Search Results

Xhubleta e Behares, veshja më e bukur dhe e veçantë në Ballon Shqiptare Mbrëmë për të nëntin vit radhazi u mbajt Ballo Shqiptare ku promovohen veshjet dhe traditat shqiptare Në këtë edicion gazetarja e njohur Behare Bajraktari risolli në vëmendje xhubletën shekullore të Dukagjinit, e veshur nga gratë ndër breza. Kjo veshje ishte më e veçanta si për nga rëndësia, por edhe për nga stili dhe kombinimet që ka veshur Beharja. Xhubleta është një veshje tradicionale e grave shqiptare, kryesisht e përdorur në viset malore të veriut të Shqipërisë e malësi të Kosovës. Xhubleta e veshur nga Beharja, përbëhet nga një fund me formë harkore, i krijuar nga rripa të ngushtë leshi, të cilët janë thurur me dorë dhe zbukuruar me ornamente komplekse gjeometrike dhe simbolike, transmeton Telegrafi. Kjo xhubletë ruhet nga krijuesja e veshjeve tradicionale Tolinda Gojani-Asani, njëra ndër gratë më të veçanta në ruajtjen e vlerave dhe traditës përmes veshjeve. Xhubleta është e veçantë për ndërtimin e saj spiralor, i cili simbolizon ciklin e jetës dhe lidhjen me natyrën, e kujt më shumë do t’i përshtatej më shumë se sa vetë themelueses së Gazetarisë së Gjelbër, Behare Bajraktari, e cila e ka të lidhur jetën dhe profesionin me natyrën. Kjo veshje e veçantë që u promovua mbrëmë dhe e cila e mori gjithë vëmendjen u shpalos nga një arkë pas 90 viteve nga zona e thellë e Dukagjinit. Në formë kambane e valëzuar poshtë, e qëndisur me motive gjeometrike, antropomorfe, zoomorfe, me një këmishë të bardhë me motive kozmike, me xhaketë e përparëse nga kadifja e zezë, kapicë të bardhë të qëndisur me figurat kozmike diell e hënë, me shami të bardhë të nuses, kjo xhubletë, përcjellë një jetë të tërë me artin e figurës së spirales, në pjesën e pasme, që paraqet ciklin e jetës. Rëndësia e xhubletës qëndron në faktin se ajo është jo vetëm një element i trashëgimisë materiale, por edhe shpirtërore të shqiptarëve. Ajo pasqyron identitetin kombëtar, statusin shoqëror dhe rolin e grave në komunitetin tradicional. Përmes motiveve të saj të pasura, xhubleta ruan histori, tradita dhe simbole që datojnë që nga epokat e lashta. Në ditët e sotme, xhubleta është njohur si një thesar kulturor dhe është pjesë e listës së Trashëgimisë Kulturore Jomateriale të UNESCO-s, duke theksuar rëndësinë e saj ndërkombëtare. Është një mozaik i larmishëm motivesh, me ngjyra shumë e shenja te ndryshme simbolike, që pasqyrojnë një jetë të tërë përmes një psikologjie botëkuptimesh të ndryshme të qëndisura me mjeshtri e dashuri.

Ludwig Van Bethoven nga Breanna Ysabel nga San Diego )Ludwig Van Beethoven ((Raidon Z)) Çdo hero është i ndryshëm në çdo libër që dikush lexon, duke e bërë secilin unik. Ata kanë fuqi të ndryshme që i bëjnë njerëzit të besojnë dhe t'i shohin gjërat ndryshe. Megjithatë, vetëm për shkak se heronjtë nuk janë të njëjtë, nuk do të thotë se ata ende nuk janë të ngjashëm në mënyrat e tyre. Ludwig Van Beethoven ishte një kompozitor i famshëm gjerman i shurdhër në mesjetën e tij. Ai ishte fëmija më i madh i mbijetuar nga 3 fëmijët dhe filloi muzikën që në moshë të vogël. Babai i tij e filloi me instrumente që në moshën 4-vjeçare. Pasi dëgjoi të luante Beethoven, Wolfgang Amadeus Mozart donte ta stërvitte atë, duke e bërë Beethoven të fillonte të kalonte shumë kohë larg shtëpisë. Një hero duhet të ketë një qëndrim të mirë pune dhe duhet të jetë një person elastik. Të qenit i guximshëm nuk është e vetmja arsye pse një person është hero. Ludwig Van Beethoven nuk ishte hero sepse ishte trim apo guximtar. Ai ishte një hero për shkak të qëndrimit të tij punëtor dhe elasticitetit. Shkrimi i muzikës së tij ((Ear Sense)) Shkrimi i muzikës së tij ((Ear Sense)) Bethoven u kthye nga shumë vështirësi, duke e bërë atë një kompozitor elastik në kohën e tij dhe tani. Është mjaft e vështirë të kalosh vetëm vështirësitë, por Beethoven nuk kishte shumë zgjedhje. Kapërcimi i këtyre vështirësive është shumë më i vështirë sesa përballja me to. Megjithatë, në një farë mënyre, Beethoven ia doli ta bëjë këtë. “Ai kishte një jetë plot vuajtje dhe tragjedi...” (Ludwig Van Beethoven Pages). Beethoven kaloi shumë vështirësi dhe gunga në jetë. Ai kaloi depresion për pjesën më të madhe të jetës së tij dhe madje pothuajse mendoi të merrte jetën e tij. Beethoven arriti të mposhtte shanset dhe t'i kapërcejë ato. Bethoven-it iu desh gjithashtu të përjetonte vdekjen e nënës së tij, e cila vdiq në vitin 1787. Shumë njerëz do të kishin zgjedhur të hiqnin dorë. Megjithatë Beethoven ishte në gjendje të kapërcejë gjithçka që bota i hodhi atij. Përveç vdekjes së nënës dhe depresionit të tij, pasi ishte i shurdhër, Beethoven iu drejtua muzikës së tij për të lehtësuar dhimbjen. “Ndërsa kompozitori iu afrua shurdhimit të plotë, ai u tërhoq më shumë nga shoqëria dhe u hodh më thellë në kompozimin e tij”. (Burimet në kontekst). Në vend që të zhytej në një depresion të thellë, Beethoven zgjodhi të mos dorëzohej. Në vend të kësaj, ai u mbështet në muzikën e tij për ta mbajtur atë në mendje. Beethoven mund të hiqte dorë lehtësisht dhe të largohej nga karriera e tij muzikore. Shurdhimi i tij mund të ketë qenë një nga gjërat më të mira që ka ndodhur gjatë periudhave të tij muzikore. Bethoven ishte një hero për shkak të qëndrueshmërisë së tij. Ai u kthye nga shumë sfida në jetën e tij. Kompozitori Ludwig Van Beethoven ((NNBD)) Kompozitori Ludwig Van Beethoven ((NNBD)) Një qëndrim punëtor është ajo që mund ta çojë një person larg në jetë. Shumë njerëz priren t'i largojnë prindërit e tyre sepse ata "nuk kanë nevojë për ta". Beethoven nuk kishte shumë zgjedhje. "Beethoven në thelb ishte në gjendje t'i botonte veprat e tij përafërsisht me shpejtësinë me të cilën ai mund t'i kompozonte ato." (Biografia në kontekst). Beethoven mund të ishte ndalur me muzikë pas humbjes së nënës së tij. Megjithatë, shfaqja duhet të vazhdojë, siç thonë shumë njerëz. Ai deklaroi se duhet