte epërsi të padyshimtë si numër, asaj i jepej fitorja pa e zgjatur shumë. Kur ushtritë ishin të barabarta nga numuri dhe komiteti nuk mund të merrte vesh se cila palë mund të fitonte, atëherë kurdisej një betejë e shtirë, në të cilën nuk dëmtohej ose nuk vritej askush, me përjashtim të ndonjë aksidenti. Por kjo manovër shërbente për të ndihmuar komitetin e përbashkët që të merrte një vendim. Diçka e ngjashme ndodhi kur skënderbu zbriti në Itali me kalorësinë e vet të lehtë. Komandanti i ushtrisë kundërshtare konti Piçinino dhe Skënderbeu rregulluan një betejë të tillë të shtirë për të parë se cila nga të dy ushtritë do të kishte më shumë shanse për të marrë fitoren. Dy reparte të zgjedhura nga ushtria shqiptare dhe italiane bënë një paraqitje të kalorësisë dhe të aftësisë luftarake. Shqiptarët e fituan ndeshjen dhe kështu u mbyll gjithë kjo histori. Italianët asnjëherë më nuk e kundërshtuan epërsinë e kalorësisë shqiptare. Natyrisht, me turqit ishte një pun krejt tjetër. Atëherë Skënderbeut i duhej të bënte beteja reale dhe të arrinte fitore reale. Turqve nuk u bënte përshtypje asnjë paradë. Skënderbeu ka qenë, padyshim, një gjeneral i madh dhe ai meriton nderime të mëdha për kryqëzatën e tij heroike kundër turqve. Por ne nuk duhet të harrojmë se edhe ushtarët e tij meritojnë pjesën e tyre të nderit. Kryengritja shqiptare e viteve 1910 – 1912 kundër turqve tregoi se luftëtarët e çetave shqiptare ende e ruanin trimërinë dhe forcën e gjallë që kishin dëshmuar në kohët e vjetra në Skënderbeun. Vetëm për vetëm ata i mundën turqit, marshuan në Selanik dhe e detyruan qeverinë turke t’u jepte autonominë. Pas disa muajsh iu desh gjithë kombeve të Ballkanit që të bashkoheshin për t’i mundur po ata turq. Më 1920 atje u përsërit po ajo histori e përjetshme. Shqipërinë e kërcënonte copëtimi. Italia kishte pushtuar Vlorën dhe prapatokën e saj deri në Gjirokastër. Fqinjët e tjerë kërkonin copat e tyre sipas traktatit të fshehtë të vitit 1915. Vetëm një zë u ngrit për të kundërshtuar, ai i president Wilson. Por ai mjaftoi për të ngritur kombin. Malësorët shqiptarë të bregdetit jugor qenë të parët që u ngritën, pastaj i ndoqën edhe të tjerët. Brenda pak muajve italianët u hodhën në det dhe u detyruan ta linin Vlorën dhe rrethin e saj. Rreth njëzetë vjet më vonë, më 1940 grekët, pothuaj shtatë herë më të shumtë si numër sesa shqiptarët, nuk mundën ta përsëritnin këte marifet, ndonëse kishin mbështetjen e flotës angleze dhe të forcave ajrore angleze, që i penguan italianët të sillnin përforcime. Tani disa fjalë për vendin e Konicës në historinë e Shqipërisë së sotme. Si mysliman dhe si përkrahës i një familjeje të vjetër aristokratësh nga Shqipëria e jugut, Konica kishte të gjitha mundësite që të fitonte poste të larta në Perandorinë Turke, ku Shqipëria bënte pjesë, që pas vdekjes së Skënderbeut. Në të vërtetë, shumë shqiptarë të tjerë gjatë shekujve ishin ngjitur në postet më të larta të Perandorisë Turke. Për shembull, kur Konica ishte i ri, Vezir i madh ose kryeministri i Perandorisë Turke ishte Ferid Pasha, një shqiptar nga Vlora. Por kjo karrierë nuk e tërhiqte Konicën. Ai mendonte se misioni i tij ishte të luftonte për pavarësinë e Shqipërisë. Nga viti 1897 deri më 1912, dy nga pionierët më të shquar të pavarësisë së Shqipërisë kanë