Search Results

Në një kohë kur drita e dijes për gratë shqiptare ishte ende e mbuluar nga errësira e padijes dhe kufizimeve shoqërore, lindi një grua që me përkushtimin dhe guximin e saj ndezi një flakë të pashuar në historinë e arsimit shqiptar. Ajo ishte Sevasti Qiriazi-Dako, një emër që tingëllon si këmbanë zgjimi për breza të tërë. Si një fener në errësirë, ajo nuk u mjaftua me dijen për veten, por e shpërndau si një dritë e shenjtë për të gjitha vajzat shqiptare. Me libra në njërën dorë dhe një zemër plot ideal në tjetrën, ajo theu prangat e paragjykimeve dhe vendosi themelet e një të ardhmeje ku gruaja shqiptare nuk ishte më një hije e heshtur, por një zë i fuqishëm i kombit. Sevasti nuk ishte thjesht një mësuese, por një arkitekte e shpirtit të lirë, një dorë që shkroi alfabetin e shpresës në faqet e historisë sonë. Ajo e pa dijen si një kopsht që duhej ujitur me sakrificë, dhe me çdo hap të saj, e bëri këtë kopsht të lulëzojë për të gjithë ne. Historia e saj nuk është vetëm një kujtim, por një thirrje për të mos lejuar që ndonjëherë errësira të mbulojë dritën e arsimit dhe lirisë. Për të gjitha gratë dhe vajzat e sotme, Sevasti Qiriazi është dhe do të mbetet një ftesë për guxim, për dije dhe për një të ardhme ku ëndrrat nuk kanë kufij. Ja disa nga veprat dhe kontributet kryesore të Sevasti Qiriazi-Dakos: Themelimi i Shkollës së Vashave në Korçë (1891)  – Shkolla e parë shqipe për vajza, e cila hapi rrugën për arsimimin dhe emancipimin e grave shqiptare. Gazeta "Yll’ i Mëngjesit" (1917–1920)  – Një periodik në SHBA që promovonte edukimin dhe të drejtat e grave shqiptare. Themelimi i Institutit Kyrias (1920)  – Një shkollë elitare në Tiranë dhe Kamëz, që u bë qendër e arsimit dhe kulturës shqiptare. Sevasti Qiriazi-Dako (1871–1949) – Pioniere e arsimit dhe emancipimit të grave shqiptare Lindja dhe Arsimi Sevasti Qiriazi lindi më 24 shkurt 1871 në Manastir (sot në Maqedoninë e Veriut), në një familje të njohur patriotike shqiptare. Ajo ishte e gjashta nga dhjetë fëmijët e familjes Qiriazi. Vëllai i saj, Gjerasimi, ishte një figurë kyçe në përhapjen e gjuhës shqipe dhe arsimit kombëtar. Sevasti filloi arsimin fillor në një shkollë greke, por më pas vazhdoi studimet në shkollën amerikane të misionarëve protestantë në Manastir. Më vonë, me ndihmën e Gjerasimit dhe të Naim Frashërit, ajo u pranua në "Robert College" në Stamboll, një nga institucionet më të njohura të kohës në Perandorinë Osmane. Ajo u diplomua atje në qershor të vitit 1891, duke u bërë gruaja e parë shqiptare me arsim të lartë. Kthimi në Shqipëri dhe Themelimi i Shkollës së Vashave Pas diplomimit, Sevasti Qiriazi u kthye në Shqipëri dhe së bashku me vëllain e saj Gjerasimin dhe motrën Parashqevi themeloi më 1891 "Shkollën e Vashave" në Korçë, shkollën e parë shqipe për vajza. Kjo shkollë u bë një nga institucionet më të rëndësishme të kohës për arsimimin e grave dhe promovimin e gjuhës shqipe. Në një kohë kur gratë shqiptare kishin shumë pak mundësi arsimimi, shkolla e drejtuar nga Sevasti u bë një qendër e rëndësishme e edukimit dhe emancipimit. Ajo dhe motra e saj mësuan jo vetëm shkrim dhe lexim, por edhe histori, matematikë dhe edukatë qytetare. Ky kontribut ishte i rëndësishëm, pasi arsimi në gjuhën shqipe ishte i ndaluar nga autoritetet osmane. Emigrimi dhe Aktiviteti në Shtetet e Bashkuara Në vitin 1910, Sevasti u martua me Kristo Dakon, një patriot dhe aktivist i çështjes shqiptare. Për shkak të situatës së trazuar në Shqipëri gjatë Luftës së Parë Botërore, familja u detyrua të emigronte në Shtetet e Bashkuara. Gjatë qëndrimit në SHBA, Sevasti dhe Parashqevi u përfshinë në botimin e gazetës "Yll’ i Mëngjesit" (Morning Star), e cila botohej nga viti 1917 deri në 1920. Ky periodik kishte si synim edukimin e grave shqiptare dhe mbështetjen e çështjes kombëtare. Kthimi në Shqipëri dhe Themelimi i Institutit Kyrias Pas vitit 1920, Sevasti dhe familja e saj u kthyen në Shqipëri, ku themeluan "Institutin Kyrias" në Tiranë dhe më vonë në Kamëz. Ky institut ishte një nga institucionet më të rëndësishme arsimore për vajzat shqiptare dhe u bë një qendër e përparimit kulturor dhe edukativ. Në këtë periudhë, Sevasti dhe motra e saj Parashqevi u përfshinë edhe në lëvizjen "Gruaja Shqiptare", e cila promovonte të drejtat e grave dhe edukimin e tyre. Gjatë viteve 1929-1931, kjo lëvizje botoi gazetën "Shqiptarja", një tjetër organ shtypi që promovonte idetë e përparimit dhe emancipimit të gruas shqiptare. Persekutimi dhe Vitet e Fundit Pas pushtimit italian të Shqipërisë në vitin 1939 dhe më vonë gjatë pushtimit gjerman, familja Dako-Qiriazi u përball me persekutime të shumta. Në vitin 1943, Sevasti dhe Parashqevi u arrestuan nga forcat gjermane dhe u internuan në kampin e përqendrimit Banjica pranë Beogradit. Pas lirimit dhe kthimit në Shqipëri, ato gjetën shkollën dhe shtëpinë e tyre të shkatërruar. Në vitin 1946, regjimi komunist arrestoi dy djemtë e Sevastisë, Aleksandrin dhe Gjergjin, duke i akuzuar për veprimtari kundër shtetit. Djali i saj, Gjergji, vdiq në burg në vitin 1949 pas torturave të rënda. Sevasti Qiriazi-Dako vdiq e varfër dhe e persekutuar më 30 gusht 1949. Trashëgimia dhe Vlerësimet Pavarësisht vuajtjeve dhe persekutimeve, Sevasti Qiriazi mbetet një nga figurat më të rëndësishme të arsimit dhe të drejtave të grave në Shqipëri. Titujt dhe vlerësimet që i janë dhënë pas vdekjes përfshijnë: "Mësuese e Popullit" – për kontributin e saj në arsimin shqiptar "Nderi i Kombit" – për përkushtimin ndaj çështjes kombëtare dhe arsimit Institucione arsimore dhe rrugë në Shqipëri mbajnë emrin e saj në nder të veprës së saj Sevasti Qiriazi mbetet një simbol i arsimit, përparimit dhe luftës për të drejtat e grave në Shqipëri.