të mësojë ashtu siç dëshiron të mësojë. Bethoven kishte stilin e tij të muzikës. Ai e dinte se si donte të jepte mësim dhe donte ta bënte atë sipas mënyrës së tij. Njerëzit piqen në mosha të ndryshme. Ndërsa Beethoven udhëtonte përreth duke kompozuar dhe luajtur muzikë, atij iu desh të piqej shumë më shpejt. "Gjatë gjithë kësaj kohe, Beethoven, ashtu si Mozarti, e kishte mbajtur veten pa përfitimin e një pozicioni zyrtar - por me sukses shumë më të madh për aq sa nuk kishte familje për të mbështetur." (Ebsco). Beethoven mund të kishte qenë ndryshe për shkak të reagimeve të njerëzve të tjerë. Ai mësoi se si të ishte vetvetja pa përdorimin e një të rrituri gjatë gjithë kohës. Beethoven ishte në gjendje të piqej në një moshë më të re, pasi prindërit e tij nuk ishin gjithmonë pranë. Meqenëse ishin qindra kilometra larg, Bethoven-it iu desh të bënte shumë gjëra pa të rriturit. Bethoven ishte një hero për shkak të qëndrimit të tij punëtor. Ai ishte i vendosur të bënte atë që donte më shumë, muzikën. Një person nuk duhet të jetë i guximshëm ose i guximshëm për t'u kualifikuar si hero. Bethoven nuk ishte një hero sepse ishte trim apo guximtar. Ai ishte një hero sepse ishte në gjendje të kapërcente sfida të mëdha. Qëndrueshmëria e tij është një tipar që e bëri Beethoven heroin që është sot. Edhe kur ishte i shurdhër, ai ende punonte shumë për muzikën e tij. Beethoven ishte një njeri punëtor kur bëhej fjalë për muzikë. Beethoven kaloi shumë vështirësi, duke përfshirë depresionin dhe vdekjen e nënës së tij. Në vend që thjesht të ulej në një karrige duke parë dhe të vepronte i dëshpëruar, Beethoven e luftoi depresionin dhe e mposhti atë, vajtoi dhe u largua nga vdekja e nënave të tij dhe e kaloi shurdhimin. Ai ishte në gjendje të bënte akoma atë që donte më shumë pasi ishte i shurdhër, duke luajtur dhe kompozuar muzikë. Beethoven është një frymëzim, sepse pavarësisht se çfarë i hodhi jeta, ai ishte në gjendje të ngrihej përsëri dhe të kthehej në punë. Një person nuk ka nevojë të jetë i guximshëm apo i guximshëm. Ata thjesht duhet të jenë vetvetja dhe të punojnë shumë dhe të mësojnë se si t'i kalojnë të gjitha kohët e vështira. Ashtu si Ludwig Van Beethoven. Ndryshuar për herë të fundit më 7/7/2016 12:00:00 Besimet, pikëpamjet dhe opinionet e shprehura në këtë paraqitje të heroit në faqen e internetit janë ato të autorit dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht bindjet, pikëpamjet dhe opinionet e Projektit MY HERO dhe stafit të tij.

55 vjet më parë u dërgua mesazhi i parë me internet, rrjeti pësoi “crash” Më 29 tetor 1969, 55 vjet më parë, studenti i Universitetit të Kalifornisë, Charley Kline, u përpoq të transmetonte tekstin “login” në një kompjuter në Institutin e Kërkimeve Stanford nëpërmjet lidhjes së parë në Arpanet, pararendësi i Internetit modern, i përdorur nga Ministria e Mbrojtjes së Shteteve të Bashkuara. Por rrjeti bëri “crash” duke u prishur sapo ai shtypi shkronjën “o”. Dhe kështu marrësi, profesori Bill Duval në Universitetin e Stanfordit, fillimisht mori vetëm dy shkronja: “lo”.Dhe kjo “lo” është bërë mesazhi i parë i dërguar ndonjëherë në internet nga ekipi i vogël i universitetit amerikan UCLA i përbërë nga profesori Leonard Kleinrock dhe studenti Charley Kline. Rreth një orë më vonë, me rikuperimin e rrjetit, fjala e plotë “login” u dërgua me sukses. Në vitin 1969 vetëm 4 universitete kishin kompjuterë të lidhur në internet: UCLA, Stanford, Universiteti i Kalifornisë, Santa Barbara dhe Universiteti i Jutës. Sistemi Arpanet lidhi universitetet që punonin për Departamentin e Mbrojtjes nën programin Arpa (tani Darpa) për teknologjitë e reja ushtarake. Dy vjet më vonë, në vitin 1971, e-maili i parë u dërgua nga studiuesi i MIT Ray Tomlinson, ndërsa World Wide Web siç e njohim ne sot u imagjinua në formë teorike në vitin 1989 nga shkencëtari britanik i kompjuterave Tim Berners-Lee në Cern të Gjenevës ndërsa faqja e parë e internetit u publikua në vitin 1991. Të mendosh për evolucionin e sotëm është marramendëse. Vetëm në WhatsApp, një nga kanalet ku mund të dërgohen mesazhe tashmë ka 2 miliardë përdorues dhe 100 miliardë mesazhe të dërguara çdo ditë. ©LAPSI.al

Dieta & Kura natyraleÇaji që duhet të konsumoni për uljen e tensionit të lartë? AgroWeb Çaji është një pije prezente me shekuj në tavolinat e shumë kulturave në mbarë boën, jo vetëm për shijet e tij të veçanta, por edhe për përfitimet e tij të mundshme shëndetësore. Një nga vlerat më të mëdha të këtij produkti është aftësia e tij për të kuruar shumë spimtoma e sëmundje në organizëm, por edhe për mirëqenien e plotë të trupit dhe mendjes. Për këtë arsye në artikullin e sotëm nga AgroWeb, do të trajtojmë se përse çaji është një nga pijet më të mira për shamngien e një problemi shumë të përhapur shëndetsor në Shqipëri, presioni i gjakut. Duket se ekziston një lloj i veçantë çaji i cili ndihmon në uljen e presionit të gjakut dhe parandalimin e këtij problemi. Quhet çaji hisbikus dhe ju ndihmon të keni shëndet të plotë duke rregulluar presionin e gjakut. Sfida e hipertensionit për shëndetin Presioni i lartë i gjakut, ose hipertensioni, është një shqetësim i përhapur shëndetësor që mund të çojë në probleme serioze kardiovaskulare nëse nuk kontrollohet si duhet. Ndryshimet e stilit të jetesës, duke përfshirë zgjedhjet dietike të ushqimit spo pijeve, luajnë një rol vendimtar në menaxhimin dhe parandalimin e hipertensionit. Zgjidhja natyrale hisbikus Çaji Hibiskus, i bërë nga petalet e thara të bimës hibiskus, ka fituar vëmendjen për vetitë e tij të mundshme për uljen e presionit të gjakut. Studimet sugjerojnë se konsumimi i rregullt i çajit hibiskus mund të kontribuojë në një uljen e niveleve të presionit të gjakut. Si ndikon ky çaj tek tensioni? Çfarë e bën çajin e hibiskusit të çmuar në luftën me hipertensionin? Çaji është i pasur me antocianina, antioksidantë që i japin lules së hibiskut ngjyrën e