Search Results

Vajza me flamur' një nga fitueset e konkursit ndërkombëtar “Wanderlust in Albania 2” "“Vajza me flamur”, titullohet fotografia e realizuar nga Soela Zani, një nga fitueset në Kategorinë Folklor të konkursit ndërkombëtar “Wanderlust in Albania 2”, ku shqiptarë e të huaj promovojnë vlerat tona përmes konkurimit 🇦🇱", ka shkruar Kryeministri Edi Rama.

Laver Bariu – Artisti tabanit  Përmetar që u bë Tingull i Kombit Në historinë e muzikës shqiptare ka emra që nuk shuhen kurrë.  Ata nuk mbijetojnë vetëm në nota, por në kujtesën e një kombi, në shpirtin e një gjuhe që flet përmes melodisë. Një nga këta emra është padyshim Laver Bariu – mjeshtër i gërnetës, frymë e gjallë e Përmetit, i cili me një klarinetë në duar dinte të fliste më bukur se çdo fjalë. Ai nuk ishte vetëm një muzikant. Ishte urtësia e përvujtë që, pa bujë, pa zhurmë, ndizte gëzimin e çdo dasme, mallin e çdo kënge, hijeshinë e çdo valle. Në Përmet thonin: “S’kishte gëzim ku të mos merrte pjesë Laveri”   dhe kjo nuk ishte thjesht një shprehje, por një e vërtetë e ndjerë në çdo cep të luginës. Më 21 maj 2025, në qytetin e luleve dhe dashurisë, u ngrit një statujë që nuk flet me fjalë, por me klarinetën që s’e ndau kurrë nga duart. Ajo statujë, vepër e skulptorit të ri Alem Toska, është më shumë se bronz, është një mirënjohje e përjetshme për një njeri që ktheu tingullin në kujtim të gjallë. Iniciativa nisi nga Bledi Mane dhe kryetarja e Bashkisë së Përmetit, znj. Alma Hoxha, ndërsa dashamirës të shumtë të kulturës dhe muzikës dhanë mbështetjen e tyre me përzemërsi. Në mesin e tyre, festivali “Vjosart”, Laert Kasaj, Jona Dervishi, Gjergj Luca, familja Manushi dhe shumë të tjerë që zgjodhën ta nderojnë një nga më të mëdhenjtë e artit popullor. Laver Bariu u lind më 2 maj 1929 në Përmet dhe u shua më 26 janar 2014, por fryma e tij mbetet e pashuar. I pajisur me dhuntinë e rrallë që nga fëmijëria, ai ndërtonte vegla nga degët dhe kallinjtë, derisa klarineta do të bëhej zëri i shpirtit të tij.  Ai ishte autodidakt, por muzika e tij tingëllonte si shkollë më vete. Në vitin 1951 themeloi Sazet e Përmetit, një formacion që do të bëhej ikonë kombëtare. Një nga ndikimet më të thella në jetën e tij muzikore erdhi nga Feim Gajdexhiu, mjeshtër i njohur i gajdes dhe një figurë mitike për muzikën popullore shqiptare. Laveri e dëgjonte dhe e përvetësonte artin e tij me etje – kaba të gjata, melodi të qara, tinguj që dilnin nga dheu si zëra të lashtë. Ai e quante Feimin “burimi i parë” i frymëzimit të tij. Laveri ia doli të bashkonte teknikat e Feimit me zërin e klarinetës së tij, duke ngritur kështu një stil tërësisht origjinal dhe të përmetshëm. Në vitin 1952 fitoi çmimin e parë në Festivalin e Parë Folklorik Kombëtar, dhe që nga ajo ditë nuk pushoi së ngjitur majat. Festivali i Gjirokastrës do të bëhej skena e tij natyrore, aty ku muzika e Laverit nuk ishte më vetëm për dasma, por për histori. Aty ku gjithë Shqipëria e njohu dhe e duartrokiti, duke e shpallur mbret të gërnetës popullore. Me paraqitjet e tij të paharrueshme, ai e bëri Përmetin simbol të një tingulli që rrënjët i kishte në tokë, por degët në shpirtin e njerëzve. Ai krijoi hyrje këngësh, kaba përmetare, valle – duke u kthyer në themelues të një shkolle të tërë dhe në mësuesin e dhjetëra instrumentistëve që mësojnë edhe sot nga tingulli i tij. Në vitin 1977, bashkë me Mentor Xhemalin dhe Çobanin, me kompozitor Aleksander Peçin performuan kolonën zanore të filmit antologjik “Gjeneral Gramafoni” të Viktor Gjikës – një kryevepër që vulosi përjetësisht artin muzikor të Shqipërisë. Në këtë bashkëpunim të rrallë, klarineta e Laverit dhe zëri i Mentor Xhemalit u bënë një trup i vetëm, një muzikë që përshkon thellësitë e shpirtit shqiptar. Mentor Xhemali, i madhërishëm në zë dhe përfaqësues i artit operistik, ishte mik, koleg dhe vëlla shpirtëror i Laverit  "dy botë artistike që flisnin gjuhë të ndryshme", por që kuptoheshin në të njëjtin tingull: në tingullin e atdheut. Laver Bariu u dekorua më 2001 me titullin “Mjeshtër i Madh i Punës” dhe u shpall “Qytetar Nderi i Përmetit”, duke u bashkuar me kolosët e tjerë si Vëllezërit Frashëri, Odhise Paskali e Mentor Xhemali. Ai regjistroi disqe në Angli, Australi dhe Greqi; interpretoi me emra të mëdhenj si Behije Roçi, Ylli Zeqiri, Ardiana Daci, Donika Pecollari; dhe u bë yll i padiskutueshëm në çdo festival folklorik. Por përtej sukseseve, Laveri mbeti i njëjti: i thjeshtë, i qeshur, i urtë. I apasionuar pas astronomisë dhe parapsikologjisë, me një shpirt kërkues e të lirë. Një njeri që, në heshtje, mbolli dritë dhe e shndërroi frymën në gjuhë të shpirtit shqiptar. Sot, klarineta e tij nuk bie më në duart e tij  "por tingulli i saj akoma udhëton" nëpër dasma, festivale, kujtime dhe shpirtin e çdo shqiptari që dëgjon një kaba dhe thotë me mall: “Ky është Usta Laveri.”

👉 Orkestra Simfonike e RTSH sot ka 63-vjetorin e saj. Nga: Vasil Sofokli Tole. 🎶Dua të them dy fjalë për të shprehur respektin për orkestrën simfonike të RTSH, në këtë përvjetor të themelimit. • Orkestra Simfonike e RTSH-së u themelua më 16 maj të vitit 1962 si formacioni orkestral simfonik më i madh i kohës. Rrënjët e saj shkojnë më tej se kjo datë dhe lidhen me vitin e largët 1938, kohë kur u krijua Radio Tirana dhe pranë saj funksiononte edhe një formacion orkestral që quhej Orkestra e Radio-Tiranës nën dirizhimin e dirigjentit italian Umberto Rampi e pas viteve 1944 nga dirigjentët Mustafa Krantja, Bojan Adamiç etj. Me riorganizimin e saj në vitin 1962, ajo u quajt “Orkestra Simfonike e Radios dhe Kinematografise” duke shenjuar kështu një tjetër etapë të rëndësishme, si për të ashtu edhe për muzikën shqiptare mbarëkombëtare. Krijimtaria muzikore shqiptare për orkestër dhe jo vetëm, prej fundit të viteve 1930 u interpretua prej saj. - Krijues si Kristo Kono, Pjetër Dungu, Dhora Leka etj ishin ndër të parët që u interpretuan. Pas tyre orkestra simfonike e RTSH ka interpretuar krijimtarinë e pothuajse gjithë kompozitorëve shqiptarë prej At Martin Gjokës, At Fan S. Nolit, Murat Shehut, Çesk Zadejës, Tish Daisë, Tonin Harapit, Kozma Larës, Pjetër Gacit, Feim Ibrahimit, Limoz Dizdarit, Shpëtim Kushtës, Kujtim Laros, Thoma Gaqit, Hajg Zaharianit, Spartak Tilit, Gazmend Mullahit, Thomas Simakut, David Tukiqit, Josif Mingës, Zef Çobës, Aleksandër Peçit, Sokol Shupos, Ermir Dergjinit, Fatos Qerimit, Endri Sinës etj, e deri tek brezat më të rinj. Po ashtu krijimtarinë e krijuesve shqiptarë të Kosovës Rexho Mulliqi, Lorenc Antoni, Rauf Dhomi, Zeqirja Ballata, Fahri Beqiri etj. 🎵Nga vitit 1964 e deri në vitet 2000, dirigjenti Ferdinand Deda luajti një rol thelbësor në jetën e orkestrës dhe nga vitet 1978 e deri në vitet 1990 dirigjenti i mirënjohur Eno Koço, si drejtues i shumë koncerteve simfonike, vokale, regjistrime të muzikës së filmave, koncerteve jashtë vendit etj. Veprat e mia simfonike janë kryesisht të interpretuara prej orkestrës simfonike të RTSH, më e fundit syresh edhe simfonia ALBANOI, premiera botërore e së cilës u bë më 9 maj • Mirënjohje për mbështetjen e krijimtarisë sime në vijimësi! 🙏 🏆Orkestra Simfonike RTSH është nderuar me çmimet "Naim Frashëri Artë" në vitin 2007, "Çmimin e karrierës" në vitin 2009, si dhe "Nder i Kombit" në vitin 2017. Nga:Vasil Sofokli Tole. Shih https://www.vasiltole.com/?page_id=14

Revista Prestige. 21 Maj – Dita Ndërkombëtare e Diversitetit Kulturor për Dialog dhe Zhvillim Një ditë për të ndalur hapin dhe për të dëgjuar tingujt, ngjyrat dhe ritmet e shumë kulturave që bashkëjetojnë në një mozaik të pasur njerëzor. Kjo ditë u shpall nga Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara në vitin 2002, në vijim të Deklaratës Universale të UNESCO-s për Diversitetin Kulturor. Qëllimi është i qartë: të promovojmë dialogun mes kulturave, mirëkuptimin, paqen dhe zhvillimin e qëndrueshëm. Çdo gjuhë që flitet, çdo këngë që këndohet në male apo fusha, çdo ritual, kostum popullor apo valle e trashëguar, është më shumë se thjesht një shfaqje "është shpirti i një kombi" është një dëshmi historike që i jep jetë identitetit kolektiv. Shqipëria, me trashëgiminë e saj të pasur që përfshin minoritetet, zonat etnografike, dialektet, kostumet dhe festivalet, është një shembull i gjallë i këtij mozaiku kulturor. Nga polifonia e jugut te lahuta e veriut, nga ngjyrat e veshjeve të Gjirokastrës te thjeshtësia fisnike e traditave të Malësisë – të gjitha këto janë pasuri që duhen ruajtur, promovuar dhe ndarë me botën. Në këtë ditë, Revista Prestige ju fton të: *ecni mes historisë, * të njihni më shumë për *tjetrin, *të dëgjoni pa paragjykime, *dhe të flisni me respekt për *çdo shprehje kulturore. Kultura është dialog. Kultura është ura që na bashkon, jo muri që na ndan Sot, le ta nderojmë këtë ditë me krenari. Le të jemi më kuriozë, më të hapur, më respektues ndaj kulturës së tjetrit. Sepse në shumëllojshmëri, gjendet forca jonë më e madhe. Dhe në dialog, gjendet kultura e paqes. #revistaprestige #Inspiration Foto nga site shqiptare (Butrinti, Apolonia, Berati, Gjirokastra) Imazhe të veshjeve tradicionale nga koncerte folklorike apo panaire kulturore “Kultura jo vetem trashegohet , pasurohet ajo mësohet, jetohet rritet, behet me e bukur çdo dite.

