Search Results

Rrevista Prestige #inspirationdaily #AcademicExcellence #Academiaedu Rubrika:Personalitet, personazh nderi i Revistes Prestige per muajin Dhjetor. Pëllumb Xhufi – Njeriu që ecën mes shekujve me qetësinë e një biblioteke të përjetshme Pëllumb Xhufi është një figurë multidimensionale e kulturës dhe jetës publike shqiptare, i njohur si një nga medioevistët më të rëndësishëm të kohës sonë. Ai shquhet si akademik me autoritet të pakontestueshëm, me kontribute të thelluara në studimet e Mesjetës, paleografinë dhe historinë e Bizantit. I pajisur me rigorozitet të rrallë, ai di të gërmojë në burime të harruara dhe t’i rikthejë historisë shqiptare saktësinë dhe dinjitetin shkencor që shpesh i është mohuar. Në fushën diplomatike është dalluar si ambasador me kulturë të gjerë institucionale dhe qetësi karakteristike, ndërsa në sferën publike është shfaqur si intelektual kritik, analitik dhe i matur. Personaliteti i tij përmbledh erudicion, integritet dhe aftësinë për të sfiduar narrativat sipërfaqësore. Në tërësi, Xhufi mbetet një personalitet kompleks ku ndërthuren akademiku brilant, diplomati i kulturuar dhe qytetari i angazhuar. Ai lindi më 24 gusht 1951 në Durrës, një qytet që mbart gjurmët e perandorive si një skenë teatrore të ngritur mbi det. Peizazhi i vendlindjes ishte paralajmërimi i parë i një jete kushtuar historisë: në këto rrugë, e shkuara nuk është e vdekur, por gati të flasë për këdo që di ta dëgjojë. Qysh fëmijë, ai ngjante me personazhet e Umberto Eco-s, që mësojnë të lexojnë botën para se të lexojnë librat. Në vitin 1972 u nis drejt Romës, qytetit ku e shkuara shfaqet si një qiell paralel. Atje studioi në La Sapienza, një nga universitetet më të lashtë të botës, ku deri në vitin 1977 përfundoi studimet në Letërsi Klasike. Roma e farkëtoi në mënyrë të veçantë: e rriti si filolog, si humanist, si historian që i afrohet dokumentit me dashuri, por edhe me dyshim profesionist. Ecja e tij nëpër korridoret e universit kujtonte ecjen e dijetarëve të antikitetit, që lëviznin mes vargjeve latine sikur hynin në një qytet të shenjtë. Vitet 1991–1992 e çuan në Universitetin e Këlnit me bursën e fondacionit Alexander von Humboldt. Këtu ritmi i hekurt gjerman u ndërthur me shpirtin e tij mesdhetar, duke krijuar një metodë kërkimore të fortë dhe të strukturuar. Nga Roma mori dritën; nga Këlni mori disiplinën. Si çdo mendje e madhe, u formua në kufirin e dy kulturave. Që prej vitit 1981, Instituti i Historisë në Tiranë është vendi ku ai ka jetuar mes epokave. Për afro pesë dekada ka punuar me një durim që të kujton murgjit kopjues të Mesjetës, duke i rikthyer dokumentit rolin e burimit themelor. Titujt akademikë Profesor i Asociuar dhe Pastaj Profesor nuk janë për të gradë, por natyrshmëri e një autoriteti të fituar me punë të gjatë. Në vitet e trazirave të fundviteve ’90, ai shërbeu në Ministrinë e Jashtme: fillimisht si Drejtor për Ballkanin, më pas si Zëvendësministër i Jashtëm. Në këtë rol spikati qetësia dhe saktësia e tij, një stil diplomatik që më shumë bind sesa imponon. Vitet 2002–2004 e gjetën ambasador në Romë, një kthim i bukur në qytetin ku dikur ishte student. Më pas, si deputet në Kuvendin e Shqipërisë (2005–2009), u shfaq i veçantë: i qetë, i argumentuar, kulturor—një Montaigne mes debateve politike. Dimensioni i tij si profesor është ndër më të paharrueshmit. Për mbi 20 vite në Fakultetin Histori-Filologji në Tiranë, ai ka formuar studiues të panumërt, duke dhënë lëndë që shpalosin horizontet e Mesjetës. Studentët thonë shpesh se ligjëratat e tij dukeshin sikur vinin nga një udhëtar i kthyer sapo nga shekulli XII—me detaje të gjalla, me ngjyrat e kohës dhe qartësinë e burimeve. Në vitin 2020 ai u pranua në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë, si pjesë e elitës intelektuale që ruan traditën e mendimit të gjatë. Ai zotëron një arsenal gjuhësh — latinisht, greqisht të vjetër, italisht, gjermanisht, frëngjisht e anglisht — që i jep mundësinë të lexojë burimet ashtu siç i shkruan vetë Mesjeta. Veprat e tij janë monumente të dokumentit. Libra të rëndësishëm si “Arbërit e Jonit”, “Qytetet dhe Provence e Arbërisë në Mesjetë”, “Shekulli i Voskopojës” apo studimet e tij mbi Bizantin, Arbërinë e Jugut, kishën dhe marrëdhëniet shqiptaro-italiane përbëjnë tashmë boshtin e historiografisë moderne shqiptare. Çdo libër i tij është një rindërtim i kujdesshëm, një katedrale me themele të gdhendura mbi dokumente të panjohura. Sot, Pëllumb Xhufi qëndron si një nga figurat që e bëjnë kombin të duket më i gjerë dhe më i thellë se kufijtë e tij gjeografikë. Ai është një Braudel shqiptar në vizion, një Eco në kulturë, një Ranke në metodë. Është njeri që nuk e shikon historinë thjesht si objekt studimi, por si një botë të gjallë që duhet rindërtuar dhe kuptuar. Xhufi është kartografi i kujtesës shqiptare, njeriu që shekujve u jep zë, dokumenteve u jep dritë dhe kohës i jep kuptim. ANALIZË ETHELLE MULTIDIMENSIONALE E FIGURËS DHE VEPRËS SË PËLLUMB XHUFIT 1. Dimensioni Ontologjik – Njeriu që ndërton marrëdhënie me kohën Në thelb të figurës së Pëllumb Xhufit qëndron raporti ontologjik me kohën. Ai nuk i afrohet së shkuarës si një objekt i ftohtë kërkimi, por si një realitet që vazhdon të jetojë nëpërmjet dokumenteve, kujtesës dhe leximit kritik. Roli i tij është i ngjashëm me atë të hermeneutëve klasikë: njeriu që nuk vëzhgon historinë, por e bën të flasë. Në këtë kuptim, koha nuk është linearitet, por shtresëzim – një horizont ku ndërthuren e kaluara e gjallë dhe e ardhmja e mundshme. Xhufi lëviz brenda këtyre shtresimeve me qetësinë e atyre që e kanë kuptuar se historia është formë e qenies, jo thjesht rrëfim i saj. 2. Dimensioni Hermeneutik – Leximi si akt krijues Hermeneutika e tij nuk është kalim teknik mbi burimet, por një akt krijimi: çdo dokument bëhet një dritare filozofike, çdo frazë mesjetare një thirrje që vjen nga thellësitë e kohës. Ai i lexon burimet jo si dëshmi të vdekura, por si subjekte që kërkojnë interpretues të denjë. Në këtë mënyrë, Xhufi i rikthen historisë shqiptare dinjitetin e së vërtetës, sepse i jep asaj një interpretim që nuk deformon, nuk mitizon, por lexon me sy kritik. Ky proces e vendos në traditën e mendimtarëve të mëdhenj që e shihnin interpretimin jo si rikonstruim, por si bashkëbisedim me tekstin. 3. Dimensioni Epistemologjik – Dija si disiplinë, jo si impresione Epistemologjia e tij është e strukturuar mbi disiplinën gjermane dhe pasionin mesdhetar. Ajo përfaqëson përpjekjen e rrallë për ta bashkuar saktësinë filologjike me frymën humaniste. Tek Xhufi, e vërteta nuk është opinion, por rezultat i një procesi kërkimi që kërkon rigorozitet, besnikëri dhe guxim. Ky lloj relacioni me dijen e çliron historinë nga ideologjitë dhe narrativat e thjeshtuara. Në këtë aspekt, ai bëhet model i mendimit kritik shqiptar: njeriu që e sheh dijen si shërbim dhe jo si instrument. 4. Dimensioni Estetik – Bukuria e dokumentit dhe harmonia e argumentit Në punën e tij ekziston një estetikë e brendshme: bukuria e qetë e argumentit të ndërtuar me përpikëri. Dokumenti, në duart e tij, nuk është vetëm dëshmi, por formë arti; ai e lexon historinë si arkitekturë që duhet rindërtuar gur pas guri. Në mënyrën si ai shkruan, ka një ritëm të ngadaltë, të matur, një elegancë të mendimit që rrallë gjendet në shkencat historike shqiptare. Prej tij, e shkuara nuk del si katalog faktesh, por si peizazh shpirtëror ku lëvizin figura, institucione, qytete, ide. Kjo e bën veprën e tij jo vetëm të vlefshme, por edhe të bukur. 5. Dimensioni Etik – Integriteti si formë filozofie Integriteti i Xhufit nuk qëndron vetëm te korrektesa akademike, por te besnikëria e tij ndaj së vërtetës. Ndërsa shumë figura publike lëkunden mes interesit dhe konformizmit, ai ruan ekzaktësinë. E vërteta për të nuk është negociatë. Ky qëndrim e vendos pranë filozofëve të etikës së virtytit: njeriu që nuk kërkon të duket, por të jetë. Në këtë kuptim, puna e tij është një mësim moral: se dija kërkon zotim, ndërsa historia kërkon përgjegjësi. 6. Dimensioni Politik – Qetësia si forcë intelektuale Veprimtaria e tij politike dhe diplomatike është përfaqësim i rrallë i filozofisë së maturisë. Ai nuk e përdor fjalën për të dominuar, por për të peshuar. Qetësia e tij nuk është pasivitet, por një strategji e mendimit – një forcë që i kundërvihet zhurmës, jo me zë më të lartë, por me arsyetim më të thellë. Në këtë këndvështrim, Xhufi i sjell politikës dimensionin e Stoicizmit: qëndresën e mendjes ndaj provokimit dhe banalitetit. 7. Dimensioni Pedagogjik – Mësuesi që nuk jep dije, por hap horizonte Si pedagog, ai nuk flet si profesor i zakonshëm, por si kalorës i kohës. Leksionet e tij janë rrëfime, udhëtime, hermeneutikë e gjallë. Ai i mëson studentët jo vetëm faktet, por mënyrën si duhet menduar. Ky është dimensioni më i thellë i filozofisë arsimore: mësuesi nuk ushqen mendje, por i ndez ato. Në këtë kuptim, figura e tij bëhet modele pedagogjike: profesor që prodhon mendim, jo thjesht informacion. 8. Dimensioni Identitar – Rindërtimi i kujtesës kombëtare Xhufi nuk shkruan histori; ai ringrit strukturën simbolike të identitetit. Ai është kartografi i një kujtese të shpërndarë, arkitekt i një narrative që ka munguar. Nëpërmjet tij, shqiptari mesjetar rikthehet në vendin që i takon: si subjekt politik, juridik dhe kulturor. Kjo nuk është thjesht histori, por filozofi e identitetit: populli që njeh rrënjët e veta fiton qartësi në të ardhmen. Vepra e tij rishkruan jo vetëm të kaluarën, por edhe vetëdijen tonë kolektive. 