saj të kuqe të gjallë. Këto komponime mund të kontribuojnë në zgjerimin e enëve të gjakut, duke nxitur rrjedhjen më të mirë të gjakut dhe duke ndihmuar në rregullimin e presionit të gjakut. recommended by BeautyDerm Bëjeni para gjumit: në mëngjes rrudhat janë 70% më pak të dukshme Mëso më shumë Si ta përgatisni? Përgatitjs e një filxhani çaji hibiskusi është një proces i thjeshtë. Filloni duke e vënë ujin në zjarr dhe më pas duke i zhytur petalet e thara të hibiskusit në ujë të nxehtë për rreth 5-10 minuta. Mund ta shijoni të nxehtë ose të ftohtë, duke shtuar pak mjaltë për më shumë shije dhe vlera. Por kujdes… Konsumimi i tepërt mund të çojë në efekte anësore të padëshiruara dhe është gjithmonë e këshillueshme që të konsultoheni me një mjek profesionist, veçanërisht nëse jeni duke marrë ilaçe për presionin e gjakut. Eksplorimi i opsioneve të tjera Ndërsa çaji i hibiskusit është në qendër të vëmendjes, çajrat e tjerë gjithashtu mund të luajnë një rol në promovimin e shëndetit kardiovaskular. Çaji jeshil, i njohur për përmbajtjen e tij të pasur me antioksidantë, është shoqëruar me përfitime të ndryshme shëndetësore, duke përfshirë rregullimin e mundshëm të presionit të gjakut. Për më tepër, çajrat bimorë si kamomili janë alternativa pa kafeinë që kontribuojnë në mirëqenien e përgjithshme./AgroWeb.org

Sot, Dita e Alfabetit të Gjuhës Shqipe! Për herë të parë festë zyrtare në Shqipëri Data 22 nëntor shënon Ditën e Alfabetit të Gjuhës Shqipe, dhe për herë të parë këtë vit është shpallur festë zyrtare e Shqipërisë. Shqiptarët e quajnë nëntorin si muajin e tyre, me festat e datave 28 dhe 29 kur është shpallur pavarësia dhe çlirimi i vendit. Mirëpo, historia e zyrtarizimit të shtetit shqiptar nis që më 22 nëntor të vitit 1908, ku Kongresi i Manastirit standardizoi alfabetin e gjuhës shqipe, që sot përkujtohet si dita e alfabetit. Në të morën pjesë 50 delegatë nga 26 qytete të ndryshme, klube dhe shoqata. Në këtë Kongres u miratua vendimi që të pranohet alfabeti latin me disa ndryshime të shkronjave duke i adaptuar ato për gjuhën shqipe. Në Manastir, në atë kohë, kanë marrë pjesë intelektualë shqiptarë nga të gjitha trojet shqiptare, pasi qyteti ka qenë qendër e konsujve dhe ishte më i sigurt për mbarëvajtjen e këtij procesi të rëndësishëm kombëtar. Kryetar i Kongresit u zgjodh Mithat Frashëri, kurse nënkryetarë ishin Luigj Gurakuqi dhe Gjergji Qiriazi, ndërsa motra e tij Parashqevi Qiriazi, ishte gruaja e vetme në këtë Kongres. Sipas numrit dhe rëndësisë së pjesëmarrësve, Kongresi i Manastirit ka qenë ngjarja më e rëndësishme e popullit shqiptar në fillimet e shekullit XX, ku si rezultat i kësaj pune më 28 Nëntor të vitit 1912 u shpall edhe pavarësia e Shqipërisë. Për shqiptarët e Maqedonisë kjo ditë është ditë feste dhe nuk punohet, ndërsa në Manastir funksionon Muzeu i Alfabetit të Gjuhës Shqipe, në të cilin gjenden rreth 56 fotografi të pjesëmarrësve dhe 230 dokumente në formë digjitale dhe në letër. Top Channel

Pse gjuhët e reja shpiken nga binjakët Deri në 50% e binjakëve zhvillojnë modelin e tyre të komunikimit me njëri-tjetrin. Shumica e humbasin me kalimin e kohës, por për binjakët Youlden është bërë një mënyrë normale komunikimi. Binjakët Matthew dhe Michael Youlden flasin 25 gjuhë secili. E 26-ta është “Umeri”, të cilën nuk e përfshijnë në numërimin e tyre. Nëse nuk keni dëgjuar për Umeri, mos u habisni. Michael dhe Matthew janë dy personat e vetëm që e flasin, e lexojnë dhe e shkruajnë atë. E kanë krijuar vetë si fëmijë. Vëllezërit këmbëngulin se Umeri nuk është një gjuhë që e mbajnë qëllimisht të fshehtë. “Umeri nuk përdoret kurrë si një gjuhë për t’i mbajtur gjërat private,” thonë ata në një email. “Padyshim që ka një vlerë shumë sentimentale për ne, pasi pasqyron lidhjen e thellë që ndajmë si binjakë identikë”. Rreth 30-50% e binjakëve zhvillojnë një gjuhë të përbashkët ose një model të veçantë komunikimi që është i kuptueshëm vetëm për ta, i njohur si kriptofazia. Termi përkthehet drejtpërdrejt nga greqishtja si fjalim i fshehtë. Nancy Segal, drejtore e Qendrës së Studimeve Binjake në Universitetin Shtetëror të Kalifornisë, beson se tani ka fjalë më të mira dhe më të nuancuara për fenomenin dhe preferon të përdorë “fjalim privat”. Në librin e saj Twin Mythconceptions, Segal përdor gjithashtu shprehjen “mirëkuptim verbal i përbashkët” për t’iu referuar të folurit të përdorur brenda çiftit. “Bazuar në studimet e disponueshme, është e sigurt të thuhet se rreth 40% e të vegjëlve binjakë angazhohen në një formë të “fjalimi-binjakësh””, shkruan Segal. “Por kjo shifër nuk tregon se sa i ndërlikuar rezulton të jetë zhvillimi gjuhësor i binjakëve.” Umeri tani shkruhet duke përdorur alfabetin latin, megjithëse binjakët Youlden u përpoqën të hartonin alfabetin e tyre për gjuhën. Roy Johannink nga Holanda është babai i binjakëve adoleshente Merle dhe Stijn. Trembëdhjetë vjet më parë, kur ata ishin foshnje, ai bëri një video të tyre duke folur me njëri-tjetrin dhe e shpërndau në YouTube. Deri më sot, biseda e tyre ka mbledhur mbi 30 milionë shikime. Johannink ndodhi që kishte aparatin e tij në dorë në momentin që të dy fillimisht filluan të ndërveprojnë verbalisht me njëri-tjetrin. “Isha pak i befasuar që ata panë njëri-tjetrin”, kujton Johannink. “Ata menduan: “Hej, nuk jam vetëm në këtë moment. Jemi ne kundër botës”. Segal shpjegon se ashtu si Merle dhe Stijn (të cilët humbën gjuhën e tyre të përbashkët kur mësuan holandisht), shumica e binjakëve i tejkalojnë fjalët e tyre private pasi fitojnë më shumë ekspozim ndaj njerëzve të tjerë përtej shtëpisë. Por për binjakët Youlden, ky nuk ishte rasti. Ata nuk e kaluan gjuhën e tyre. Përkundrazi, ata e pasuruan dhe e përsosën atë me kalimin e viteve. Të lindur dhe të rritur në Mançester në Britani, binjakët Youlden u rritën të rrethuar nga etni dhe kultura të ndryshme, duke nxitur dashurinë për gjuhët. Kujtimet e fillimit të