Buna – Zemra ujore, kujtim dhe kulturë e Shkodrës Buna është një nga lumenjtë më të bukur dhe më të veçantë të Shqipërisë. Ajo lind nga vetë zemra e Liqenit të Shkodrës dhe përshkon një rrugë të qetë prej 44 kilometrash, derisa derdhet në Adriatik. Në një pikë të rrjedhës së saj, bashkohet me Drinin, duke krijuar një rrjet ujor që ka ushqyer jetën dhe historinë e kësaj treve për shekuj me radhë. Klima e zonës është mesdhetare dhe e butë. Dimrat janë të lagësht, pa acar, ndërsa verat të ngrohta, por të lehtësuara nga freskia e lumit dhe erërat që fryjnë nga liqeni. Kjo klimë, së bashku me ujin e bollshëm, ka formuar një mjedis të begatë, ku natyra është në harmoni të plotë me njeriun. Brigjet e Bunës janë të gjelbëruara, të gjalla. Kallamishtet, shelgjet, platanat, zambakët e ujit dhe bimët aromatike i japin lumit një pamje të qetë, por magjepsëse. Kjo pasuri natyrore ka ushqyer jo vetëm jetën e egër – me qindra shpendë e peshq – por edhe kulturën dhe historinë e vendit. Historikisht, Buna ka qenë një arterie e rëndësishme tregtare. Gjatë periudhës osmane dhe më herët, nga Shkodra mallrat lundronin përmes Bunës drejt detit, e më pas drejt tregjeve të Mesdheut. Qyteti përparonte ekonomikisht falë këtij lumi. Në brigjet e saj ngriheshin magazina, ura prej druri dhe porta tregtare që përbënin pjesë të gjallë të jetës urbane. Buna ka qenë edhe një vijë natyrore kufitare. Në kohën e regjimit, ushtarët patrullonin përgjatë saj. Ishte jo vetëm pikë vrojtimi, por edhe vend me histori njerëzore, me rrëfime të heshtura për ndarje, për shpresa, për sytë që shihnin përtej kufirit. Një nga vendet më të veçanta të kësaj rruge ujore ishte "Ishulli i Vezëve" – një ishull i vogël në mes të Bunës, ku mbizotëronte qetësia dhe natyra. Ishte strehë për pulat e bardha të egra që bënin me qindra vezë. Ushtarët e kufirit shkonin atje me varka për t’i mbledhur. Edhe unë kam qenë në atë ishull – kujtoj ende se si barin e njomë e shkelja me kujdes, ndërsa grumbullonim vezët që fshiheshin mes gjethesh si margaritarë. Buna nuk është vetëm ujë që rrjedh – është histori, frymëzim dhe kulturë. Është këngë e Shkodrës, është kujtim i fëmijërisë, është dëshmi e një bashkëjetese të rrallë midis natyrës dhe njeriut. Brenda saj rrjedhin rrëfime të lashta, për të cilat ia vlen të flitet e të shkruhet. Legjenda e Lumit Buna Thuhet se shumë kohë më parë, në brigjet e Liqenit të Shkodrës jetonte një vajzë e bukur si agimi, me sy të thellë si uji dhe zemër të butë si bari i pranverës. Ajo ishte bija e një familjeje fisnike, ndërsa zemra e saj rrihte për një djalë të varfër nga përtej liqenit, me të cilin fati e kishte bashkuar rastësisht, por zemra përgjithmonë. Dashuria e tyre ishte e ndaluar. Familjet nuk e pranonin lidhjen dhe kërcënimi i ndarjes rëndonte si re mbi lumturinë e tyre. Kur e kuptuan se nuk mund të jetonin pa njëri-tjetrin, vendosën të iknin së bashku, duke kaluar liqenin natën me një varkë të vogël. Por qielli nuk ishte më i butë me ta. Një stuhi e papritur shpërtheu. Valët e egra përmbysën varkën dhe dashuria e tyre u zhyt në thellësi, pa lënë asnjë gjurmë tjetër përveç dhimbjes. Zoti, i prekur nga kjo dashuri e pafajshme, e ktheu vajzën në një lumë të bukur – Bunën – që të rridhte gjithmonë drejt detit, atje ku prehej shpirti i djaloshit të saj, tashmë i shndërruar në valë të përjetshme. E që prej asaj kohe, çdo ditë, Buna udhëton me mall dhe dashuri për t’u përqafuar me detin, në një takim të përjetshëm mes dy zemrave që nuk mundi t’i ndajë as jeta, as vdekja. Pergatiti:Liliana Pere.

Kush është Angelina Jolie? Angelina Jolie – një yll i kinemasë botërore, fituese e Oscar-it dhe ikonë e bukurisë – por më shumë se kaq, një grua që ka zgjedhur të ndriçojë botën me veprime, jo vetëm me famë. > “Nuk duhet të jetojmë vetëm për veten tonë. Ne jemi këtu për të bërë diçka për të tjerët.” – Angelina Jolie Ajo nuk ka qenë thjesht një aktore e suksesshme, por një luftëtare për paqe, një zë për të heshturit, një nënë e përkushtuar dhe një ambasadore e shpresës në zonat më të errëta të botës Veprimet që flasin më shumë se fama Në një botë ku shumë zhurmojnë për të dukur të mirë, Jolie ka zgjedhur të veprojë në heshtje, të japë pa bujë, të ndryshojë jetë me përulësi. Në Kamboxhi, ajo bleu 60,000 hektarë tokë për ta mbrojtur nga gjuetia dhe e shndërroi në një rezervat natyror. Në Namibi, dhuroi 2 milionë dollarë për kafshët e plagosura në qendrën “Naankuse”. Ajo refuzon të veshë lëkurë kafshësh gjatë filmimeve, për të mbrojtur jetën shtazore. > “Ne kemi një përgjegjësi ndaj planetit tonë. Ai nuk është vetëm për njerëzit.” Angelina – zemra e fëmijëve në nevojë Nga Afrika në Azi, nga Haiti në Lindjen e Mesme, ajo ka ndërtuar shkolla, spitale, qendra për viktimat e luftës, dhe ka financuar programe për drejtësi për fëmijët në zonat e konflikteve. Klinika kundër HIV/AIDS në Etiopi Shkolla për vajza në Afganistan Fondacioni Maddox Jolie-Pitt, që ndihmon mijëra fëmijë në mbarë botën Jolie Legal Fellows Program, që trajnon avokatë për të mbrojtur fëmijët e lënduar nga lufta > “Fëmijët nuk duhet të mbajnë kurrë pasojat e luftërave të të rriturve.” Një shpirt që nuk rri në vend Jolie ka udhëtuar në më shumë se 60 vende si Përfaqësuese Speciale e UNHCR, duke dëgjuar, ndihmuar dhe ngritur zërin për refugjatët, viktimat e dhunës seksuale në konflikt, dhe të pastrehët e harruar nga bota. > “Kur udhëton nëpër kampet e refugjatëve, nuk mund të kthehesh më i njëjti njeri.” Nënë, ambasadore, ikonë Jolie është nënë e gjashtë fëmijëve, disa biologjikë, disa të adoptuar nga vende të ndryshme – një familje që mishëron unitetin, respektin dhe dashurinë pa kufij. > “Fëmijët e mi janë jeta ime. Të qenit nënë më ka bërë më e fortë, më e dhembshur, më njeri.” Bukuri e saj buron nga brenda Ajo është dëshmi se yjet më të ndritshëm nuk janë ata që vetëm shkëlqejnë në ekran, por ata që ndriçojnë jetën e të tjerëve. > “Në fund të ditës, ajo që do të thotë më shumë nuk është fama – por sa mirë kemi dashur, sa shumë kemi Angelina Jolie – një yll që nuk fiket kur skena mbyllet. Sepse ajo shkëlqen aty ku ka nevojë për dritë.