Naim Frashëri – Poeti i Dritës dhe Atdhedashurisë Në panteonin e kulturës shqiptare, emri i Naim Frashërit shkëlqen ne panteonin ndriçues, që me vargjet e tij ndezi flakën e dashurisë për gjuhën, lirinë dhe atdheun. Poet, filozof dhe atdhetar i madh, ai ishte një ndër shtyllat kryesore të Rilindjes Kombëtare, duke u bërë zëri i një kombi që kërkonte dritën e diturisë dhe lirinë e mohuar. Me penën e tij të artë, Naimi na fali vargje që burojnë si burime të pastra nga zemra e një atdhetari të përkushtuar, duke e kthyer poezinë në një flamur shprese e frymëzimi për breza të tërë. Në çdo fjalë të tij, në çdo varg të thurur me aq ndjenjë dhe finesë, ndihet zëri i një shpirti të madh që e deshi me gjithë qenien e tij Shqipërinë dhe popullin e saj. Figura qëndrore e letërsisë shqiptare të Rilindjes, ai që u bë shprehës i aspiratave të popullit për liri e përparim, si poet i madh i kombit, është Naim Frashëri, bilbili i gjuhës shqipe. Naimi lindi më 25 maj 1846 në Frashër, që ishte edhe një qendër bejtexhinjsh. Mësimet e para i mori tek hoxha i fshatit në arabisht e turqisht. Që i vogël nisi të vjershëronte. Studimet e mesme i kreu në Janinë, në gjimnazin e njohur "Zosimea". Aty horizonti i tij kulturor u zgjerua së tepërmi, njohu letërsinë, kulturën dhe filozofinë klasike greke e romake, ra në kontakt me idetë e Revolucionit Borgjez Francez dhe me iluminizmin francez. Duke përvetësuar disa gjuhë, si: greqishten e vjtër e të renë, latinishten, frëngjishten, italishten e persishten, Naimi, jo vetëm që mori bazat e botëkuptimit të vet, por njohu edhe poezinë e Evropës e të Lindjes. Të gjitha këto tradita poetike ndikuan në formimin e tij si poet. Më 1870, pas mbarimit të shkollës, shkoi për të punuar në Stamboll, por u prek nga turbekulozi dhe u kthye në Shqipëri në klimë më të shëndetshme. Gjatë viteve 1872-1877 Naimi punoi në Berat e në Sarandë si nëpunës. Kjo periudhë pati rëndësi të veçantë në formimin e tij. Atdhetar e si poet. Ai njohu më mirë jetën e popullit, zakonet, virtytet dhe aspiratat e tij, gjuhën e bukur e shpirtin poetik të njerëzve të thjeshtë, krijimtarinë popullore, bukurinë e natyrës shqiptare. Ndërkohë vendi ishte përfshirë në ngjarjet e mëdha të lëvizjes çlirimtare, që do të sillnin formimin e Lidhjes Shqiptare të Prizerenit më 1878, udhëheqës i së cilës ishte Abdyli, vëllai më i madh i Naimit. Naimi dha ndihmesën e vet për krijimin e degëve të lidhjes në Jugun e Shqipërisë, përkrahu dhe përhapi programin e saj. Më 1880, kur veprimtaria e Lidhjes ishte në kulm, ai shkroi vjershën e gjatë "Shqipëria", në të cilën shpalli idetë kryesore të Rilindjes. Me këtë krijim Naimi niste rrugën e poetit kombëtar. Më 1881 Naimi u vendos përfundimisht në Stamboll, ku u bë shpirti i Shoqërisë së Shkronjave dhe i lëvizjes së atdhetarëve shqiptarë. Gjithë forcat dhe talentin ia kushtoi çështjes kombëtare, punoi për ngritjen e shkollës shqipe dhe hartoi libra për të, shkroi vjersha, përktheu e botoi vazhdimisht, duke ndihmuar për zhvillimin e letërsisë sonë, për botim edhe të shumë veprave të autorëve të tjerë. Lëvizja kombëtare, idealet e çlirimit të Shqipërisë, të përparimit e të qytetërimit të saj, u bënë faktori themelor që ndikoi në formimin e Naimit si poet e atdhetar. Krijimtaria e gjerë letrare e Naimit, me veprat poetike e didaktike, kap një periudhë të shkurtër prej 13 vjetësh (1886-1899). Vetëm në vitin 1886 ai botoi veprat "Bagëti e Bujqësia", "Vjersha për mësonjtoret e para", "Histori e përgjithshme" dhe poemën greqisht "Dëshira e vërtetë e shqiptarëve", "E këndimit çunavet këndonjëtoreja". Më 1885 botoi përmbledhjen me vjersha persisht "Tehajylat" (Ëndërrimet) më 1888 botoi "Dituritë", më 1890 "Lulet e verës", më 1894 "Parajsa dhe fjala fluturake", më 1898 "Historia e Skënderbeut" dhe "Qerbelanë" dhe më 1889 "Historia e Shqipërisë". Sëmundja dhe lodhja e madhe ia keqësuan shëndetin poetit, zemra e të cilit pushoi së rrahuri më 20 tetor 1900, në moshën 54-vjeçare, i zhuritur nga malli për atdheun dhe me brengën që s'e pa dot të lirë. Vdekja e poetit qe një zi e vërtetë kombëtare. Shqiptarët kishin humbur atdhetarin e kulluar, apostulin e shqiptarizmës, poetin e madh. Dhembjen dhe vlerësimin për Naimin e shprehu bukur elegjia e Çajupit, që niste kështu: Vdiq Naimi, vdiq Naimi, moj e mjera Shqipëri, mendjelarti, zemërtrimi, vjershëtori si ai. **************************** Naim Frashëri vuri themelet e letërsisë kombëtare shqiptare. Vepra e tij shënoi lindjen e një letërsie të re me vlera të vërteta artistike. Ajo shprehte aspiratat e shoqërisë shqiptare të kohës dhe ndikoi fuqishëm në luftën e saj për liri e progres. Naimi krijoi traditën e letërsisë patriotike, qytetare, ai solli në letërsi botën shqiptare, aspiratat jetike të popullit. Dashuria për Atdheun, popullin dhe njeriun, krenaria kombëtare dhe besimi në të ardhmen, ideja e madhe e çlirimit, formojnë thelbin romantik të veprës së tij. Naimi e afroi letërsinë me popullin, duke trajtuar tema të reja, të ndryshme nga ato të letërsisë së vjetër, temat e problemet e kohës. Në formimin e Naimit si poet ndikuan disa faktorë, por faktori kryesor ishte jeta e popullit të vet dhe lëvizja e tij për çlirim kombëtar. Naimi njohu disa tradita poetike të huaja, prej të cilave mori elemente që u tretën mjaft natyrshëm në veprën e vet. Por krijimtarisë së tij vulën e origjinalitetit ia vuri jeta dhe tradita historike e artistike e populli të vet. Traditat poetike popullore, që përbën një nga burimet e formimit të tij si poet, i dha shumë më tepër nga çdo traditë tjetër. Lidhja me të u shpreh jo vetëm në gjuhën e poezisë së Naimit dhe në figuracionin e pasur, por, në radhë të parë, në përmbatje dhe në frymën e saj. Naimi është bilbili i gjuhës shqipe, mjeshtër i fjalës. Vepra e tij vuri bazat e gjuhës letrare kombëtare shqipe, e cila do të njihte më vonë një zhvillim të mëtejshëm, për të arritur gjer në shqipen e sotme letrare kombëtare të njësuar e të zhvilluar. Tradita që krijoi Naimi, është e gjallë dhe frymëzuese edhe në jetën e shoqërisë sonë të sotme. Naimi më tepër se shkrimtar, është poeti më i madh i Rilindjes sonë Kombëtare, është atdhetar, mendimtar dhe veprimtar i shquar i arsimit dhe i kulturës shqiptare. 1846 - 1900 Jeta dhe Vepra Bagëti e Bujqësia Lulet e Verës Historia e Skënderbeut Poezi Fjalët e Qiririt Gjuha Jonë Korça Tradhëtorëtë Emri i Zotit Dëshira Falja Zonj' e Fatit Mejtimi Perëndija Në dashtë Zoti Ujku dhe Qengji Pellazgët - Shqipëtarët Shkëndijë e Diellit ndaj Manushaqes Zogu dhe Djali Bagëti e Bujqësia Pjesa e Parë Pjesa e Dytë Pjesa e Tretë Parajsa

Cindy Crawford: Një Ikonë e Përjetshme e Modës dhe Biznesit Cindy Crawford, e lindur më 20 shkurt 1966, është një nga supermodelet më ikonike të të gjitha kohërave. Karriera e saj e jashtëzakonshme përfshin më shumë se katër dekada, duke e bërë atë një emër të njohur jo vetëm në botën e modës, por edhe në sipërmarrje dhe filantropi. Fillimet dhe Rruga Drejt Suksesit Cindy u rrit në DeKalb, Illinois, dhe ishte valediktore e shkollës së mesme. Ajo fitoi një bursë për të studiuar inxhinieri kimike në Universitetin Northwestern, por shumë shpejt e la atë për të ndjekur një karrierë në modelim. Pasi fitoi një konkurs lokal modelingu, ajo u bë një nga fytyrat më të njohura të agjencisë Elite Model Management. Kulmi i Karrierës në Modelim Në vitet ’80 dhe ’90, Cindy Crawford u bë një nga modelet më të kërkuara dhe më të paguara në botë. Ajo ka qenë në kopertinat e më shumë se 500 revistave, përfshirë Vogue, Elle, Harper’s Bazaar, Cosmopolitan dhe Playboy. Shfaqjet e saj në pasarela për Versace, Chanel, Dolce & Gabbana, Christian Dior dhe Ralph Lauren e bënë atë një ikonë të modës. Ajo ishte gjithashtu një nga supermodelet më të njohura të epokës së artë të modelimit, përkrah emrave si Naomi Campbell, Claudia Schiffer dhe Linda Evangelista. Suksesi në Televizion dhe Sipërmarrje Cindy Crawford e zgjeroi ndikimin e saj përtej modelimit duke u bërë prezantuese televizive dhe sipërmarrëse. Ajo drejtoi emisionin e famshëm "House of Style" në MTV, ku trajtoi temat e modës dhe kulturës së pop-it. Ajo krijoi një linjë të suksesshme të produkteve të bukurisë, të quajtur Meaningful Beauty, si dhe një linjë mobiljesh Cindy Crawford Home. Këto marka e kanë bërë atë një sipërmarrëse të fuqishme dhe një emër të qëndrueshëm në industrinë e modës dhe bukurisë. Filmat, Videoklipet dhe Ndikimi Kulturor Përveç modelimit, Cindy Crawford ka pasur edhe përvoja në Hollywood. Ajo ka luajtur në filmin "Fair Game" (1995) dhe ka bërë një paraqitje të paharrueshme në videoklipin "Freedom! '90" të George Michael, së bashku me supermodele të tjera të famshme. Në vitin 2015, ajo u shfaq në videoklipin e Taylor Swift, "Bad Blood", duke rikthyer edhe një herë statusin e saj si një ikonë pop-kulturore. Çmimet dhe Arritjet Nr. 1 në listën e "100 Femrave më të Nxehta të të Gjitha Kohërave" nga Men's Health Nr. 3 në "40 Modelet më të Bukura të viteve '90" nga VH1 Një nga modelet më të paguara të të gjitha kohërave sipas Forbes Ikonë e Modës e vlerësuar nga organizata të ndryshme të industrisë Kaia Gerber: Trashëgimia e Një Supermodeleje Vajza e Cindy Crawford, Kaia Gerber, ka ndjekur me sukses hapat e së ëmës në botën e modës. E lindur në vitin 2001 nga martesa e Cindy-t me sipërmarrësin Rande Gerber, Kaia ka fituar vlerësime të mëdha për stilin dhe hijeshinë e saj të ngjashme me nënën. Disa nga arritjet e Kaia Gerber: Fituese e çmimit "Modelja e Vitit" në Fashion Awards 2018 Ka qenë fytyra e Chanel, Versace, Prada, YSL dhe shumë markave të tjera të mëdha Ka pozuar për Vogue, i-D, Love Magazine dhe revista të tjera prestigjioze Ka debutuar si aktore në serinë "American Horror Story: Double Feature" (2021) Duke ndjekur shembullin e nënës së saj, Kaia Gerber është bërë një nga modelet më të suksesshme të brezit të saj. Përfundim Cindy Crawford ka qenë dhe mbetet një nga emrat më të rëndësishëm në industrinë e modës dhe bukurisë. Nga pasarelat e viteve '90 deri te sipërmarrja dhe ndikimi i saj sot, ajo ka dëshmuar se bukuria dhe inteligjenca mund të shkojnë dorë për dore. Për më tepër, vajza e saj, Kaia Gerber, po e çon trashëgiminë e saj edhe më tej, duke dëshmuar se familja Crawford-Gerber do të mbetet pjesë e botës së modës për një kohë të gjatë.