9. Dimensioni Metafizik – Njeriu që i jep kohës kuptim Figura e tij mbart një dimension të latuar metafizik: njeriu që ecën nëpër shekuj pa u ngutur, sepse e kupton se koha nuk është armik, por shoqërues. Ai ndërton ura midis shekujve, duke i dhënë historisë një kuptim të ri – jo kronologjik, por ekzistencial. E kaluara nuk është prapa nesh; ajo është brenda nesh. Dhe filozofi i historisë është ai që arrin ta zbulojë këtë brendësi. Ja një abstrakt në shqip, akademik, i përmbledhur dhe i përshtatshëm për një studim mbi portretin reflektiv dhe analizën e figurës së Prof. Pëllumb Xhufit. (Nëse do ta bëj më të gjatë, më kritik, më historik, ose më interpretativ—më thuaj.) --- ABSTRAKT Ky punim paraqet një portret reflektiv dhe një analizë shumëdimensionale të figurës së Prof. Pëllumb Xhufit, një prej historianëve më të njohur të historiografisë bashkëkohore shqiptare. Studimi shqyrton kontributin e tij në interpretimin e proceseve historike, veçanërisht në periudhën mesjetare dhe atë të formimit të identitetit kulturor shqiptar. Dimensioni hermeneutik i analizës fokusohet tek mënyra se si Xhufi lexon burimet, si i kontekstualizon ato dhe si ndërton kuptime alternative ndaj narrativave të ngurtësuara historike. Në anën tjetër, dimensioni kritik dhe reflektiv eksploron rolin e tij si figurë publike, ndikimin në debatin historiografik, si dhe mënyrën se si qasja e tij synon të balancojë mes rigorozitetit shkencor dhe interpretimit kulturor. Punimi argumenton se portreti i Xhufit si studiues nuk mund të kuptohet pa vlerësuar qasjen e tij ndërdisiplinore, ku historia bashkëjeton me hermeneutikën, antropologjinë kulturore dhe vetëdijen identitare. Analiza përfundon se kontributi i tij shtrihet përtej fushës akademike, duke shërbyer si nxitës i debatit publik dhe si pikë referimi për mënyrat e reja të të menduarit rreth së shkuarës shqiptare. --- REFERENCAT - MLA Vepra të Prof. Pëllumb Xhufit Xhufi, Pëllumb. Arbërit e Jonit: Mes Lindjes dhe Perëndimit. Botimet Toena, 2008. Xhufi, Pëllumb. Gjurmime Mesjetare. Botimet Toena, 2010. Xhufi, Pëllumb. Skënderbeu: Historia dhe Miti. Botimet Toena, 2018. Xhufi, Pëllumb. Dilemat e Arbërit: Politika dhe Shoqëria Mesjetare në Hapësirën Shqiptare. Botimet Toena, 2021. Xhufi, Pëllumb. “Identitetet kulturore në Shqipërinë e Mesjetës.” Studime Historike, vol. 63, no. 1–2, 2009, pp. 45–64. Xhufi, Pëllumb. “Midis Lindjes dhe Perëndimit: Dilemat e Arbërit Mesjetar.” Hylli i Dritës, vol. 89, 2013, pp. 112–130. --- Literaturë dytësore (për kontekst hermeneutik dhe historiografik) Gadamer, Hans-Georg. Truth and Method. Continuum, 2004. (Përdorur për dimensionin hermeneutik të interpretimit të burimeve.) Ricœur, Paul. Memory, History, Forgetting. University of Chicago Press, 2004. (Për trajtimin e kujtesës historike dhe narrativës.) Taylor, Charles. Modern Social Imaginaries. Duke UP, 2004. (Për identitetin kulturor dhe konstruksionet e tij historike.) Anamali, Skënder, dhe Kristaq Prifti, redaktorë. Historia e Popullit Shqiptar, vëll. 1–4. Akademia e Shkencave e Shqipërisë, 2002. (Pikë referimi për historiografinë shqiptare dhe kontekstin që Xhufi analizon.) © 2024–2025 Liliana Pere – Founder. Publisher. Researcher. Author Prestige Magazine All rights reserved.

**Winston Churchill – Mendja, Shpata dhe Fjala e Shekullit XX Arti i Fjalës, Fuqia e Udhëheqjes dhe Luftëtari që Mbrojti Lirinë e Botës Moderne** Winston Churchill --- Winston Churchill mbetet një nga figurat më të fuqishme, më komplekse dhe më filozofikisht domethënëse të shekullit XX. Në jetën e tij gërshetohen aristokracia britanike, lufta, politika, letërsia dhe reflektimi i thellë mbi natyrën njerëzore. Ai u bë jo vetëm udhëheqësi që ruajti Europën nga errësira, por edhe mendimtari që e shpjegoi me art atë epokë tragjike. Siç thoshte ai vetë: “Kujt i mungon historia, i mungon edhe drita për të ecur përpara.” Churchill lindi më 1874 në Blenheim Palace, në një prej familjeve më të vjetra aristokrate angleze. Babai i tij, Lord Randolph Churchill, ishte politikan i shquar konservator, ndërsa e ëma, Jennie Jerome, ishte amerikane, bijë biznesmeni dhe një figurë e njohur e shoqërisë së lartë. Përzierja e gjakut aristokrat britanik dhe shpirtit energjik amerikan ndikoi fort në formimin e tij. Ai vetë thoshte se kishte trashëguar nga babai “aristokracinë e mendimit”, dhe nga nëna “shpërthimin e energjisë dhe imagjinatën”. Churchill studioi në Harrow School dhe më pas në Royal Military Academy Sandhurst, ku u përgatit si oficer kalorësie. Ndryshe nga shumë mendimtarë, formimi i tij nuk ishte akademik, por praktik, intuitiv dhe i bazuar te përvoja e drejtpërdrejtë. Ai besonte se njeriu formohet më shumë në jetë sesa në libra – edhe pse librat i adhuronte thellësisht. Siç shkroi: “Jam gjithmonë i gatshëm të mësoj, por jo gjithmonë i gatshëm t’u lejoj të më mësojnë.” Kjo frymë i dha origjinalitetin që e dalloi nga politikanët e zakonshëm. Karriera – Ushtar, gazetar, politikan, burrë shteti Churchill përfshiu në vete katër role madhore, secili prej tyre me peshë filozofie dhe veprimi: 1. Ushtar Shërbeu në Indi, Sudan dhe Luftën e Boerëve, ku pa nga afër tragjedinë dhe madhështinë e njeriut në luftë. Përvoja ushtarake e mësoi ta shijonte rrezikun dhe ta analizonte natyrën e konfliktit. 2. Gazetar dhe korrespondent lufte Në Afrikë dhe Indi shkroi artikuj të thellë dhe plot reflektim. Ai e pa veten si “kronist të së vërtetës në diellin e rrezikut”. Falë stilit të fuqishëm, fitoi famë ndërkombëtare që i hapi rrugën politikës. 3. Politikan i përjetshëm (60+ vjet në Parlament) Churchill shërbeu në shumë poste të rëndësishme: ministër i brendshëm, ministër financash, First Lord of the Admiralty. Si kryeministër (1940–1945 dhe 1951–1955), la gjurmën e tij më të fortë. Ai u bë simboli i qëndresës morale dhe politike kundër nazizmit. 4. Orator i pakrahasueshëm Jepte fjalime si një filozof që fliste për të mbijetuar, jo vetëm për të bindur. Thënia e tij e famshme: “Suksesi nuk është final, dështimi nuk është fatal: guximi për të vazhduar është ai që ka rëndësi.” u kthye në parim për një komb të tërë. Shkrimtari – Librat që formësuan epoka *Churchill ishte autor i mbi 40 librave, shumë prej tyre vepra madhore historike: The Second World War (6 volume) A History of the English-Speaking Peoples (4 volume) The World Crisis My Early Life Stili i tij përziente analizën, narrativën epike, humorin britanik dhe reflektimin filozofik. Ai kuptoi se historia nuk është vetëm fakt, por edhe interpretim, dritë, përgjegjësi. Siç thoshte: “Sa më shumë shikon pas, aq më qartë sheh përpara.” * Çmimi Nobel në Letërsi Churchill u nderua me Çmimin Nobel në Letërsi në vitin 1953: për mjeshtërinë në trajtimin e historisë, për forcën artistike të biografive të tij, për fjalimet që ngritën një komb nga dëshpërimi, për “mbrojtjen e vlerave njerëzore përmes fjalës”. Ai është shembulli i rrallë i burrit të shtetit që u vlerësua jo për politika, por për mendim, art dhe fjalë. *Tre ngjarje reale dhe domethënëse 1. Arratisja nga robëria (1899) Kapet gjatë Luftës së Boerëve, arratiset duke kaluar qindra kilometra në fshehtësi, dhe kthehet hero në Britani. Kjo ngjarje shënoi lindjen e figurës “Churchill i pathyeshëm”. 2. “Ora më e errët” – 1940 Përballë nazizmit, kur shumë qeveri mendonin dorëzimin, Churchill tha: “Kurrë, kurrë, kurrë mos u dorëzoni.” Ky moment u kthye në kthesë të historisë botërore. 3. Fjalimi i “Perdes së hekurt” – 1946 Ai paralajmëroi lindjen e Luftës së Ftohtë me saktësi profetike: “Nga Stettini në Baltik deri në Trieste në Adriatik, një perde hekuri ka zbritur mbi kontinent.”  Churchill ishte dhe mbetet lider i rëndësishëm. Sepse e shpëtoi Europën nga totalitarizmi nazist. Sepse kuptoi thellë psikologjinë e popujve dhe natyrën e tiranisë. Sepse besoi se liria është vlera më e lartë e njeriut. Sepse forcoi demokracinë me guxim kur bota dridhej. Sepse i dha shekullit XX jo vetëm fitore ushtarake, por edhe kuptim filozofik. Churchill ishte lider sepse e shpjegoi errësirën duke ndezur dritën. Siç tha bukur vetë: “Nëse po kalon nëpër ferr… vazhdo ec.” *Fjalim prekes i Churchill 1940. “Gjak, Mundim, Lot dhe Djersë” – Rindërtim i Fjalimit të Churchill (13 maj 1940) Zonja dhe zotërinj të Dhomës së Komuneve, unë vij sot para jush në një kohë të errët si vetë rezet e mesnatës që mbulojnë horizontin e Europës. Nuk kam as magji, as premtime të ëmbla. Kam vetëm realitetin e ashpër të detyrës që na pret. Qeveria jonë është formuar me një qëllim të vetëm: të fitojmë luftën. Çdo frymë, çdo punëtor, çdo ushtar, çdo nënë dhe çdo djalë do të preket nga kjo thirrje. Ne nuk jemi thirrur të jetojmë lehtë, por të qëndrojmë drejt në një kohë kur vetë civilizimi po dridhet. Pyetja që mund të më bëni është e thjeshtë: “Çfarë ofron Kryeministri i ri?” Unë ju përgjigjem po aq thjeshtë: Ofroj gjak, mundim, lot dhe djersë. Ofroj sakrificën që e kërkon liria, luftën që na detyron tirania, dhe vendosmërinë që historia ua kërkon njerëzve të lirë kur ata përballen me ankthin e shkatërrimit. A është kjo një betejë e lehtë? Jo. Është një betejë që përfshin breza, vlera, dhe shpresat e gjithë njerëzimit. Përballë nesh qëndron një makineri e errët që ndjek pushtetin pa ndërgjegje dhe sundimin pa mëshirë. Kjo është koha kur kombet maten me shpirtrat e tyre. Kjo është ora kur njeriu nuk pyet: “A do të mbijetoj?” por: “A jam i denjë për lirinë time?” Ne do të luftojmë këtë luftë deri në fund — me vendosmëri që nuk tretet, me shpirt që nuk gjunjëzohet. Ne do të luftojmë në det, në ajër, në toka të largëta, në rrugët tona, në pragjet e shtëpive tona. Sepse nuk ka rrugë tjetër, përveç fitores. A do të vijë ajo fitore? Po, nëse jemi të bashkuar, të palëkundur dhe të gatshëm të sakrifikojmë gjithçka. Po, nëse e kuptojmë se kjo luftë nuk është vetëm për Britaninë, por për shpirtin e njeriut. Le ta nisim këtë udhëtim me besim te detyra dhe me besim te fitorja. Sepse, përtej lotëve dhe mundimit, qëndron një botë më e drejtë — dhe ne jemi rojet e saj. Pse ky fjalim ishte vendimtar? Hapi epokën Churchilliane: ishte fjalimi i tij i parë si Kryeministër. Vendosi tonin e luftës: nuk premtoi lehtësira, por të vërteta. Riktheu besimin te udhëheqja në një periudhë të kaosit total. E shndërroi sakrificën në virtyt moral, jo në fatalizëm. Churchill nuk fliste thjesht si politikan — por si filozof i mbijetesës. Fjalët e tij nuk synonin duartrokitje, por zgjimin e shpirtit. Analizë. **Winston Churchill – Mendja, Shpata dhe Fjala e Shekullit XX Arti i Fjalës, Fuqia e Udhëheqjes dhe Luftëtari që Mbrojti Lirinë e Botës Moderne** Winston Churchill është një nga figurat më monumentale të historisë botërore. Ai ishte udhëheqës, shkrimtar, filozof i veprimit, orator i pakonkurueshëm, strateg lufte, dhe një njeri që ndikoi fatin e miliona