Dua Lipa shpallet artistja më e dëgjuar në Mbretërinë e Bashkuar për vitin 2024 Ka ndodhur një ndryshim i madh në fronin e transmetimeve muzikore në Mbretërinë e Bashkuar. Dua Lipa ka mposhtur në mënyrë të jashtëzakonshme Taylor Swift, duke u shpallur artistja më e transmetuar në radio, televizion dhe hapësira publike në Britani për vitin 2024, dhe duke përfunduar dominimin trevjeçar të Ed Sheeran në vendin e parë. Dua kishte arritur më parë të kryesonte këtë listë edhe në vitin 2020, sipas të dhënave të përpiluara nga kompania britanike e licencimit të muzikës Phonographic Performance Limited (PPL). Në një reagim për këtë arritje, Dua Lipa u shpreh: “Është një nder i madh të shpallem artistja më e transmetuar në Mbretërinë e Bashkuar për herë të dytë. Viti 2024 ishte i jashtëzakonshëm dhe jam thellësisht mirënjohëse për gjithë ata që kanë përkrahur muzikën time në radio, televizion dhe ambiente publike në të gjithë vendin”. Hiti i saj i vitit 2018, “One Kiss” në bashkëpunim me Calvin Harris, mbetet kënga e saj më e transmetuar, me një mesatare prej 55 transmetimesh në ditë. Këngëtarja 29-vjeçare, e njohur për hitet si “Dance The Night” dhe “Levitating”, ka kaluar në krye të listës duke lënë pas këngëtarin e “Shape of You”, Ed Sheeran, i cili këtë vit renditet në vendin e tretë, ndërsa Taylor Swift mban pozitën e dytë. Në total, këngët e saj janë transmetuar rreth 400 herë në ditë në të gjithë Britaninë gjatë vitit të kaluar, sipas të dhënave të PPL. Dua, e cila ishte kryeartiste në festivalin Glastonbury pas publikimit të albumit të saj të tretë “Radical Optimism”, është gjithashtu personi më i ri në listën Sunday Times “40 Nën 40” të më të pasurve për vitin 2024. Kënga e saj “Houdini”, e publikuar në 2024 dhe që arriti vendin e dytë në toplistën britanike, ishte një nga këngët më të transmetuara të vitit, duke u renditur e gjashta në total. Artistët britanikë përbënin 70 për qind të këngëve më të transmetuara sipas PPL, me emra të rinj si Myles Smith që iu bashkuan emrave të njohur si Coldplay dhe Sir Elton John në top 10. Ndër artistët e tjerë të përfshirë në listë janë edhe Calvin Harris, Ariana Grande, Becky Hill dhe Harry Styles. Ndërkohë, kënga “Stick Season” e Noah Kahan u shpall kënga individuale më e transmetuar e vitit. Peter Leathem, drejtori ekzekutiv i PPL, tha: “Urime edhe një herë për Dua Lipën që kryeson listën tonë të artistëve më të transmetuar, dhe për Noah Kahan për këngën më të transmetuar të vitit”. Ai shtoi: “Artistët britanikë vazhdojnë të performojnë jashtëzakonisht mirë, duke përbërë 70 për qind të dhjetë pozicioneve të para – dëshmi e fuqisë së tyre në radio, televizione, biznese dhe ambiente publike në gjithë vendin. Po ashtu është inkurajuese të shohim talente të reja britanike, si Myles Smith, të zënë vend ndër më të transmetuarit – kjo tregon se muzika britanike ka të ardhme

Shpresa e Dijes – Zëri që Ndriçon Brezat Në një kohë kur bota ka nevojë për më shumë gra lidere, më shumë zëra të dijes dhe më shumë shembuj frymëzues, Shqipëria ka fatin të ketë një figurë që mishëron të gjitha këto: Prof. Dr. Shpresa Delija. Si pedagoge e gjuhëve të huaja me një karrierë që shtrihet përgjatë pesë dekadave, ajo është një prej personaliteteve më të respektuara në arsimin shqiptar. Përkushtimi i saj ndaj edukimit, fuqizimit të gruas dhe humanizmit e ka bërë atë një figurë të spikatur dhe një model frymëzimi për breza të tërë studentësh dhe kolegësh. Nga auditorët e Fakultetit të Gjuhëve të Huaja në Universitetin e Tiranës deri te forumet ndërkombëtare dhe projektet europiane, nga themelimi i hapësirave burimore për mësuesit e ardhshëm deri te promovimi i shëndetit mendor dhe artit si mjete fuqizimi, Prof. Dr. Shpresa Delija ka qenë gjithmonë aty ku dija ka pasur nevojë për një zë të fortë, por të urtë. Nderimet e shumta ndërkombëtare, si “Global Humanitarian of the Year” dhe “Phoenix Women’s Excellence Award 2025 Nominee”, nuk janë gjë tjetër veçse pasqyrë e një jete të jetuar në shërbim të njerëzimit dhe edukimit. Shpresa e Dijes – Zëri që Ndriçon Brezat *** Intervistë me Prof. Dr. Shpresa Delija – Zëri që Ndriçon Brezat 1. Na flisni për rrënjët tuaja dhe vlerat që ju kanë formuar si grua vizionare dhe pedagoge. Përgjigje. Unë vij nga një familje intelektuale dhe e thjeshtë, me babanë mësues dhe nënën edukatore. Në familje mësoja dashurinë për arsimin dhe respektin, duke u rritur në një ambient ku roli i mësueses ishte pjesë e lojës dhe ëndrrës sime, që më vonë u bë mision jetësor. 2. Cilat janë momentet më domethënëse në karrierën tuaj në Fakultetin e Gjuhëve të Huaja? Përgjigje Katër dekada pune, ku sfida më e madhe ishte të punoja si mësuese në Lezhë dhe më pas në universitet, duke balancuar detyrat familjare dhe profesionale. Mbështetja e familjes dhe dashuria për studentët kanë qenë shtylla kryesore të suksesit tim. 3. Si e shihni rolin tuaj në formimin e magjistratëve përmes anglishtes ligjore? Pergjigje. Bursa TEMPUs në Mbretërinë e Bashkuar më dha mundësinë të aftësohem në anglishten ligjore dhe të kontribuoj në përmirësimin e programeve të Shkollës së Magjistraturës. Kam dhënë mësim mbi 15 vjet, duke ndihmuar magjistratët të jenë konkurrues në nivel europian. 4. Cili ishte vizioni juaj si presidente e ELTA Albania dhe si e ngritët këtë organizatë? Pergjigje. Qëllimi ishte promovimi dhe motivimi i mësuesve të anglishtes në Shqipëri dhe krijimi i mundësive për bashkëpunim ndërkombëtar. Organizova trajnime dhe konferenca rajonale, duke krijuar një familje të bashkuar mësuesish dhe duke sjellë çmime ndërkombëtare. 5. Çfarë ndikimi kanë pasur projektet europiane në arsimin shqiptar? Pergjigje. Bashkëpunimi në projekte Erasmus dhe të tjera europiane ka ndihmuar për të modernizuar sistemin e arsimit të lartë dhe për ta afruar atë me standardet europiane përmes trajtimeve dhe shkëmbimeve me universitete të vendeve të Ballkanit dhe më gjerë. 6. Çfarë do të thotë për ju kontributi në Portofolin Evropian të Gjuhëve? Përgjigje. Ky projekt i miratuar në Strasburg në 2009 është një sukses që i mëson studentët të jenë të përgjegjshëm dhe të pavarur në procesin e të nxënit të gjuhëve të huaja, duke promovuar vlerat dhe kulturat e tyre. 7. Si lindi ideja e Auditorit Burimor për studentët-mësues dhe çfarë plotëson ai? Përgjigje. Nga nevoja e studentëve për një hapësirë ku ndihen të vlerësuar dhe ku praktikojnë teorinë në mësimdhënie. Është një ambient modern me teknologji dhe literaturë të specializuar që ndihmon në zhvillimin profesional dhe mirëqenien sociale të studentëve. 8. Si e bashkoni arsimin me artin dhe shëndetin mendor në rolin tuaj si Ambasadore Globale e Wellness? Përgjigje. Arsimi duhet të sigurojë mirëqenie shpirtërore dhe materiale, sepse asnjë mësues apo student nuk mund të japë më të mirën nëse nuk është i plotësuar emocionalisht. Mësuesi sot duhet të jetë vizionar dhe i gatshëm të ndihmojë nxënësit, duke përfshirë edhe artin dhe shprehjen kreative si mjete fuqizuese. 9. Si ndiheni për vlerësimet ndërkombëtare që keni marrë? Përgjigje. Nuk i shikoj si çmime personale, por si rezultat të përkushtimit dhe pasionit për mësimdhënien si mision jetësor. Këto nderime janë motivim për të vazhduar punën në shërbim të dijes dhe njerëzimit. 10. Çfarë mesazhi do t’u përcillnit vajzave dhe grave shqiptare që duan të bëhen lidere dhe edukatore? Përgjigje. T’i zbulojnë dhe rrezatojnë vlerat e tyre me mirësi, buzëqeshje dhe dashuri. Gratë janë motor i mirëqenies morale dhe materiale në shoqëri dhe duhet të jenë krenare dhe të guximshme në rrugën e tyre.