fillimit të gjuhës së tyre Umeri janë të mjegullta, por vëllezërit kujtojnë se gjyshi i tyre ishte i hutuar kur si parashkollorë, të dy bënin një shaka mes tyre që ai nuk i kuptonte. Më pas erdhën pushimet e tyre të para familjare jashtë vendit, në moshën 8-vjeçare. Ata u nisën për në Spanjë dhe vendosën se do të mësonin spanjisht, të bindur se nëse nuk do ta bënin, do të kishin vështirësi të porosisnin akullore. Të armatosur me një fjalor dhe me pak të kuptuar se si funksiononte gramatika, ata filluan të përkthenin fraza fjalë për fjalë nga anglishtja në spanjisht. Më vonë ata morën gjuhën italiane dhe më pas e kthyen vëmendjen në mësimin e gjuhëve skandinave. Duke bashkuar së bashku elemente të ndryshme gramatikore të të gjitha gjuhëve që kishin studiuar, vëllezërit kuptuan se Umeri mund të bëhej në të vërtetë një gjuhë e plotë. Kjo tingëllon me vëzhgimet e Segalit. Sipas saj, në përgjithësi, “binjakët nuk shpikin një gjuhë të re, ata tentojnë të prodhojnë forma atipike të gjuhës së cilës i ekspozohen. Edhe pse është e pakuptueshme, ata përsëri e drejtojnë atë te njerëzit e tjerë”. Binjakët Youlden filluan të standardizojnë dhe kodifikojnë Umerin. Në një moment, ata madje u përpoqën të hartonin alfabetin e tyre, por e kuptuan (kur morën kompjuterin e tyre të parë) se do të ishte pak i dobishëm duke pasur parasysh se nuk kishte font Umeri. Umeri tani shkruhet duke përdorur alfabetin latin. Gjuha e përbashkët Megjithatë, ruajtja e një gjuhe të folur nga pak njerëz vjen me sfidat e veta. “Binjakët e kanë këtë gjuhë të përbashkët, që në një moment e ndalojnë së përdoruri, sikur u vjen turp për këtë”, thotë Matthew. “Kjo gjithashtu nuk është diçka unike për gjuhët binjake.” Kushdo që flet një gjuhë të pakicës – që do të thotë një gjuhë që nuk ndahet nga pjesa tjetër e shoqërisë – mund të turpërohet ta flasë atë, “veçanërisht nëse jeni rritur me një gjuhë të pakicës ku mund të jeni të përjashtuar ose të parë me tallje nga të tjerët në shkollë”, thotë ai. “Fatmirësisht nuk e patëm kurrë atë [reagim nga të tjerët].” Përkundrazi, në shtëpinë e Youlden, prindërit e tyre kurrë nuk e panë zhvillimin e Umerit mes vëllezërve si një gjë negative. Kur vëllezërit largoheshin për të biseduar në gjuhën e tyre kur ishin me familjen e madhe, përgjigja prirej të ishte “ata po e bëjnë përsëri gjënë e gjuhës”, kujton Matthew. Karen Thorpe është specialiste në zhvillimin, edukimin dhe kërkimin e kujdesit të fëmijëve në Institutin e Trurit në Queensland në Universitetin e Queensland. Në rolet e mëparshme ajo ka studiuar gjerësisht zhvillimin e gjuhës tek binjakët. “Për mua bëhet fjalë për një marrëdhënie shumë të ngushtë”, thotë ajo. “Në vend që ta shohim atë si diçka të çuditshme dhe të pazakontë, gjuha private ka të bëjë me një gjë të bukur që njerëzit bëjnë kur janë shumë, shumë afër njëri-tjetrit. Por a është kjo ekskluzive për binjakët? Nuk mendoj kështu. Mendoj është ekskluzive për marrëdhënie shumë të veçanta, të ngushta.” Ajo gjithashtu e konsideron atë si një veçori normale të zhvillimit. Siç u shpreh ajo në një punim kërkimor të vitit 2010: “Është thjesht se fëmijët e vegjël që sapo kanë filluar të flasin priren ta kuptojnë njëri-tjetrin më mirë se sa prindërit e tyre ose të rriturit e tjerë.” Për të tjerët, si për shembull Youldens, gjuhët janë një kombinim i afërsisë dhe kuriozitetit intelektual, megjithëse Thorpe thotë se ky zhvillim afatgjatë dhe i vetëdijshëm i një gjuhe private është relativisht i rrallë. Binjakët Youlden vazhdojnë të shpikin fjalë të reja për të vazhduar me jetën moderne, pavarësisht nëse është ‘iPad’ ose ‘karikues’. Ka studime të kufizuara të rasteve të disponueshme për kriptofazinë, ose “gjuhën binjake”, dhe disa nga më të njohurit i kanë rrënjët në psikiatri. June dhe Jennifer Gibbons janë një shembull i tillë. Binjakët e lindur në Bajan u rritën në Uells në vitet 1970. Siç tha një nga motrat për BBC, ato kishin një pengesë në të folur dhe u ngacmuan për këtë në shkollë. Si rezultat, ata pushuan së foluri me të tjerët dhe folën vetëm me njëra-tjetrën. Për të tjerët, duke përfshirë edhe prindërit e tyre, fjalimi i tyre dukej i pakuptueshëm. Në moshën 19-vjeçare, pasi u arrestuan për krime duke përfshirë zjarrvënie dhe vjedhje, ato u dërguan në Broadmoor, një spital psikiatrik i sigurisë së lartë në Angli, dhe u bënë pacientet më të reja femra atje. “Ne ishim të dëshpëruara, ishim të bllokuara në binjakëzimin tonë dhe të bllokuar në atë gjuhë, ne provuam gjithçka për të ndarë veten,” tha June në një podcast të BBC për jetën e tyre. Shumica e binjakëve harrojnë çdo gjuhë që mund të kenë ndarë në mënyrë unike me njëri-tjetrin si fëmijë, thotë Thorpe, por disa ruajnë disa fjalë dhe tipare të komunikimit jo-verbal, siç janë gjestet . “Ata mund të mos kenë diçka që ne do ta quajmë një gjuhë ekskluzive, por ata kanë diçka që është mjaft e veçantë,” thotë Thorpe. Puna e saj ka zbuluar gjithashtu se binjakët janë pak më të rrezikuar nga vonesa e gjuhës, por të kesh një gjuhë private nuk kontribuon domosdoshmërisht në këtë. Vonesa e gjuhës lidhet më shumë me binjakët që kanë më pak vëmendje individuale nga të rriturit, sugjeron hulumtimi. Prematuriteti, shtatzënia dhe komplikimet e lindjes gjithashtu mund të luajnë një rol. “Një gjë që u them prindërve është: sigurohuni që të flisni me fëmijët tuaj një nga një, në mënyrë që ata të kenë ekspozim ndaj gjuhës,” rekomandon Segal. “Një problem me binjakët është se prindërit priren t’i lënë ata vetëm sepse argëtojnë njëri-tjetrin, por më pas nuk kanë modele gjuhësore për të rritur.” Për binjakët Youlden, krijimi i Umerit nuk ka qenë gjë tjetër veçse një përvojë pozitive. Gjuha po zhvillohet vazhdimisht ndërsa vëllezërit mendojnë për fjalë të reja për gjërat që janë shfaqur me jetën moderne. “Pavarësisht nëse është “iPad” ose “karikues”, të gjitha këto janë fjalë që nuk ekzistonin 20 apo 30 vjet më parë,” thotë Matthew. Tani ata drejtojnë kompaninë e tyre të trajnimit të gjuhës, duke mbështetur individë, institucione arsimore dhe kompani private me mësimin e gjuhës. Michael jeton në zona të ndryshme të Britanisë. Ata ende bisedojnë me njëri-tjetrin në Umeri. Ata nuk kanë në plan t’ia përcjellin gjuhën fëmijëve që mund të kenë në të ardhmen. E kanë të çuditshme ta ndajnë gjuhën me dikë tjetër. “Është një gjuhë unike e folur nga dy njerëz,” thotë Michael. “Është një nga ato gjëra që për fat të keq ka një datë skadimi.” BBC, përshtati në shqip ©LAPSI.AL