njerëzve. Rrallëherë historia njeh një personalitet që ka qenë njëkohësisht shpata, mendja dhe fjala e një epoke. Origjina dhe familja Churchill lindi më 30 nëntor 1874, në Blenheim Palace, nga një familje aristokrate e shquar britanike. Babai i tij, Lord Randolph Churchill, ishte politikan i rëndësishëm, ndërsa nëna e tij, Jennie Jerome, ishte amerikane, një grua e shkëlqyer për kulturën dhe inteligjencën e saj. Kjo trashëgimi ndërkombëtare – aristokracia britanike dhe impulsi amerikan – formoi personalitetin e tij të fuqishëm, të guximshëm dhe të vetëdijshëm për misionin e vet historik. Churchill u arsimua në Harrow School, më pas në Royal Military Academy Sandhurst, ku u përgatit për t’u bërë oficer. Ai nuk ndoqi universitet klasik, por formimi i tij intelektual ishte i thellë: lexime të shumta, udhëtime, reflektime dhe shkrim i vazhdueshëm. Ai thoshte: “I am always ready to learn, although I do not always like being taught.” (“Jam gjithmonë gati të mësoj, por jo gjithmonë më pëlqen të më mësojnë.”) Karriera e gjerë: ushtar, gazetar, politikan Churchill është shembulli i njeriut që jetoi disa jetë në një të vetme. *Ushtar në Indi, Sudan dhe në Luftën e Boerëve *Gazetar dhe korrespondent lufte, i njohur për guximin e tij *Deputet për më shumë se 60 vite *Ministër në shumë poste kyçe *Kryeministër i Britanisë gjatë dy periudhave historike (1940–1945, 1951–1955) *First Lord of the Admiralty – kreu i Marinës, në dy luftëra botërore *Arkitekt i fitores së koalicionit aleat Ai ishte njeriu që i dha formë epokave, jo thjesht i mbijetoi atyre. Shkrimtari dhe librat Churchill ka shkruar mbi 40 libra, përfshirë vepra monumentale: The Second World War (6 vëllime) A History of the English-Speaking Peoples (4 vëllime) My Early Life The World Crisis Shkrimet e tij janë të fuqishme, analitike, filozofike dhe plot reflektim mbi natyrën e njeriut. Mori Çmimin Nobel në Letërsi (1953). Ai u nderua jo për politikën, por: për mjeshtërinë e tij në shkrimet historike, për artin e oratorisë, për fuqinë e fjalës, për mbrojtjen e vlerave njerëzore përmes letërsisë. Çmimi Nobel i dha vulën e pavdekësisë si një nga penat më të mëdha të shekullit XX. Tre ngjarje të vërteta, që formuan legjendën 1. Arratisja nga robëria në Luftën e Boerëve (1899) I kapur rob, ai u arratis heroikisht me rrezik vdekjeje. Kjo e bëri të famshëm në Britani dhe i hapi derën politikës. 2. “Ora më e errët” – viti 1940 Europa kishte rënë. Britania ishte e vetme. Churchill tha: “We shall never surrender.” Ky moment është pikë kthese e civilizimit modern. 3. Fjalimi “Iron Curtain” (1946) Ai paralajmëroi botën për rrezikun sovjetik dhe ndarjen e Europës. Termi i tij u bë parashikim i saktë i Luftës së Ftohtë. Arti i fjalës – dhunti e rrallë Churchill ishte mjeshtër i fjalës së folur dhe të shkruar. Ai kuptonte psikologjinë e turmave, frikën, shpresën dhe dinte të ndezte zemrat e njerëzve. Thoshte: “Words are the only things that last forever.” (“Fjalët janë e vetmja gjë që zgjat përgjithmonë.”) Fjalimet e tij nuk ishin thjesht politikë — ishin art, filozofi, kurajo, dritë. Fuqia e udhëheqjes Churchill ishte lider i lindur, por i formuar përmes sfidave. Lider i guximit, mendjes, humorit dhe vlerave. Ai ishte i ftohtë në analizë, i pathyeshëm në vendosmëri, dhe i paepur në qëndrim. Ai përkufizon udhëheqjen si: “Ability to go from failure to failure without losing enthusiasm.” A e deshi bota Churchill? Po. Bota e deshi, e respektoi dhe e nderoi thellësisht. Popujt e pushtuar dëgjonin radion fshehurazi, duke e quajtur “zërin që nuk u dorëzohej tiranëve”. Ai u nderua me: statuja në shumë shtete, tituj nderi, çmime dhe urdhra, qytetaria më e lartë amerikane. Ai mbeti simbol i qëndresës, lirisë dhe kurajos morale. A përparoi Britania nën udhëheqjen e tij? Po — por jo në mënyrën tradicionale të paqes. Ajo përparoi përmes mbijetesës, unitetit, kurajos. Nën udhëheqjen e tij: Britania nuk u pushtua nga nazistët moralisht u kthye në qendër të botës së lirë krijoi aleancat që fituan luftën mbrojti demokracinë botërore u ringrit fuqishëm pas luftës Ai i dha Britanisë diçka më të madhe se pasuria: ndershmërinë historike dhe rolin moral universal. Analizë filozofike e figurës Churchill është figura ku përplasen: drita dhe errësira, frika dhe shpresa, fati dhe zgjedhja, një njeri i papërsosur, por i nevojshëm. Ai ishte njeriu që erdhi në momentin e duhur, në vendin e duhur, me fjalën e duhur. Ai i kuptoi thellë natyrën njerëzore dhe natyrën e historisë. Churchill ishte provë se në kohë të errëta, njerëzimi ka nevojë për një zë që ngre peshë shpirtin. Përmbledhje e fuqishme Churchill mbetet: Simbol i lirisë Zëri i Europës së shtypur Udhëheqësi që nuk u dorëzua Mjeshtri i fjalës Strategu i fitores Mbrojtësi i demokracisë Autori që fitoi Nobel Ai nuk ishte jo vetem lider. Ai ishte gur themeli i botës moderne. Pergatiti: Liliana Pere.

FIGURA E GJERGJ KASTRIOTIT-SKËNDERBEUT NË DISKURSIN E PAVARËSISË: KUJTESA HISTORIKE SI MJET LEGJITIMIMI* Ledia DUSHKU Instituti i Historisë/ASHSH Në historinë moderne shqiptare, pak figura janë aq të pranishme dhe domethënëse sa ajo e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut. Që nga fundi i shekullit XIX e deri më sot, ai nuk është parë vetëm si simbol i qëndresës ndaj Perandorisë Osmane, por edhe si një pikë referimi qendrore në procesin e ndërtimit të identitetit kombëtar dhe në përpjekjet e shqiptarëve për t’u pozicionuar si pjesë organike e qytetërimit europian. Përdorimi në diskursin publik i figurave historike që kanë shenjuar periudha të rëndësishme është pjesë qenësore e formësimit të kujtesës kolektive dhe e konsolidimit të shtetit kombëtar. Figura e Skënderbeut, Heroit të vetëm Kombëtar të shqiptarëve, mori një rol të veçantë në këtë proces. Veçanërisht në fundin e shekullit XIX, rilindësit shqiptarë, në kuadrin e asaj që mund të quhet inxhinieri identitare, e mitizuan figurën e tij përmes rikrijimit të kujtesës kolektive mbi luftërat e tij kundër osmanëve. Kjo kishte një synim të dyfishtë: forcimin e vetëdijes kombëtare brenda vendit dhe ndërtimin e një narrative që nxirrte në pah kontributin historik të shqiptarëve në mbrojtjen e qytetërimit europian, një kontribut që përkthehej në kërkesën legjitime për mbështetje ndërkombëtare në rrugën drejt mëvetësisë nga Perandoria Osmane. Në këtë kontekst, Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë, më 28 nëntor 1912 shënoi një moment kulmor, ku historia nuk shërbeu vetëm për të frymëzuar, por edhe për të legjitimuar. Në këtë periudhë vendimtare, figura e Skënderbeut u bë pjesë qendrore e diskursit politik që Qeveria e Përkohshme e Vlorës, nën drejtimin e Ismail Qemal Vlorës, ndërtoi me kujdes, si për të bindur botën, ashtu edhe për të forcuar ndërgjegjen e shqiptarëve. Nëpërmjet këtij diskursi u artikulua qartë ideja se Shqipëria nuk ishte thjesht një entitet i ri, por një komb me rrënjë të lashta europiane, i cili meritonte shtetin e vet të pavarur. Ky shkrim shqyrton pikërisht mënyrën se si kjo qeveri përdori figurën e Skënderbeut dhe perceptimin për Perandorinë Osmane si pjesë të një strategjie të gjerë politike, diplomatike dhe qytetëruese. Duke analizuar dallimet ndërmjet ligjërimit të jashtëm dhe atij të brendshëm, shtrohet pyetja themelore: si ndihmoi kujtesa historike për të ndërtuar të ardhmen politike të Shqipërisë? Figura e Skënderbeut dhe perceptimi për turqit osmanë në ligjërimin e qeverisë së Ismail Qemal Vlorës “Tash ç’udhë të qeverrimit Shqipëria, si mbretërië do të mbajë? Atë të Turqiës a po atë të shteteve Evropianë? Jemi të bindur krejt që Shqipëria do të mbajë të dytën, d.m.th. atë të shteteve evropianë”. Kjo ishte pyetja që i bëhej lexuesit të gazetës Përlindja e Shqipëniës, organi zyrtar i Qeverisë së Përkohshme të Vlorës dhe përgjigjja që i jepej për drejtimin e Shqipërisë pas Shpalljes së Pavarësisë. Ligjërimi i elitës politike dhe intelektuale shqiptare fill pas këtij momenti, në vijimësi të Rilindjes Kombëtare zhvillohet në kuadrin e procesit të modernizimit të shtetit sipas modelit të shteteve evropiane. I inkuadruar në këtë proces vijon të jetë edhe diskursi që ka të bëjë me figurën e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut dhe perceptimi për turqit osmanë. Sakaq evidentohet një qasje dalluese në mënyrën se si këta trajtohen në ligjërimin e jashtëm dhe atë të brendshëm* të Qeverisë së Përkohshme të Vlorës. Perceptimi për turqit osmanë nuk shfaqej unik në ligjërim; ai ishte fluid, duke marrë tone të ndryshme në varësi të qëndrimit që Fuqitë e Mëdha mbanin ndaj çështjes shqiptare në Konferencën e Ambasadorëve në Londër. Fluide shfaqej edhe pesha që ligjërimi i brendshëm dhe ai i jashtëm zinte në esencën e përgjithshme ligjëruese të qeverisë shqiptare. Prej dhjetorit 1912 deri në maj 1913, kur Fuqitë e Mëdha në Londër i qëndruan vendimit për autonominë e Shqipërisë nën suzerenitetin e Sulltanit, vëmendjen kryesore e mori ligjërimi i jashtëm. Qëllimi final i qeverisë së Vlorës ishte bindja e Të Mëdhenjve se shqiptarët e meritonin shtetin e tyre të pavarur. Në maj, Fuqitë e Mëdha ndryshuan qëndrim, duke rënë dakord të ndërpritnin çdo lidhje të Perandorisë Osmane me shtetin shqiptar dhe të merrnin vetë në dorë të ardhmen e tij. Vendimin përfundimtar ata e shprehën më 29 korrik 1913. Fuqitë e Mëdha njohën formimin e shtetin shqiptar “si principatë autonome, sovrane dhe të trashëgueshme, nën garancinë e gjashtë Fuqive të Mëdha...”, me një princ të huaj në krye dhe ruajtën ndikimin e tyre në Shqipëri nëpërmjet krijimit të Komisionit Ndërkombëtar të Kontrollit. Gjatë kësaj periudhe (maj-korrik 1913) në ligjërimin e Qeverisë së Përkohshme shqiptare vihet re një baraspeshë në raportin midis ligjërimit të jashtëm dhe atij të brendshëm. Duke filluar nga gushti i 1913-ës peshën kryesore e mori ligjërimi i brendshëm. Tipare të ligjërimit të jashtëm Në ligjërimin e jashtëm perceptimi për turqit osmanë ruante ngjyra diplomatike dhe institucionale, karakteristikë kjo dalluese edhe në të folurën e mëhershme të kryetarit të saj, Ismail Qemal Vlorës. Si pjesë e elitës politike e diplomatike osmane, me lidhje të vazhdueshme dhe intensive me shtetarë perëndimorë, esenca