Revista Prestige ju njeh me:intervisten e Mirela Milorit dhe Edlira Çepani – Gruaja që flet me dritë Dy gra. Dy zëra. Dy intelektuale të përgatitura, që nuk kanë frikë të flasin me mendje dhe me zemër. Në një studio të ndriçuar jo vetëm nga dritat, por nga qartësia dhe ndjeshmëria e bisedës, gazetarja e mirënjohur Mirela Milori dhe juristja mendjehollë Edlira Çepani vendosën përballë njëra-tjetrës jo vetëm pyetje dhe përgjigje, por tema, shqetësime, rrëfime dhe ide që përçojnë frymëzim. Ishte më shumë se një intervistë. Ishte një takim vlerash. Një përqafim mendor mes dy grave që besojnë se fjala është mjet ndryshimi, se dhembja mund të kthehet në dritë dhe se mirësia, kur e shpreh një grua me forcë të brendshme, është armë që çarmatos botën. “Më çarmatos me mirësinë që ke,” – do t’i thoshte Mirela në fund, dhe ndoshta nuk kishte mënyrë më të bukur për të përmbledhur një intervistë që mbeti gjatë në mendjen e atyre që e ndoqën. Më 18 maj 2025, në emisionin “Interview” në Euronews Albania, publiku shqiptar përjetoi jo vetëm një bisedë televizive, por një rrëfim që preku zemrat dhe ndërgjegjen kolektive. Në qendër ishte Edlira Çepani, juriste, qytetare aktive dhe zë i qartë në një shoqëri që shpesh mbushet me zhurmë e pak dritë. Përballë saj, gazetarja e respektuar Mirela Milori, një grua që di të dëgjojë me mendje dhe me shpirt. Ishin dy gra, dy gjenerata, dy perspektiva që bashkoheshin në një qëllim të përbashkët: më shumë ndjeshmëri, më shumë drejtësi, më shumë dashuri për Shqipërinë. Një fëmijëri me horizont ndërkombëtar “Kam lindur në Meksikë,” – tregoi Edlira, duke ndarë rrënjët e saj mes dy kontinentesh. Me prindër diplomatë, jeta e saj nisi midis kulturave latine, nën diellin e Meksikës dhe në ritmet e Kubës. “Amerika Latine më mësoi pozitivitetin, njerëzit atje të japin një qetësi shpirtërore të jashtëzakonshme,” – tha ajo, ndërsa theksonte se falë përkushtimit të prindërve, gjuhën dhe shpirtin shqiptar nuk i harroi kurrë. “Duhej të flisja shqip në shtëpi, për të mos e humbur lidhjen me identitetin tim.” Ky dualitet – të jesh pjesë e botës, por edhe thellësisht shqiptare – është shtylla mbi të cilën Edlira ndërton mendimin e saj të lirë dhe të përgjegjshëm. Dashuria që mbetet përtej jetës Në një nga momentet më të thella të intervistës, Edlira foli për humbjen e bashkëshortit të saj, Gert Bogdani, i cili u nda nga jeta në shtator 2024. “Gerti nuk është më fizikisht, por është me ne çdo ditë. Ai na ka dhënë dashuri sa për tre jetë,” – tha ajo, me një qetësi që vetëm dashuria e vërtetë mund ta japë. Fjalët e saj ishin drithëruese. Jo për trishtimin që mbartnin, por për forcën me të cilën fliste për dashurinë si dritë që nuk shuhet kurrë dhe transformohet ne nje forme tjeter , nje monument vlerash qe rri me dorën shtrire dhe të tregon drejtimin dhe te flet cdo natë “Mungesa e tij ndihet në çdo gjë – në këshillat që nuk i jap dot, në sukseset që nuk i ndajmë më bashkë... por edhe në forcën që më dha për të mos u dorëzuar.” Në atë çast, sikur dhimbja u kthye në dritë. Siç shkruante Maya Angelou: “Nuk ka agoni më të madhe se të mbash një histori të pathënë brenda vetes.” Edlira nuk e mbajti. E ndau me ne – dhe e bëri më të lehtë për të gjithë ata që vuajnë në heshtje. Kur politika nuk është karrierë, por përgjegjësi Edlira Çepani nuk është pjesë e asnjë partie politike – por kjo nuk e ndal të flasë për politikën me një ndershmëri që mungon shpesh në debatet publike. “Unë nuk kam qenë pjesë e politikës, por kjo nuk do të thotë që nuk më intereson politika. Është e rëndësishme që profesionistët, njerëzit me vlera, të mos qëndrojnë jashtë. Ata kane qene dhe jane kontribuesit me te mire. Sepse po i lamë vendin bosh, po e boshatisim shpresën,” – tha ajo. Ishte një thirrje për t’u zgjuar. Për të kuptuar se politikën nuk duhet ta lëmë vetëm në duart e atyre që e përdorin për pushtet, por duhet ta mbushim me vizion dhe ndershmëri. Gratë në politikë: më shumë se numra Edlira foli me ndjeshmëri dhe kthjelltësi për përfaqësimin gjinor në politikë. Po, 37% e deputetëve në Shqipëri janë gra. Por a janë ato të fuqizuara realisht? A kanë mundësi të udhëheqin, të ndikojnë, të ndryshojnë? “Kuotat janë të nevojshme, por jo të mjaftueshme,” – u shpreh ajo. “Na duhet një sistem që jo vetëm t’i përfshijë gratë, por t’i fuqizojë ato – financiarisht, moralisht dhe institucionalisht. Duhet mentorim, trajnime, mbrojtje nga ngacmimet dhe diskriminimi. Dhe më shumë: një kulturë që i sheh gratë si lidere, jo si zbukurim të listave.” Në një shoqëri ku politika ende shihet si territor mashkullor, Edlira kërkon të ndërtojë një hapësirë të re, ku gratë të mos jenë vetëm pjesë e vendimmarrjes, por protagoniste të ndryshimit. Siç do të thoshte Virginia Woolf: “Një grua duhet të ketë para dhe një dhomë më vete, nëse do të shkruajë.” Nëse do të udhëheqë – le të ketë mundësi reale dhe përkrahje të sinqertë. Në fund të intervistës, Mirela Milori u kthye nga e ftuara me një buzëqeshje që mbante gjithçka brenda: respekt, afërsi, vlerësim. “Ti, Edlira, të çarmatos me mirësinë që ke.” Ishte fjalia që mbështolli gjithë intervistën si një fjongo e padukshme dashurie. Sepse në një botë që shpesh të sulmon, të largon, të përbuz, mirësia është arma më e fortë që mund të mbash. Dhe Edlira e mban me dinjitet. Mesazhi: Një grua që nuk ngre zërin për të zënë vend, por për të hapur rrugë Në një kohë kur zhurma shpesh zë vendin e vlerës, Edlira Çepani vjen si një kujtesë e heshtur por e fortë: Se fjala ka fuqi, kur buron nga dhimbja, dashuria dhe drejtësia. Se politika mund të ndryshojë, kur preket nga dora e ndershme. Se gratë nuk kërkojnë më të tolerohen, por të vlerësohen. Dhe më e rëndësishmja: Se Shqipëria ka nevojë për më shumë zëra si ky – që nuk kërkojnë duartrokitje, por ndikim. Sepse siç thotë Maya Angelou: “Unë ngrihem. Çdo ditë. Edhe kur më rrëzojnë. Edhe kur më keqkuptojnë. Edhe kur më lëndojnë. Unë ngrihem.” Dhe kështu ngrihet edhe Edlira. Për veten, për gratë, për Shqipërinë. Përgatiti : Liliana Pere.

Zinja e velluar Giovanni Battista "Zonja e velluar" Bust i skulpturuar në vitin 1869 nga artisti italian Giovanni Battista Lombardi. I famshëm për skulpturat e tij me një hijeshi romantike dhe sentimentale, Lombardi aplikoi një teknikë në mermer që na jep përshtypjen e një vello të hollë që mbulon fytyrën e trishtuar të zonjës. Nëse e shohim me kujdes, kemi përshtypjen se nyja nën mjekër është bërë nga pëlhurë e vërtetë. Garza diafane tregon shprehjen e saj melankolike, duke zbuluar gjoksin e zhveshur poshtë. Dantella e vellos u bë edhe nga skulptori, duke rritur më tej realizmin e kësaj kryevepre.

Sot u zhvillua Inaugurimi i Papës Leone XIV "Një Mëngjes që Preku Qiellin" Nën tingujt solemnë të himneve liturgjike dhe përqafimin e butë të mëngjesit pranveror romak, Sheshi i Shën Pjetrit u kthye sot në një mozaik shprese dhe bashkimi, ku feja, drita dhe njerëzimi u ndërthurën në një ceremoni që shënon një kapitull të ri për Kishën Katolike dhe botën. Inaugurimi i Papa Leo XIV nisi me lutjen e lashtë “Regina Caeli”, një antifonë mariane që, me notat e saj të gëzimit të ringjalljes, e vendosi gjithë kremten nën mbrojtjen dhe ndërmjetësimin e Zojës së Bekuar. Një Det Personalitetesh dhe Besimtarësh Në këtë ceremoni marramendëse morën pjesë mbi 250 mijë besimtarë nga çdo kontinent. Atmosfera ishte e mbreslenese,, rreshta pa fund pelegrinësh, kori ndërkombëtar që ndërthuri zëra të të gjitha kombeve, veshje tradicionale të vjetra sa vetë historia dhe një gjendje emocionale që s’mund të përshkruhet veçse si hyjnore. Në mesin e të pranishmëve ishin edhe figura të njohura botërore, ndër ta: JD Vance, Zëvendëspresident i SHBA Volodymyr Zelensky, President i Ukrainës Ursula von der Leyen, Presidente e Komisionit Europian Roberta Metsola, Presidente e Parlamentit Europian Robert Abela, Kryeministër i Maltës Përfaqësues të lartë të feve botërore: hebrenj, myslimanë, hindu, budistë, sikhë, zoroastrianë dhe gianistë Shqipëria u përfaqësua nga Presidenti Bajram Begaj, figura të komuniteteve fetare dhe personalitete të jetës publike dhe kulturore shqiptare. Fjalimi i Papës: Një Udhë për Paqe dhe Drejtësi Nga altari para Bazilikës së Shën Pjetrit, Papa Leone XIV mbajti një fjalim të thellë e të ndjerë, i cili trajtoi plagët më të rënda të njerëzimit me tone lutjeje dhe guximi: ** Gaza – “Fëmijët, familjet, të moshuarit janë të uritur. Le të mos harrojmë të bëhemi zë për ata që nuk kanë më zë.” ** Ukraina – “Koha është tani për një paqe të drejtë. Popujt nuk duhet të jetojnë më në ankthin e raketave.” ** Mianmari – “Sa jetë të reja duhen shuar që ne të kuptojmë se urrejtja është një grackë që na gërryen njerëzinë?” Ai u bëri thirrje kombeve të mos mbyllen në egoizmat e tyre, por të ringjallin diplomacinë, dialogun dhe mëshirën. **“Kisha nuk është një kështjellë e mbyllur, por një dritare e hapur drejt një bote më të mirë,” theksoi ai. Një Papë që Rrezaton Shpresë! Papa Leone XIV është figura e që flet me thellësi e butësi. Me rrënjë në spiritualitetin e Papa Françeskut dhe me vështrim drejt së ardhmes, ai u shfaq si një Papë i shpresës, unitetit dhe drejtësisë. “Kam ndjerë fuqishëm praninë e Papa Françeskut në këtë meshë – ai na shikon nga qielli,” tha Papa i ri, duke fituar një duartrokitje që përshkoi Sheshin nga njëri skaj në tjetrin. Me Marinë përpara, me Njerëzimin në Zemër Ceremonia përfundoi me një akt simbolik: një lutje e thellë përpara ikonës së Marisë, ku Papa e vendosi gjithë papatin e tij si një shërbesë në dobi të njerëzve dhe paqes. “Me Zojën në timon, le të udhëtojmë drejt një bote të pajtuar, me më shumë dashuri dhe më pak frikë.” Revista Prestige Autor: Liliana Pere