Emily Blunt – Nga skena teatrale londineze në Hollywoodin e madh Emily Blunt lindi më 23 shkurt 1983  në Londër, Mbretëria e Bashkuar , në një familje intelektuale. Babai i saj, Oliver Simon Peter Blunt, ishte avokat, ndërsa nëna e saj, Joanna Mackie, një mësuese. Ajo është fëmija më i madh dhe vajza e vetme mes katër fëmijëve të familjes. Që në moshë të vogël, Emily kishte një pasion të madh për artin, por vuante nga belbëzimi, një sfidë që e kapërceu përmes aktrimit. Kjo e çoi drejt teatrit, ku spikati në vepra klasike të Shekspirit si "Romeo dhe Zhulieta"  dhe "The Royal Family" , duke fituar çmimin "Standard Theatre Award"  për interpretimin e saj. Nga skena teatrale në kinemanë botërore Hapat e saj të parë në botën e filmit i hodhi me rolin e saj në "My Summer of Love" (2004) , por ishte viti 2006 që do ta shndërronte në një yll ndërkombëtar. Interpretimi i saj në "The Devil Wears Prada" , si asistentja e ftohtë, por plot stil Emily Charlton, e bëri një nga aktoret më të kërkuara të Hollywood-it. Ky rol i siguroi asaj një Golden Globe për Aktoren më të Mirë Dytësore  dhe një nominim për çmimin BAFTA . Pas suksesit të madh, Blunt vazhdoi të ndërtonte një karrierë të larmishme, duke luajtur në filma të ndryshëm, nga dramë në thriller, aksion dhe fantastikë: "The Young Victoria" (2009)  – ku portretizoi Mbretëreshën Viktoria me një ndjeshmëri dhe hijeshi të rrallë, duke marrë një nominim për Golden Globe . "Looper" (2012)  – një film sci-fi i mbushur me adrenalinë, ku luajti krah Bruce Willis dhe Joseph Gordon-Levitt. "Edge of Tomorrow" (2014)  – një rol sfidues përballë Tom Cruise, ku u shfaq si një luftëtare e fuqishme në një film post-apokaliptik. "Sicario" (2015)  – një thriller i vlerësuar nga kritika, ku interpretoi një agjente të FBI-së në një luftë të errët kundër drogës. Një nga rolet më të njohura të saj mbetet "A Quiet Place" (2018) , një horror-thriller i drejtuar nga bashkëshorti i saj, John Krasinski, ku interpretimi i saj i fuqishëm i një nëne që lufton për mbijetesë e bëri një nga filmat më të suksesshëm të vitit. Në të njëjtin vit, Blunt mori një tjetër rol ikonë, atë të Mary Poppins në "Mary Poppins Returns" , ku demonstroi edhe talentin e saj në këndim dhe muzikë. Ky rol i solli një nominim për Golden Globe . Çmimet dhe Vlerësimet Emily Blunt është një nga aktoret më të vlerësuara të kohës sonë. Ajo ka fituar dhe është nominuar për shumë çmime prestigjioze, duke përfshirë: Golden Globe për Aktoren më të Mirë Dytësore  në "The Devil Wears Prada" (2006) . BAFTA dhe Golden Globe nominations  për "The Young Victoria" (2009) . Screen Actors Guild Award  për interpretimin e saj në "A Quiet Place" (2018) . Nominime të shumta për Golden Globe  dhe çmime të tjera për performancat e saj të jashtëzakonshme. Jeta personale dhe dashuria për familjen Në vitin 2009 , Emily u fejua me aktorin dhe regjisorin John Krasinski , të njohur për rolin e tij në "The Office". Dyshja u martua në 2010  në një ceremoni romantike në liqenin Como, Itali. Ata kanë dy vajza: Hazel (2014)  dhe Violet (2016) . Në 2015 , ajo mori nënshtetësinë amerikane, por vazhdon të jetë krenare për origjinën e saj britanike. Trashëgimia e saj në kinematografi Emily Blunt është një aktore që ka provuar se mund të shkëlqejë në çdo zhanër, nga drama te aksioni, nga komedia te thrilleri. Me talentin, elegancën dhe përkushtimin e saj, ajo ka ndërtuar një karrierë që e vendos atë në mesin e aktoreve më të vlerësuara të kohës sonë. Nëse mendon për një aktore që kombinon sharm, inteligjencë dhe talent të jashtëzakonshëm , atëherë Emily Blunt është padyshim një nga më të mirat e Hollywood-it.

Profili nga: Liliana Pere Eqerem Çabej ka lindur më 7 gusht 1908 në Gjirokastër, Shqipëri. Arsimi dhe Formimi Akademik Shkollën fillore dhe të mesme e kreu në Shkollën Normale të Elbasanit, një nga institucionet më të rëndësishme të arsimit shqiptar të asaj kohe. Në vitin 1926, fitoi një bursë për të vazhduar studimet jashtë vendit dhe shkoi në Austri. Studioi në Universitetin e Gracit, ku ndoqi studimet për filologji romane dhe gjuhësi indo-evropiane. Më pas, vazhdoi studimet në Universitetin e Vjenës, ku nën drejtimin e gjuhëtarëve të shquar si Norbert Jokl, doktoroi në vitin 1933 me një temë mbi historinë dhe strukturën e gjuhës shqipe. Pas përfundimit të studimeve, Eqerem Çabej u kthye në Shqipëri dhe dha një kontribut të jashtëzakonshëm në studimet albanologjike, duke punuar si pedagog, studiues dhe akademik. Eqerem Çabej la pas një trashëgimi të pasur shkencore në fushën e gjuhësisë dhe albanologjisë. Disa nga veprat dhe studimet e tij më të rëndësishme përfshijnë: 1. Vepra Kryesore "Studime etimologjike në fushë të shqipes" (botuar në disa vëllime) – një nga punët më të rëndësishme mbi etimologjinë e gjuhës shqipe. "Hyrje në historinë e gjuhës shqipe" – një studim i thelluar mbi origjinën dhe zhvillimin e shqipes. "Gjuha shqipe dhe historia e saj" – një tjetër punim i rëndësishëm mbi evoluimin e shqipes. "Meshari i Gjon Buzukut" – analiza gjuhësore dhe historike e këtij teksti të hershëm shqip. "Rreth Alfabetit të Shqipes" – një studim mbi historinë e alfabetit të gjuhës shqipe. 2. Studime dhe Artikuj "Lashtësia e elementeve ilire në gjuhën shqipe" "Probleme të formimit të popullit shqiptar dhe të gjuhës së tij" "Mbi vendin e shqipes në mesin e gjuhëve indoevropiane" "Disa mendime mbi formimin e gjuhës shqipe" "Rruga e zhvillimit fonetik të shqipes" 3. Fjalorë dhe Punime të Botuara Pas Vdekjes "Fjalori Etimologjik i Gjuhës Shqipe" – u botua pas vdekjes së tij nga Akademia e Shkencave të Shqipërisë. "Vepra të zgjedhura" – një përmbledhje e punimeve të tij të rëndësishme. Eqerem Çabej është një nga gjuhëtarët më të mëdhenj shqiptarë dhe puna e tij vazhdon të jetë një burim i rëndësishëm për studiuesit e gjuhës shqipe dhe albanologjisë. Eqerem Çabej (1908-1980) ishte një nga figurat më të shquara të studimeve për gjuhën dhe kulturën shqiptare. Ai ishte një gjuhëtar, filolog dhe intelektual i njohur, i cili dha një kontribut të jashtëzakonshëm në zhvillimin dhe pasurimin e gjuhës shqipe. Çabej ishte i njohur për studimet e tij mbi historinë dhe evolucionin e gjuhës shqipe, si dhe për analizën e dialekteve të ndryshme. Ai gjithashtu ka shkruar shumë vepra të rëndësishme, që kanë pasuruar njohuritë mbi burimet e gjuhës shqipe dhe lidhjet e saj me gjuhët e tjera indoevropiane. Gjatë jetës së tij, Eqerem Çabej pati një ndikim të madh në fushën e albanologjisë dhe mbetet një autoritet i respektuar për studimet lingvistike shqiptare. Nga Eqerem Cabej lexoni: Eqrem Çabej, për pastërtinë e gjuhës shqipe; Për pastërtinë e gjuhës Janë pra të gjitha mundësitë për një zëvendësim të fjalëve të huaja me fjalë vendi, dhe kjo pa bjerrje aspak të vlerës kuptimore të fjalëve Gjuha pasqyron një kombësi, ajo është pasqyra më e qartë e një kombësie dhe e kulturës së saj. Shkalla e pasurisë dhe e pastërtisë së gjuhës është një tregues i nivelit të kësaj kulture. Prandaj ringjalljet nacionale kudo e në çdo kohë kanë shkuar hap më hap me pasurimin e pastrimin e gjuhës. Për të dhënë vetëm dy shembuj, po përmendim Irlandën dhe Turqinë. Në Irlandë, menjëherë pas shkëputjes prej Britanisë së Madhe dhe fitimit të pavarësisë, po edhe më parë, gjuhëtarët hapën shkrimet e vjetra, që i kishte mbuluar pluhuri i kohës, dhe qitën në dritë leksema të moçme të gjuhës që s’i njihte më kurrkush, që kishin qenë përdorur disa shekuj, mbase edhe njëmijë vjet më parë, dhe i shtinë në shkollë e në qarkullim, edhe sot janë në përdorim të përgjithshëm. Në Turqinë qemaliste, në vazhdim të punës që pat nisur më parë, sidomos Sami Frashëri, për pastrimin e gjuhës nga fjalët, shprehjet dhe ndërtimet sintaktike arabe e perse që e kishin mbuluar, me reformën gjuhësore që nisi në vitin 1928, u hulumtuan një varg fjalësh të turqishtes (osmanishtes) së vjetër dhe të disa të tjerave gjuhë turke të Azisë, dhe këto të gjitha dhanë një ndihmesë të madhe në pastrimin e gjuhës dhe pasurimin e saj me lëndë vendi. Një ndër detyrat kryesore të gjuhësisë shqiptare, krahas kërkimeve teorike, është edhe mbetet pasurimi