ligjëruese në publicistikën e I. Qemalit shfaqte tone të moderuara, përgjithësisht të ftohta dhe asnjanëse. Ndonëse përballja mes Lindjes dhe Perëndimit ishte e pranishme, ajo artikulohej pa ngjyresa fetare dhe pa prezencën e notave të ashpra. Sa i përket Shqipërisë, orientimi nga Perëndimi nuk artikulohej hapur në ligjërimin e tij, por nënkuptohej me ëndrrën e saj, rendjen drejt “idealit të lirisë dhe të pavarësisë”. Sikurse për Perandorinë Osmane, edhe përparimi i saj duhej bërë me mbështetjen e Evropës. Pas Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, në ligjërimin e jashtëm të Ismail Qemal Vlorës dhe qeverisë që ai drejtonte nuk anashkalohej gjuha diplomatike dhe ajo institucionale. Kujdesi për të mbajtur një qëndrim të ekuilibruar me Perandorinë Osmane ishte tipar dallues i tij. Në memorandumin dërguar Konferencës së Ambasadorëve në Londër, më 2 janar 1913, fakti se Shqipëria “nuk ka qenë në gjendje të ndjekë kombet perëndimore në zhvillimin e tyre të mrekulluarshëm në rrugën e përparimit dhe të qytetërimit”, paraqitej qartë që në faqen e parë, por shkaqet e kësaj prapambetjeje nuk artikuloheshin haptazi. Ato rrumbullakoseshin me shprehje të tilla si: “kushtet jo të përshtatshme që e kanë rrethuar” apo “ka vuajtur shumë nën zgjedhën e të huajve”, pa i akuzuar turqit osmanë si shkaktarë të prapambetjes. Duke dashur të evitonte acarimin me to, në kushtet kur Fuqitë e Mëdha kishin vendosur që Shqipëria të ishte autonome, në memorandum ishte shmangur me kujdes përdorimi i figurës së Skënderbeut dhe i luftërave të tij, por pa anashkaluar përkufizimin e identitetit kombëtar shqiptar si i kundërt me Lindjen dhe trajtimin e shqiptarëve si të ndryshëm nga turqit, pavarësisht se në shumicë ata ishin myslimanë. Tipare të ligjërimit të brendshëm Në raportet brenda shtetit, ligjërimi i Qeverisë së Përkohshme të Vlorës mori përsipër misionin qytetërues ndaj shoqërisë, pakicave apo kategorive të caktuara periferike (fshatarë, malësorë etj), perceptimi dhe mënyra e jetesës së të cilave nuk i përshtatej vizionit që elita, në këtë rast qeveria, kishte mbi shtetin dhe shoqërinë. Bëhet fjalë për atë që studiuesi i qytetërimeve Ferdinand Braudel e konsideron si “punë e vetes mbi veten”. “Shqipëria u bë po duhen bërë shqiptarët”, shprehej Kristo Floqi në shkrimin e tij tek Përlindja e Shqipëniës e datës 20 gusht 1913. Edhe pse pjesa dërrmuese e intelektualëve shqiptarë të kohës ishin pjesë e kontekstit osman të reformimit të shtetit, ata u përpoqën në vazhdimësi të ndaheshin nga e kaluara, duke i diferencuar sa më shumë shqiptarët nga turqit osmanë, pavarësisht se në shumicë ata i përkisnin të njëjtës fe. Argumentimi, që përdorej në këtë rast ishte i njëjtë me atë që kishin përdorur më herët Rilindësit Shqiptarë. Ai lidhej me qenien e turqve osmanë një popull aziatik, për të cilin, konsideroheshin të huaja përparimi, dituria dhe qytetërimi. Në antitezë me ta, kombi shqiptar ishte evropian, në rrënjë dhe në thelb të tij. Si i tillë, ai mund të përparonte me shpejtësi “si të gjithë kombet e qytetëruara dhe të liruara midis shteteve të Evropës”, veçanërisht tashmë me shkëputjen nga Perandoria Osmane. Në dallim nga ligjërimi i jashtëm, gjuha e përdorur ishte e drejtpërdrejtë dhe pa doreza diplomatike. Sundimi i gjatë osman cilësohej hapur si shkaku kryesor i prapambetjes së shqiptarëve dhe i largësisë së tyre nga qytetërimi evropian. Perandoria Osmane ishte e keqja, barbarja, aziatikja, tiranikja që i kishte mbajtur shqiptarët në padije, në varfëri, mjerim e prapambetje. Figura e Skënderbeut si pjesë e ligjërimit të brendshëm Më 28 nëntor 1912, në momentin e vetëvendosjes së shqiptarëve dhe ngritjes së Flamurit Kombëtar, figura e Gjergj Kastriotit mbartte sa motivimin për aktin e lartë po aq sa edhe mesazhin e ringjalljes së shtetit shqiptar. “Flamuri lavdiplotë”, të cilin Ismail Qemal Vlora e personifikonte me emrin e Skënderbeut, ishte ngritur mes brohoritjeve të shumta, atë pasdite të së enjtes së fundit të vjeshtë së tretë. Në përjetimet e tij, Ati Themelues e konsideronte një çast të paharrueshëm; “Ndjeva duart si më dridheshin emocionesh shprese e krenarie, kur po ngulitja në ballkonin e shtëpisë sime të hershme flamurin e Sovranit të fundit kombëtar të Shqipërisë. Dukej sikur shpirti i heroit të pavdekshëm ndriti atë çast si një dritë e shenjtë përmbi kokat e njerëzve”. Për sociologun Enis Sulstarova ndjesia se shpirti i Skënderbeut ishte i pranishëm në mesin e delegatëve dhe të popullit të Vlorës, mund të kuptohet si një shembull të asaj që filozofi dhe historiani Hans Blumenberge quan präfiguration/ parapërfytyrim. Ideja e parapërfytyrimit rrjedh nga tradita biblike, sipas së cilës ngjarjet e përshkruara në Dhiatën e Vjetër duket sikur parathonë ngjarjet që do të ndodhin më vonë dhe që janë përshkruar në Dhiatën e Re. Blumenbergu në studimin e tij për rolin e miteve në politikë, shkruan se parapërfytyrimi është një mënyrë për t’i dhënë legjitimitet një vendimi, me anë të ndjelljes së një ngjarjeje historike, që duket sikur i paraprin atij. Risia, hovi drejt së panjohurës, vijon arsyetimin Sulstarova, paraqitet si një përsëritje e një ngjarjeje, apo vijim i një procesi të nisur kohë më parë. Ajo që do të vijë është tashmë e paracaktuar. Historia pajiset kështu me një rregullsi të brendshme dhe nuk duket si rrënimtare tekanjoze e projekteve njerëzore. Në këtë kontekst, 28 nëntori i vitit 1912 ishte parathënë shumë kohë më parë, më 28 nëntor 1443. Flamuri i Shqipërisë së lirë ishte po ai që kishte ngritur Gjergj Kastrioti në Krujë, çka e bënte këtë të fundit “të gjallë” në mesin shqiptarëve të mbledhur në Vlorë. Njëkohësisht në ligjërimin e brendshëm, figura e Gjergj Kastriotit-Skënderbeut risillej në vëmendje, edhe në kuadrin e përballjes mes dy botëve dhe paraqitjes së shqiptarëve si të kundërt të turqve osmanë. Veprimtaria e tij, e fokusuar tek mbrojtja e Evropës në momentin e saj më të vështirë, është një tjetër aspekt, që zë vend pa drojë në ligjërimin e kryetarit të Qeverisë së Përkohshme. Në fjalimin historik të 28 nëntorit 1912, me patos të pazakontë për të, por të kërkuar nga momenti, ai e konsideronte Shqipërinë e periudhës së Skënderbeut si porta e hekurt e Evropës. Ja si i drejtohej Ismail Qemal Vlora, shqiptarëve të ekzaltuar: “Porsi ëndër më duket ky ndryshim i madh i vendit t’onë që hoqi e voi të zezat e ullirit 500 vjet me radhë ndënë sundimin turk, ... kjo Shqipëri që dikur shkëlqente nga trimëria e pashoqe e bijve të saj; kjo Shqipëri që kur i kërcënohej rreziku Evropës nga pushtimet e Turqisë, ndënë kryetrimin e pavdekur të saj, Skënderbejnë, u bë porta e hekurtë kundra sulmeve më të tërbuara të sulltanëve më t’egër që ka pasë Turqia”. Në faqet e Përlindjes së Shqipëniës, shkrimet apo poezitë që i kushtohen Gjergj Kastriotit Skënderbeut i përkasin autorëve të besimeve të ndryshme fetare. Si pjesë e diskursit të tyre, kryesisht përdorej emri Skënderbe dhe jo Gjergj Kastrioti. Vetëm në një rast, identifikuar në shkrimin e Kostë Çekrezit ku përdoreshin të dyja, në të gjithë artikujt e tjerë, termi mbizotërues është ai i Skënderbeut. Shpeshherë emri i tij shkruhej me germa kapitale, duke e dalluar nga të tjerët. Në kuadrin e një analize që synon të zbulojë arsyet e këtij përdorimi, si konstatim i parë mund të themi se në kujtesën e shqiptarëve emri “Skënderbe” personifikonte liderin, ushtarakun, shtetarin dhe përbashkuesin në aspektin etnik, përtej larmisë fetare. Ai e tejkalonte kështu figurën e Gjergjit fëmi, i larguar që herët nga vendlindja, për të cilin shqiptarët dinin shumë pak. Për Stavro Skëndin, shqiptarët që nuk patën trashëguar “lavdinë që kish Greqia” ose shkëlqimin e mbretërive mesjetare të serbëve dhe të bullgarëve, shihnin tek Skënderbeu heroin e tyre të përbashkët kombëtar. Myslimanët duke përdorur emrin Skënderbe, harronin që ai kishte luftuar kundër turqve si një i krishterë. Atyre u mjaftonte të dinin se Skënderbeu qe shqiptar prej gjaku dhe se kishte mbrojtur atdheun. Emri i tij gjithashtu, vijonte Skëndo, ndihmonte për ta harruar fenë e origjinës, mbasi ai njihej jo me emrin e krishterë Gjergj, por me emrin Skënderbeu, emër i qartë mysliman. Pjesë bazike e diskursit të Qeverisë së Përkohshme të Vlorës mbetej evidentimi i kundërshtimit që shqiptarët ndër shekuj i kishin bërë sundimit osman. Në dallim nga ligjërimi i jashtëm, këtu nuk ngurrohej të përdorej figura e Skënderbeut, me theks të fortë në paraqitjen e aspektit luftarak, duke anashkaluar përtej realitetit historik, karakterin negociues apo diplomatik të veprimtarisë së tij. Mendojmë se mitizimi i aspektit luftarak bëhej në funksion të përçimit të mesazhit se shqiptarët nuk e kishin dhuratë shtetin e tyre, ata e meritonin sepse kishin luftuar dhe derdhur gjak për të. Në përligjje të këtij konstatimi sjellim në vëmendje fjalët e Kostë Çekrezit, sipas të cilit Shqipëria “morri vendin që i kish parëshikuarë me gjakun e tij të shtrejtë dhe të shenjtë përpara pesëqind vjet në fushat e luftës, Mbret i saj i çkëlqyerë”. Nënvizimi i luftërave të Skënderbeut, krahas rezistencës së shqiptarëve, përçonte edhe karakterin e mbrojtjes së Evropës dhe qytetërimit evropian nga “turqit barbarë”, çka si rrjedhojë nënkuptonte se shqiptarët e meritonin, më shumë se kushdo tjetër për të qenë pjesë e familjes evropiane. Në kuadrin e një vetëmburrjeje kombëtare, metaforikisht Skënderbeu cilësohej si “burri i dheut”, “mbrojtësi i vlerë”, “i pa-vdekuri trimi kombëtar..., që për shumë kohë, pengoj të vajturit përpara të Asianëve pushtues që erthnë të shuajnë dritat qytetënore të Evropës...”