Një fjalim drejtuar Evropës 16 Maj 2025: Lea Ypi. »Një botë në të cilën askush nuk detyrohet të largohet nga shtëpia e tij« Çfarë domethënie ka Evropa sot dhe si mund ta dëgjojmë zërin e saj në zemër të një qyteti? Në Judenplatz të Vjenës, »Një fjalim drejtuar Evropës« ofron një moment vjetor reflektimi mbi të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen e Evropës. Fjalimi i këtij viti u mbajt nga filozofeja dhe politologia e njohur Lea Ypi, duke folur mbi migrimin dhe identitetin. Teksti i plotë i fjalimit është më poshtë. E iniciuar nga ERSTE Stiftung për të shënuar Ditën e Evropës, seria filloi në vitin 2019 me një leksion nga historiani i njohur Timothy Snyder . Koha dhe vendi nuk janë rastësi. Judenplatz, i mbushur me shtresa të historisë evropiane, shërben si një skenë e fuqishme për idetë që formësojnë kontinentin. Çdo vit, eventi fton folësin të ofrojë një rrëfim që hedh një dritë të ndryshme mbi Evropën në të cilën jetojmë dhe do të donim të jetonim. Me »Një Fjalim për Evropën«, Fondacioni ERSTE së bashku me partnerët tanë, Wiener Festwochen, Institutin për Shkencat Humane dhe në bashkëpunim me Muzeun Hebraik të Vjenës, synon të ankorojë idenë evropiane, dikur një premtim paqeje dhe uniteti, në arenën publike dhe në vetëdijen tonë të përbashkët. *** Fjala e Lea Ypi-t Sonte, do të doja të flisja me ju për migrimin dhe identitetin. Ndoshta mënyra më e mirë për ta filluar këtë bisedë është me një prezantim të vetes. Emri im është Lea Ypi. Shpesh më prezantojnë si filozofe, si shkrimtare, si shtetase shqiptare ose si shtetase britanike e natyralizuar. Kur u flas grave, më prezantojnë si grua, ndonjëherë si grua punëtore. Kur u flas nënave, më prezantojnë si nënë. Ndonjëherë më prezantojnë si një shqiptare me familje myslimane, dhe ndonjëherë si diçka shumë e ndryshme nga një myslimane, megjithëse ende një »M«: një marksiste. Ndonjëherë më prezantojnë si një »M« tjetër: një emigrante. Por dua të filloj diku tjetër. Jo me atë që jam, ose me atë që njerëzit mendojnë se jam, por me atë që do të doja të isha. Dhe, siç ndodh, ajo që do të doja të isha është gjithashtu ajo që do të doja të ishte Evropa. Pra, çfarë dua të jem? Çfarë dua të jetë Evropa? Një statujë. Ose për të qenë më të saktë, fryma që kap një statujë. Siç ndoshta e dini, termi statujë vjen nga folja latine stare , që do të thotë »të qëndrosh», sepse statujat »qëndrojnë» në një vend të caktuar. Por mund të lidhet edhe me një fjalë tjetër me të njëjtën rrënjë si stare : status . Statusi në këtë rast kuptohet si »qëndrim», pushtimi i një gjendjeje të caktuar, simboli i një mënyre të caktuar të qenies. Statujat nuk "qëndrojnë" thjesht që ne t'i shikojmë, ose, më me shumë gjasa, këto ditë, të bëjmë selfie para tyre. Përmes veprimit ose personit që ato përshkruajnë, ato simbolizojnë një status ose gjendje të caktuar: një gjendje që meriton të mbahet mend, të mbahet me vete në një farë mënyre. Kushti që dua që Europa të reflektojë është kushti i të qenit njeri, jo siç janë njerëzit, por siç mund të jenë. Jo në realitet, por si një ideal. Dhe statuja që kam në mendje si simbol të asaj gjendjeje është një statujë që të gjithë e njihni. Në fakt, mund ta admironi tani (por ju lutem ruajini selfiet për më vonë). Ajo qëndron para meje dhe pas jush, pikërisht këtu në Judenplatz. Nëse ktheni kokën dhe shikoni përreth, nuk do të jeni në gjendje ta shmangni. Kjo statujë përshkruan një burrë mbi një piedestal. Këmba e tij e djathtë është pak e ngritur, shputa mbështetet mbi një shkallë, dhe pëllëmba e dorës së djathtë është plotësisht e hapur, pak e shtrirë dhe e sjellë përpara sikur po përpiqet të shkundë tënden, duke të hapur veten, duke sinjalizuar se është miku yt. Ai e shikon shikuesin nga një lartësi e caktuar, por jo me arrogancë, paternalizëm apo përbuzje. Ka simpati njerëzore në atë shprehje, por edhe shqetësim të thellë. Statuja Lessing në Judenplatz në Vjenë. Foto: eSeL.at – Lorenz Seidler (eSeL) Statuja është e shkrimtarit Gotthold Ephraim Lessing. Lessing ishte një nga përfaqësuesit më të shquar të epokës së asaj që ne e quajmë "Iluminizmi". Iluminizmi nganjëherë përkufizohet si "epoka e arsyes" dhe nganjëherë kapet në moton sapere aude — të kesh guximin të mendosh për veten tënde, në një frymë publike, duke dalë jashtë identiteteve të fiksuara dhe roleve shoqërore. Iluminizmi është gjithashtu shumë i denigruar këto ditë, si nga e majta ashtu edhe nga e djathta. Ai denigrohet nga e djathta sepse reflektimi kritik, "guximi për të menduar për veten", ka qenë gjithmonë një kërcënim për nënshtrimin pasiv ndaj autoritetit që kërkohet për të normalizuar përjashtimin. Por ai denigrohet edhe nga shumë njerëz në të majtën postkoloniale, të cilët fajësojnë Iluminizmin për brutalitetin, dominimin dhe paternalizmin që shpesh kanë karakterizuar takimet midis shteteve evropiane dhe pjesëve të tjera të botës. Ka njëfarë të vërtete në këtë pozicion, por edhe shumë pak nuanca. Iluminizmi, sigurisht, u instrumentalizua përfundimisht nga elitat në pushtet për misionet e tyre shfrytëzuese dhe të ashtuquajtura civilizuese, por në fillimet e tij ai mishëroi një qëndrim shumë subversiv. Nuk ka provë më të mirë për këtë sesa vetë Lessing. Gjatë jetës së tij, veprat e tij u ndaluan dhe pas vdekjes së tij, një polemikë mbi panteizmin e tij të supozuar çoi në një sulm më të gjerë ndaj konceptit të Iluminizmit për arsyen. Ky sulm u mor përsipër nga reaksionarë të të gjitha llojeve në dy shekujt që pasuan, duke kulmuar me një ndalim të plotë të veprës së Lessing në Evropën fashiste të viteve 1930. Kjo statujë është një rindërtim: origjinali u hoq nga nazistët dhe u shkri në vitin 1939. Një nga dramat më të famshme të Lessing, Nathan i Urti , prek disa nga temat e fjalimit tim drejtuar Evropës sot: identiteti dhe zhvendosja, kultura dhe konflikti, migrimi dhe kozmopolitizmi. Drama zhvillohet në Jerusalem gjatë njërës prej kryqëzatave. Personazhi kryesor i saj, Nathan i Urti, është një hebre që jeton nën sundimin mysliman dhe rrit një vajzë të krishterë jetime. Familja e tij, gruaja dhe shtatë djemtë e tij, janë vrarë nga të krishterët. Në mungesë të tij, shtëpia e tij është djegur. Megjithatë, gjatë gjithë shfaqjes, Nathan nuk ushqen asnjë pakënaqësi as ndaj të krishterëve dhe as ndaj myslimanëve. "Dhe a kam gjetur tek ti edhe një tjetër, të cilit i mjafton të jesh burrë?" pyet ai, duke refuzuar të përcaktohet nga identiteti i tij. Në një moment, Nathani thirret nga Sulltani, i cili e pyet se cila nga tre fetë e mëdha monoteiste është superiore - Krishterimi, Judaizmi apo Islami. Nathani shpjegon me durim se përgjigjja e duhur nuk qëndron në të kaluarën, por në të ardhmen. Nuk mund të vendoset në një mënyrë konservatore, thotë ai, bazuar në traditën, vlerat ekzistuese dhe historinë e trashëguar. Çdo histori do t'i duket superiore një të brendshmi të mësuar të nderojë traditën dhe të mendojë për armikun në një mënyrë të caktuar, por shumë ndryshe nga jashtë. E vërteta e të gjitha kulturave, nëse dikush mund të flasë fare për të vërtetën, rindërtohet vetëm, sugjeron Lessing, duke zgjeruar shikimin dhe duke shikuar përpara, në një provë të vazhdueshme se cila kulturë vazhdon të shfaqë virtytet e njerëzimit, të heqë paragjykimet, të tregojë