i gjuhës me elemente të gurrave vetjake dhe spastrimi i saj prej masës së fjalëve të huaja, që kanë vërshuar së jashtmi dhe që po vazhdojnë edhe në ditët tona. Kanë depërtuar e depërtojnë në shkrimet shkencore edhe letrare, në shtyp, në radio, në televizion, në bisedën e përditshme. Është e vërtetë se me punën e kryer gjer më sot, një pjesë e tyre janë spastruar, po ndërkaq kanë hyrë e po hyjnë të tjera në vend të tyre. Pastrimi i gjuhës nga ky mish i huaj është një detyrë shkencore, njëkohësisht dhe kombëtare. Nuk është aspak një shenjë shovinizmi, shqiptari nuk e ka traditë shovinizmin. Në këtë fushë është punuar me shekuj te ne dhe vazhdon të punohet në këtë drejtim. Po të kundrohet kjo veprimtari më nga afër, shihet se ka këtu një vazhdimësi, një vijë të pandërprerë. Ne e çmojmë dhe e vlerësojmë veprimtarinë e paraardhësve tanë, njëkohësisht synojmë ndërkaq ta çojmë përpara veprën e tyre dhe ta thellojmë. Në këtë punë nuk do të kufizohemi të zbulojmë fjalë të moçme nëpër shkrime të vjetra, si kanë vepruar për shembull në vendet e përmendura më sipër. Nuk është kjo e vetmja rrugë për ne, sepse plot fjalë janë edhe sot të gjalla në gojë të popullit dhe presin të shtihen në përdorim. Kjo punë ka filluar që me përmendoret e para të shkrimit të gjuhës shqipe. Autorët e vjetër si Gjon Buzuku, Pjetër Bogdani e të tjerë kanë vepruar me vetëdije në këtë rrugë. Pjetër Budi në një vepër të tij të vitit 1618 ankon se gjuha po prishej më fort prej pakujdesisë së “diesvet dhe letërorëvet” të kohës së tij. Frano Bardhi në parathënien e fjalorit të tij të vitit 1635, flet për dëshirën e tij “me ndimuem mbë nja anë gjuhënë tanë”. Gjysmë shekulli më vonë, Bogdani rrëfen se “m’anshtë dashunë me djersë të mëdha shumë fjalë me ndërequnë ndë dhe të Shkodërsë” dhe shton se “giuha jonë qi me dijet dvuer edhe fjalëtë”. Qysh te këta autorë të vjetër gjejmë fjalë si derëtar, dëftues, grykësi, gjetës, gjuhëtar, kangëtar, këshilltar, kopështar, krye “kapitull”, lutës, madhështi, mbarim, mjeshtëri, ndjekës “ithtar, imitues”, i përbrendshëm, përndjek “persekutoj” (prej nga mund të formohet përndjekje për “persekutim”), polem “popull, vegjëli”, pushim, rrëfim, shkollar, urta, vetëmi, vjershëtar e plot të tjera, pa mundur ne sot të dimë se cilat janë fjalë të marra prej gojës së popullit dhe cilat janë formime të këtyre autorëve. Në lidhje me këtë, dihet se në pasurim të gjuhëve letrare e të shkrimit, dy janë kryesisht rrugët që ndiqen përgjithësisht. E para është marrja e fjalëve të gjalla në ligjërimin popullor e nëpër dialekte dhe të shtënët e tyre në përdorim të përgjithshëm, shpeshherë duke i ngritur më lart në punë të nivelit kuptimor. Kështu, për shembull, lëndë landë si kuptim konkret ka “dru; dru si material ndërtimi”, po qysh prej shkrimtarëve të Rilindjes së shekullit të kaluar përdoret me rrugë abstrakte edhe për “materie”, “subjekt”, “temë” etj. Ashtu dhe fjala rrymë, prej kuptimesh të tilla si “rrjedhë e vrullshme e ujit”, “lëvizje e ajrit”, “remë e mullirit” (rrymë e ujit, rrymë ajri, rrymë e mullirit), ka zgjeruar sferën e përdorimit me rrymë elektrike, rrymat letrare, rrymat politike etj., duke përfshirë kështu dhe sferat abstrakte të leksikut. Rruga e dytë është formimi i fjalëve të reja, i të ashtuquajturave neologjizma. Këto mund të jenë formime të mëtejme të fjalëve popullore, si anëtar nga anë. Shpeshherë ndërkaq janë të tilla, porse të farkuara si përkthim fjalësh të huaja, si kalke, si për shembull i pamasë e autorëve të vjetër, pas lat. immensus, it. immenso; ose në kohët e reja pararojë pas it. avanguardia, frgj. avantgarde etj. Janë pra formime pozitive, me gjedhe (model) të huaj, po me brumë vendi, një mënyrë veprimi me të cilën janë pasuruar me kohë gjithë gjuhët e Europës edhe të botës, rrugë pasurimi e ndjekur që në kohët e lashta (latinishtja prej greqishtes), por sidomos në kohët moderne. Eqerem Çabej lindi më 6 gusht të vitit 1908 në Eskişehir, Turkey dhe vdiq më 13 gusht të vitit 1980 në Romë. Ishte një nga figurat më të shquara të shkencës arsimit dhe kulturës shqiptare. Eqerem Çabej, shkollimin fillor e kreu në vitin 1921 në Gjirokastër. Studimet e larta i mbaroi për filologji në Klagenfurt (1923-1926), Grac (1927) dhe Vjenë të Austrisë (1930-), ku ndoqi mësimet e Paul Kretschmer, Karl Patsch, Nikolai Trubetzkoy dhe Norbert Jokl. Nën drejtimin e Jokl, Çabeji filloi të kishte interes të madh në zhvillimin historik të Gjuhës Shqipe. Në 1933, ai dorëzoi dizertacionin e doktoraturës mbi Italoalbanische Studien (Studime Italo-Shqipëtare) në Vjenë. Çabej u kthye në Shqipëri ku edhe punoi si mësues gjimnazi në Shkodër (1934), Elbasan, Tiranë dhe Gjirokastër. Pas fillimit të Luftës së Dytë Botërore, ai vajti në Romë, ku qëndroi deri më Korrik të 1944-ës. Në 1942, ai refuzoi të bashkohej me Institutin e Studimeve Shqipëtare për arsye politike. Atij iu ofrua posti i Ministrit të Kulturës në qeverinë kukull të Rexhep Mitrovicës në 1943, por ai e refuzoi. Ai u kthye në Shqipëri në 1944. Në 1947, ai u caktua anëtar i Institutit të Shkencave, instituti paraardhës i Universitetit të Tiranës. Nga 1952 deri më 1957, ai shërbeu si profesor i historisë së Shqipërisë dhe fonetikës historike. Në 1972, ai u bë anëtar themelues i Akademisë së Shkencave. Çabej u specializua në gjuhësinë krahasuese indo-evropiane. Veprimtarinë shkencore e shtjelloi në gjuhësi, por edhe jashtë saj, në folklor, etnografi dhe histori të letërsisë. Vend zënë studimet etimologjike dhe leksikologjike historike, dialektologjia e onomastikës si edhe kodifikimi i gjuhës letrare. Eqerem Çabej ka dhënë një ndihmë të çmuar me një varg sqarimesh etimologjike gjatë hartimit të Fjalorit të gjuhës shqipe të botuar në Tiranë më 1980. Puna e autorëve tanë të vjetër në këtë fushë veprimtarie po të hetohet më imtë, shihet se vazhdon më tej dhe gjatë kohës para shekullit të kaluar. Edhe pse përmasat qenë më të vogla, dhe mënyra e punës shpeshherë anonime, vlen të shënohet se nuk ka pasur aty një zbrazëti të plotë në punë të shkrimit e përpunimit të gjuhës. Kjo veprimtari ndërkaq me një gjallëri të re u rimuar tek ne sidomos me shekullin e kaluar, mbasi lëvizja mendore e “shekullit të dritës” (le siècle des lumières), i quajtur gabimisht “iluminizëm”, dhe më vonë e romantizmit, patën zgjuar sidomos ndër popujt e vegjël e të robëruar të Europës idenë nacionale dhe dashurinë për kulturën popullore, folklorin, gjuhën amtare dhe përpunimin e kultivimin e saj. Njerëzit që vepruan në këto fusha kanë qenë nganjëherë njëkohësisht burra të armës dhe të pendës, luftarë dhe dijetarë e shkrimtarë, ashtu si Pashko Vasa ndër ne. Me një ndjenjë habie shohim ne sot si një njeri jo i pendës, po i armës, dhe folës i një dialekti në skaj të trevës gjuhësore, si Marko Boçari prej Suli, përdor në fillim të shekullit të kaluar leksema të sferës kuptimore-abstrakte si kërkim, madhësi, i papunë, i pamasë, ashtu si dikur Gjon Buzuku në Veri, e të tjera si këto. Mbetet merita e elementit shqiptar të Italisë që i priu Rilindjes Kombëtare të shekullit të kaluar, me çeljen e Kolegjit të Kalabrisë (1732) dhe atij të Palermos në Siqeli (1734), dhe pastaj me vepra historike-gjuhësore, folklorike e letrare, si ato të Nikollë Ketës (1742-1803), Engjëll Mashit e sidomos të Jeronim De Radës, i cili organizoi dhe dy kongrese gjuhësore në Kalabri. Në këtë lëvizje mendore e gjuhësore-letrare në gjysmën e dytë të atij shekulli morën pjesë, si dihet, dhe shkrimtarë e dijetarë shqiptarë të Greqisë, si Panajot Kupitori e Anastas Kullurioti. Nga shkrimtarët e Shqipërisë, një brez para atyre të Rilindjes, Naum Veqilharxhi është një ndër të parët që u përpoqën të pasuronin gjuhën e shkrimit e ta spastronin nga fjalët e huaja, me fjalë si fletore, kamës, mësim, padije, shënim, shumicë, thelloj e ndonjë tjetër. Përpara tij Tahir efendiu prej Gjakove përdori më 1835, ndër të tjera, fjalë si folës, mësim, mësues, nxanës, rrëzim. Shkrimtarët e Rilindjes, si Kristoforidhi, Naim e Sami Frashëri, Pashko Vasa, Jani Vreto e të tjerë, i hynë në këtë lëmë një pune të madhe edhe me një metodë të re. Kjo metodë ishte: kërkim, përhapje e vënie në qarkullim e fjalëve që ekzistojnë në gjuhë, po që kishin mbetur mënjanë; përdorim i fjalëve të vjetra e të harruara të gjuhës; përdorim shumë i kufizuar i fjalëve të huaja; formim fjalësh të reja, neologjizmash, si kompozita si rrjedhoja (derivate), pas gjedhes së analogjisë, pra kryesisht pas shembullit të fjalëve të gjalla të ligjërimit popullor e të dialekteve të tij. Ndër këta autorë, Kristoforidhi e pasuroi gjuhën e shkrimit me fjalë si fushatë, hierore “tempull”, jetëdhënës, ligjdhënës, ndërgjegje, pikë, presë, theks, zanore. Te Naim Frashëri gjejmë dëgjim, dritare, gjithësi, hapësirë, papunësi, i përjetshëm, vetëdijë, vjershëtor e plot të tjera. I vëllai Samiu, dihet se përveç punës që kreu në lëmin e caqeve (termeve) gjeografike e administrative (lindje, perëndim, jugperëndim, veriperëndim, mesditës për “meridian”, kryeministër, qeveritar etj.), ka vënë themelet e terminologjisë gjuhësore e gramatikore, me formime si abetare, nyjë, njëjës, shumës, rrokje, i shquar, i pashquar. Para tij Jani Vreto shtiu në përdorim terme gjuhësore si rrënjë, emër, përemër, folje ndihmëse. Gjejmë tek ai edhe fjalë të gojës popullore përdorur me një mënyrë të re, pa mundur ne sot të ndajmë kurdoherë me saktësi se cili ndër këta tre shkrimtarë është autori i parë i disa fjalëve të caktuara. Puna e pasurimit dhe e pastrimit të gjuhës vijoi e pandërprerë edhe pas periodës së Rilindjes nga ana e një vargu shkrimtarësh, gjuhëtarësh e arsimtarësh të vendit. Në vitet e para të shekullit tonë Luigj Gurakuqi me veprat e veta ia kushtoi gjithë mundin e tij këtij qëllimi. Ai u caktoi lavruesve të gjuhës detyrën që “skajet (termet) e përgjithshme t’gjith degëve t’dijes, qi janë pothuej gjithnjë ndër t’tana gjuhët… kena për t’i marrë edhe na… Fjalët e skajet e tjera kena për t’i trajtue vetë tue i ba me rrjedhë prej rraje shqype”… Gjuha shqipe është e pasur jo vetëm në elemente leksikore të kulturës materiale, po edhe në fushën e fjalëve të sferës abstrakte-mendimore. Nuk është i drejtë mendimi i disa dijetarëve të huaj se shqipja qenka e pasur vetëm në fjalë të sferës baritore, as i drejtë mendimi se shqiptarët paskan qenë një popull barinjsh nomadë, shtegtarë. Një mendim i tillë nuk përligjet as me të dhënat e ekonomisë politike historike. Një profesor matematike më thoshte para disa kohe se me terme shkencore të farkuara me mjetet e gjuhës së popullit ka shpjeguar lëndën e tij në shkolla të mesme dhe është kuptuar shumë mirë nga ana e nxënësve. Një gjë e tillë vlen dhe për të tjera degë të dijes, si për fizikë, botanikë, zoologji, gjeografi, gjeologji, arkitekturë e degë të tjera. Për të dhënë vetëm disa shembuj nga lëmi i gjuhës popullore, që janë në gjendje të zëvendësojnë fjalët e huaja ose gjithsesi të pasurojnë gjuhën letrare dhe terminologjinë shkencore me elemente ose forma të reja, po përmendim ndër të tjera: Çamëria polipit të detit i thotë likurishtë, veprimit të zbutjes së një peme me anë shartimi i thotë zbutoj; Gjirokastra për “parenté” thotë afëri, rozetës së tavanit i thotë kërthizë, tuberkulozit të eshtrave i thotë rrodhje (nga rrjedhja e qelbit); Labëria atij që përziente bagëtinë me një tjetër i thotë përzitës, dhe sisës së gjirit të bagëtisë femër mjelm; Bregu i Detit për “zë rrënjë bima” thotë rrënjëzohet; Lunxhëria drurëve e shkurreve të ulëta që rriten keq në pyll në hijen e drurëve të mëdhenj u thotë hiesira; Zagoria për “qëmoti, lashtë” thotë lashtërisht, dhe ana e Këlcyrës për “tashti vonë, rishtas” thotë rishmë; anët e Beratit e të Frashërit sipas Kristoforidhit zgavrës së një druri të madh si rrapi i thonë zgërbonjë, dhe Dangëllia një ene bakri me veshë i thotë veshore; Labova e rrëzës së Tepelenës kur bie borë e imtë thotë mizon; Mallakastra një fiku vjeshtak të zi e me plasa në lëkurë i thotë fik shkronjës; Myzeqeja grykës së lumit që derdhet në det i thotë gojkë d.m.th. “gojë”; ana e Shpatit mostrës ose modelit i thotë gjedhe, dhe të mbajturit anë, anësisë anesë; Shqipëria e Mesme për një njeri të flashkët me trup e të mefshtë thotë i qullët, e për “vete mbarë” trevon, si në s’na trevon gjaja e gjallë. Në të folët e Tiranës ndiheshin edhe ndihen fjalë si kryemot për natën e ditën e vitit të ri, dhe hulli për “brazdë”. Në katundin Sharrë të Tiranës, fjalën pamenia e kemi dëgjuar me kuptimin “panoramë, pamje”, e në anët e Krujës dëgjohet ansujë për “ishull”. Me këtë nuk themi se do të zëvendësojmë patjetër ishull-in dhe do ta heqim krejt nga përdorimi, porse e japim shembullin për të treguar se edhe në fushën gjeografike gjuha e popullit ka formuar leksema si kjo, e cila mund të hyjë në përdorim në stile të veçanta të gjuhës letrare. Mjeshtrit e asaj ane kanaleve a vanave që gërryhen në çimento për kalim uji u thonë ujse. Mirdita vendosjes së një grupi etnik të shpërngulur në një vend të ri, pra kolonisë, i thotë ngulim. Shkodra tekstileve u thotë veglore, fjalë që lidhet me vegël, që përdor Korça për vegjët. Anët e Veriut fundërrisë që mbetet nga të shkrirët e një lënde i thonë bram, zgjyrës bramc farke, shtrirjes së një lugine i thonë lugajë, një fushe voglake vuth, një toke që është nën ujë tokë mbujake, një galerie a tuneli zgafelle, tumave të lashta (arkeologji) kodërvorre, një grumbullimi lulesh në trajtë të një kalliri të varur vastak, një pipthi, kalemi a fidani trishe, sëmundjes karies (të dhëmbëve etj.) briesë; veçanërisht Pulti për “mjekoj me barna” përdor barnatoj. Fjala imtoj, sot përgjithësisht “shkoqit në hollësira (një çështje)”, në të folët e Lumës përdoret në mënyrë konkrete “holloj”, imtoj drutë “i çaj i bëj të holla”. Kosova një njeriu që ka të njëjtin emër me një tjetër i thotë emnak, e për “dorëzoju” thotë “jep dorzimin”; në Kosovë për “filaturë” përdoret tjerrtore, e për “kaldajë” ngrohtore. Në Dibër një helmi të madh të shpirtit i thonë djegë. Duke kaluar në dialektet e ngulmimeve shqiptare jashtë Atdheut do të përmendim se në Arbënesh të Dalmacisë për “shpina e dorës” thonë përmidora, e për “krijoj”, me një fjalë vendi lentoj (nga lej), prej nga mund të formohet dhe lentim për “krijim”. Në Greqi për “gardh” thonë thurimë, fjalë që mund të përdoret edhe me një kuptim të figurshëm, si p.sh. në gërshetimin e veprimit të një drame. Në Kalabri ofiqit (nofkës) që i ngjitet një njeriu i thonë shënim. Në Siqeli samarit i thonë bërrore, fjalë që lidhet me barrë; për “të dhënë e të marrë, marrëdhënie” thonë përzitë, si në shprehjen me të hojin mos kesh përzitë. Atje kanë farkuar dikur dhe gurshkronjë për “litografi”. Këta janë vetëm disa pak shembuj për të dhënë një ide sado të zbehtë për pasurinë e visarit leksikor të gjuhës popullore… Edhe në lëmin e sintaksës gjuhësinë shqiptare e presin detyra të reja në pastrim të ndërtimit të fjalisë prej ndikimit të huaj. Ndërtime të tilla si gjuha greke dhe ajo latine; kategoritë emërore dhe ato foljore; në të gjitha fushat kryesisht në ato politike e ushtarake, kapitali amerikan, krahas atij holandez nuk janë të strukturës sintaktike të shqipes. Ato janë ndjekje (imitime) të gjedhes së italishtes, depërtuar ndër ne gjatë këtyre brezave të fundit. Ndërtime të tilla kanë shkuar prej romanitetit perëndimor edhe në rumanishten, porse atje edhe lejohen si një gjuhë romane që është. Tek ne mendojmë se edhe këto përdorime duhet të zëvendësohen me ndërtime të vendit. Thjesht shqip do të duhej të thuhej e të shkruhej kategoritë emërore dhe kategoritë foljore ose kategoritë emërore dhe foljoret. Një tjetër gjurmë ndër të tjera ka lënë në shqipen moderne ndikimi sintaktik i italishtes në ndërtime fjalish si hyrja në fuqi e kësaj ligje, hyrja në veprim e makinerive, hyrja në përdorim e këtyre fjalëve, për shkak të daljes në grevë të minatorëve anglezë, në vend që të shkruhej hyrja e kësaj ligje në fuqi, hyrja e makinerive në veprim etj., si ka qenë më parë në gjuhën shqipe. Veçse duhet thënë se ky lloj ndërtimi ka depërtuar tashmë aq thellë në gjuhën bisedore e të shkrimit, sa më nuk ndihet si element i huaj, dhe do të jetë vështirë të mënjanohet. *Botohet me shumë shkurtime sipas botimit në “Mësuesi”, 28 mars 1979-4 prill 1979.