. Njëkohësisht ai ishte “mbreti” që kishte lëshuar “shtizat e ziarrta, shtizat e flakta e të arta mbi Shqipëniën, shtizat e liriës, të qytetërimit e të arësimit Evropian”. Në funksion të transmetimit të aftësive shtetformuese, Skënderbeu ishte sovrani i dikurshëm i shqiptarëve, përçuesi i qytetërimit evropian dhe njëkohësisht përcaktuesi i vendit të tyre në Evropë. “Shqipëria u zgjna, - shprehej Kostë Çekrezi, - dhe morri vendin e saj që meritonte në rieshtën e Shtetëve Evropianë”. Në vijim, Skënderbeu përcaktohej si “Ati i Kombit”, krijuesi me tipare hyjnore që “vëzhgon për së lartri fatin e Shqipniës s’onë ...” emri i të cilit do të lavdërohej përjetë dhe puna e tij do të ishte për shqiptarët shembulli i gjallë për mbrojtjen e Atdheut të tyre të shtrenjtë. Përfundime Në një mënyrë të përgjithshme, Gjergj Kastrioti-Skënderbeu në diskursin e Qeverisë së Përkohshme dhe veçanërisht në fjalën dhe vizionin e Ismail Qemal Vlorës, u identifikua si simboli i lavdisë historike, i sovranitetit të dikurshëm dhe i aspiratës për shtetësi. Ai mishëroi jo vetëm guximin dhe qëndresën e një epoke, por edhe idealin bashkues të një kombi, që po synonte të ngjizej në një shtet modern e europian. Në ligjërimin e brendshëm, figura e Skënderbeut u përdor me forcë mobilizuese për të konsoliduar ndërgjegjen kombëtare, ndërsa në komunikimin diplomatik me jashtë, ajo u ruajt me kujdes për të shmangur tensione të panevojshme, por pa u lënë kurrë jashtë skemës së legjitimitetit historik. Figura e rikthyer e Skënderbeut nuk ishte thjesht një kujtim i së kaluarës heroike, por një instrument i vetëdijshëm legjitimimi, një urë midis historisë dhe politikës moderne. Ajo dëshmoi se kombi shqiptar kishte rrënjë europiane, vlera qytetëruese dhe një të drejtë të natyrshme për pavarësi. Përmes këtij diskursi të ndërtuar me kujdes, shqiptarët jo vetëm që u ndanë nga trashëgimia osmane, por në mënyrë të qëllimshme u vendosën në mënyrë brenda matricës kulturore dhe historike të Europës. Në këtë mënyrë, historia u bë argument, kujtesa u bë projekt dhe Skënderbeu u kthye në themelin simbolik të Shqipërisë së re. Risjellja në vëmendje e figurës së tij, skaliti në faqet e gazetës Përlindja e Shqipëniës dhe njëkohësisht në ndërgjegjen kombëtare të shqiptarëve portretin e Heroit Kombëtar, që pavarësisht emrit të tij mysliman, mbartte identitetin e tyre evropian. Mesazhi që vjen nga ajo periudhë mbetet aktual: identiteti nuk është vetëm trashëgimi pasive, por zgjedhje aktive dhe ndërtim i vazhdueshëm: për shqiptarët, ky ndërtim filloi që nga dita kur flamuri i Skënderbeut u ngrit sërish në Vlorë, më 28 nëntor 1912. * Autorja ka trajtuar më parë pjesë të kësaj teme në revistën “Studime Historike” (nr. 3-4/2021), ndërsa ky version është përpunuar posaçërisht për lexuesin e gazetës “Dielli” * Termi “ligjërim i jashtëm” në këtë prezantim përdoret në kuptimin e ligjërimit që Qeveria e Përkohshme shqiptare dhe kryetarit i saj Ismail Qemal Vlora përdorte jashtë shtetit, në raport me Fuqitë e Mëdha dhe Perandorinë Osmane. Ndërsa “ligjërim i brendshëm” ka parasysh diskursin e përdorur brenda shtetit, midis vetë shqiptarëve. Ledia Dushku.

Rrevista Prestige #Art.#OperaMrika #inspiration MRIKA – Zëri që hapi perden e parë të operës shqiptare Sot eshte "dita e Mrikes" Vepra që u ngrit në skenë, në frymë, në shpirt dhe në kohë. Me nota që u shkruajten për t’u kënduar, dhe për t’u kujtuar. E tillë është “Mrika”, opera e parë shqiptare, e cila u bë gurthemeli i artit tonë muzikor dhe vulosi me dritë një epokë të re kulturore. Historia e saj nuk është vetëm ajo që ndodh në skenë; është edhe ajo që fshihet pas perdeve — puna këmbëngulëse, përkushtimi i kompozitorit, emocionet e artistëve dhe një shkop i artë që u shndërrua në simbol respekti. Opera e parë shqiptare “Mrika”, e kompozuar nga mjeshtri i madh Prenk Jakova (1917–1969) me libret të Llazar Siliqit, u ngjit për herë të parë në skenë më 1 dhjetor 1958, në Teatrin “Migjeni” të Shkodrës. Ishte një vepër në katër akte, e vendosur në skenë nga regjisori Andrea Skanjeti, duke shënuar lindjen e operës kombëtare shqiptare. Muzika e Jakovës, e ndërthurur me këngë, valle, kor dhe arie, krijoi një univers të ri artistik për vendin — një univers ku tradita shqiptare përqafoi formën klasike të operës. Puna për “Mrikën” filloi në vitin 1956. Prenk Jakova, i përkushtuar dhe i palodhur, filloi të hedhë në partiturë notat që i ngjizeshin në imagjinatë. Çdo pasdite, deri natën vonë, ai ulej në piano dhe provonte pjesët një nga një. Ato çaste në heshtjen e shtëpisë dhe të studios së tij, ku nota të ndrojtura merrnin formë e fuqizoheshin, shënuan lindjen e një epoke të re në muzikën shqiptare. Në maj të vitit 1958 nisën provat për vënien e operës në skenë, herë në Shtëpinë e Kulturës – më vonë Filarmonia e Shkodrës – e herë në teatrin “Migjeni”. Më 27 nëntor u zhvillua prova gjenerale, ndërsa 1 dhjetori 1958 shënoi natën e madhe. Trupa e Shkodrës e interpretoi dramën muzikore me sukses të plotë, duke e kthyer premierën në një ngjarje kulturore të jashtëzakonshme. Çdo artist, nga këngëtarët te kori e valltarët, nga regjisorët tek orkestra, ishte pjesë e një arritjeje historike. Por ai mbrëmje ruan edhe një moment që nuk shihet as në partiturë e as në skenografi. Kur Prenk Jakova u ngjit në podium, i veshur me një kostum jeshil të errët dhe një paraqitje të qetë e fisnike, ndodhi një gjest i paharrueshëm. Tish Hila, flautisti i parë dhe njëkohësisht argjendar, iu afrua dhe i dhuroi një shkop të artë dirigjimi, një dhuratë nga e gjithë orkestra si shenjë respekti për mjeshtrin. Me atë shkop të artë Jakova dirigjoi premierën, duke e bërë pjesë të historisë së operës sonë. Ngjarjet e operës “Mrika” zhvillohen në vitet ’50 dhe rrëfejnë jetën e një vajze mirditore dhe familjes së saj. Muzika e Jakovës është e mbushur me elemente lirike dhe dramatike, të lidhura ngushtë me atmosferën e vendit të ngjarjes. Aria “Dielli ka perëndue” ngre në skenë lirikën e brendshme të Mrikës, ndërsa “Oh! Ç’janë këto trazime” i aktit të dytë sjell tensionet që përshkojnë shpirtin e personazhit. Çdo notë, çdo frazë muzikore i qëndron besnike dialektit, veshjes, traditës dhe botës shpirtërore të Mirditës. Një vit më vonë, më 26 nëntor 1959, opera “Mrika” u interpretua për herë të parë nga artistët e Teatrit të Operas dhe Baletit në Tiranë. Një fotografi e rrallë nga arkiva e TKOBAP sjell gjallërisht interpretimin e Marie Krajës në rolin e Mrikës dhe Ibrahim Tukiçit në rolin e Dodës — një moment i çmuar në historinë e artit shqiptar. Po të shtoj një analizë të plotë artistike, muzikore dhe historike mbi operën “Mrika”, duke ruajtur plotësisht koherencën me esenë që krijuam. Kjo analizë nuk heq asgjë nga faktet, por i thellon dhe i interpreton ato. ------------- Analizë artistike, muzikore dhe historike e operës “Mrika” Opera “Mrika” nuk është vetëm një vepër e parë në llojin e saj — ajo është një pikë kthese. Rëndësia e saj shtrihet në disa drejtime themelore, të cilat e bëjnë një pikë referimi të pazëvendësueshme në historinë e artit shqiptar. 1. Rëndësia historike: një hap drejt identitetit kulturor kombëtar Në vitet ’50, Shqipëria sapo kishte filluar të ndërtonte institucionet e saj kulturore. Nuk kishte traditë operistike të mirëfilltë, nuk kishte repertor kombëtar dhe as një shkollë të konsoliduar kompozitorësh të zhanrit monumental. Në këtë boshllëk, Prenk Jakova krijoi një precedent, një bazë mbi të cilën u ndërtua e gjithë opera shqiptare më vonë. “Mrika” përfaqëson: krijimin e gjuhës së parë operistike shqipe, kostitucionalizimin e skenës lirike në vend, përcaktimin e drejtimit estetik kombëtar në muzikë. Ajo ndërpreu varësinë nga repertori i huaj dhe vendosi të parën gur të themeleve të një tradite që më vonë do të vijonte me “Skënderbeun”, “Lulja e Kujtimit”, “Komisari”, e të tjera. 2. Vepra si pasqyrë sociale dhe antropologjike “Mrika” nuk është vetëm muzikë — është dokument kulturor. Për herë të parë, në skenën shqiptare u ngrit: vajza mirditore, familja tradicionale veriore, dialekti, veshjet, zakonet, botëkuptimi i një treve të tërë. Në kohën kur opera evropiane fliste për princesha, markezë, duelistë dhe mite antike, Jakova solli në skenën shqiptare jetën e thjeshtë, njerëzit e zakonshëm, dilemën morale dhe nderin familjar. Kjo e bëri veprën të afërt me publikun, të kuptueshme dhe emocionalisht të fuqishme. 3. Mjeshtëria muzikore e Prenk Jakovës Jakova arriti të krijojë një muzikë që është njëkohësisht: • Kombëtare në thelb Elementet folklorike të Veriut – në melodi, ritme, kadenca, intervale – janë të ndjeshme në të gjithë veprën. Por ato nuk vijnë si citime të thjeshta; Jakova i kthen në gjuhë operistike, duke i përpunuar me mjeshtëri. • Lirike në shpirt Ariet e Mrikës — sidomos “Dielli ka perëndue” — janë të ngopura me emocione të buta, shpesh vajtuese, të cilat krijojnë një atmosferë intime, të përshtatshme me karakterin e personazhit. • Dramatike në kulme Aria “Oh! Ç’janë këto trazime” tregon aftësinë e Jakovës për t’i dhënë personazhit tension, ankth dhe përplasje të brendshme — elemente kryesore të dramës muzikore. • Orkestracion i mençur Orkestra nuk është thjesht shoqëruese; ajo komenton, thekson, pasqyron karakteret dhe mban ritmin emocional të veprës. Për një vend pa traditë të orkestrës së madhe, kjo ishte një arritje e jashtëzakonshme. 4. Dimensioni mitik i shkopit të artë Dhurata e shkopit të artë nga flautisti Tish Hila, pak minuta para premierës, i jep veprës një dimension pothuajse mitik. Nuk është vetëm një gjest nderi — është një akt simbolik që tregon: besimin e orkestrës te kompozitori, respektin për vizionin e tij, bashkimin shpirtëror të trupës me mjeshtrin, ngarkesën historike të çastit. Ky shkop dirigjimi u bë jo vetëm një objekt, por një shenjtëri kulturore, një simbol i lindjes së artit operistik shqiptar. 5. Importanca e interpretimit të vitit 1959 në TKOB Kur “Mrika” u ngjit në skenën e Teatrit të Operas dhe Baletit në Tiranë më 26 nëntor 1959, ajo sanksionoi një fakt të madh: opera shqiptare tashmë ekzistonte — dhe ishte dinjitoze. Interpretimi i Marie Krajës dhe Ibrahim Tukiçit nuk ishte thjesht një shfaqje; ishte miratimi zyrtar i vlerës së veprës në nivel kombëtar. Fotografia e rrallë nga arkivi i TKOB është dëshmi e një momenti të papërsëritshëm: kalimit të veprës nga skena lokale në skenën e madhe kombëtare. 6. Vlera e “Mrikës” sot Sot, kur shikojmë pas, “Mrika” mbetet: kulla e parë e artit tonë skenik, dëshmia e talentit shqiptar, një pasuri e patjetërsueshme kombëtare, pikënisja e traditës lirike shqiptare. Ajo që e bën të pavdekshme nuk është vetëm muzika e bukur, por zemra e saj kombëtare, e cila rreh në çdo notë të partiturës. Pergatiti. Liliana Pere.