dashurinë e premtuar në tekstet e saj themelore dhe të inkurajojë tolerancën në brezat e ardhshëm. Në të vërtetë, gjatë gjithë shfaqjes, vetë Nathani e refuzon etiketimin. «Duhet, do të jemi miq», i përgjigjet ai në një moment një kalorësi të krishterë që e ngulmonte për identitetin e tij. «Ne nuk zgjodhëm një komb për veten tonë. A jemi ne kombet tona? Çfarë është atëherë një komb? A ishin të tillë hebrenjtë dhe të krishterët, para se të ishin njerëz?», pyet ai. Ka vetëm një pikë në shfaqje ku Nathani i Urti duket se humbet durimin. Kjo ndodh në vargjet hapëse, kur ai kthehet nga bredhja e tij, dhe gruaja që e përshëndet thërret: «Falë të Plotfuqishmit, që më në fund u ktheve.» Dhe Nathani e qorton. «Po,» përgjigjet ai, «por pse më në fund kjo ? A e kisha ndërmend, apo ishte e mundur të kthehesha më shpejt?» «Isha i detyruar të udhëtoja,» deklaron ai. Siç mund ta shihni këtu, ekziston një lloj kategorizimi që Nathan i Urti do ta kishte të vështirë ta hidhte poshtë, një lloj identiteti. Dhe ky është identiteti i migrantit, më konkretisht i migrantit pa zgjedhje, sepse zhvendosja vështirë se është një akt vullnetar. Një migrant është njëkohësisht qytetar i botës dhe qytetar i askundit. Një migrant është njëkohësisht i hapur ndaj botës dhe i alienuar prej saj. Një migrant duhet të jetë i gatshëm të përvetësojë gjithçka që nuk i vjen natyrshëm, të çmësojë mënyrat e njohura të të qenit dhe të përvetësojë mënyra të reja. Por një migrant gjithashtu duhet të jetë i përgatitur të jetojë në një gjendje të përhershme ankthi për shkallën në të cilën mund të përkasë plotësisht. Për migrantin, përkatësia është një aspiratë, diçka që për Lessing-un kapte frymën e kozmopolitizmit të Iluminizmit. E megjithatë, Nathani është një emigrant i mirë. Së pari, sepse u bindet ligjeve të vendeve që viziton. Së dyti, sepse është i pasur. Së treti, sepse nuk përpiqet të vendoset diku tjetër; ai përfundimisht kthehet në shtëpinë e tij, sado vonë. Sonte, dua t'ju flas jo vetëm për migrantët e mirë, por edhe për ata të këqij, shumë prej të cilëve kam takuar. Dhe dua t'ju flas, në frymën e Lessing, për kotësinë e zbatimit të kategorive të të mirës dhe të keqes në lidhje me migrimin, dhe për shpatin rrëshqitës që përfshihet në përpjekjen për ta bërë këtë, një shpat rrëshqitës që na pengon të ardhmen dhe na kthen në të kaluarën. *** Kur po rritesha në Shqipëri në vitet 1990, babai i njërit prej miqve të mi më të mirë ishte kontrabandist. Ne e quanim "Ben i Çalët". Ben i Çalët nuk kishte qenë gjithmonë kontrabandist. Përpara se vendi të bënte kalimin nga një shtet komunist në një shtet liberal, ai punonte me turne në kantierin detar, ku bënte rrjeta peshkimi dhe lyente anije. Beni nuk dukej si kontrabandist—ishte i vogël, anemik dhe çalonte. Ai nuk zgjodhi të ishte kontrabandist—reformat e privatizimit që shoqëruan ardhjen e pluralizmit politik i detyruan menaxherët e kantiereve detare të bënin shkurtime nga puna, kështu që Beni dhe gruaja e tij u gjetën të papunë. As nuk e mendonte veten si kontrabandist: ishte një punë si çdo tjetër. Ai paguhej për të ndihmuar njerëzit me gomone të arrinin në Itali dhe i duheshin para për të ushqyer fëmijët e tij. Ai kishte pak frikë, por nuk turpërohej nga aktiviteti i tij. Për dekada të tëra, shqiptarët ishin vrarë nga shteti i tyre sa herë që përpiqeshin të kalonin kufirin. Në rastet shumë të rralla kur njerëzit ia dilnin mbanë, të afërmit që linin pas deportoheshin. Më në fund, shqiptarët ishin të lirë dhe Beni i Çali po i ndihmonte të realizonin ëndrrat e tyre. Ai fliste për këtë me një dozë krenarie. Një natë, Beni i Çali u zhduk dhe nuk u kthye më kurrë. Disa njerëz thanë se u vra; të tjerë se u mbyt në Detin Adriatik, i ngrënë nga i njëjti peshk që përdorte për të ndërtuar rrjeta. Përfundimisht, shumë më vonë, pati një funeral për të; një funeral pa trup, vetëm një arkivol bosh. Shumë njerëz erdhën në funeral dhe folën me mirënjohje për faktin se ai i kishte ndihmuar të afërmit e tyre të arratiseshin, duke u ofruar atyre mundësinë e zgjedhjes së një jete tjetër jashtë vendit. Ata folën se si remitancat që dërgonin këta të afërm po ndihmonin familjet e lëna pas të mbijetonin. Ata folën gjithashtu se si kishin ndryshuar kohërat. Rreth asaj se si kur ra Muri i Berlinit dhe shqiptarëve iu lejua të udhëtonin jashtë shtetit të tyre, diskursi rreth migrimit ndryshoi papritur dhe tani kishte shumë më tepër armiqësi ndaj tyre në Perëndim. Nuk ishte e vështirë të kuptohej qëndrimi i tyre. Në të kaluarën, shqiptarëve u ishte thënë se nuk mund të udhëtonim sepse shteti ynë nuk do të na lejonte të udhëtonim, duke na mohuar të gjithëve pasaportat. Por kur Lufta e Ftohtë mori fund, socializmi shtetëror u braktis. Pothuajse brenda natës, shteti njohu të drejtën për t'u larguar. E megjithatë, njerëzit zbuluan se të kesh pasaportë nuk mjaftonte. Gjithashtu, nevojitej një vizë për të cilën shteti yt nuk ishte përgjegjës, dhe kjo doli të ishte përgjegjësi e një shteti tjetër. Shumë papritur, të gjitha kufizimet mbi lirinë e lëvizjes, të cilat i kishim përvetësuar duke pranuar se nuk mund të udhëtonim sepse nuk na lejohej të udhëtonim nga shteti ynë, u bënë të jashtme. Perëndimi kishte kaluar dekada duke kritikuar Lindjen për kufijtë e saj të mbyllur, duke financuar fushata për të kërkuar lirinë e lëvizjes, duke dënuar imoralitetin e shteteve të angazhuara për të kufizuar të drejtën për t'u larguar. Mërgimtarët më parë priteshin si heronj. Papritmas, retorika ndryshoi. Heronjtë tani ishin bërë kriminelë, përmbysës të rrezikshëm që kërcënonin "mënyrën evropiane të jetesës". E megjithatë, nëse liria është një vlerë, nëse liria e lëvizjes ka rëndësi, ajo ka rëndësi si në emigracion ashtu edhe në imigracion: si për të lënë vendin tënd ashtu edhe për të hyrë në një vend tjetër. Nëse më thuhet se jam i lirë të largohem nga ky shesh, por rrugët që do të më mundësonin të largohesha nga qyteti janë të mbyllura, a kam vërtet liri lëvizjeje? Pikërisht kur ish-shtetet socialiste nuk qëllonin më qytetarët e tyre në kufi, vendet kapitaliste filluan të dërgonin anije për të patrulluar detet e tyre. Në një drejtim apo në tjetrin, emigrantët ende vdisnin. Vetëm ngjyra e uniformave kishte ndryshuar, flamujt nën të cilët kryheshin krimet. Rojet kufitare, anijet patrulluese dhe ndalimi e shtypja e emigrantëve që dikur dënoheshin jashtë shteteve liberale perëndimore, tani janë bërë praktikë standarde në ato vende. Këto masa jo vetëm që tolerohen, por festohen si një shenjë force. Perëndimi ka përsosur një sistem për përjashtimin e më të prekshmëve dhe tërheqjen e më të aftëve, ndërkohë që mbron kufijtë për të "mbrojtur mënyrën tonë të jetesës". E megjithatë, ata që kërkuan të emigronin e bënë këtë sepse tërhiqeshin nga ajo mënyrë jetese. Larg nga të qenit një kërcënim për sistemin, ata ishin mbështetësit e tij më të zjarrtë. Që nga fundi i Luftës së Ftohtë, migrimi ka qenë njëkohësisht një bekim dhe një mallkim për shumë shtete anembanë botës. Ka qenë një bekim sepse pa remitancat nga emigrantët, familjet e tyre do të kishin luftuar me ndikimin shkatërrues të reformave neoliberale të "terapisë së shokut" që premtonin t'i shndërronin shtetet komuniste të dështuara në parajsa kapitaliste të lulëzuara. Ka qenë një mallkim sepse Lessing ka të drejtë. Askush nuk zgjedh të jetë realisht emigrant. Ndryshe nga ajo që propaganda anti-emigracioni do të donte të besonte, askush nuk kënaqet duke rrezikuar veten ose duke u larguar nga vendi i tij vetëm për hir të bezdisjes së njerëzve në një vend tjetër. Edhe duke lënë mënjanë rreziqet e kalimeve të paautorizuara, dhe madje edhe aty ku rrugët ligjore janë të disponueshme, migrimi i ndan familjet dhe ikja e trurit është një plagë e hapur. Çdo vit këto shtete investojnë në mjekë dhe infermierë që e braktisin vendin e tyre menjëherë pas diplomimit, të joshur nga pagat më të larta dhe kushtet më të mira të jetesës në Perëndim. Kur mbështet një sistem selektiv imigracioni ose pranon që një vend në Perëndim duhet të investojë në tërheqjen e migrantëve me aftësi të larta, në fakt po mbështet një formë shfrytëzimi. Emigrantët nga një vend tjetër do të punojnë dhe do të paguajnë taksa që të sëmurët dhe të dobëtit të kujdesen nga mjekët dhe infermierët e tyre, që fëmijët tuaj të kujdesen nga mësuesit e tyre. Spitalet atje do të vuajnë nga mungesa në mënyrë që pacientët këtu të mund të vazhdojnë të marrin kujdesin e duhur. Shkollat ​​dhe qendrat kërkimore atje