Gjendet rastësisht pas 200 vjetësh një vals i shkruar me dorë nga Chopin Zbulim sensacional në Bibliotekën dhe Muzeun Morgan në Nju Jork. Një dorëshkrim i panjohur nga Chopin u gjet rastësisht mes disa relikeve në një kasafortë. Zbulimin e bëri kuratori i muzikës Robinson McClellan. Teksa po kërkonte nëpër disa artikuj, McClellan vuri re një dorëshkrim të rrënuar me një emër të veçantë në krye, Chopin. Ai menjëherë bëri një foto dhe ia dërgoi Jeffrey Kallberg, një studiues i kompozitorit polak në Universitetin e Pensilvanisë. “Isha i tronditur – tha Kallberg për mediat amerikane – e dija që nuk e kisha parë kurrë më parë”. Pas analizave të kujdesshme, Biblioteka Morgan arriti në përfundimin se ai ishte një vals i panjohur nga Chopin, një zbulim unik në më shumë se gjysmë shekulli. Dorëshkrimi daton midis viteve 1830 dhe 1835, në kohën kur kompozitori ishte 20 vjeç. Studiuesit kanë nxjerrë në pah disa veçori. Megjithëse konsiderohet si një vepër e plotë, valsi është më i shkurtër se të tjerët të Chopin, vetëm 48 linja dhe një reprizë gjithsej 80 sekonda. Vepra është në një minor dhe përfshin gjithashtu një forte të trefishtë. I përcaktuar si “poeti i pianos”, Chopin vdiq në Paris në 1849 në moshën 39-vjeçare. © ANSA , LAPSI.al

Edith Durham, shpesh e quajtur me dashuri "Mbretëresha e Maleve," mbetet një figurë historike e veçantë për shqiptarët. Përkushtimi i saj i pashoq ndaj çështjes shqiptare dhe dëshira për të dokumentuar jetën dhe kulturën e një populli që përballej me sfida të mëdha, shquajnë punën e saj. Përmes librave, artikujve dhe artit, Durham arriti të sjellë në vëmendjen ndërkombëtare realitetin shqiptar të fillim shekullit të 20-të. Vepra e artistit Lazar Taçi, që paraqet një ndër udhëtimet e saj të lodhshme të shoqëruar nga një shqiptar, është një përjetësim i bukur artistik i lidhjes së saj me popullin shqiptar. Këto vepra janë jo vetëm art, por edhe një mënyrë për të ruajtur kujtesën historike dhe për t’i dhënë nderimin e merituar një mike të përjetshme të Shqipërisë. Ndër librat e saj, “Shqipëria e Epërme” mbetet një thesar për të kuptuar jetën, traditat dhe shpirtin e shqiptarëve të veriut, dhe edhe sot shërben si një udhërrëfyes për studiuesit dhe admiruesit e historisë shqiptare. Në këtë mënyrë, emri i Edith Durham vazhdon të jetojë mes shqiptarëve përmes veprave artistike, librave, shkollave dhe rrugëve që mbajnë emrin e saj. Ajo tregoi një simpati të jashtëzakonshme për shqiptarët, veçanërisht gjatë kohërave të vështira, si gjatë krizave ballkanike. Përkushtimi i saj ndaj çështjes shqiptare dhe mbrojtja që u bëri atyre në shkrimet e saj e bënë një mike të madhe të kombit shqiptar. Zonjusha Edith Durham një mike e madhe e shqiptarëve - është një vepër e realizuar nga mjeshtri Lazar Taçi.  Çmimi i pikturës 3,000 dollarë. Aty gjenden edhe disa piktura të mjeshtrit shqiptar, Lazar Taçi. Adhuruesit e pikturave, të cilët shfaqin interes për pikturën e Lazar Taçit, dedikuar Edith Durham, teksa janë njohur edhe me çmimin e saj, rekomandohen nga “Pixels” të kontaktojnë direkt artistin për blerjen e veprës origjinale. Në fillim të shekullit të 20-të, kur Shqipëria luftonte për pavarësinë e saj dhe kërcënohej nga ana tjetër me copëtim të territoreve, një grua e guximshme braktisi jetën e saj komode në Angli dhe nisi një udhëtim të gjatë për disa vite në Ballkan, në një periudhë të karakterizuar nga konflikte etnike pas shpërbërjes së Perandorisë Osmane. Nga viti 1908 deri në vitin 1914 ajo ka qenë e pranishme në viset më të thella të Shqipërisë, duke njohur nga afër jetën dhe traditat e një populli të lashtë autokton në këto treva. Ajo mbajti shënime dhe studime, kreu realizime dhe dizajne të rëndësishme për to. Dhe u 'bë aq e afërt dhe e dashur për banorët shqiptarë, saqë e quajtën atë "Mbretëresha jonë e maleve". Artisti përshkruan në telajo një ndër udhëtimet e gjata e të lodhshme nëpër Shqipëri të zonjës Durham, e shoqëruar nga një shqiptar. Për afro një gjysmë shekulli Durham lidhi fatet e jetës saj me fatet e Ballkanit dhe veçanërisht të Shqipërisë. Veç veprimtarive të tjera të karakterit politik, social e shkencor, ajo shkroi 7 libra rreth çështjeve të Ballkanit, nga të cilët “Shqipëria e Epërme”, e shkruar në vitin 1909, është më e njohura dhe më e arrira. Ky libër akoma edhe sot e kësaj dite është një udhërrëfyes i mirë i kulturës dhe traditave të malësorëve të Shqipërisë Veriore. Është për t’u theksuar që artikujt e saj për revistën “Njeriu” (Man) e bëri atë një pjesëtare të njohur të Institutit Mbretëror te Antropologjisë. Me mendje të ndritur dhe gjeneroze, ajo kuptoi me shpejtësi shpirtin e shqiptarëve dhe pa frikë e kompromis, i tregoi botës për popullin e lashtë ballkanas. Ndonëse ka kaluar më tepër se një shekull nga koha kur ajo vizitoi Ballkanin, shqiptarët i mbeten mirënjohës, duke i dedikuar jo vetëm vepra arti, por duke e përjetësuar emrin e saj në shkolla, rruge etj Faleminderit për këtë informacion! Edith Durham, e njohur si "Mbretëresha e Maleve," ishte një figurë e jashtëzakonshme. Ajo ishte një shkrimtare, artiste dhe udhëtare britanike që zhvilloi një lidhje të veçantë me Shqipërinë dhe shqiptarët gjatë fillimit të shekullit të 20-të. Përmes udhëtimeve të saj në Ballkan, ajo studioi dhe dokumentoi jetën, traditat dhe historinë e shqiptarëve, duke kontribuar në njohjen ndërkombëtare të kulturës shqiptare.