FLAMURI Flamuri përmbleth kujtimet e shkuara të një kombi në një gjuhë të pashkruar që munt t'a kuptojë syri dhe zemra e çdo njeriu me ndjenja. Cilat janë kujtimet që çfaq, duke valuar, Flamuri i ynë? Nuk janë kujtime goditjesh kundra fqinjve, nuk janë kujtime lakmirash edhe rrëmbimesh, janë kujtime vetëmprojtjeje me mundime të palodhura dhe me trimërira të gjata e të forta që kanë lënë gjurma në letrësitë e gjith popujve të qytetëruar. Nga kjo pikpamje munt të mburremi se Flamuri i ynë, siç ësht një nga ata më të vjetërit e botës, ësht dhe një nga më të drejtët. Faik Konica

Hyrje Në thellësi të historisë shqiptare ka figura që ndriçojnë si yje të heshtur – njerëz që dhanë gjithçka për atdheun, por që koha, shpesh e pamëshirshme në zgjedhjet e saj, i mbuloi me pluhurin e harresës. Një nga këta është Tefik Rogu, luftëtar, dijetar, diplomatë shpirtëror i një kombi që kërkonte rrugën e vet drejt dritës. Dokumentet flasin, por zërat e tyre janë shurdhuar mes harresës; e megjithatë, në çdo rresht, në çdo letër e kujtim, frymon madhështia e një njeriu që i qëndroi kohës me përkushtim e urtësi. Në Manastir – Vatra e Patriotizmit Tefik Rogu, i formuar në shkollat e larta të Perandorisë Osmane, e përdori diturinë për çështjen e kombit. I edukuar në Stamboll, ne dy shkolla te larta Jurisprudencë dhe Diplomaci dhe aty u lidh ngushtë me Hasan Prishtinën dhe Ismail Qemalin, njerëzit që mbollën farën e lirisë. Në vitin 1905, u emerua komandant i policisë së Vilajetit të Manastirit, ai ndodhej në një nga qendrat më të zjarrta të patriotizmit shqiptar. Manastiri i asaj kohe “fliste shqip” – në çdo rrugë, në çdo shtëpi, ndizeshin bisedat për gjuhën, për shkollat, për lirinë. Tefiku u bë pjesë e Komitetit të Fshehtë të Manastirit, krahas Bajo Topullit, Fehim Zavalani, Halit Bërzeshtës, Gjergj Qiriazit e shumë të tjerëve. Ne Turqi hapi dy shkolla shqipe të emertuara Kosova. Ai shpërndante libra dhe abetare që vinin nga Sofja e Bukureshti, duke ndihmuar hapjen e shkollave shqipe dhe përhapjen e gjuhës amtare. Edhe në pushimet e tij, vinte në fshat e u mësonte të rinjve shkrim e këndim shqip. Arrestimi dhe Dënimi në Saharë Veprimtaria e Komitetit u zbulua. Në maj të 1906, qendra u shpërngul në Bukuresht, ndërsa Tefiku ra në duart e autoriteteve osmane. U arrestua dhe u gjykua në Stamboll, në një proces që tronditi opinionin e kohës. U dënua me vdekje, por falë dinjitetit pergatihes si jurist, dhe njohjeve të tij, dënimi iu ul në 101 vjet burg – një jetë e tërë në pranga. E dërguan në Fazan, në shkretëtirat e Saharasë, dy muaj larg nga Tripoli. Aty kaloi vite të rënda, në mjerim e diell përvëlues, por nuk u thye. Në një nga provat materiale të sekuestruara gjatë arrestimit, gjyqtari gjeti një medaljon me tri ndarje: në të parën – një qeskë me dhé nga nëna e tij, në të dytën – një orë, që tregonte kohën e ardhmërisë, dhe në të tretën – një shqiponjë, simbol i shpresës shqiptare. Ky ishte shpirti i tij: atdheu, koha dhe fluturimi drejt lirisë. Lirimi nga burgu i Tefik Rogut dhe Kthimi në Atdhe. Në vitin 1908, pas shpalljes së Hyrietit nga xhonturqit, Tefiku lirohet dhe kthehet në vendlindje. Lidhet me Sali Butkën, Ali Farmaqin, Meleq Staraveckën, Sulejman Staraveckën, Baba Tahir Çepanin, Servet dhe Hysen Zaloshnjën e shumë të tjerë. Mblidhte fshatarët, u mësonte shkrim e këndim, u recitonte vargjet e Naimit. Por edhe këtu e ndaluan, e lidhën, e torturuan – madje i shkulën dhëmbët me darë kali, sepse nuk pushoi së mësuari gjuhën e tij. Takimi me Ismail Qemalin dhe Qeveria e Vlorës 28 Nëntor 1912 – dita e Pavarësisë. Tefiku vrapon në Vlorë dhe takon sërish mikun e tij të vjetër Ismail Qemalin. Me urdhrin e tij merr detyrën për organizimin e gardës, policisë dhe xhandarmërisë së shtetit të ri. Punoi krah për krah me Isa Boletinin dhe Ali Shefqet Shkupin për ngritjen e strukturave të rendit. Në Durrës, u përball me intrigat e Esat Pashë Toptanit, që e përzuri me urdhër. Në një letër të datës 12 shtator 1913, Tefiku i shkruan Ismail Qemalit: > “...si i dërguar në policinë e Durrësit me gjithë komandantin e gjindarmërisë, u dëbuam me urdhër telegrafik nga Esat Pasha... kanë nisur të marrin hov veprime që synojnë vdekjen e Shqipërisë.” Në një tjetër letër të 3 tetorit 1913, ai shpreh shqetësimin: > “Lajmet që po vijnë nga Skrapari nuk janë edhe aq të mira… Mund t’ju kujtoj, zotëria juaj, kur andartët patën shkelur Korçën; unë, pasi bëra pak propagandë, solla në male të Kolonjës 1500 vetë të armatosur brenda 24 orëve.” Dokumentet arkivore tregojnë besimin që Ismail Qemali kishte tek ai. E emëroi komandant të xhandarmërisë së Skraparit dhe anëtar të shtabit të mbrojtjes. Në një letër tjetër, ministri Pandeli Cale i shkruan Qemalit: > “Ismail Bej, Themestokli Gërmenji vete sonte në Berat... bashkë me Tefik Rogun si komandant i xhandarëve atje.” Në një tjetër letër, Tefiku shpreh adhurim e besnikëri: > “Skraparasit e duan dhe e adhurojnë shkëlqesinë tuaj... Ju që provuat madhështinë, do të jeni i zoti të zhdukni vështirësitë dhe t’i sillni këtij Atdheu qetësi...” Rikthimi në Turqi dhe Shkollat Shqipe në Stamboll Pas rënies së Qeverisë së Vlorës, Tefiku i dëshpëruar, me porosi të Ismail Qemalit, shkon sërish në Stamboll. Aty, falë aftësisë dhe urtësisë, rehabilitohet nga autoritetet turke. U emërua në poste të larta të policisë dhe xhandarmërisë, por shpirtin s’e ndau kurrë nga kombi i tij. Në Stamboll, me ndihmën e bashkatdhetarëve, ai ngre dy shkolla shqipe – njëra me emrin “Kosova”, ku mësues cakton Musa Ohrin dhe Qemal Sanjollasin. Kështu, në zemër të perandorisë, fryma shqiptare ringjallej nën penën dhe dashurinë e tij. Letra e Mallit dhe Kthimi në Shqipëri Në 16 qershor 1919, Tefiku i shkruan një miku në Shqipëri: > “Të lutem të bësh një pyetje andej-këtej dhe të më shkruash... Dua të kthehem për në Vlorë ose Shkodër. Të lutem fort, me të marrë këtë letër, të më dërgosh një shkresë nga qeveria e Vlorës, që të mos ketë ndalesë për mua të hyj në Shqipëri.” Në fund të 1920, me ndihmën e mikut të tij të armëve Qemal Ataturkut, dgëje shok klase me Qemal Ataturkun, kthehet përfundimisht në atdhe. Detyra shteterore dhe Jeta Politike Në fillim të 1921, u emërua komandant i policisë së Beratit. Por shpejt u përfshi në jetën politike, duke shkruar artikuj të mprehtë e të thellë. Në 22 korrik 1922, në gazetën “Shqipëria e Re”, shkruante: > “Duhet të jetë e qartë që nuk bëjnë qeveritë popujt, por bëjnë popujt qeveri.” Kur forcat demokratike të Skraparit kundërshtuan kandidaturat e bejlerëve, Tefiku dhe Riza Cerova u bënë zëri i drejtësisë në shtyp, duke denoncuar abuzimet dhe padrejtësitë. Për këtë arsye u pushua nga detyra dhe u izolua në fshatin Rog, derisa u lejua të punonte si avokat në Berat, Skrapar dhe Përmet. Ishte këshilltar i Riza Cerovës, njeri me mençuri e gjykim të thellë. Fëmijëria familja dhe dhe prejardhja Rrënjët. Tefik Xhemal Rogu lindi në tetor 1875 në fshatin Rog të Skraparit, në një familje me tradita patriotike. Babai Xhemali dhe xhaxhai Hyseni ishin pjesëtarë të Lidhjes së Prizrenit, dhe ranë në luftë për liri. Kujtesa popullore i ruan me vargjet: > “Bregu i Madh, Qaf’ e Lipecit, Digjet zjarr, ndizet dheri, Thërret Xhemal e Hyseni: Osmanllinj, ku po veni?” Në moshën shtatëvjeçare, i ati u vra. Dajua, Emin Selenica, e mori në Stamboll, ku Tefiku shkëlqeu në mësime. Më vonë kreu Akademinë e Policisë, u emërua në poste të larta dhe njihte gjashtë gjuhë të huaja. Kishte një bibliotekë të pasur dhe një shpirt kërkues. Periudha e luftes gjatë pushtimit dhe veprimtaria e familjes gjatë kuftes Nac-Clirimtare. – Kapak i Florinjtë Thote gjyshja jonë dhe Xhemali daja im. Une them vula e arte e historisë se Buurave te shquar te Skraparit, dhe e familjes se madhe Dingo-Rogu. Në pushtimin fashist, Tefiku ishte plak, por zemra e tij s’kish njohur pushim. Shtëpia e tij në Rog u bë strehë për djemtë e malit. Aty u formua organizata e Partisë Komuniste e zonës së Çepanit. Djemtë dhe vajzat e tij, Hyseni, Bukuria dhe Liria, morën pjesë në luftë e në kongreset antifashiste. E shoqja, Hazbija, ishte ndër aktivistet më të përkushtuara të krahinës. Më 15 prill 1945, Tefik Rogu u shua i qetë, pasi e ndjeu se e kishte përmbushur detyrën e fundit: t’i linte brezit të ri idealin e një Shqipërie të drejtë. Në 50-vjetorin e Pavarësisë, Presidiumi i Kuvendit Popullor e nderoi me Urdhrin për Veprimtari Patriotike – një homazh  për një jetë të mbushur me veprimtari pateriotike me dritë e plote dituri. 🕊️ Në çdo rresht të historisë së Tefik Rogut, rreh zemra e një kombi që u lind në sakrificë. Ai nuk kërkoi lavdi, por drejtësi. Dhe drejtësia e vërtetë është kujtimi që mbetet. Arkivat familjare. Kiber dokumenta foto medalje nga Presidiumi i Kuvendit popullor dhe vete Kryetari i kuvendit. Haxhi lleshi Pergatiti . Liliana Pere.