qenë Konica dhe Shahin Kolonja, botuesit e dy revistave shqiptare, që dolën jashtë: “Albania” dhe “Drita” përkatësisht. Gjatë sundimit turk shqiptarët kishin harruar gjithçka për lavdinë e tyre të kaluar nën Skënderbeun. Konica ka qenë njeriu që e rizbuloi dhe e popullarizoi Skënderbeun e flamurin e tij, shqipen e zezë dy krenare në një fushë të kuqe. Ky flamur u bë simbol i pavarësisë kombëtare dhe më në fund u ngrit në Vlorë më 1912 nga Ismail Qemali kur Shqipëria u shpall shtet i pavarur. Konica është quajtur si krijuesi i prozës moderne shqipe. Kur unë vendosa të bashkohesha me kryqëzatën për pavarësinë e Shqipërisë, e para gjë që më bëri përshtypje ishte mungesa e plotë e veprave letrare shqipe me vlera artistike. Por kur vajta në Egjipt më 1903, një atdhetar shqiptar, Spiro Dineja, më dha vëllimet e revistës “Albania” nga viti 1897 deri më 1903. I lexova të gjitha nga faqja e parë deri tek e fundit dhe atëherë e mësova se në shkrimet e Konicës ne e kishim atë që na duhej: letërsinë e mirë shqipe. Për më tepër, Konica zbuloi dhe popullarizoi shqiptarë të veprimtarisë letrare si Kristofordhi, Mitkoja, Fishta dhe Zako Çajupi. Me këshillën dhe udhëzimet e tij unë përktheva disa vepra nga Shekspiri, Ibseni, Edgar Alan Poeja dhe Don Kishotin e Servantesit. Të gjithë autorët shqiptarë që vijnë pas Konicës janë nxënësit e tij, duke përfshirë dhe shkruesin e këtyre radhëve.

Pjesëmarrëse dhe përfaqësuese e Shqipërisë në “Simpoziumin Ndërkombëtar të Artit”, që u mbajt në Luxor, Egjipt, në datat 25 Nëntor- 9 Dhjetor 2024. Në këtë simozium morën pjesë artistë profesionistë nga vende të ndryshme, dhe kishte për qëllim të promovojë dialogun ndërkulturor përmes artit dhe të inkurajojë bashkëpunimin midis kulturave të ndryshme. 2 krijime artistike të realizuara gjatë qëndrimit në Luxor, në të cilat pasqyroheshin vizione unike dhe të thella mbi lidhjet midis traditës dhe modernes, duke sjellë elemente të pasura nga historia, kultura, dhe trashëgimia, të asaj shqiptare dhe egjyptiane. Ceremonia e hapjes, së ekspozitës u zhvillua në prani të Ministrit të Kulturës së Egjiptit, Dr. Ahmed Hanno, moment i cili shënoi dhe rëndësinë e bashkëpunimit ndërkombëtar në fushën e artit. Z.Hanno theksoi rëndësinë e artit për ndërtimin e urave midis vendeve, kultivimin e një dialogu të hapur dhe të pasur kulturor. Pjesëmarrja në Simpoziumin Ndërkombëtar të Artit në Luxor, Egjipt, solli mundësi të shkëlqyera për shkëmbim kulturor dhe artistik. Një moment i veçantë ishte takimi me studentët e Universitetit të Artit në Luxor, ku u zhvilluan biseda frymëzuese, duke ndarë eksperienca personale mbi proçesin krijues, duke nxitur diskutime të thella mbi rolin e artit në shoqëri dhe mundësitë për zhvillim të mëtejshëm të artit shqiptar në arenën ndërkombëtare. Vizitat në disa nga tempujt e famshëm të Luxorit, një nga qendrat më të rëndësishme të kulturës dhe historisë egjiptiane, ishte një tjeter moment fantastik i këtij simpoziumi. Këto vizita u shoqëruan me reflektime të thella mbi ndikimin e historisë dhe mitologjisë në krijimin artistik, si dhe mundësinë për të krijuar lidhje mes artit bashkëkohor dhe trashëgimisë kulturore. Një tjetër moment i rëndësishëm ishte takimi dhe bisedat me Ministrin e Kulturës së Egjiptit, Dr.Ahmed Hanno, gjatë qëndrimit të tij dy