Muntaz Dhrami – Skulptori që i dha shpirt gurit dhe historisë Pergatiti.Li liana Pere. Muntaz Dhrami, lindur më 10 nëntor 1936 në qytetin historik të Gjirokastrës, është një nga ikonat e artit shqiptar dhe një mjeshtër i skulpturës që ka lënë gjurmë të pashlyeshme në kulturën kombëtare. Me duart e tij të palodhura dhe një shpirt të pasur krijues, ai e shndërroi gurin dhe bronzin në simbole të përjetshme të identitetit, historisë dhe shpirtit shqiptar. Udhëtimi i artit dhe edukimit Rruga e tij drejt artit filloi që në rini, kur pas përfundimit të shkollës fillore dhe dy viteve të mesme në Gjirokastër, ai u pranua në Liceun Artistik “Jordan Misja” në Tiranë (1953–1956). Pasi u dallua për talentin e tij të jashtëzakonshëm, Dhrami vazhdoi studimet e larta në Akademinë e Artit në Shën Petërburg, Rusi (1957–1961). Në vitin 1961, mbrojti diplomën në Institutin e Lartë të Arteve në Tiranë, duke krijuar grupin monumental “Çerçiz Topulli” dhe “Mihal Grameno”, një vepër që e bëri të spikaste si një talent i rrallë. Pasi u kthye në Shqipëri, ai u angazhua si pedagog dhe dekan në Fakultetin e Arteve Figurative, duke ndihmuar në formimin e brezave të artistëve. Veprat monumentale që flasin për historinë Gjenialiteti i Dhramit gjendet në krijimin e monumenteve që përshkruajnë momente dhe figura kyçe të historisë shqiptare: Monumenti i Pavarësisë (Vlorë, 1970), një simbol i lavdisë dhe sakrificës kombëtare. Nënë Shqipëria (Tiranë, 1971), një vepër madhështore që pasqyron shpirtin dhe krenarinë kombëtare. Obelisku i Arsimit (Gjirokastër), një përkushtim ndaj dijes dhe përparimit. Relievi monumental në Kryeministri (Tiranë), që përfaqëson frymën e unitetit dhe përkushtimit. Monumenti i Ali Pashë Tepelenës, një vepër që mishëron fuqinë dhe vizionin e një lideri historik. Monumenti i Lasgush Poradecit dhe Monumenti i Mitrush Kutelit, që nderojnë artin dhe letërsinë shqiptare. Portrete të shpirtit njerëzor Dhrami shkëlqeu gjithashtu në portretet e tij të hollësishme dhe të ndjeshme: Portreti i Nënë Terezës, që sjell në jetë ndjeshmërinë dhe përkushtimin e saj hyjnor. Busti i Shkurte Pal Vatës (Lushnje) dhe Busti i Jani Vretos (Leskovik), dëshmi të dashurisë dhe respektit për figurat kombëtare. Portreti i Rugovasit dhe Busti i Liri Gegos, që ndriçojnë forcën dhe karakterin e tyre. Ekspozita dhe nderime ndërkombëtare Ekspozita e tij debutuese me vizatime në Universitetin e Amanit (Jordani, 1967). Ekspozita “Frymëzim nga Beethoven” (Tiranë, 1994). “Puthja” (bronzi) ekspozuar në Gjenevë (Zvicër, 1999). Ai është laureat i çmimeve prestigjioze, duke përfshirë çmimin e nderit në Bienalen e Aleksandrisë (1964) dhe titullin e lartë “Skulptor i Popullit” (1978). Frymëzimi që mbetet përjetë Muntaz Dhrami është më shumë se një skulptor – ai është një rrëfimtar që flet përmes gurit dhe bronzit. Në çdo monument, në çdo portret, ai ka skalitur kujtesën kolektive të një kombi dhe ka përcjellë mesazhe të pavdekshme për dashurinë ndaj lirisë, dijes dhe artit. Trashëgimia e tij është një thesar që frymëzon brezat, një testament i fuqisë së artit për të mbajtur gjallë shpirtin e një kombi. Me punën e tij, Dhrami dëshmon se arti është e vetmja gjuhë që nuk njeh kufij – një gjuhë që na lidh me të shkuarën dhe na frymëzon për të ardhmen. Pergatiti. Liliana Pere.

Ndre Mjeda është poet dhe autor/publicist shumë i njohur. Ndre Mjeda, teolog, shkrimtar, gjuhëtar, deputet shqiptar nga Shqipëria.Ndre Mjeda që vetë nënshkruante ‘Mjedja’, poet i shquar dhe veprimtar patriot. Lindi në Shkodër nga Jakë Zefi (Kryeziu) e Luçije (Dominika) Thaçi, me origjinë nga Mirdita nga i ati, e nga Malcit e Pukës nga e ëma. Si i ri me intelekt të zhvilluar, i talentuar dhe studioz, tërhoqi vëmendjen e jezuitëve, të cilët menduan ta bënin prift. N’edukimin e tij patën ndikim shkrimtari jezuit Anton Xanoni (1863-1915) dhe poeti françeskan Leonardo de Martino (1830-1923). Ai vazhdoi më pas studimet fetare në Spanjë, Itali e Poloni. Në fillim ndenji tre muaj në pranverë 1880 në fshatin Cossé-le-Vivien afër Lavalit në perëndim të Francës, kurse më pas ndoqi një kolegj në manastirin Kartuzian të Porta Coeli-t në veri të Valencias në Spanjë, ku studioi për letërsi. Më 1883 e gjejmë në Kroaci, ku studion retorikë, latinisht dhe italisht në një institut jezuit në Kraljevica (ital. Porto Re) në bregdetin dalmat. Nga 1884 deri në fillim të vitit 1887 u stërvit në një kolegj që drejtohej atje nga Universiteti Gregorian i Romës, kurse më 1887 u transferua në një kolegj Gregorian tjetër në Kieri (Chieri), në juglindje të Torinos, ku ndenji deri në fund të atij viti. Në fillim dha mësim në një shkollë të lartë fetare në Kroaci. Në këto vite Ndre Mjeda filloi të shkruajë poezi shqip, ndër to edhe vjershën melankolike mjaft të lexuar Vaji i bylbylit, botuar më 1887 në broshurën Scahiri Elierz (Poeti i nderuar), ku shpreh mallin për vendin e tij. Po e kësaj periudhe është vjersha Vorri i Skanderbegut. Tema e shqiptarit në mërgim, që e merr malli për atdheun nën zgjedhën turke, ishte më se e zakontë në letërsinë e Rilindjes, sidomos në dhjetëvjeçarin pas dështimit të Lidhjes së Prizrenit. Disa poezi të tij: VJESHTA Dhe ju po shkoni,Bylbyla, kshtu!Po tretni këndynaj,Dallndysha, ju!Dekën mendovaSe m’vjen kurdo;Se m’leni vetunS’mendova, joPor ma fort zemrënMa bren nji idhnim:Çerdhen qi i leniKujdesit tim.Ndoshta, kur t’ktheniMue vorri m’mba,E ju kërkoniÇerdhën qi s’a. ANDRRA E JETËS IN’për ograjë po këndojnë bylbylatsi tu u prrallë me shoqi-shojnë,drandafilleve zymbylatt’kandshmen erë dhunti ia çojnë.E nalt n’qiell ma e bukur hanarreze t’paqta shkon tue shkri;maje bjeshkve fillon zanan’valle shoqeve m’u pri.Lodhë prej vegësh, prej rrangësh shpijet,si u ba natë, ndej Zoga n’votër;ndej m’u xe me dru dullijetqë kish ba n’për mal, pa motër!E kuvendte me nanë-locensi përgjumshëm, ndonji fjalë,derisa bri votrës gocëne muer gjumi dalkadalë.Fjet bri votrës: e kur shkëndijashndritte at fëtyr’ të patravajë,ejëll prej qiellit ulet te shpiadukej faret fëtyra e sajë.Herë n’at’ gjumë tue qeshun dukej,si m’u falë herë dorën çote;herë përmallshem n’veti strukeje n’fëtyrë gjaku t’tan’ i vëlote.