Platforma dixhitale ndërkombëtare Academia.edu ka raportuar se 1,117 punime akademike përmendin “Revista Prestige”, një tregues domethënës i pranisë në rritje të këtij emri në botën shkencore. Ky është një sinjal i qartë se revista po fiton gjithnjë e më shumë vëmendje, besim dhe sherben si referencë në kërkimin akademik. Permendja e “Revista Prestige” në fusha të ndryshme studimore – madje edhe në tema të ndjeshme si Children and Families – tregon se revista po depërton gjerësisht dhe po tërheq interes nga komuniteti ndërkombëtar i studiuesve për edukimin. Ky vlerësim nënkupton se revista ka krijuar ndikim, po rrit reputacionin dhe po bëhet një pikë reference për studiuesit. Një arritje e tillë është motivuese dhe dëshmi se puna, përkushtimi dhe vizioni i saj po japin fryte të dukshme “Revista Prestige” është në rrugën e duhur drejt konsolidimit si një emër me peshë në botën akademike. Impakti i Revistës Prestige po zgjerohet! Revista Prestige.

Sot, në qiellin e lirisë, shqiponjat fluturojnë lart, si kujtim i gjallë i një dite që ndryshoi fatin e kombit. Lavdi 29 Nëntorit! Ditës së çlirimit të Shqipërisë nga pushtimi nazifashist, ditës kur drita thyen errësirën e robërisë dhe populli ynë ringriti kokën. Lavdi Ushtrisë Nacionalçlirimtare, zërit të maleve, djemve e vajzave partizane që flijuan jetën me nder për Shqipërinë, duke kërkuar në këmbim vetëm lirinë e Atdheut. Në çdo shteg historie ende kumbon jehona e zërit të të rënëve: “Amanet Shqipërinë!” Një amanet i shenjtë që kalon brez pas brezi, si një puls i fortë në zemrën e secilit. Amaneti i tyre nuk tretet; ai rri gjallë në kujtesën tonë kombëtare, teksa ecim bashkë për një Shqipëri më të mirë, ashtu siç ata e ëndërruan dhe e deshën. Athor:L.Pere.

Një sprovë e hershme për Himn të Flamurit nga Eqrem Çabej. Për respekt të pjesëmarrësve të tjerë në atë konkurs, e pati tërhequr nga gara: HIMNI I FLAMURIT Buzë valësh që rreh deti Përmbi shkrepe mijvjeçare Përmbi mal ku sundon shqipja Edhe rrit gjini krenare, Ku jep burri besa-besën E ku vdes si vdiq qëmotit, Po valon e lëshon hije Flamuri i Kastriotit.         Ku rreh ti, atje po rrahin Gjithë zemrat e bujarvet, Ku valon, atje valon dhe Gjaku i nxeht’ i Shqipëtarvet, Atje lidhet besa e Zotit Për liri dhe për Atdhe! Se Shqipnia asht’ e jona! Për at gjak e për kët dhe! Te kështjell’ e bardh’ e Krujës Rreth e qark e mbi bedena U mblodh komb’ i fort’ i Arbrit Rreth Shqiponjës me dy Krena. U droth toka fort e vjetër Kur i ranë kaq dëshmorë Rreth flamurit të përgjakun Si dhandurë me kunorë.         Ku rreh ti, atje po rrahin Gjithë zemrat e bujarvet, Ku valon, atje valon dhe Gjaku i nxeht’ i Shqipëtarvet, Atje lidhet besa e Zotit Për liri dhe për Atdhe! Se Shqipnia asht’ e jona! Për at gjak e për kët dhe! Ju Shqiptarë djemt e shqipes Mos harroni se kush jemi. Këtë flamur kurr të thyem, Këtë gjak në dej që kemi, Këtë truell që na dha Zoti, Bani be se do t’i mbroni, Dhe sa jet nji frym’e gjallë Kurrëkuj s’do t’ia lëshoni.   Ku rreh ti, atje po rrahin Gjithë zemrat e bujarvet, Ku valon, atje valon dhe Gjaku i nxeht’ i Shqipëtarvet, Atje lidhet besa e Zotit Për liri dhe për Atdhe! Se Shqipnia asht’ e jona! Për at gjak e për kët dhe! Kjo sprovë e hershme e Eqrem Çabejt për “Himnin e Flamurit” është një dëshmi e rrallë e ndjenjës së tij të thellë kombëtare dhe e forcës së fjalës së shkruar. Edhe pse ai vetë e tërhoqi nga gara për respekt ndaj pjesëmarrësve të tjerë, vargjet mbeten një krijim me peshë historike e emocionale. Poezia ndërton një mitologji të pastër shqiptare: Flamuri shfaqet si figurë qendrore, i ngulur mes valësh, shkrepesh e malesh, duke mishëruar qëndrueshmërinë e kombit. Shqiponja dhe besa, dy simbole kyçe të identitetit tonë, përdoren mjeshtërisht për të ngjallur emocione dhe krenari. Refreni që përsëritet në çdo strofë e kthen poezinë në një thirrje ritmike njësoj si këngët epike, duke i dhënë karakter himnor. Çabej ndërthur historinë e lavdishme të Arbërit me një porosi të drejtpërdrejtë për brezat: mos me harru kush jemi, prej nga vijmë, çfarë sakrifice ka në themelet e flamurit. Vargjet kanë ton solemn, moral dhe edukues. Ato ngrihen mes patosit dhe figuracionit të thjeshtë, por të fuqishëm, duke krijuar një tekst që mund të kishte qenë realisht një himn zyrtar, sepse përmban gjithçka që një himn kërkon: simbol, histori, sakrificë dhe thirrje për qëndresë. Në tërësi, kjo poezi është një artefakt letrar me vlerë të madhe, jo vetëm si krijim poetik, por si dëshmi e shpirtit atdhetar të një prej dijetarëve më të ndritur që ka pasur kultura shqiptare. Revista Prestige.

Elbasani, qyteti i parë që shpalli Pavarësinë më 25 nëntor 191 Më 25 nëntor 1912, Elbasani u bë qyteti i parë që shpalli Pavarësinë kombëtare, duke vendosur gurin e parë në themelet e shtetit të ri shqiptar. 113 vjet më parë, 35 patriotë nga Elbasani dhe rrethet përreth shpallën Pavarësinë e këtij qyteti në Shqipërinë e Mesme, duke ngritur të parët flamurin kombëtar dhe duke i paraprirë aktit të 28 Nëntorit në Vlorë. Rruga deri te shpallja e Pavarësisë ishte e vështirë dhe e mbushur me dilema historike. Kryengritjet e njëpasnjëshme të viteve 1910-1911 u shndërruan në parathënie të natyrshme të ngjarjes së madhe të vitit 1912, duke treguar vendosmërinë e shqiptarëve për t’u shkëputur nga Perandoria Osmane. Në të njëjtën kohë, ushtria serbe po përparonte me shpejtësi në trojet shqiptare dhe po i afrohej Elbasanit, çka i vuri rrethet patriotike të qytetit përballë detyrës urgjente për të shpallur Pavarësinë, në mënyrë që autoritetet serbe të viheshin përballë faktit të kryer. Në këtë klimë tensioni, Aqif Pashë Elbasani, një nga bashkëpunëtorët më të afërt të Ismail Qemalit, luajti rol kyç në kryengritjen e përgjithshme antiosmane të vitit 1912 dhe në organizimin e çetës së Elbasanit. Me mbështetjen e tij, të popullit të qytetit dhe të vetë Ismail Qemalit, më 25 nëntor 1912 u ngrit flamuri kombëtar në Elbasan dhe u shpall Pavarësia, duke i bërë të qartë ushtrisë serbe që po afrohej se kishte hyrë në territore të një Shqipërie të Pavarur. Shpallja e Pavarësisë në Elbasan ishte njëherësh nder për qytetin dhe e drejtë legjitime për vendin, duke vulosur rolin që Elbasani luajti në historinë e Pavarësisë kombëtare dhe duke e renditur në epiqendrën e ngjarjeve që çuan në krijimin e shtetit shqiptar.