ditor në Luxor, duke ju bashkuar grupit të artistëve pjesëmarrës, jo vetëm si Ministër por gjithashtu si artist i Artit figurativ. Z. Hanno theksoi rëndësinë e bashkëpunimit ndërkombëtar përmes artit. Bisedat e zhvilluara ishin një mundësi e shkëlqyer për të diskutuar mundësitë e reja të bashkëpunimit dhe promovimit të artit shqiptar në Egjipt, si dhe mundësitë për organizimin e aktiviteteve të përbashkëta si ekspozita, simpoziume,etj. Simpoziumi në Luxor, si çdo simpozium arti ndërkombëtar krijoi një mundësi unike për artistët, dhe jo vetëm, duke reflektuar identitete të ndryshme kulturore, ndikimet të mesazheve ndërkombëtare, për të forcuar kështu lidhjet mes kulturave të ndryshme. Ky simpozium dhe aktivitetet e lidhura me të, ofruan mundësi të reja për të zhvilluar partneritete dhe për të thelluar marrëdhëniet kulturore midis Shqipërisë dhe Egjiptit, duke hapur rrugën për projekte të ardhshme që do të kontribuojnë në zhvillimin e mëtejshëm të artit dhe kulturës. Ky aktivitet organizohej nga Ministria e Kulturës së Egjyptit, Drejtori Artistik Yasser Gaessa dhe Drejtori për zhvillim dhe Kulturë në Ministrinë e Kulturës Hamdy El Setouhy . Nga pala shqiptare merrte pjesë Drejtoresha. Jona Dividi. Pergatiti Jona Dividi Albumi fotografik.

Nga Anila Omari Vepra e Pjetër Bogdanit zë një vend të veçantë midis veprave të autorëve tanëtë shekujve XVI - XVII si nga shkalla e përpunimit gjuhësor ashtu edhe ngapërmbajtja e larmishme dhe nga karakteri kryesisht origjinal i saj. Ajo ështëmbajtur, me të drejtë, si e para vepër origjinale, që shënoi fillimet e prozës letrare shqipe dhe që luajti rol parësor edhe në formimin e prozës shkencore shqipe. Për këto arsye ajo ka ngjallur interes të madh ndër studiuesit gjatë kohërave.Veçanërisht gjatë dhjetëvjeçarëve të fundit janë botuar studime të shumta që e kanë trajtuar nga këndvështrime të ndryshme: filozofiko-teologjik (I. Rugova, Z. Xholi, E. Sedaj), pedagogjiko-didaktik (Sh. Osmani), leksikologjik (M. Sciambra, K. Ashta, A. Kostallari), nga ai i historikut të hartimit e të botimit (I. Zamputi, V. Kamsi, S. Riza etj.), e që kanë hedhur dritë edhe mbi figurën poliedrike të Bogdanit si teolog erudit, shkrimtar e patriot që u përpoq aktivisht për çlirimin e krahinave veriore nga zgjedha osmane (L. Marlekaj, K. Frashëri).Interesin për veprën e tregojnë edhe botimet e ribotimet e saj të mëvonshme,qoftë të pjesshme ose të plota: në Itali – botimet e Venecies 1691 e 1702, nëShqipëri – së pari i Ndre Mjedës më 1930 (fragmente nga pjesa e dytë e veprës) e më pas i Mark Harapit në vitet 1940-43 (pjesa e parë), në Gjermani – botimi i plotë fotostatik i Mynihut nga dr. R. Trofenik më 1977, me një paraqitje të thukët të albanologut të shquar Giuseppe Valentini dhe me një “Çelës për leximin e veprës” nga gjuhëtari e shkrimtari Martin Camaj, dhe në Kosovë – botimi i dr. E. Sedajt, Prishtinë 1989 – Prizren 1997, fototipi e tekstit origjinal dhe përshtatje në gjuhën e sotme.Ndërsa dy autorët më të vjetër të shqipes, Buzuku e Budi, kanë njohur i paridy botime kritike sipas kritereve filologjike bashkëkohore (N. Resuli, E. Çabej), i dyti një botim të konkordancave ose fjalësit elektronik të veprave të tij, metranskriptim të mbështetur mbi një studim të vyer (G. Svane), vepra e Bogdanit deri më sot nuk ka