(Ngrimun n’ar, mbi ‘i pullalinën balkue nji beg kish dalë;holl’ e i gjatë porsi selvin’rrugë nën gardh ish dukë nji djalë.)E nan-bardha tue shikjue:“Flej me engjuj, thotë, o bi;pusho shtatin me i ndihmueLokes sate nëpër shpi”.IIPrej nën nji tjegllet kish dalë si ‘j tra,ku nji mij’ tesha vëloshin pa da;përmbi shpi ndihej tue rrahun trokae ushtonte tokaprej kambësh t’bag’tive. Ka dalë Harapiherët, e shpatit delet ja hapi;ka dalun Mica me lopë të mëdhajanëpër ograja.Kur u zgjue Zoga vojt te balkonie pau se bleta vëlonte te zgjoni;pau se n’at’ nade poshtë nji lavruerkish ba nji shpuer.Tue sjellun krahnin këndote me veti,e i rridhte krahve si nji valë deti,ku shndriçëm dielli lëshonte si zhgjetarrezet e veta.Rreze flak’ arit. Por rrotull fëtyrae fushës kish nd’rrue; kish nd’rruemun zyrae bimës e e pem’ve; përmbi balkuederi kish nd’rrueerë filcigeni; po vite ‘j tjetërerë: porsi makthit; e rruga e vjetërnën shpi, mbas gardhit, porsi nji dritëshkonte tue qitë.Nuk e kish vrumun kurr nder dit’ t’vetaat rrugë n’balkue. Ktheheshin me çetaasaj katundsit, tue dalë pa prae ajo s’kish pa.U nis te puna mërziçëm. Nisindër penj sovajkën, e shpata krisi,cirliknë rrotllat posht’ e përpjetënën kambë të shpejtë.E vojt n’dritare prap. Ndoshta beguka mbërri te rruga e pret te shteguveshun me t’arta, mbi ‘j pullalipër bukuri.Nuk ishte begu: nën diell t’valtëveç dy dallëndysha bajshin do baltë,balt’ e kashtare për çerdhe t’vet,se Shën Ejëlli a nget.Ndoshta po avitet nji djal’ i rii holl’ e i gjatë porsi ‘j selvi,me rrip rreth brezit, me nji gjashtoree ‘j kacatore.Nuk erdhi djali: veç dy bylbyla,nji n’drandofille, nji ndër zymbyla,përmallshëm thrrasin, e shoqi-shojnëme kangë gazmojnë.IIIVijnë dallëndyshat porsi erapërte’ det te çerdhja e vet;vijnë bylbylat ku pranveran’pyje t’veshuna po i thrret.Se qe pemët kan’ endun lulet,e u vesh fusha me blerim;lehtas prroni malit uletda prej borës që i nep ushqim.E, i dish’ruem, bje për fushoreme rritë bimën për gjith’ vend,ku ‘j erë akullit mizorekishte hupë lul’zim e shend.Edhe ti prej asaj që t’rritidaju, vash’, e mos vajto;me nji veshë, që kurr s’ta shndritiparas, shtatin hijesho.Bashkë me lule len dashtnija,me kangë t’shpendit që galdon;e pranverës bukuriabashkë prej gjumit t’tan’ i zgjon.Del, o bij’, prej shpisë sate,del prei t’vorfënit katund;njajo flakë që n’zemër patedo t’përvjellin tjetërkund.T’pret nji zemër flak’ e shkëndija,pret me tanden m’u ba nji;sa jetë t’apin Perëndiamos m’u damun kurr prej ‘si.T’lypë nji bes’ e ta nep t’ndershmedora e unazaqë t’ven n’gisht;e ndërmjet pr’at besë t’gjithhershmea dorzan’ i lumi Krisht.Sogjetarë, porsi furiae nji rrfes’ që qetat shpon,janë të qiellit nalt ushtriae n’dorë shpata iu veton.E din idhun regj Davidi,e dinë lott që pa pra qet,kur sheh morten se kositian’ e mb’an krajlninë e vet.IVE kandshme asht hanakur del me zana,e n’tokë me dritë përndaret,Hyjzit që shndrisine që shetisinn’për qiell, jan’ t’bukur faret.Kur del agimie rruzullimime ‘j dritë kuqloshe mbëlohete përmbi kashtashndritë pika-lashta,zemra për mall gazmohet.Asht i madh shendi,kur ndihet shpendindër pyje tue pingrue;e knaqshme a ‘j lulekur iu përkule,o fllad i leht’, me e l’mue.Por s’i giet qielli,nuk i giet prillias fllad që shetitë lulete me erna veshet,foshnjës që i qeshetnanës, kur mbi ‘të përkulet. I TRETUNI Nuk kalon nji natë e n’andërrporsi zgjandërre shof nanën këtu përbri;me krye vjerrte, me lot për syrri tue shfrynjat idhnim që don me e griNdejun m’duket prap te votraku me motran’dritë t’kandilit qepte e arnotepor njat gaz ka që i shndrittekur godittepetkat e djalit e shendoteKqyr njat vend ku n’mbramje rrishekur nuk kishefije idhnimi nëpër ftyrëe ngurron, si t’kenke gurite, pshtetë muritlot’ i dalin rrkaje tuj kqyrë“T’kishe dekë ma mirë, o i mjerë –thotë sa herë, –Afër nanës qe t’desh e t’ruejti;t’kishe mbyllë me duer te miakëtu te shpianjata sy qe mordja shuejtiAfër vorrit tand nan-shkretaporsi bletaishte sjellun tue gjimuee n’at bar qe kishte qitëpër gjithë ditëndonji lule kish kerkue…”…E mandej, si del nji kruetue bumuerreth e rreth prej brijes s’malitrrkaj i ulen lot’ per rrudha– Nuk asht udhananë, m’u idhnue per t’zeza t’djalitKur n’kët shekull n’drit’ e qitekur e rriteme njat mund qe nep hitia (kujdes i madh)“Nji nanë tjetër, – thoshe, – ke,bir n’kët dhenana jote a shqiptariaMend e zemër për të shkrijie përtrijinam e lavd kur t’i vijë dita”Mbas fjalësh t’tua përherë shkovae t’ndigjova:shqiptarin’ nuk ekorrita ENDRRO, DASHUNO Endrro. Njeri, sot ma Shum se kurrVepro. E Len prova tprekshmeFol. E tnihet zani deri nskajeJeto. At jet tanen, Jo tjervetNgihu. Me gjanat Si tmushin zemrenPi. Bukurin e deteve e oqeaneveMeso. E burimi dijes mos tdij me shterruPuno. Kopshtin e mendjes gjithmonLexo. Poemat e shpirtit tanKupto. Vuejtjen njerzore tpakufiNdimo. At T’paudhin tkthehetNdriqo. Fike terrinUrreji. Vetem padrejtsitDuej. Duej e vetem duejDashuno. Po mos jep arsye… I MBETUNI Edhe shtaza po gazmohet,Edhe bari mungullon;N`shend natyra gjith po cohet,Vec ti, i mjeri,po gjimon.Kang`e valle tui bashkueShend prej gojet gjithkush qet;Vec i vorfni tui dertuePorsi i huej a n`gjinie t`vet.Tui ankue per t`zeza t`vetaPer gjith dere tui lype kerset;Per`te t`dhimtun kerkund s gjeta:Porsi i huej a n`katund t`vet.Lodh` e unshem,kur vjen nata,N`prehen t`nanes me shkue kujton;Edhe nana i diq e ngrata,E kush t`vorfnin s`e ngushllon.Bab`, oh!babe!sa here ndo`j trimitDo me i thane tui derdhun lot;Por per`tene a fjale trishtimit,A nji fjale qe permend kot.Per dhe t`vet dale n`ushtrieRrebte qendroi i jati e diq;Sot i vorfni askund nji shpie,Nji cope buk s e gjen nder miq.Ah!ti njome, o njome e mjera,Dit` e nate qe po vajton:Kund nder miq nuk t`cilet dera,Kerkush vajin s t`a pajton.Dit`e nate pa buk e shpieShkote i vorfni andej e kendej,E prej t`pasunish zotnieNje fjale t`mire kerkush s ja kthej.Ku ke baben me t`ndimue?Ku ke nanen me derdhe lot?Ty gjith robi t`ka harrue,Kerkush s`do me t`dalun zot.Tui rae bor, tui frye murrlani,Mjet dy vorreve si`j lis,Afer gropes qe vet`e bani,Djali i vorfen u molis.Afer nanes u shtrue me fjetun,Afer babes kerkoi pushim;Kurgja t`ngritin s ka me e gjetun,T`xet e t`ftofte skan me pas ndrrim.Me njata qe vec e doshinTrupi i t`vocerrit pushoj;E n`lumnie Gazeta Express 2024 ✕