Dy mesueset e para . BINJAKET E SHQIPES Sevasti dhe Parashqevi Qiriazi, mësueset e para të gjuhës shqipe Do ishin mësueset e para shqiptare në shkollën e vashave dhe vite më pas do bëheshin drejtueset e saj. Sa guxim, sa ngadhënjim, sa forcë! Karriera e motrave Qiriazi të bën përshtypje në një kohë obskurantizmi. Por ia dolën në udhëtimin e arsimit shqip. Në vitin 1891, Korça qyteti më elitar shqiptar, qyteti i dijeve dhe i mësonjëtores së parë shqipe do të shënonte dhe hapjen e një shkolle për vashat. Ishte një hap i madh për kohën. Ndoshta më moderni. Në një kohë kur prej pesëqind vjetësh sundonin osmanët, të cilët e kishin mbajtur në obskurantizëm popullin shqiptar dhe veçanërisht femrën, hapja e një shkolle për vashat do të ishte një kthesë vendimtare drejt emancipimit. Të ishe mësues në atë kohë për meshkujt ishte e vështirë sepse të rrezikohej jeta në çdo moment nga turqit, dhe qarqet shoviniste greke, të cilët dënonin çdo përpjekje për mësimin e gjuhës shqipe. Janë jo të rralla rastet kur ata që predikonin shqip dhe mësuesit e parë vdiqën në mënyrë të llahtarshme e të mistershme. Por brezi i shqiptarëve që rritej në atë kohë do ishte me të vërtetë brezi i artë i kombit shqiptar. Ata e adhuronin kombin, ata edukoheshin me një frymë të tillë, ku jeta nuk ishte asgjë para këtij ideali të çmuar. Dhe jepnin çdo gjë për idealin. Ishte një frymë mahnitëse shqiptare. Motrat Qiriazi do të ishin pjesë e kësaj fryme, pjesë e këtij ideali me emrin komb. Dhe do realizonin diçka që deri në atë kohë as nuk ishte menduar e jo më të bëhej realitet. Do ishin mësueset e para shqiptare në shkollën e vashave dhe vite më pas do bëheshin drejtueset e saj. Sa guxim, sa ngadhënjim, sa forcë! Të bën përshtypje karriera e tyre në një kohë obskurantizmi. Por ia dolën. Të dyja bashkë në udhëtimin e arsimit shqip, aq sa më të drejtë mund të cilësohen si binjaket e shqipes së çmuar. Sevasti Qiriazi “Motër, punë më të mirë dhe më të vyer nuk mund të bësh për Shqipërinë e mjerë”. Për Sevastinë kjo ishte porosia dhe “bekimi” i Naim Frashërit, kur e takoi në Stamboll dhe i firmosi diplomën e arsimit të lartë në Ministrinë e Arsimit turk. Dhe në fakt të dyja do shkëlqenin në karrierën e tyre në një vend të vështirë si Shqipëria duke dhënë kontribute të çmuara jo vetëm në arsim por dhe në emancipimin e gruas shqiptare. Ishin të pandara në veprimtarinë e tyre derisa vdekja i ndau. Së bashku do ishin mësueset e para të shkollës së vashave, më pas do shkonin në Rumani dhe në Amerikë ku do jepnin një kontribut të padiskutueshëm dhe në revistën “Ylli i mëngjesit” në Amerikë. Parashqevi Qiriazi Ajo që do ndriste pak më shumë nga këto veprimtare patriote dhe ndër më të kulturuarat në jetën shqiptare do ishte Parashqevia. Rezultatet e saj do ishin shkëlqyese. Parashqevi Qiriazi do të lindë në 2 qershor të vitit 1880 në Manastir. Shkollën e parë fillore dhe të mesme do ta kryente në vendin e saj të lindjes. Më pas do të vazhdojë studimet në kolegjin e Stambollit për vajza në degën e letërsisë dhe do të shquhej për veprimtaritë e saj studentore. Ëndrra e saj e madhe ishte të kontribuonte për atdheun. Në një kohë të artë ku veprimtaria patriotike ishte në kulmin e saj njerëzit më të ndritur të kombit shqiptar iu përkushtuan ideve kombëtare dhe veçanërisht çështjes së gjuhës shqipe. Kështu ajo u bë mësuese dhe pak muaj më vonë drejtuese në Shkollën shqipe të Vashave në Korçë. Parashqevia do të marrë pjesë në Kongresin e Manastirit ku u hartua alfabeti shqip dhe ajo do të përpilonte këngën e Famshme të alfabetit. Në 16 janar të vitit 1909 Parashqevia do të hartojë në bazë të alfabetit të ri të vendosur nga Kongresi i Manastirit abetaren shqipe që është teksti i parë i hartuar me alfabetin e ri. Në vitin 1912 ajo do regjistrohet në studimet pauniversitare për pedagogji në Kolegjin e Oberlinit në Ohaio, SHBA. Dhe aty ajo do shkëlqente me temën e saj të doktoraturës që ishte: “Zhvillimi i shkollave në Perandorinë Turke dhe një sistem ideal i arsimit në Shqipëri”. Në Amerikë ajo hartoi dhe programin mësimor të Qeverisë së Përkohshme të Ismail Qemalit. Për shkak të fillimit të Luftës së Parë Botërore në vitin 1914 do të largohet nga Shqipëria. Gjatë fundit të vitit mori pjesë në krijimin e partisë “Partia Kombëtare Shqiptare” në Sofje ku do të jetë sekretare. Gjatë viteve 1917-1920 ajo do qëndrojë në SHBA ku do të hapë një revistë shumë të njohur me emrin “Ylli i mëngjesit”. Në vitin 1913 ajo emërohet drejtoreshë e shkollës së Vashave në Korçë e cila më pas do hapet në Tiranë. Në vitet e pushtimit nazifashist do të arrestohet dhe do të internohet në kampet e përqendrimit. Pas çlirimit do t’i shtetëzohet Instituti Qiriazi.

TIRANË, 21 shkurt /ATSH/- Pallate të lashta, dete me ujëra të pastra kristal dhe plazhe të pazbuluara – ekspertët tanë të udhëtimeve ju rekomandojnë destinacionet më të mira për vitin 2025, shkruan Victoria Philpott në një artikull të botuar në revistën britanike të udhëtimit “Saga”. Nëse jeni duke kërkuar alternativa për udhëtimet tuaja të vitit 2025, ekspertët e “Saga Holidays” sugjerojnë shtatë destinacionet kryesore për të vizituar këtë vit. Turistët që dëshirojnë aventura të guximshme në një tokë të largët ose në një vend të qetë më pak të njohur, shtatë destinacionet tona të mrekullueshme do t’ju bëjnë të jetoni një përvojë të paharrueshme! Shqipëria Destinacioni më i mirë për plazhet e pazbuluara me ujëra bruz dhe çmime buxhetore. Shqipëria po shndërrohet shpejt në një nga vendet më të njohura në Evropë. Vendi i vogël evropian ofron gjithçka që ju nevojitet; plazhe mahnitëse dhe një kulturë bizantine – por me çmime të arsyeshme. Disa ekspertë të udhëtimeve e kane krahasuar atë me Kroacinë. Vendet kryesore përfshijnë; plazhet me ujëra bruz të Ksamilit, “Qytetin e një mbi një dritareve”, Beratin për arkitekturën e tij osmane – dhe kryeqytetin, Tiranën për jetën e gjallë dhe fluturimet e lira. Kompania britanike e udhëtimeve “Saga Holidays” do të përfshijë në ofertën e saj – në vitin 2025 – një hotel të ri pikërisht në plazhin e Durrësit. Ky hotel modern dhe elegant ofron një vendpushim kryesor në Rivierën Shqiptare, një destinacion që shpesh krahasohet me Maldivet e Evropës – falë ujërave të tij të pastra kristal dhe bukurisë së pacenuar. Ndërsa popullariteti i Shqipërisë vazhdon të rritet – kjo është koha perfekte për ta eksploruar – përpara se ajo të përfshihet nga turizmi masiv. Pse duhet të vizitoni Shqipërinë në 2025? Një raport i fundit zbuloi se kërkesa e turistëve britanikë për pushime në Shqipëri ka regjistruar një rritje të lartë. Në 2024, u regjistruan 182 mijë kërkime (searches) më shumë se në 2023. Shqipëria është aktualisht një nga destinacionet më të lira në Evropë. Udhëtimi në Shqipëri është i përballueshëm – duke përfshirë akomodimin, ushqimin dhe transportin. Destinacionet kryesore të udhëtimit që duhen vizituar në vitin 2025: 1. Shqipëria 2. Koreja e Jugut 3. Afrika e Jugut 4. Japonia 5. Kosta Rika

Skulpture nga luo li Rong Skulpture nga Luo li Rong Skulpturat e artistes Luo Li Rong, dallohen nga stili i saj për figurat e elegancës femërore me lëvizje dinamike, fustane të valëzuara dhe një realizëm të jashtëzakonshëm në bronz. Skulpturat e saj shpesh portretizojnë gra me flokë të gjatë që duken sikur i lëviz era, duke krijuar një ndjesi lirshmërie dhe harmonie me natyrën. Ndërsa skulptura që ke ndarë duket më shumë si një figurë e qetë, me vello të përpunuar në një stil që kujton klasikën dhe ndoshta ka ndikime nga skulptorët si Antonio Corradini, i cili njihet për skulpturat me efekte të pëlhurës së hollë mbi fytyrë. Po kush eshtë kjo artiste? Luo Li Rong është një artiste dhe skulptore kineze, e njohur për skulpturat e saj realiste të grave, kryesisht të realizuara në bronz. Ajo ka lindur në vitin 1980 në Hongqi, provinca Hunan, Kinë. Në vitin 1998, ajo u regjistrua në Akademinë e Arteve të Changsha dhe studioi me Xiao Xiaoqiu. Nga viti 2000 deri në 2005, ajo studioi skulpturë në Akademinë Qendrore të Arteve të Bukura (CAFA) në Pekin, nën udhëheqjen e Sun Jiabo. Në vitin 2005, ajo u diplomua me nderime të larta. Gjatë periudhës së saj në CAFA, Luo mori pjesë në projekte publike skulpture, përfshirë një skulpturë të instaluar në Parkun Dalian në vitin 2003 për Lojërat Olimpike të Pekinit 2008. Pas diplomimit, ajo udhëtoi në Francë dhe më pas u vendos në Belgjikë në vitin 2006, ku jetoi deri në vitin 2017. Në vitin 2018, ajo hapi fonderinë e saj, "Luo Li Rong Foundry", në Bolonjë, Itali. Stili i saj artistik karakterizohet nga skulptura të grave me drapër të lëvizshëm, që pasqyrojnë bukurinë dhe kompleksitetin e formave femërore. Ajo përdor kryesisht teknikën e bronzit dhe ka një ndikim të dukshëm nga mjeshtrit e periudhës Rilindjes dhe Barokut. Për të parë disa nga veprat e saj, mund të shikoni këtë video:

Matilda Makoçi, një yll i ndritur në ne historine e artit shqiptar, ka lindur në qytetin e Tiranës më 19 prill 1963. Ajo është një nga ato figura që ka ndriçuar skenën dhe ekranin shqiptar për dekada me radhë, duke i dhënë jetë roleve që i kanë mbetur të pashlyeshme në kujtesën e publikut. Shkolluar në Institutin e Lartë të Arteve, Matilda iu përkushtua me pasion artit të aktrimit dhe që nga vitet e hershme të karrierës, ajo shndërroi çdo rol që mori në një manifestim të thellë emocioni dhe pasioni. Në vitin 1985, pas mbarimit të studimeve, ajo iu bashkua Teatrit Kombëtar, ku u bë një emër i njohur dhe një figurë që përfaqësonte zemrën e artit shqiptar. Gjatë viteve të saj më të mira, Matilda interpretoi rolin e Bjankës në komedinë "Zbutja e Kryeneces" të Shekspirit dhe rolin e Xhuljetës në tragjedinë "Romeo e Xhuljeta", duke sjellë një interpretim të papërsëritshëm, që e bëri të dashur për çdo spektator. Në vitin 1986, përtej suksesit në teatër, ajo arriti kulmin e karrierës së saj në kinematografi, duke fituar Çmimin "Aleksandër Moisiu" për rolin e Marjetës në filmin "Hije që mbeten pas", një vepër që e vuri atë në radhët e aktorëve më të shquar të kohës. Ajo ishte një aktore që shkrinte çdo karakter me thellësinë e shpirtit të saj, duke ia dhënë botës një pasqyrë të pasur të jetës dhe emocioneve njerëzore. Por ashtu si yjet që ndriçojnë, edhe ajo kishte rrugëtimin e saj, plot kthesa . Në fund të viteve '80, jeta e saj personale do të merrte një tjetër drejtim, kur u martua me Edi Ramën dhe solli në jetë djalin Gregor. Megjithatë, pas një periudhe, ajo e përjetoi një ndarje që do ta çonte në një etapë tjetër të jetës, atë të emigracionit në Greqi, ku vazhdoi të kontribuonte në artin ndërkombëtar, duke luajtur në serialin grek "Mikeshat" në vitin 1993. Në vitin 1996, Matilda u kthye në Shqipëri, ku vazhdoi të kontribuonte në skenën e teatrit dhe filmit shqiptar. Në vitet që pasuan, ajo interpretoi në disa projekte të tjera, duke u bërë një emër i njohur dhe i dashur nga publiku. Për më shumë se 30 vjet, Matilda Makoçi ka qenë një yll që ka ndriçuar artin shqiptar, një aktore e talentuar dhe e dashur, që ka sjellë për publikun emocione dhe eksperienca që do të mbeten përherë të pashlyeshme në historinë e kulturës sonë. Matilda Makoci është një aktore e shquar dhe një figurë e dashur në botën e artit dhe teatrit shqiptar. Ajo ka arritur të shquhet për talentin e saj të jashtëzakonshëm dhe përkushtimin në çdo rol që ka marrë përsipër. I njohur për hijeshinë dhe elegancën e saj, Matilda ka një prani të fortë në çdo skenë dhe për çdo personazh që interpreton. Ajo është e njohur gjithashtu për pamjen e saj të bukur dhe natyrën e qetë.. Pjesë e rëndësishme e jetës së saj është pasioni për artin dhe angazhimi në teatrin shqiptar, duke e bërë atë një ikone të pasionuar për shfaqjet artistike dhe kulturën. Figura e saj është e përjetshme, e shprehur përmes pasionit për jetën, dashurisë për artin dhe elegancës që ajo përcjell kudo që shfaqet. Matilda Makoci do të mbetet gjithmonë një emër i nderuar në historinë e artit shqiptar. Disa prej roleve më të spikatura të saj përfshijnë: "Zonja e Këshillit të Lartë" - Një rol i paharrueshëm që e vendosi Matildën në qendër të vëmendjes. Ajo e interpretoi një grua të fuqishme dhe me ndikim, e cila luftonte për të drejtat e saj dhe të tjerëve, duke shfaqur një fuqizim të jashtëzakonshëm të personazhit të saj. "Shpresa" - Ky rol e shndërroi Matildën në një aktore të njohur për intensitetin dhe thellësinë e interpretimit të saj. Ajo luajti një grua që kalon një periudhë të vështirë, përmes dhimbjes dhe lutjeve për një jetë më të mirë. Ajo arriti të përcjellë ndjenjën e shpresës dhe forcës përmes shprehjeve të saj. "Një jetë më shumë" - Ky ishte një rol ku Matilda e interpretoi një grua të pasigurt dhe të brishtë, por që kalon një transformim të madh emocional. Ndihmoi të shpaloseshin më shumë dimensionet e një karakteri që lufton për të gjetur forcën dhe guximin brenda vetes. "Në krahët e erës" - Një tjetër rol ku Matilda bëri një performancë të mrekullueshme si një grua që ballafaqohej me pasiguri dhe luhatje, por që arrin të kapërcejë sfidat dhe të gjejë dashurinë dhe paqen brenda vetes. Në secilin prej këtyre roleve, Matilda Makoci tregoi një gamë të gjerë emocionesh dhe aftësie për të përshkruar me ndjeshmëri dhe thellësi çdo personazh, duke e bërë atë një nga aktoret më të dashura dhe të respektuara të teatrit dhe kinemasë shqiptare. Matilda Makoçi She was born in the capital of Albania, Tirana , on April 19 , 1963. She graduated from the Higher Institute of Arts in 1985 , majoring in acting. After completing her studies, she was appointed as an actress at the National Theater. During her theatrical career, she played in Shakespeare's comedy, The Taming of the Shrew , in the role of Bianca, and in the tragedy Romeo and Juliet , in the role of Juliet. In 1986, she also presented the Kur Vjen Pranvera Festival on RTSH. In 1986, Matilda Makoçi was honored with the “Aleksandër Moisiu” Award for her performance in the role of Marjeta in the film "Hijë qe sëmënë pas". In the late 1980s, she married Edi Rama , and gave birth to a son, Gregor. She divorced him in 1991 . In 1991, he and his family emigrated to Greece. While living in Athens , he acted in the Greek serial film, Mikeshat ( I Filenadhes ) in 1993. In 1996 , he returned to Albania and now lives alone in Tirana. Filmography Oi Filenades - Friends (1993) small role, in a Greek film The Ballad of Kurbin - (1990) - Gurgen's Wife Hope - (1988) Shadows That Remain Behind - (1985) - Marjeta Kodra Not to be silent - (1985) Passionate - (1983) On the Border of Two Legends - (1981)

Mimika Luca, një emër që rezonon thellë në historinë e artit shqiptar, lindi më 24 dhjetor 1937 në Gjirokastër. Fëmijëria e saj kaloi në një jetimore, ku ndoshta u formua dashuria e saj për artin. Në vitin 1951, ajo nisi karrierën si balerinë në Teatrin e Operas dhe Baletit të Shqipërisë, ku shfaqte elegancën dhe pasionin e saj për artin e vallëzimit. Por, pas njëmbëdhjetë vitesh, në vitin 1962, ajo u bashkua me Teatrin Popullor si aktore, ku do të krijonte një galeri të pasur personazhesh që do të mbeteshin të paharruara në memorien kolektive. Gjatë karrierës së saj , duke u shquar për thellësinë dhe natyrshmërinë e performancave të saj. Një nga krijimet e saj më të shquara është drama "Drita", e shkruar nga vetë ajo, e cila u shfaq në Teatrin Popullor dhe u vlerësua për mesazhet e saj të fuqishme dhe interpretimin e jashtëzakonshëm të aktorëve. Po ashtu, roli i Lajës në dramën "Lulet e shegës" të Kolë Jakovës, të cilin e përsëriti në filmin "Kur hidheshin themelet", është një tjetër arritje e jashtëzakonshme e saj. Në këtë rol, ajo shfaqi një pasion dhe intensitet të papërshkrueshëm, duke lënë një ndikim të thellë te publiku. Përveç karrierës së saj teatrale, Mimika Luca ka luajtur në 12 filma artistikë, ku ka interpretuar role të ndryshme, shpesh si nënë apo edukatore, duke sjellë në ekran figura të ngrohta dhe të dashura për publikun. Një nga rolet e saj më të njohura është ai i nënës së Marigosë në filmin "Përrallë nga e kaluara", ku ajo shfaqi një ndjeshmëri dhe thellësi emocionale që e bënë këtë interpretim të paharrueshëm. Mimika Luca u nda nga jeta më 21 shkurt 2023 në Tiranë, në moshën 85-vjeçare, duke lënë pas një trashëgimi të pasur artistike që do të kujtohet dhe vlerësohet për shumë vite. Ajo ishte e martuar me aktorin Ndrek Luca, me të cilin ka një djalë, Gjergjin, i cili ka vazhduar traditën artistike të familjes. Mungesa e saj do të ndihet thellë në botën e artit shqiptar, por kontributi i saj do të mbetet gjithmonë një burim frymëzimi për brezat e ardhshëm. Profili i plote . Mimika Luca (24 dhjetor 1937 - 21 shkurt 2023) lindi në Gjirokastër. Ishte aktore e mirënjohur shqiptare. Interpretoi në skenën e Teatrit të Operas dhe Baletit, si balerinë, nga 1951 – 1962. Më 1962 pranohet aktore në Teatrin Popullor, ku ka interpretuar rreth 30 role në 15 vjet, si: Suzana, Luçia, Tjen Ny te “Muri i madh”, Dila te drama Cuca e maleve, Sonja, Nica te filmi Gjenerali i ushtrisë së vdekur, Laja te Kur hidheshin themelet, etj. Ka interpretuar edhe në 12 filma artistikë. U martua me aktorin e shquar Ndrekë Luca. Shkroi edhe disa drama, të cilat u vunë në Teatrin Popullor, më e njohura “Drita”, etj. Në vitin 1977 kalon pedagoge në Institutin e Lartë të Arteve, dega dramë. Filmografia Viktimat e Tivarit (1996) Treni niset më shtatë pa pesë - (1988) ....Nëna e Etlevës Botë e padukshme - (1987)..................Leni, bashkëshortja e Iliazit Përrallë nga e kaluara - (1987)............Nëna e Marigosë Rrethimi i vogël - (1986)..................Shega Të shoh në sy (Film TV)(1985)..............Nëna e Gjergjit Shi në plazh - (1984) .....................Nëna e Alberit Taulanti kërkon një motër - (1984).........Edukatorja Nxënësit e klasës sime (1984)..............Drejtoresha e shkollës Zambakët e Bardhë - (1983).................Drita, sekretare partie Në shtëpinë tonë - (1979)..................Nëna e Anës Kur hidheshin themelet - (1978) (TV).......Laja Kryengritje në pallat - (1972)