pasur një botim kritik modern, i cili, përmes transkriptimit fonologjik të tekstit në alfabetin e sotëm, mbështetur në kritere të studiuara e ndërhyrje të argumentuara filologjike, të jetë lehtësisht i arritshëm për lexuesin bashkëkohas, dhe njëkohësisht të rindërtojë gjuhën e autorit sa më afër synimit të vërtetë shprehës të tij. Arsyet e një mungese të tillë duhen kërkuar, veç të tjerash, në zhvillimin e vonë të degëve të tilla “formaliste” të studimit si gjuhësia e tekstit ose kritika tekstologjike në gjuhësinë tonë, e cila i jepte përparësi studimit të përmbajtjes ndaj formës, por edhe në vështirësitë që dalin nga vëllimi i konsiderueshëm dhe përmbajtja e gjerë e veprës së Bogdanit, që kërkon përgatitje të veçantë gjuhësore e filologjike dhe angazhim të madh kohe e energjish.Në konferencën shkencore të organizuar në Tiranë në vitin 1989 me rastin e300 vjetorit të vdekjes së Bogdanit, ku u ndriçuan në mënyrë të thelluar disaaspekte të veprës e të personalitetit të Bogdanit, u tërhoq vëmendja në një varg temash në rrafshin gjuhësor, tekstologjik, filozofik e sociologjik si objekt studimi për të ardhmen. Por atje, për herë të parë mbas një kohe të gjatë u paraqit si detyrë e ngutshme për filologjinë tonë botimi kritik me transkriptim dhe me një studim të gjerë filologjik e gjuhësor i veprës së Bogdanit sipas modelit të “Mesharit” të Buzukut, përgatitur nga E. Çabej. Në hullinë e këtij mendimi, nga mesi i viteve ’90, m’u ngarkua kjo detyrë nga departamenti i Historisë së Gjuhës pranë Institutit të Gjuhësisë e të Letërsisë të Akademisë së Shkencave, ndërkohë që edhe nga rrethet e studiuesve jashtë vendit, sidomos atyre arbëreshë, ishte vënë theksi mbi nevojën e botimit kritik të veprës së autorëve të vjetër e veçanërisht të Bogdanit.Puna që shtrohej përpara nuk ishte e lehtë për t’u përballuar, për shkak tëproblemeve të shumta që dilnin gjatë transkriptimit, si dhe nga mungesa e njëkonsulence të specializuar në fushën e kritikës së tekstit. Megjithatë një model të shkëlqyer kemi pasur në studimin hyrës të Çabejt për botimin kritik të “Mesharit” të Buzukut, si dhe në studimin e G. Svanes mbi kriteret e leximit të veprës së Budit Speculum Confessionis. Njohja me përvojën e gjuhëtarëve arbëreshë, të cilët vitet e fundit kanë bërë përparime të mëdha në fushën e botimeve kritike, dhe kontaktet me ta ishin gjithashtu një ndihmë e çmuar. Për të nxjerrë në dritë tiparet e gjuhës së Bogdanit jemi konsultuar me punime dialektologjike e me tekste dialektore të gegërishtes veriore, e në mënyrë të veçantë me punimet e dialektologut Xheladin Gosturani mbi të folmet e krahinave verilindore. Kështu, mbas një pune disavjeçare, tani po del para publikut ky botim kritik i “Cuneus Prophetarum”, i cili shpresoj të jetë në nivelin e parashikimeve të lexuesve. Jemi përpjekur të gjejmë zgjidhjet më të mbështetura e të argumentuara, por, natyrisht, nuk mëtojmë që t’ia kemi arritur gjithmonë në masën e dëshiruar. Studiues të tjerë që do të merren më tej me veprën e Bogdanit mund të propozojnë zgjidhje të ndryshme në çështje të veçanta të transkriptimit, por mendojmë se çdo zgjidhje e qëndrim yni është arsyetuar mjaftueshëm në Hyrjen e botimit.Duke konsideruar që ky është i pari botim kritik i plotë që përmbush kushtet eekdotikës së sotme, nuk kemi marrë