Margaret Fuller! Fuller ishte një gazetare, kritike, avokate e të drejtave të grave dhe e para recensuese e librave amerikane me kohë të plotë në gazetari. Libri i saj Gruaja në shekullin e nëntëmbëdhjetë konsiderohet vepra e parë e madhe feministe në SHBA. Për të mësuar më shumë rreth grave me ndikim në historinë e vendit tonë, vizitoni https://nationalwomenshistoryalliance.org/may/ ! Burimi i Fotos: Biblioteka e Kongresit Margaret Fuller takoi fundin e saj të pafat në Bregun e Detit të Ishullit të Zjarrit më 19 korrik 1850 ndërsa anija e saj Elizabeth u ndesh me një stuhi që shkatërroi bregun lindor në afrimin e saj drejt portit të Nju Jorkut. Fuller kishte një fëmijëri të pazakontë. E udhëhequr nga babai i saj, senatori i Masaçusets Timothy Fuller, asaj iu mësua të gjithë arsimimi i tij klasik në Harvard në një kohë kur arsimi i lartë nuk ishte i disponueshëm për gratë. Në të njëzetat e saj, Fuller vendosi se ishte detyra e saj publike të ndante njohuritë e saj me të tjerët. Edukator, reformator social dhe shkrimtar, Fuller botoi traktate mbi shumë kauza liberale: feminizmin, heqjen dhe reformën e burgjeve dhe përmirësimin e kushteve për të varfërit. Fuller shërbeu gjithashtu si redaktor i revistës së parë letrare të Amerikës, The Dial, qëllimi i së cilës ishte të nxirrte një zë për Artet dhe Letrat Amerikane. Puna e Margaret Fuller u njoh nga Universiteti i Harvardit kur ajo mori nderin e të qenit femra e parë që u lejua të kryente kërkime atje, një nder i paprecedentë, pasi gratë nuk lejoheshin të ndiqnin universitetin. Fuller bëri një angazhim për të përhapur arsimin e lartë tek gratë. Ajo zhvilloi takime, të quajtura "Biseda", në të cilat çështjet e kohës shqyrtoheshin në dritën e mësimit historik dhe filozofik. Këto takime u mundësonin grave ekspozimin ndaj analizave dhe diskutimeve të informuara që dhanë një forum për perspektivat e grave dhe inkurajuan rritjen e grave drejt mbështetjes te vetja. Traktati i saj novator, Gratë në shekullin e 19-të u bë një frymëzim themelor për Lëvizjen e së Drejtës së Grave. Këtu, Fuller shprehu vizionin e saj për edukimin e grave dhe lirinë intelektuale. Gruaja në shekullin e 19-të pati një popullaritet të jashtëzakonshëm dhe është vlerësuar nga disa për frymëzimin e Konventës për të Drejtat e Grave të vitit 1848 në Seneca Falls, Nju Jork. Fuller u largua nga Nju Anglia për në New York City me ofertën e Horace Greeley për t'u bërë Redaktor letrar për gazetën e tij të re kombëtare, New York Daily Tribune. Këtu ajo jetoi dhe shkroi derisa u nis për një turne evropian, i cili përfundoi në Romë, ku u bë korrespondentja e parë femër e luftës, duke raportuar nga betejat e Revolucionit Italian të 1848. Ishte udhëtimi i saj i kthimit në Amerikë që përfundoi tragjikisht më plazhet e Fire Island, Nju Jork. Arritjet e Margaret Fuller shërbyen si frymëzim për formimin e rritjes intelektuale dhe sociale të Amerikës për shumë çështje, ndikimi i të cilave ndihet edhe sot. “Gjeniu i veçantë i Gruas besoj të jetë elektrik në lëvizje, intuitiv në funksion, shpirtëror në tendencë. ” - Margaret Fuller, në veprën e saj Grua në shekullin e nëntëmbëdhjetë. Në këtë ditë të Gruas, ne nderojmë Margaret Fuller, një autore themeluese feministe që ka një lidhje tragjike me Ishullin e Zjarrit. Gjatë udhëtimit për në shtëpi nga Evropa, anija që e mbante atë dhe familjen e saj u shkatërrua gjatë një stuhie të dhunshme verore në ishullin e Zjarrit pranë zonës Point O’ Woods më 19 korrik 1850. Fuller, burri i saj Marchese Giovanni Ossoli, dhe djali i tyre i vogël u mbytën. Përpjekjet për të rimarrë trupin dhe sendet e saj ishin të pasuksesshme. Fuller udhëhoqi një jetë të shquar, duke botuar traktate për shumë shkaqe të rëndësishme: feminizmin, heqjen, reformën në burg dhe përmirësimin e kushteve për të varfrit. Fuller shërbeu gjithashtu si redaktor i Revistës së parë Letrare në Amerikë, The Dial, e cila botoi punimet e shumë mendimtarëve Transcendentalistë. Puna e saj në fund, Gruaja në shekullin e nëntëmbëdhjetë u bë një frymëzim themelor për Lëvizjen e të Drejtës së Gruas. Këtu, Fuller shprehu vizionin e saj për arsimin dhe lirinë intelektuale të grave. Gruaja në shekullin e nëntëmbëdhjetë u takua me popullaritet dërrmues dhe u është merituar nga disa me frymëzimin e Konventës së të Drejtave të Grave të vitit 1848 në Ujëvarën e Senecës, Nju Jork. Mësoni më shumë rreth jetës së jashtëzakonshme të Margaret Fuller: https://www.nps.gov/fiis/learn/historyculture/margaret-fuller.htm

“ Statuja e Lirisë” (anglisht “Statue of Liberty“), një ndër monumentet më të famshme në botë Zyrtarisht i është dhuruar SHBA-së nga populli francez, me rastin e 100-vjetorit të shpalljes së pavarësisë. Statuja paraqet figurën e Libertas (perëndisë së lirisë në mitologjinë romake), e cila në dorën e djathtë mban flakadanin e lirisë, kurse në dorën e majtë mban pllakën në të cilën është e shënuar me numra romak data 4 Korrik 1776, që paraqet ditën kur u shpall Deklarata e Pavarësisë së SHBA nga Anglia. Me kalimin e viteve ajo u bë simbol i lirisë e demokracisë në botë. Autor i skulpturës është Frederik August Bartoldi, me skeletin e brendëshëm të bërë nga inxhinieri Gustav Eiffel, autor i Kullës së famshme të Eiffelit në Paris. “Statuja e Lirisë" është e ndërtuar nga bakri dhe është transportuar pjesë-pjesë nga Franca në Amerikë. Vetë statuja është 46 m, kurse bashkë me bazën (të cilën e kanë bërë amerikanët), është 93 m e lartë. “Statuja e Lirisë” (anglisht “Statue of Liberty“), një ndër monumentet më të famshme në botë.