do të vuajnë në mënyrë që arsimi këtu të mund të lulëzojë. *** Thuhet se kufijtë janë problemi përfundimtar i kohës sonë. Sigurisht, kufijtë janë një problem, por jo sepse ekziston ndonjë çështje qytetërimi që duhet zgjidhur për të përcaktuar se kush i përket dhe kush jo. Jo sepse ekziston një problem i përshtatjes kulturore nga disa grupe krahasuar me të tjerët. Sigurisht jo sepse, siç i tha Giorgia Meloni kohët e fundit Donald Trump, qëllimi i Evropës duhet të jetë "ta bëjë Perëndimin përsëri të madh" dhe migrimi përfaqëson një sfidë për këtë qëllim. Në të vërtetë, nuk ka asgjë më fyese për mençurinë e Nathanit të Urtit, me të cilën fillova, sesa kjo ide se ekziston një qytetërim, një mënyrë jetese, që mishëron të vërtetën dhe vlerat e të jetuarit së bashku. Madje as qytetërimi evropian. Siç i këmbëngul Nathan kalorësit të krishterë në dramën e Lessing, "të gjitha vendet prodhojnë njerëz të mirë". Kalorësi e sfidon këtë pohim. "Këtu më shumë, a jeni të sigurt se keni më pak?" sugjeron ai. Por Nathan e hedh poshtë edhe këtë. Ai e di se madhështia përfundimisht vjen me një kosto dhe se kostoja e hierarkisë kulturore është shkatërrimi i tjetrit, i kujtdo që perceptohet si një kërcënim, i kujtdo që konsiderohet i pamundur të përshtatet. Nëse keni ndonjë dyshim se si duket saktësisht kjo kosto kur çohet në pasojat e saj ekstreme, shikoni memorialin pas shpatullave të mia, një memorial për viktimat e projektit më shkatërrues të ribërjes së diçkaje të madhe që njerëzimi ka njohur ndonjëherë: Holokaustit. Edhe ky është një produkt i vlerave evropiane, perëndimore, një projekt që premtoi të spastronte shoqërinë nga elementët e saj të padëshiruar, të eliminonte hebrenjtë, komunistët, romët, personat me aftësi të kufizuara, homoseksualët, këdo që konsiderohej i papërshtatshëm. Lea Ypi përpara memorialit të Holokaustit në Judenplatz në Vjenë. Foto: eSeL.at – Lorenz Seidler (eSeL) Kjo duhet të jetë pika fillestare e çdo diskutimi mbi migracionin në Evropë, në vend që të përpiqemi të bëjmë dallimin midis migrantëve të mirë dhe të këqij, migrantëve që janë të dobishëm dhe migrantëve që nuk janë, migrantëve që janë një përfitim dhe migrantëve që janë një barrë, migrantëve që i binden ligjit dhe migrantëve që ndjekin rregullat e tyre, migrantëve ekonomikë dhe azilkërkuesve, migrantëve që vijnë vetëm për të qëndruar për një kohë dhe pastaj kthehen në shtëpitë e tyre dhe migrantëve që aspirojnë të vendosen, migrantëve që meritojnë mikpritje dhe migrantëve që duhet të përballen me deportimin. Të përballesh me migracionin si problem do të thotë të kuptosh se ai nuk është një problem si i tillë. Do të thotë të kuptosh pjerrësinë e rrezikshme rrëshqitëse që përfshihet në normalizimin e këtij qëndrimi në diskursin politik. Nëse e shohim migrimin vetëm në terma numrash dhe fluksesh, të dhënat sugjerojnë se, ndërsa numri i njerëzve që jetojnë jashtë vendit të tyre të lindjes është rritur në terma absolutë, kjo rritje është në përputhje me rritjen e popullsisë globale dhe për këtë arsye proporcionale me flukset e migrimit në të kaluarën. Nëse e shohim kontributin e migrantëve në shoqëritë pritëse, ka pak prova për të arritur në përfundimin se migrantët janë një barrë në terma absolutë. Migrantët ndihmojnë në luftimin e rënies demografike, ata paguajnë në sistemet e sigurimeve shoqërore dhe kontribuojnë në shoqëritë pritëse. Kjo vlen edhe për migrantët e parregullt, në rastet kur rrugët për legalizim janë të disponueshme. Dhe sigurisht, nëse vizat do të ishin lehtësisht të arritshme, nuk do të kishim fare migrim të parregullt. Megjithatë, migrimi ende përmendet si një problem në diskursin politik. Problemi është politik, jo kulturor. Çështja nuk ka të bëjë fare me vetë emigrantët, por ka të bëjë tërësisht me krizën e demokracisë liberale, një krizë që nuk e shkaktuan emigrantët dhe që sigurisht nuk po thellohet për shkak të tyre - nëse ka ndonjë gjë, është e kundërta. Problemi është hegjemonia e së djathtës mbi diskursin mbi migracionin dhe një paaftësi, një "mungesë guximi" (për t'u kthyer te Iluminizmi) për të menduar në mënyrë kritike, për të menduar përtej ideologjisë dhe propagandës që përpiqet të na bindë ndryshe. Por një alternativë e ka të vështirë të dalë. Sepse edhe ata që refuzojnë politikat specifike të migracionit i kanë pranuar politikat e saj. Sepse shumë progresivë e kanë braktisur universalizmin dhe, në vend që të sfidojnë termat kulturorë me të cilët përkufizohet migrimi, ata thjesht ofrojnë interpretimin e tyre të fenomenit. Sepse e majta ka braktisur gjuhën e klasës dhe ka përqafuar gjuhën e kulturës; sepse ka zëvendësuar një diagnozë socio-ekonomike të problemeve të botës me një diagnozë të bazuar në identitet. *** Për një kohë të gjatë, shoqëritë liberale kanë dështuar në shumë fronte. Më lejoni të rendis vetëm tre prej tyre. Së pari, dështimi i politikës demokratike, hendeku në rritje midis përfaqësuesve dhe të përfaqësuarve, një sistem partiak që funksionon gjithnjë e më shumë si një kartel biznesi, një marrëdhënie midis politikanëve dhe njerëzve që i ngjan marrëdhënieve midis bizneseve dhe konsumatorëve. Së dyti, një dështim i drejtësisë sociale: një sistem ekonomik i paaftë për t'u kujdesur për shqetësimet e më të prekshëmve (si qytetarëve ashtu edhe jo-qytetarëve), për të menaxhuar një ekonomi që funksionon për të gjithë dhe për të garantuar mekanizma për të luftuar kundër interesave të organizuara të oligarkëve, kapitalit të madh, donatorëve të pasur dhe platformave dixhitale të korporatave - shkurt, kujtdo që përdor paratë e tij për të blerë ndikim politik. Së treti, një dështim i solidaritetit ndërkombëtar: pamundësia për të ofruar një vizion alternativ të një rendi global që do të përfshinte një reformë të institucioneve ndërkombëtare për t'i bërë ato vërtet përfaqësuese të njerëzve dhe vendeve të cenueshme, për të prezantuar një model të ndërtuar jo mbi antagonizëm, por mbi bashkëpunim. Kjo është tabloja komplekse e botës nga e cila dalin pabarazitë globale që prodhojnë migrim asimetrik. Problemi, siç e shoh unë, është se ne kemi zgjedhur një model shoqërie në kundërshtim me karakteristikën humaniste të shpirtit të Lessing-ut, një model ku ndjekja e fitimit i nënshtron marrëdhëniet midis njerëzve ndaj imperativave të tregut. Një bashkësi politike që ua hedh fajin për dështimet e saj atyre që nuk janë pjesë e saj, ose nuk kanë pretendim të jenë pjesë e saj, ose shihen si të padenjë për të qenë pjesë e saj, nuk ka nevojë të marrë përgjegjësi për dështimet e saj: ajo mund të vazhdojë t’ua hedhë fajin për dështime të tilla më të prekshmëve dhe të pretendojë se ka zgjidhje në dispozicion pasi “tjetri” të mos jetë më kërcënim. Premtimi i dhënë nga e djathta është ky: nëse zgjidhni çështjen se kujt i përket, do të keni zgjidhur konfliktet e kohës sonë. Por migrimi, siç e përmenda edhe më parë, nuk është burimi i problemit; përkundrazi, është një simptomë e krizës. Dhe këtu qëndron dështimi i alternativës. Çështja e progresit politik tani shihet vetëm si një çështje e ligjit dhe të drejtave abstrakte, e atij që i formon dhe i miraton ligjet, e atij që përfshihet dhe atij që përjashtohet. Me fjalë të tjera, është bërë një çështje e rregullimit të kushteve të anëtarësimit politik. Migrimi perceptohet si problem sepse anëtarësimi politik shihet si zgjidhja. Luftërat kulturore janë kaq të spikatura sepse ato kanë të bëjnë me ruajtjen e kufijve të një grupi shoqëror, duke përfshirë edhe çështjen se kush mund të flasë në emër të atij grupi. Nëse nuk ka alternativë në dispozicion për të sfiduar këtë mënyrë të të menduarit për problemin, nëse nuk jemi në gjendje të rimendojmë rolin e kulturës, lidhjen e saj me demokracinë dhe fatin e demokracisë nën kapitalizëm, është e vështirë të kuptohet se si çdo zgjidhje e propozuar nuk do të përfundojë në favor të së djathtës. E megjithatë, nuk është e vështirë të dekonstruktohet diskursi i së djathtës mbi migracionin. Kufijtë si të tillë nuk janë problem, sepse kufijtë gjithmonë kanë qenë (dhe do të vazhdojnë të jenë) të hapur për disa dhe të mbyllur për të tjerët. Vetë qasja e së djathtës ndaj kësaj çështjeje e konfirmon këtë pikë. Për ta parë rastin, merrni në konsideratë dy trende mbizotëruese të kohëve të fundit. Trendi i parë vlen për shumë të varfrit. Duke lënë mënjanë projektet aktuale për të deportuar azilkërkuesit e dështuar në shtete të treta, në shkelje të normave ndërkombëtare, rruga drejt shtetësisë nuk është