përsipër një krahasim sistematik me botimet e mëparshme të pjesshme të Mark Harapit dhe të Ndre Mjedës, që kishin më tepër karakter popullarizues pa pretendime shkencore, e në mjaft raste përmbajnë lëkundje ose qëndrime jokonsekuente në riprodhimet e grafive origjinale.Megjithatë, shënimet shpjeguese të këtyre filologëve të shquar, sidomos ato tëMark Harapit për çështje të ndryshme të leksikut e të gramatikës, janë mjaft të çmuara dhe na kanë vlejtur në jo pak raste.Botimi ynë kritik u drejtohet në radhë të parë studiuesve të gjuhës e letërsisëshqipe e studentëve të fakulteteve filologjike, por me dëshirën që të pranohet nga një publik më i gjerë, e kemi pajisur edhe me shënime të karakterit shpjegues, siç është sqaruar në fund të Hyrjes. Në këtë mënyrë shpresojmë se do t’u vlejë studimeve të ardhshme të mjaft aspekteve gjuhësore e stilistiko-letrare të veprës së Bogdanit që presin ende të ndriçohen.Në botim kemi përfshirë edhe përkthimet në shqip të vjershave, kushtimeve emiratimeve latinisht, italisht e kroatisht që i paraprijnë tekstit të veprës.Përkthimet nga latinishtja janë bërë nga prof. dr. Pëllumb Xhufi, të cilit ia di për nder angazhimin në këtë punë me gjithë ngarkesën e detyrës zyrtare që ka pasur, ndërsa përkthimet e tjera janë bërë prej meje.Në fund, e ndiej për detyrë të falenderoj të gjithë ata që me përvojën, dijen ekëshillat e tyre më kanë ndihmuar që ta çoj përpara punën e nisur: prof. ItaloCostante Fortinon e Universitetit Oriental të Napolit, për orientimin e drejtë kur isha në fillimet e punës sime, prof. Matteo Mandalanë nga Universiteti i Palermos për këshillat e sugjerimet e vlefshme mbas leximit të pjesëve të punimit, dr. Francesco Iusin, drejtor i Qendrës së përpunimit të të dhënave gjuhësore të Universitetit të Kalabrisë, për ndihmën në faqosjen e tekstit si dhe prof. Francesco Altimarin nga Universiteti i Kalabrisë. Në mënyrë të veçantë u jam mirënjohëse kolegëve të mi: drejtuesit tëdepartamentit, prof. Seit Mansakut dhe prof. Kolec Topallit, të cilët i lexuan e idiskutuan të gjitha pjesët e punimit tim dhe që kanë qenë vazhdimisht të gatshëm për çdo konsultim. Parathënia e marrë nga botimi i dytë i librit CUNEUS PROPHETARUM(ÇETA E PROFETËVE), të atdhetarit Pjetër Bogdani. Një botim kritikme një studim hyrës, faksimile të origjinalit, transkriptim e shënimepërgatitur nga ANILA Omari . Nga Dritare

ADN-ja jonë përmban shumë më tepër sesa thjesht informacion se si do të dukemi. Çdo person mbart trashëgiminë e të parëve të tij, e cila jo vetëm ndikon në pamjen tonë, por edhe në karakteristikat dhe reagimet tona. Edhe pse shumë besojnë se tiparet tona janë vetëm rezultat i mjedisit ku jetojmë dhe mënyrës se si jemi rritur, realiteti është shumë më kompleks. Disa aspekte të personalitetit dhe emocioneve tona, të tilla si frika ose tendenca për të stresuar, në fakt vijnë nga gjenet tona dhe ndonjëherë trashëgohen nga prindërit ose gjyshërit tanë. Tendenca ndaj varësisë Disa njerëz kanë një tendencë më të madhe për të zhvilluar varësinë, dhe kjo nuk është vetëm çështje zgjedhjeje apo rrethane. Në disa raste, gjenet tona mund të luajnë një rol kyç në këtë. Ekziston një gjen i caktuar që mund të rrisë prirjen ndaj varësisë dhe njerëzit që kanë këtë predispozicion gjenetik shpesh më lehtë përfshihen në