Gjergj Fishta u lind në Fishtë të Zadrimës më 23 tetor 1871. Kur ishte 6 vjeç, zgjuarsia e tij i bie në sy famullitarit të fshatit, i cili e dërgoi në Seminarin Françeskan të Shkodrës. Më 1880, kur hapet seminari në Troshan, ai vijon mësimet në këtë shkollë. Këtu ai shfaqi trillin poetik. Më 1886 dërgohet për studime në Bosnjë. Vitin e parë e kaloi në Guçjagorë, afër Travanikut. Mësimet filozofike i mori në kuvendin e Sutidkës, ndërsa ato teologjike në kuvendin e Livnos. Të kësaj kohe janë edhe “Ushtrimet e para poetike”. Më 1893 i kreu studimet shkëlqyeshëm. Gjergj Fishta ishte i pari shkrimtar shqiptar, i propozuar për çmim Nobel, prozator, poet, përkthyes; “Militant i letërsisë shqipe” – cilësuar nga Lasgush Poradeci dhe “Poet kombëtar i shqiptarëve” nga Eqrem Çabej. Poezinë e parë Gjergj Fishta e botoi në “Albania”, më 1899, me pseudonimin e popullit. Gjatë veprimtarisë së dendur botuese, e cila përveçse në librat, u publikua edhe në 15 gazeta e revista të kohës bren d a edhe jashtë vendit, veprimtaria e tij përfshin 40 vite të jetës, ku ai përdori 24 pseudonime. Si krijues Gjergj Fishta, në radhë të parë ishte poet. Përkushtimin më të madh e pati ndaj epikës. “Lahutës së Malësisë”, veprës së jetës, ai i kushtoi 40 vjet punë. Ndërsa, vepra tjetër epike “Moisi Golemi dhe Deli Cena” u botua jo plotësisht në shtypin periodik. Tonet e madhërishme heroike, burimësia e papërsëritshme e përfytyrimeve, shqiptarësia në dhënien e mjediseve, heronjve dhe rrethanave kanë bërë që Fishta si epik të quhej “Homer i Shqipërisë”. Në krijimet e tij shprehte dëshpërimin me gjendjen dhe me atë me të cilën përballej populli shqiptar. Njëra nga këto poezi të Gjergj Fishtës është “Nji gjamë disprimi”, të cilën ObserverKult ua sjell më poshtë: Mbaroi Malcija! Lekë ma sot nuk ka;Nuk ka ma burra, qi, me drrasë t’krahnoritMburojë me i ndêjë Shqypnis. Anmiku shkjáMbas sodit s’ka pse dron mâ prej Malcorit:Malcori asht thye; e, i dbuem ai me trathti,Pa Atme sot ka mbetë, pa plang, pa shpi! 2. N’shpi t’tij, po, djepat asht tu’i lkundun shkina;Arën e tij asht shkjau tu’e lavrue,E ushtari i Malit t’Zi ‘dhè, kualt stervinaPer ata Kryqa t’bekuem i ka pengue,Nen t’cillët pushojn, heu! Njata trima – rrféQi bindën shekllin tue luftue p’r Atdhé. 3. O natë e kobshme! Natë tri herë mizore,Natë e mnershme, si nata e fundit t’ferrit,Pse ti shtekun ia çile ushtris gjaksore,Qi, strukë nen t’zezen mblojë trathtare t’territ,Burrat e dheut do t’ xêtê n’gjumë pështetun,Porsi n’strofull luani xêhêt fjetun?!… 4. E ju, ‘dhè hyj t’shkelzyeshem, qi pre’EmpiritPërmallshem tue fërfllue me dritë t’kullueme,Porsi sy Zotit, vreni m’sharte t’nirit,Ju, edhe ketë kob e ketë dhuni t’shemtuemeE kini pa tu’ndodhë n’mjedis t’njerzimit,E me gjith kta nuk jeni shkimë mjerimit?… 5. Po a kjo asht e Drejta, qi n’ketë shekull fisetE popujt rregullon e i mban ndër caqe?Anmikut t’njimijë vjetve me i lshue visetSa herë t’perligjuna me luftë e gjaqe….Mallkue kjoftë hera, n’t’cillen shkjau pik’s’paritVuni kambën dhunuese m’tokë t’Shqyptarit, 6..E mallkue kjoftë Evropa! Até e vraftë Zoti,E e shoftë me fise, popuj e qytete;Edhè premtoftë qi, dersa t’endet moti,Kurr lufta mos iu daftë per tokë e dete;Selit e saja grimë me grimë u theshin;Me gjak t’popujvet t’vet sunduest iu ushqeshin. 7. Pse krahët pa dhimbë Shqypnis kshtu me ia thyeE prej Lirijet me ia ndalun hovin?Gopsija e kùj n’Malci ka mujtë m’u ushqye?Po a Hoti e Gruda mund t’a mbajn Moskovin?Nuk duhet, jo, qi t’mkambet Shqyptarija:Qé pse po i lshohet Malit t’Zi Malcija. 8. O gjak i atyne burrave fatosa,Qi per Liri t’Malcis kullove rrkajë,Vlo, vlo, ti sot qi maleve u erdh sosa,E para fronit t’Perendis me vajëLyp gjyq mbi do Kaina t’kunoruem,T’cillët kombin t’onë po duen me e pa t’sharruem! 9..Me parsme tona n’ata t’hershmet motaMburojë iu bam Evropës, pa dijtë shk’asht tuta,Atëbotë, kur pallen Skanderbeg KastriotaSiellte si rrfeja, e permbi shtroje t’butaU dridhte nji Sulltan, qi njaso hereBante m’u dridhë boten mbarë prej mnere. 10. Po, na tue dredhun si dragoj çelikun,Shtekun me kurma Shqyptarësh ia xumeTartarit, e pre’Evropet larg rrezikunPer disa kohë e mbajtëm: e poshtnumePor kurr Evropa n’ndihmë nji ushtar s’na nisi;Kurr punët mbas fjalvet, qi na dha, s’ujdisi. 11. E kur per pesqind vjet na nder verigaNgelem t’robnis, nen themer t’huej tue kja,E ‘i mijë dhuni mbi né e ‘i mijë punë t’ligaNa reshte anmiku, tue na nxitë pa da,N’harresë Evropa edhe m’atëherë na qitiE doren kurr ajo n’kob t’onë s’na ngjiti. 12. Por, ani, jeta pse sa u nis me u endun,Ndera mbi shekull dhunë gjithmonë asht kthye,E t’miren nieri kurr s’t’a ka permendun,Sa t’keqen punë me t’cillen t’a keshë fye;Si edhè ma t ‘shumen, miq s’gjen nieri i shkretë,Kur skami e kobi t’a ket mblue n’ketë jetë. 13. Veç sot pse Evropa, sot qi asht t’gjith uzdajaSe Shqyptarija e Lirë del zojë n’vetveti,Pse sot Evropa, – do Mbretni të Mdhaja –Duen me e ngushtue kah toka edhe kah deti,E m’vende t’ona duen qi shkjau të shklasëE fisi i Shqypëtarit n’dhé t’humbasë?

Më 15 qershor të vitit 1954 në Wheaton, pranë Çikagos, Illinoi të Shteteve të Bashkuara, lindi James ‘Xhim’ Belushi, aktor, komedian, muzikant; filloi të tërheqë vemendjen e publikut dhe botës së artit në vitin 1982, kur u bë pjesë e programit televiziv Saturday Night Live, ku vëllai i tij Xhon Belushi kishte qenë i famshëm; pastaj Xhim u përfshi në filma në role mbështetës e kryesorë, si dhe në serialin televiziv ‘According to Jim’ (2001 – 2009).Xhim Belushi vazhdon të jetë aktiv në skenë, në TV dhe në filma. Ai gjithashtu shkruan, si dhe këndon me grupin bluz, ‘the Sacred Hearts’. Babai i Xhimit, Adem ose Adam, ishte emigrant shqiptar; nëna e tij, Agnes, ishte bijë emigrantësh shqiptarë nga Ohajo.Roli i tij i parë i gjatë ishte në filmin: Michael Mann’s Thief (1981). Kulmin e famës së tij, drejt rolit kryesor e arriti me rolet ndihmëse në: About Last Night dhe Salvador (të dy më 1986). Luajti role në filmat:Real Men (1987), The Principal (1987), Red Heat (1988), K-9 (1989), Taking Care of Business (1990), Mr. Destiny (1990), Royce (1994), Retroactive (1997).Po ashtu Xhimi, punoi në filmat vizatimor. Një ndër sinkronizimet, është edhe ai në filmin vizatimor Geppetto, një version i filmit artistik Pinokio.Është martuar tri herë, dhe ka tre fëmijë. Tani gjendet në mardhënje bashkëshortore me Jennifer Sloan, i kurorëzuar më 2 maj 1998.Sipas prezantimeve të tij në skenën e shoqërisë amerikane, dhe në përgjithësi me intervistat e tij, ai mburret me prejardhjen e tij. Në një intervistë të dhënë ZDF (Radio Televizion Shtetëror Gjerman), ai flet me kënaqësi për vizitën e fundit të tij me të atin në vendlindje. Ai thotë se “kur, isha në vendlindjen e babait, nga të gjitha anët shikoja si në pasqyrë, figurën time, të gjithë më dukeshin të njëjtë si unë”.Në vitin 2001 Xhimi luan në serialin According to Jim rolin kryesore me Courtney Thorne-Smith.Xhim ishte i treti i katër fëmijëve të familjes Belushi. Vëllai më i madh, Xhon, i cili gjithashtu u rrit të bëhej aktor i njohur komik, vdiq tragjikisht nga një mbidozë droge në vitin 1982, në moshën 33 vjeçare, në kulmin e tij.