më e lehtë as për migrantët e rregullt. Nga kërkesat e të ardhurave minimale për t'u kualifikuar për qëndrim deri te testet gjuhësore dhe të integrimit qytetar gjatë aplikimit për shtetësi, këto masa në dukje të padëmshme mund të shndërrohen në pengesa të pakapërcyeshme që i dënojnë të sapoardhurit të jenë anëtarë të përhershëm të klasit të dytë të shoqërive pritëse. Në këtë nivel, migrimi nuk është gjë tjetër veçse një luftë e zhvilluar kundër më të prekshmëve. Kur njerëzit nuk kanë zë politik, ata janë shumë më të lehtë për t'u shfrytëzuar. Trendi i dytë vlen për shumë të pasurit. Për ta, kufijtë janë më të hapur se kurrë; në fakt, është bërë gjithnjë e më e lehtë të fitosh shtetësinë në një shtet të ri thjesht duke e blerë atë. Merrni një shembull të kohëve të fundit: në të njëjtat javë në të cilat Shtëpia e Bardhë po postonte video të emigrantëve të parregullt që hipnin fjalë për fjalë në fluturime deportimi të lidhur, Donald Trump njoftoi planet e tij për të shitur vendbanimin në SHBA dhe një rrugë drejt shtetësisë për pesë milionë dollarë individëve të pasur që aplikojnë për karta jeshile "të arta". Ky nuk është aspak një rast i izoluar. Në të gjithë botën, investitorët financiarë, zhvilluesit e pronave ose individët që janë të gatshëm të paguajnë një tarifë të konsiderueshme në këmbim të një pasaporte të ndryshme, vihen në një rrugë të përshpejtuar dhe të lehtësuar drejt natyralizimit. Të dyja trendet flasin për një përmbysje rrënjësore në mënyrën se si e kuptojmë tani identitetin dhe përkatësinë. Shpresa e demokracisë sociale në fillim të shekullit të 20-të ishte se demokracia do të sillte zhdukjen e dallimeve të klasës, gjinisë, racës e kështu me radhë. Sipas fjalëve të politikanit gjerman dhe teoricienit marksist Eduard Bernstein, themeluesit të demokracisë sociale, "partitë dhe klasat që i mbështesin ato shpejt mësojnë të njohin kufijtë e pushtetit të tyre". E drejta e votës i bën qytetarët partnerë virtualë në një ndërmarrje bashkëpunuese që çon përpara të mirën e komunitetit politik në tërësi. Ky ishte agimi i një epoke në të cilën barrierat e pronës, shkrim-leximit dhe ekspertizës teknike po hiqeshin si rezultat i mobilizimit politik për të zgjeruar të drejtën e votës. Kushtet për një vlerësim kaq optimist, nëse ka qenë ndonjëherë i justifikuar, nuk ekzistojnë më. Trendi aktual është në fakt pikërisht i kundërt. Nëse në epokën e artë të qytetarisë ekspansive, demokracia premtonte të shëronte komunitetin politik nga efektet potencialisht shkatërruese të konfliktit të klasave, në epokën e qytetarisë kufizuese lufta nuk mund të ndërmjetësohet më institucionalisht, nuk mund të përmbahet më në kanalet standarde të pjesëmarrjes politike. Pasi shtetësia bëhet përsëri shtetësi për një pakicë të kufizuar, një mall për t’u blerë, shitur dhe shkëmbyer, demokracia degjeneron në një formë oligarkie përmes së cilës elitat e pasura kontrollojnë pushtetin politik. Kur shtetësia blihet dhe shitet, në vend që të jetë një mjet i emancipimit politik, ajo bëhet një mjet shtypjeje. Me gjithë respektin për Bernstein, kjo konsolidon në vend që ta gërryejë karakterin klasor të shtetit. Të thuash se shteti ka karakter klasor është ekuivalente me të thuash se shteti humbet aftësinë e tij për të vepruar si platforma politike përmes së cilës konfliktet midis grupeve shoqërore balancohen dhe ndërmjetësohen në një mënyrë të drejtë përmes përfaqësimit demokratik. Në vend të kësaj, shteti bëhet një instrument që shërben për të shpërblyer anëtarët e grupeve me më shumë para dhe pushtet dhe për të kufizuar dhe ndëshkuar pjesën tjetër. Në vend që të jetë mjeti përmes të cilit zbuten teprimet e tregjeve përmes përfaqësimit demokratik, kur shtetësia blihet dhe shitet, ajo shndërrohet në një mall si çdo gjë tjetër. Ndërkohë që në teori ende i japin premtime boshe një ideali emancipues të qytetarisë, progresistët në mbarë botën çuditërisht heshtin mbi transformimin e qytetarisë bazuar në këto tendenca përjashtuese. As dokumentet zyrtare të politikave social-demokrate dhe as manifestet zgjedhore të partive të krahut të majtë nuk duket se tregojnë ndonjë shqetësim për gjetjen e masave që mund t'i kundërvihen trendit aktual dhe të gjejnë masa korrigjuese. Rënia e politikës qytetare në etnopolitikë dhe reduktimi i idealit universal, progresiv të qytetarisë në një ideal partikularist dhe konservator vazhdon i pashqetësuar në pjesën më të madhe. Çfarë kërkon një alternativë e vërtetë? Refuzimin për të luajtur. Refuzimin e reduktimit të demokracisë në anëtarësim dhe të konfliktit politik në konflikt kulturor. Vendosjen e çështjes së migrimit në kontekstin e padrejtësive më të gjera sociale të shkaktuara nga rënia e shteteve të mirëqenies, e ndjekur nga pandëshkueshmëria e punëdhënësve që kërkojnë fitim, të cilët i vënë njerëzit e varfër (qofshin vendas apo emigrantë) kundër njëri-tjetrit. Kërkon një diskutim të mëtejshëm se pse ka luftëra në të gjithë botën dhe se si përdorimi i tyre si armë kontribuon në flukset asimetrike të migracionit. Shkurt, kërkon një diskutim se si kriza e demokracisë sociale nuk lidhet me rritjen e konflikteve kulturore, por me dekada politikash sociale dhe ekonomike, si brenda ashtu edhe jashtë vendit, të hartuara për të fuqizuar kapitalin e organizuar dhe për t'u hequr të drejtën e votës njerëzve vulnerabël. Përsëri, problemi nuk është thjesht ekzistenca e kufijve, apo prania e kufijve që janë më të hapur ose më të mbyllur, siç preferojnë disa ta ndërtojnë dilemën e migrimit. Problemi është se përjashtimet si brenda shtetit ashtu edhe midis shteteve mbështesin reciprokisht njëra-tjetrën dhe shërbejnë për të forcuar më tej një rend ekonomik që është i pakontestueshëm në thelbin e tij. Praktika e shitjes së shtetësisë te të pasurit dhe e kufizimit të aksesit në të për ata me pak mjete materiale, arsim ose aftësi qytetare na tregon një histori të rëndësishme rreth marrëdhënies midis kapitalizmit dhe shtetit gjoja demokratik. Nëse nuk e ndryshojmë mënyrën se si e konceptojmë këtë marrëdhënie, do të hyjmë në një shpat të rrëshqitshëm ku së pari vijnë për migrantët e parregullt, pastaj vijnë për jo-qytetarët rezidentë dhe më pas vijnë për qytetarët me emrat Mohamed dhe Abdallah, ashtu siç vinin dikur për Goldschmidt-ët dhe Levi-t. A është e vështirë të kuptohet se si do të ndodhë kjo? A mund të themi se nuk kemi qenë kurrë atje më parë? Si përfundim, dua të kthehem te Lessing. Qëndrimi kozmopolit që mishëroi Nathan i Urti nuk duhet të ngatërrohet me Samaritanizmin e Mirë ose me etikën humanitare që ndonjëherë përdoret në mbrojtjen e të drejtave të emigrantëve. Iluminizmi ishte për shumë nga mbështetësit e tij një projekt politik dhe jo vetëm moral: refuzimi i institucioneve që nuk arrijnë të përfaqësojnë çdo qenie njerëzore; kritika publike e ideve që favorizojnë një grup etnik, fetar ose racor, një klasë ose një komunitet politik mbi një tjetër. Iluminizmi i nxiti njerëzit të hidhnin poshtë vlerat që nuk i rezistojnë shqyrtimit racional, të përqafonin një pikëpamje kritike në krahasim me hipokrizinë e atyre që janë në pushtet dhe t'i rezistonin çdo pretendimi për autoritet, përfshirë autoritetin e atyre që premtojnë të kenë interesat tona në zemër. Kjo braktisje e frymës së Iluminizmit pikërisht kur është më e nevojshme është tragjike, por jo tërësisht rastësi. Bindja kërkon injorancë; injoranca ndihmon bindjen. Dhe ne po mësohemi gjithnjë e më shumë të mos mendojmë, por të ndjekim trendet. Kjo është arsyeja pse fillova duke thirrur frymën e asaj statuje. Sepse mund të ketë më shumë njerëzim në gurin e saj të heshtur sesa në veprimet e shumë udhëheqësve evropianë sot. Vlerat që Evropa shpall me kaq krenari - kaq njëanshëm, kaq pa kritikë - vlejnë shumë pak nëse zbatohen vetëm për disa. Ato duhet të bazohen në një angazhim më të gjerë ndaj drejtësisë sociale kombëtare dhe ndërkombëtare, ndaj një të ardhmeje që hedh poshtë me vendosmëri çdo dëshirë për madhështinë e së kaluarës, çdo iluzion të superioritetit qytetërues dhe çdo kompromis me idealet globale egalitare dhe radikale demokratike. Migrimi, padrejtësitë që zbulon migrimi, janë në vijën e parë të kësaj beteje. Sepse nuk është në premtimin për ta bërë Perëndimin përsëri të madh që premtimet e Evropës testohen më kritikisht, por në angazhimin për liri, barazi dhe një botë në të cilën askush nuk detyrohet të largohet nga shtëpia e vet. Origjinal Imazhi i kokës: eSeL.at – Lorenz Seidler (eSeL) Rrevista Prestige