sjellje varësie, qoftë alkooli, droga apo substanca të tjera. Fobitë Frika, si frika nga lartësitë ose merimangat, shpesh mendohen si irracionale, por ato mund të mos jenë aq të pajustifikuara. Shumë prej nesh mbajnë frikë që vijnë nga brezat e kaluar. Për shembull, disa njerëz mund të trashëgojnë fobi që kishin gjyshërit e tyre. Ky është një shembull se si fobitë dhe madje edhe frikërat specifike mund të ekzistojnë në gjenet tona, duke u transmetuar nga një brez në tjetrin, pavarësisht nga rrethanat në të cilat rritemi. Ndjeshmëria ndaj stresit Ekspertët pohojnë se nëse nëna ka qenë e ekspozuar ndaj stresit gjatë shtatzënisë, fëmija i saj do të jetë më i ndjeshëm ndaj stresit në jetë. Nëse një person ka qenë nën shumë stres gjatë shtatzënisë, kjo mund të ketë pasoja afatgjata për fëmijën, sepse këta fëmijë mund të bëhen më të ndjeshëm ndaj situatave stresuese gjatë jetës. Përveç kësaj, ekspozimi i zgjatur ndaj stresit mund të dëmtojë edhe pjesë të caktuara të gjeneve tona, duke rritur gjasat që të njëjtat përgjigje ndaj stresit të përsëriten në të ardhmen. Ndjenja e humorit Për shumë njerëz, sensi i humorit është çështje e mjedisit ku ata rriten, por ajo që ne shpesh nuk e konsiderojmë është se e qeshura dhe aftësia për të njohur humorin mund të trashëgohen gjithashtu. Ka njerëz që kanë një tendencë më të madhe ndaj humorit dhe kjo mund të lidhet me disa gjene që ndikojnë në mënyrën se si truri ynë reagon ndaj situatave humoristike. Njerëzit me disa karakteristika të trashëguara mund të jenë më të prirur për të qeshur, ndërsa të tjerët mund të mos reagojnë në të njëjtën mënyrë, edhe pse janë rritur në të njëjtin mjedis. Në fund të fundit, ADN-ja jonë jo vetëm që përcakton pamjen tonë, por gjithashtu formon shumë aspekte të personalitetit, emocioneve dhe reagimeve tona. Megjithëse mjedisi dhe edukimi luajnë një rol të rëndësishëm, ne shpesh nuk jemi të vetëdijshëm se sa nga tiparet tona mbarten në të vërtetë në gjenet tona. x

VIOLINA E PARE NE BOTEN SHQIPTARE Eshte thuajse e pamundur te gjesh nje vend si Shqiperia ku te jenë si "te ngrira" ne kohe te gjitha etapat qe ka kaluar Arti i violines. Dhe sot e kesaj dite vazhdon misteri i krijimit te violines, mister qe e ben me te bukur dhe e vesh me nje tyl te magjishem kete instrument-mrekulli. Nga shkrimet dhe pikturat e epokes mesojme se violina filloi te shfaqet rreth gjysmes se pare te sh. XVI. Sipas studiuesve, punuesit e ketyre violinave e merrnin drurin per instrumentat e tyre nga malet e Ballkanit ku jane Alpet shqiptare. Po nga aty merrnin dhe rreshiren me te cilen krijuan vernikun e famshem, sekretin e perjetshem te Stradivarit. Nuk dihet se kur hyri violina e pare ne Shqiperi, por kontakti me kete instrument duhet te jete mjaft i hershem. Philibert Jambe de Fer shkruante n; vitin 1556: "Ne quajme viola ato qe zoterinjte kalojne kohen... Tjetra quhet violine dhe perdoret neper kercime popullore". Keshtu u pa violina dhe nga shqiptaret, duke u bere mjaft e preferuar thuajse ne te gjitha grupet e muzikes popullore sidomos ne zonen e mesme e te veriut ku ishte ne rrolin kryesor. Si ne pikturat e Mark Chagallit, violinisti ishte per njerezit nje figure gjysem mitike, qe merrte pjese ne te gjitha ngjarjet e festat, duke u bere keshtu nje lloj deshmitari i ekzistences