Clara Schumann  Një jetë midis dritës së pianos dhe hijes së përjetësisë. Clara Schumann ishte një pianiste, kompozitore dhe mësuese gjermane. Lindur  në Leipzig, në një familje muzikore; babai i saj ishte pianist dhe mësues, ndërsa nëna soprano. Që në fëmijëri shfaqi talent të jashtëzakonshëm në piano dhe filloi të performonte publikisht që në moshë të vogël. Në 1835, në moshën 16 vjeç, interpretoi Koncertin për Piano në A minor, Op. 7, duke tërhequr vëmendjen e Evropës. U martua me kompozitorin Robert Schumann dhe luajti një rol të madh në promovimin e veprave të tij. Vlerësohej si një nga pianistet më të mëdha të shekullit XIX dhe interpretonte shpesh veprat e Brahmsit, Chopinit dhe Lisztit. Pas vdekjes së Robertit, ajo u rikthye fuqishëm në skenë dhe u bë mësuese e respektuar në Dr. Hoch’s Conservatory. Performancat e saj ishin të njohura për virtuozitetin teknik dhe thellësinë emocionale. Jetoi 76 vjet dhe vdiq më 1896, duke lënë një trashëgimi të madhe muzikore. Clara Schumann mbetet simbol i fuqisë krijuese femërore dhe ndikimit të saj në muzikën romantike. Clara Schumann lindi më 13 shtator 1819 në Leipzig, një qytet ku muzika tingëllon si ajër. Familja e saj, e rrënjosur në muzikë – një baba pianist i kërkuar dhe një nënë soprano me shpirt lirik – u bë kopshti i parë ku lulezoi talenti i saj. Që në moshën katër vjeç, duart e vogla të Clarës preknin tastierën si një urë mes lojës dhe fatit, duke nisur një dialog të heshtur me përjetësinë. Koment filozofik: Muzika si trashëgimi e një familjeje nuk është vetëm teknikë, por një mënyrë për të prekur kuptimin e ekzistencës që formohet mes gjeneratave. Në 1828, vetëm nëntë vjeç, ajo interpretoi në Gewandhaus – tempulli muzikor i Leipzig-ut – dhe Evropa nisi të flasë për vajzën që luante me shpirt të pjekur. Mendelssohn, Liszt, Schubert dhe Paganini e panë si një mrekulli të re të kohës. Ky moment nuk ishte thjesht një performancë; ai ishte një fillim i dritës që do të shoqëronte jetën e saj. Koment estetik: Në interpretimin e parë publik, muzika e Clarës u shndërrua në pasqyrë të një kohe që pranon pak njerëz të zgjedhur për të dëgjuar melodinë e shpirtit. Në 1835, në moshën 16 vjeç, ajo prezantoi Koncertin për Piano në A minor, Op. 7, nën dirigjimin e Felix Mendelssohn. Ishte një shpërthim i parë i krijimtarisë së saj të pavdekshme. Në një koncert të tillë, Robert Schumann – një djalosh nëntë vjet më i madh – e dëgjoi dhe e njohu një shpirt të ngjashëm.  Dashuria e tyre u përplas me kundërshtimin e ashpër të babait të saj, por, ashtu si muzika, ajo nuk njeh kufij. Koment filozofik: Dashuria dhe muzika kanë të përbashkët fuqinë e rebelimit kundër rregullave të botës, duke kërkuar një realitet ku emocionet janë ligj dhe harmonia është liri. Më 12 shtator 1840, një ditë para ditëlindjes së 21-të, Clara u bë Zonja Schumann. Martesa e tyre ishte një simfoni e brishtë dashurie dhe trishtimi, ndërsa Robert luftonte me mjegullën e çrregullimit mendor dhe përfundimisht u tërhoq nga jeta më 1856. Clara mbeti me shtatë fëmijë dhe një dhimbje që nuk shuhej. Koment estetik: Dhimbja dhe përgjegjësia u shndërruan në tinguj që vetëm ajo mund t’i interpretonte, duke bërë nga çdo notë një meditacion mbi jetën dhe humbjen. Në një faqe të ditarit të saj, ajo shkroi me dhimbje dhe reflektim: > “Dikur besoja se mund të krijoja. Por një grua nuk duhet të dëshirojë të kompozojë. Nuk ka pasur ndonjë që ta ketë bërë. A duhet të jem unë e para?” Këtu përshkruhet jo vetëm melankolia e saj, por filozofia e një kohe që vendoste gruan mes frymëzimit dhe ndalimit. Megjithatë, ajo krijoi deri në fund: Romancat për Piano, Op. 21 (1855) dhe Romancat për Violinë dhe Piano, Op. 22 (1853), duke hapur dritare drejt botëve të fshehta të shpirtit.  Krijimi artistik është shpesh akt i vetëpërmbajtjes dhe rebelimit, një rrugë ku heshtja dhe zëri bashkohen për të sjellë të vërtetën e brendshme. Në moshën 36 vjeç, e vetme me shtatë fëmijë, Clara u rikthye në skenë si një priftëreshë e tingullit. Turnetë e saj shpesh e lidhnin me violinistin Joseph Joachim dhe më vonë me Johannes Brahms, i cili bëri pjesë të përhershme të jetës së saj artistike.  Ajo gjithashtu redaktoi veprat e Robert-it dhe u bë mësuese e parë grua në Dr. Hoch’s Conservatory, duke transmetuar jo vetëm teknikën, por shpirtin e interpretimit. Mësimi i muzikes nuk është thjesht dhënia e njohurive, por pasqyrimi i një botëkuptimi ku çdo tingull ka rëndësi dhe çdo heshtje është e folur. Në 1891, pas më shumë se gjashtë dekadash në skenë, Clara luajti për herë të fundit. Vdiq në 1896, por muzika e saj u shndërrua në frymë që endet në çdo tingull romantik.  Në veprat e saj të pakta, por të thella, dëgjohet një filozofi e nënkuptuar: muzika është një mënyrë për të jetuar përtej kohës, një urë mes dashurisë dhe vdekjes, mes heshtjes dhe zërit. Tingulli i përjetshëm i një piane është si një kujtesë që ekzistenca jonë nuk është vetëm një rrjedhë kohe, por një dialog i vazhdueshëm me shpirtin. Në çdo notë të Clarës, ndien një pyetje që nuk kërkon përgjigje, por vetëm dëgjim: A është muzika, në fund, një mënyrë për të dashuruar pa fjalë.  Muzika bëhet një reflektim i jetës së saj, një filozofi që thotë se dashuria dhe arti janë të pandashëm, duke lënë gjurmë të përhershme në kohë dhe ndjenja. Clara Schumann ishte padyshim një nga pianistet më të njohura dhe më të respektuara të shekullit të 19-të, dhe repertori që luante shpesh përmbante veprime të njohura të kohës, por edhe kompozime të saj dhe të bashkëshortit të saj, Robert Schumann. Ja disa detaje të qarta: 1. Veprat që luante shpesh në piano: Koncerti për Piano në A minor, Op. 7 – kompozimi i saj i hershëm që e bëri të famshme si adoleshente. Vepra të Robert Schumann – shumë nga veprat e tij për piano solo dhe muzikë kamare, si Kinderszenen, Kreisleriana, dhe Fantasiestücke. Vepra të Johannes Brahms – ajo luante shpesh për publikun pjesë të kompozimeve të reja të Brahmsit, pasi ishte mik dhe mentore për të. Kompozitorë të tjerë romantikë – Felix Mendelssohn, Frédéric Chopin, Franz Liszt, dhe Beethoven, të cilët ishin pjesë e repertorit klasik-romantik të kohës. Vepra të saj të tjera – Romancat për Piano, Op. 21 dhe pjesë të ndryshme të muzikës së kamareve. 2. Fama dhe ndikimi i saj: Clara ishte një superyazi në Evropën e shekullit XIX, duke interpretuar në qytete si Leipzig, Frankfurt, Vjenë, Londër dhe Paris. Ajo konsiderohej pianiste virtuozë me një interpretim emocional të thellë, dhe shpesh admiruesit dhe kritikët e kohës e vlerësonin si një nga më të mirat. Përveç interpretimit, ajo ishte edhe një kompozitore e njohur dhe mësuese prestigjioze, duke hapur rrugën për gratë në muzikë. Në thelb, Clara Schumann ishte  e famshme, por edhe një referencë standardi për interpretim të muzikës romantike dhe një influencë e madhe për gjeneratat pas saj. Referenca. Libër: Youens, S. (1991). Clara Schumann: The artist and the woman. Cambridge University Press. Artikull enciklopedik online: Grove Music Online. (n.d.). Clara Schumann. Oxford University Press. https://www.oxfordmusiconline.com Nëse përdor informacionin nga teksti yt i paraprirë ose një burim tjetër në internet, duhet të shtosh edhe URL-në dhe datën e aksesit: Shembull: Smith, J. (2020). Clara Schumann: Pianistja dhe kompozitorja e shekullit XIX. Retrieved November 1, 2025, from https://www.musichistorywebsite.com/clara-schumann © 2024–2025 Liliana Pere – Founder. Publisher. Researcher. Author Prestige Magazine All rights reserved.

FJALA E ISMAIL QEMALIT – 28 NËNTOR 1912, VLORË “Oh! Sa të lumtur që e ndiej veten sot, që shoh, këtu në Vlorë, kaq burra shqiptarë të mbledhur tok, duke pritur me kureshti e padurim përfundimin e kësaj mbledhjeje historike, për fatin e Atdheut tonë të dashur. Plot me gaz e me lot ndër sy nga mallëngjimi, pra, po dal këtu para jush që t’ju gëzoj me sihariqin e madh, se sot, edhe këtë minutë, Kongresi shpalli mëvetësinë e Shqipërisë, duke lajmëruar gjithë botën mbarë për këtë punë e duke më ngarkuar mua kryesinë e Qeverisë së Përkohshme të Shqipërisë së Lirë. Porsi ëndërr më duket ky ndryshim i madh i vendit tonë, që hoqi e vuajti të zezat pesëqind vjet me radhë nën sundimin turk, por që tani në kohët e fundit ishte gati të jepte shpirt përgjithmonë, të shuhej e të zhdukej krejtësisht nga faqja e dheut. Kjo Shqipëri, që dikur shkëlqente nga trimëria e pashoqe e bijve të saj; kjo Shqipëri që, kur kërcënohej Europa nga pushtimet e Turqisë, nën kryetrimin e pavdekshëm Skënderbeun, u bë porta e hekurt kundrejt sulmeve më të tërbuara të sulltanëve më të egër që ka pasur Turqia. Mirëpo deshi Zoti që me punën, me trimërinë dhe guximin e pashoq të shqiptarëve, sot e tutje të marrin fund mjerimet dhe vuajtjet e Atdheut tonë, sepse këtej e tutje jemi të LIRË, të PAVARUR dhe MË VETE. Prandaj: qeshni e gëzoni! Për t’i arritur kësaj dite të bardhë e të madhe, na ka ndihmuar gjaku i dëshmorëve dhe puna e vlefshme e patriotëve tanë dhe e të gjithë shokëve që morën pjesë në këtë mbledhje, si edhe e gjithë juve, që tani po ju gufon zemra nga gëzimi i madh që ndieni. Mbledhja, si më plak që jam, ma ngarkoi mua ngritjen e shenjtë të shenjës sonë kombëtare, të flamurit tonë të ëndërruar e të dashur.” (Ismail Qemali nxjerr Flamurin e kuq me shqiponjë dykrenare dhe e ngul në shtyllat e ballkonit. Turma brohoret: “Rroftë Flamuri! Rroftë Shqipëria e Lirë!”) “Ja pra, ky është Flamuri Ynë i kuq me shqiponjën dykrenare të zezë në mes. Dhe tani, të gjithë bashkë, si një trup i tërë dhe i pandarë, le të punojmë për ta mburuar, për ta përparuar e për ta qytetëruar si i ka hije Atdheut tonë të Lirë. Të përfundoj, s’më mbetet gjë veçse t’i drejtoj një lutje Zotit të Madh, që bashkë me bekimet e Tij që i lypi të na japë për të qenë të denjë të kësaj dite, të pranojë që këtej e tutje të jem unë dëshmori më i parë i Atdheut, ashtu siç pata nderin dhe fatin të jem i pari ta puth e ta bëj të valvitet i lirë Flamuri ynë në Atdheun tonë të lirë. Rroftë Flamuri! Rroftë Shqipëria!”