njerezore. Kjo shprehet dhe ne Kabate (forme e muzikes popullore ne dy pjese kontrastuese) ku pjesa e pare eshte "ad libitum" sentimentale, dehëse e nostalgjike gati "ne te qare", ndersa pjesa e dytë nje gezim i shfrenuar deri ne ekstaze - dy fytyrat e jetes. Per sa i perket rolit te violines ne Dasma ka nje spjegim interesant te profesorit anglez Wilfrid Mellers. Ai spjegon se te luajturit ne violine eshte si te krijosh jeten. Harku, dextra, ana aktive e fuqise mashkullore stimulon anen femerore universale, te majten (dhe vete violina te kujton trupin e femres, shkruan Menuhini). Popuj te ndryshem perdorin fjale te shumëllojta per te luajturit ne violine: play (luaj) anglisht, tocar (prek) spanjisht, suonare (tingelloj) italisht, a cànta (kendoj) rumanisht, luaj ne shqip etj. Por ne shqip kjo fjale ka hyre me vone si shprehje e qyteterimit dhe progresit te gjuhes, sepse fjala evjeter eshte "me i ra", i bie violines, nje perzierje e dhunës dhe pasionit, qe ne zhargonin e njerezve perdoret dhe per te shprehur aktin seksual. Dhe tek festa pagane ana shoqerore dhe ajo erotike jane bashke. Violinistet shqiptare, ndryshe nga ato te Eurepes veriore qe luajne vetem ne pozicionin e pare, dallohen per virtuozizem qe i afron ato me violinistet ciganë e hebrejë. Ato dominojne tastieren deri ne ekstrem, ndersa dora a djathtë që krijon ritmet dhe levizja e saj provokon levizjen e kercimit te njerëzve përreth. Eshte e çuditshme dhe ja vlen te theksohet ekzistenca ne muziken shqiptare te ritmeve me meter te perzier me baze numrat magjike 5 dhe 7, ndersa ne muziken "e qyteteruar" ritme jane te organizuar ne grupe simetrike. Kjo i jep muzikes shqiptare nje nerv ritmik ekspresiv, marramendes dhe mjaft te komplikuar qe te kujton ritmet e çuditshme te Bartok apo O. Maessien. Realizimi i Kabave kerkon nje teknike te larte qe shpesh here i afrohet dhe "Aires gitanos" te Sarasates. Nderkohe qe muzika popullore eshte statike, e pashkolluar dhe shprehje e konservatorizmit e identitetit kombetar, muzika klasike, ka te nevojshem kualifikimin dhe eshte tregues i progresit e qytetrimit. Dhe ne Shqiperi ndodhi kjo ndarje; nen influencen e kontaktit me Italine, u be e modes qe familjet fisnike dhe borgjeze te blinin violina ne Venedik apo Tirol. Keshtu filloi shkolla e mirefilltë violinistike shqiptare e cila pati dy periudha A - para 1945 me influencen e shkolles çeke, austriake dhe italiane dhe B - pas 1945 me shtimin e shkollave ruse dhe rumune. . Profesori çek O. Sevcik (1852-1934) rinovoi teresisht tekniken e violines duke e leruar nga rregullat e kufizuara te se kaluares. Ai pati rreth 5000 studente nga a gjithe bota. Njeri prej tyre, Ludovik Naraçi, studioi me te ne Austri dhe Prage. Me kthimin ne atdhe te ketij violinisti hyri dhe shkolla me e re europiane ne Shqiperi. Kesaj ju bashkangjit dhe ajo italiane me violinistet Lam Petrela e Sofokli Paparisto bashke me shume violinistë italianë e françiskanë qe formonin ne ate kohe orkestrat e vendit. U hapen klasat e violines ne shkollen e re te muzikes ne Tirane (1933) me mbeshtetjen e Italise, ne Normalen e Ilbasanit (1909), ne Liceun Francez te Korçes (1917). Lidhjet me Italine, Francen e Austrine ishin shume te forta; mjafton te permedim vetem qytetin e Durresit qe ne vitet 30-31 kishte 43 studente qe shkolloheshin ne keto vende, ne mes tyre dhe muzikante. Pas Luftes se Dyte Boterore Shqiperia kaloi ne Kampin Socialist. U ndje menjehere dominimi i shkolles ruse dhe lindore ne pergjithesi. Eshte e vertete qe komunizmi, me organizimin e centralizuar, beri shume deme ne Arte, por shkolla instrumentale u prek me pak nga ideologjia e diktatures. U hapen Shkolla muzike thuajse ne gjithe vendin, dhjete Shkolla te Mesme te Muzikes 12 vjeçare (nivel Konservatori) dhe Instituti i Larte i Arteve sot Akademia ne Tirane (4 vjeçare). Violinisti dhe kompozitori Pjeter Gaci studjoi ne Moske, violinisti dhe dirigjenti Eno Koço studjon ne shkollen e Leningradit; Genc Bogdo dhe Robert Papavrami studjojne ne Prage. Influence te madhe pati shkolla rumune ku studjuan Raimonda Stefi e Pirro Gjezi por sidomos ardhja ne Shqiperi e profesorit rumun te njohur Modest Iftinki i cili la nje gjurme te forte ne shkollen shqiptare. Ajo italiane vazhdoi te ndjehej me violinistin Ibrahim Madhi e çelistin Ymer Skenderi nxenes i Janigros. Mendoj se ne kete kompleksitet shkollash ne periudhen e dyte luajten rrol kryesore disa figura: Robert Papavrami vendosi bazat e shkolles moderne te violines. I biri dhe nxenesi i tij Tedi, fitues i disa konkurseve nder to dhe Sarasate, pò ben sot nje karriere te shkelqyer. Sot ne Shqiperi degjon tingujt befasues te violines se Schnittkes apo Xenakis, tingujt hyjnore te Bahut, marramendes te Kabave qe, duke u perziere me ato misterioze te Lahutes se Malsise, krijojne keshtu nje "kolalzh" te çuditshem ku here shfaqet tigri dhe here poeti. (Ne foto majtas: Tedi Papavrami ne moshe feminore. Djathtas: pllakati per recitaline e Ludovik Naracit, Sofokli Paparisto, Robert Papavrami) Nga Florian Vlashi See less

Dita Ndërkombëtare e Violinës Nga edlira.ruzi TIRANË, 13 dhjetor/ATSH/ 13 dhjetori njihet ndryshe si Dita Ndërkombëtare e Violinës. Organizatat artistike anembanë globit, në këtë ditë, bëjnë thirrje për të luajtur, dëgjuar ose mësuar muzikë për violinë; shikimi i filmave të famshëm si “Violina e Kuqe”, “Violinisti i Djallit” dhe “Solisti”; ose ndjekja ose shikimi i koncerteve. Si pionier i artit të violinës në Shqipëri njihet Ludovig Naraçi i cili në dhjetor të vitit 1926 mbajti koncertin e tij të parë për violinë. Virtuozi Naraçi ishte edukuar në qendrat evropiane të kulturës si Vjenë e Pragë. Naraçi dha konktribut edhe në mësimdhënie ku mësoi disa breza violinistësh shqiptarë. Instrumenti i violinës nuk është dukur gjithmonë njësoj që nga lulëzimi i tyre gjatë shekullit të 16-të. Sipas muzikologut dhe violinistit amerikan, David D. Boyden, lloji më i hershëm i violinës u shfaq jo më vonë se 1530 dhe pjesa më e madhe e evolucionit të saj mund të gjurmohet përmes ikonografisë së kohës. Disa nga instrumentet më të vlerësuara janë shitur për miliona dollarë në ankande. Disa nga violinat më të çmuara deri më sot janë punuar nga shtëpitë Amati, Guarneri dhe Stradivarius. Violina e parë moderne është bërë nga Andrea Amati nga Kremona, Itali, rreth 1955. Shumica e violinave të prodhuara sot janë kopje të Stradivarius ose Amati. Sot, violina jo vetëm që mbetet një tipar i domosdoshëm i muzikës klasike perëndimore, por ka gjetur rrugën e saj në forma të ndryshme të muzikës klasike dhe popullore në mbarë botën, si dhe në zhanre të tjera.